P R O T O K Ó Ł z Zebrania Plenarnego Komitetu Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN odbytego 29 czerwca 2005 roku w Kopalni Porfiru ZALAS Sp. z o.o. w Zalasie Obecni: mgr Z. Kulczycki, prof. E. Mokrzycki, prof. R. Ney, prof. M. Nieć, prof. A. Paulo, prof. J. Sablik, prof. K. Sztaba Nieobecni: mgr C. Bachowski (uspr.), prof. J. Bednarczyk, prof. W. Blaschke (uspr.), prof. M. Ciechanowska, prof. W. Gabzdyl (uspr.), prof. W. Górecki (uspr.), dr Z. Kasztelewicz, prof. W. Kozioł, dr hab. A. Łuszczkiewicz (uspr.), prof. M. Mazurkiewicz (uspr.), prof. M. Piwocki (uspr.), prof. K. Probierz, doc. S. Przeniosło (uspr.), prof. J. Raczkowski, prof. T. Ratajczak (uspr.), doc. W. Suwała (uspr.), dr hab. K. Szamałek, prof. A. Szczepański, prof. W. Trutwin, prof. R. Uberman (uspr.). Zaproszeni: dr J. Górecki, mgr inż. M. Stanek, mgr inż. J. Załuski Program Zebrania Plenarnego: 1. Otwarcie Zebrania przez Przewodniczącego Komitetu Prof. dr hab. inż. Romana Neya. 2. Powitanie uczestników Zebrania Plenarnego przez Prezesa Zarządu - Dyrektora Generalnego mgr inż. Jana Załuskiego. 3. Referaty: Kopaliny Ziemi Krzeszowickiej przeszłość i teraźniejszość Prof. dr hab. inż. Marek Nieć, Akademia Górniczo-Hutnicza. Przyszłość i teraźniejszość Kopalń Porfiru i Diabazu sp. z o.o. mgr inż. Jan Załuski, Prezes Zarządu - Dyrektor Generalny; mgr inż. Marek Stanek, Zastępca Dyrektora d.s. Górniczych. 1
Ad. 1. Otwarcie Zebrania Posiedzenie prowadził Przewodniczący Komitetu prof. Roman Ney, który po przywitaniu obecnych przedstawił program posiedzenia. Po zaakceptowaniu programu przystąpiono do jego realizacji. Ad. 2. Powitanie uczestników Zebrania Plenarnego przez Prezesa Zarządu - Dyrektora Generalnego mgr inż. Jana Załuskiego Pan mgr inż. Jan Załuski Prezes Zarządu, Dyrektor Generalny Kopalń Porfiru i Diabazu Sp. z o.o. przywitał serdecznie zebranych na Kopalni Porfiru ZALAS w Zalasie i życzył owocnych obrad. Ad. 3. Referat prof. dr hab. inż. Marka Niecia nt. Kopaliny Ziemi Krzeszowickiej przyszłość i teraźniejszość Prof. M. Nieć w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na: unikatowość Ziemi Krzeszowickiej w skali kraju, ze względu na wielką różnorodność surowców mineralnych oraz różnorodność krajobrazu; historię wydobycia surowców mineralnych: w XVIII w. wydobywano krzemień (broń skałkowa), od XII w. rozwój kopalnictwa rud Pb, II połowa XIX w. początek XX w. rozwój wydobycia rud siarczkowych Pb, początek XX w. do 1939 r. eksploatacja rud Fe, wydobycie węgla kamiennego; pierwsze wzmianki 1659 r., rozwój II połowa XIX w. i początek XX w. (Tenczynek, Filipowice); węgle sapropelowe kop. Krystyna; występowanie wapienia: w XVI i XVII w. intensywne wydobycie marmurów dębnickich, odmiany barwne (dekoracyjne) wapienia nie mają już znaczenia, obecnie występują już trudności z eksploatacją ze względu na ograniczenia środowiskowe (park), stosowanie materiałów wybuchowych do urabiania wapieni spowodowało zniszczenie ich bliczności. 2
występowanie różanki paczułtowskiej (kalcyt); wiele budowli sakralnych w Małopolsce posiada elementy dekoracyjne z różanki; między innymi Kościół Mariacki w Krakowie; występowanie kopalin skalnych; porfiry Zalas, melafiry Rudno, diabaz Niedźwiedzia Góra, porfiry wysokiej jakości Miękinia; wapienie czatkowickie; Kamienica (złoża), jurajskie (rów krzeszowicki), triasowe; piaskowce rejon Dębnika; wykorzystanie do produkcji kamieni żarnowych, kopaliny ilaste rów krzeszowicki; gliny ogniotrwałe; piaski czwartorzędowe; piaski jurajskie Zalas, piaski karbońskie Filipowice; dolomity Dubie (dewon); tufy porfirowe Kowalska Góra; złoża konfliktowe: Czatkowice, Dębnik, Dębniki, Dubie, Kowalska Góra, Miękinia E, Niedźwiedzia Góra, Siedlec, Zalas Pole E, Zalas Pole W; złoża bardzo konfliktowe: Kamienice, Paczułtowice, Tenczynek; nagromadzenie rodzajów górnictwa: wymaga to popularyzacji poprzez utworzenie geoparku. W tej sprawie prof. M. Nieć poprosił dr Jerzego Góreckiego z Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, który od dłuższego czasu zajmuje się problematyką górnictwa kruszcowego na Ziemi Krzeszowickiej w celu przybliżenia idei powołania geoparku. Dr inż. Jerzy Górecki w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na: obowiązek ochrony i zarazem szerokiej popularyzacji piękna tego unikatowego obszaru, ideę utworzenia krajobrazu geologicznego (geoparku), gdyż Ziemia Krzeszowicka jest wspaniałym obiektem dla tego typu działalności ze względu na to, że występują tutaj surowce poczynając od środkowego dewonu aż do współczesnych, czwartorzędowych martwic wapiennych, na występowanie geoparków w świecie (jest ich około 500), w Polsce jeszcze nie występują, natomiast w Europie jest ich już kilka. 3
Ad. 3. Referat mgr inż. Jana Załuskiego Prezesa Zarządu Dyrektora Generalnego Kopalń Porfiru i Diabazu na temat Przyszłość i teraźniejszość Kopalń Porfiru i Diabazu sp. z o.o. Mgr inż. Jan Załuski w swoim wystąpieniu omówił: 1. Historię Kopalń Porfiru i Diabazu Sp. z o.o. z siedzibą w Krzeszowicach: spółka ta powstała 19 stycznia 2000 r. jako spółka pracownicza, spółka przejęła w leasing Przedsiębiorstwo Państwowe Kopalnie Odkrywkowe Surowców Skalnych w Krzeszowicach, Kopalnie Odkrywkowe Surowców Skalnych zostały utworzone w 1970 r. z połączenia: Miękińskich Kamieniołomów Drogowych (porfir Kopalnia Miękinia, zlikwidowana w 1976 r. ), Regulickich Kamieniołomów Drogowych (melafir Kopalnia Regulice, w 1974 r. uległa likwidacji, diabaz Kopalnia Niedźwiedzia Góra, porfir Kopalnie Łom, Zalas Fryza), Zalaskich Kamieniołomów Drogowych w budowie (Kopalnia Zalas została uruchomiona 8 grudnia 1972 r.), w 1990 r. zlikwidowana zostaje jednostka nadrzędna Zjednoczenie we Wrocławiu, przedsiębiorstwo staje się jednostką samodzielną. 2. Kopalnię Niedźwiedzia Góra: Kopalnia została wybudowana w 1902 r. i jest usytuowana na terenie Zwierzyńca we wsi Tenczynek, wydobywano kamień, który według Wiedeńskiego Instytutu Geologicznego określano jako bazalt, a od lat 50-tych ubiegłego wieku przyjęto nazwę diabaz (za prof. Rozenem z AGH), w 1930 r. oddano grysownię, która była czynna jeszcze w latach 70-tych ubiegłego wieku; grysy te posiadały bardzo wysokie parametry i stosowane były jako produkt do budowy nawierzchni asfaltowych i betonowych, obecnie Kopalnia zatrudnia 29 osób, a wydobycie roczne wynosi około 200 tys. ton. 4
3. Kopalnię Zalas: początki eksploatacji porfiru w Zalasie sięgają lat międzywojennych ubiegłego wieku, w latach 1947 1950 łom eksploatuje Spółdzielnia Mineralna, a następnie do 1952 r. Warszawskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych, w latach 1953 1965 kamieniołom nie był eksploatowany z powodu dużych kosztów produkcji związanych z odległością odstawy wyrobów i niską wydajnością zainstalowanych kruszarek polowych, w 1966 r. łom wchodzi w skład Przedsiębiorstwa Regulickie Kamieniołomy Drogowe jako oddział produkcyjny Fryza, równocześnie z eksploatacją budowany jest nowy Zakład Produkcyjny koordynowany przez Samodzielny Oddział Wykonawstwa Inwestycyjnego przy Miękińskich Kamieniołomach Drogowych, a następnie przez powstałe Przedsiębiorstwo Zalaskie Kamieniołomy w budowie z siedzibą w Krzeszowicach, obecnie Kopalnia zatrudnia 159 osób, osiągając roczne wydobycie rzędu 800 tys. ton. 4. Spółkę Kopalnie Porfiru i Diabazu: spółka pracownicza została zarejestrowana 31.01.2000 r. przygotowania do prywatyzacji bezpośredniej przedsiębiorstwa trwały prawie trzy lata, Spółka została założona przez pracowników przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Kopalnie Odkrywkowe Surowców Skalnych (KOSS) w Krzeszowicach, Spółka Kopalnie Porfiru i Diabazu jest następcą przedsiębiorstwa państwowego, które znane było pod następującymi nazwami: Krzeszowickie Kamieniołomy Drogowe, Kopalnie Skalnych Surowców Drogowych, Kopalnie Odkrywkowe Surowców Skalnych, umowę o przejęciu przedsiębiorstwa państwowego w 10-letni leasing Spółka podpisała z pełnomocnictwa wojewody małopolskiego w dniu 19 lipca 2000 r., pracownicy zainwestowali w spółkę własne pieniądze; wpłaty dokonało 232 pracowników, przeciętna wpłata wynosiła 3000 4000 zł, w ciągu 10 lat zainwestowano 7,3 mln zł na budowę dwóch węzłów produkcji grysów porfirowych i diabazowych wykorzystywanych do wyrobu mas bitumicznych, Kopalnie Porfiru i Diabazu wydobywają i sprzedają rocznie 600 900 tys. ton kamienia, tłucznia, grysów używanych do produkcji mas bitumicznych, podbudowy dróg i placów, torowisk kolejowych i tramwajowych, małej architektury oraz do wyrobu betonu o najwyższej wytrzymałości, 5
Spółka produkuje: tłuczeń 31,5 50 mm, tłuczeń 31,5 63 mm, kliniec 20 31,5 mm, grysy porfirowe 2 6,3 mm, 6,3 12,8 mm, 12,8 20 mm i mieszankę drobno granulowaną, niesorty 0 31,5 mm i 0 63 mm, kamień łamany sortowany 250 350 mm, grysy diabazowe 2 6,3 mm, 6,3 12,8 mm, 12,8 20 mm i mieszankę drobno granulowaną 0 4 mm, Spółka konsekwentnie się stara, aby działalność górnicza była prowadzona zgodnie z wymogami ochrony środowiska przyrodniczego. Ad. 4. Dyskusja Prof. R. Ney zapytał o wartość sprzedaży produktów. Mgr J. Załuski podał, że w 2003 r. wartość sprzedaży wynosiła 18 mln zł, a w roku 2004 28 mln zł. Ponadto podkreślił, że Kopalnie Porfiru i Diabazu stanowią przykład udanej, rzetelnej prywatyzacji przedsiębiorstwa przez pracowników. Prof. A. Paulo zapytał o katalog właściwości fizycznych dla Spółki. Mgr J. Załuski w odpowiedzi stwierdził, że jest to bardzo trudno ocenić, gdyż w małych inwestycjach decyduje o tym inspektor budowlany. Prof. R. Ney zapytał o atest mrozoodporności i nasiąkliwości produkowanych surowców. Mgr J. Załuski w odpowiedzi stwierdził, że gdy produkt nie spełniał jednego parametru, to był automatycznie przesuwany do II klasy. Prof. R. Ney stwierdził, że: inicjatywa utworzenia geoparku jest ze wszech miar pożądana, dr Jerzy Górecki opracuje memoriał, który zostanie poparty przez Prezydium Komitetu. Prof. M. Nieć proponuje, ażeby do tej inicjatywy włączył się Wyższy Urząd Górniczy i Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa. Podsumowania Posiedzenia Komitetu dokonał prof. R. Ney, który zwrócił uwagę na: niedocenianie w ubiegłych dekadach górnictwa surowców skalnych, obecnie rosnące możliwości rozwoju górnictwa surowców skalnych, dążenia do wytwarzania produktu końcowego (masy plastyczne) u producenta grysów. Ad. 5. Wolne wnioski Brak 6