TEMATYKA WYKŁADU Prawo subwencyjne Źródła: -TFUE, -ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 ze zm.)
Pomoc publiczna = pomoc państwa spełniająca przesłanki określone w art. 107 ust. 1 TFUE Pomoc publiczna może prowadzić do zniekształcenia konkurencji, dlatego dopuszczona jest jedynie wyjątkowo. TFUE określa wyjątki od zakazu udzielania pomocy publicznej. Zasady dopuszczalności udzielania pomocy publicznej określają przepisy art. 14, 42, 93 oraz 107-109 TFUE. Z drugiej bowiem strony pomoc publiczna może bowiem stanowić konstruktywny środek oddziaływania na gospodarkę, gdy służy wspieraniu przedsięwzięć badawczo-rozwojowych w dziedzinach przyszłościowych oraz przezwyciężaniu doraźnych bądź strukturalnych trudności przedsiębiorstw, a nawet gałęzi produkcji w zasadzie zdrowych i mających realną zdolność do odzyskania konkurencyjności.
Pomoc państwa = świadczenia pozytywne, a także interwencje, które w różny sposób zmniejszają ciężary, które normalnie obciążają budżet przedsiębiorstwa, np.: - dotacje pieniężne, subwencje, - preferencyjne pożyczki / kredyty, tanie, o wydłużonym terminie spłaty, - państwowe gwarancje / poręczenia dla pożyczek zaciągniętych przez przedsiębiorstwo w banku lub na rynku kapitałowym, - zwolnienia, ulgi, redukcje podatków, przyspieszona amortyzacja, - ulgi w składkach na ubezpieczenia społeczne, innych daninach publ., - rozłożenie na raty zadłużenia, - dostawy towarów i usług na preferencyjnych warunkach, po zaniżonych cenach, - preferencyjne zamówienia publiczne, - inne preferencyjne warunki kontraktu, - różne postacie doradztwa, - nabycie akcji / udziałów spółki przez państwo, zwłaszcza na innych od rynkowych warunkach, - premie od zatrudnienia, dodatki do wynagrodzeń, - oddanie do używania bez opłat nieruchomości na działalność gospodarczą, - zwrot kosztów w przypadku sukcesu przedsiębiorstwa.
Artykuł 107 ust. 1 TFUE. Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w niniejszym Traktacie, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych (1) w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji (2) poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, (3) jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi. (4)
PRZESŁANKI UZNANIA POMOCY ZA POMOC PAŃSTWA: (1) musi być przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych Państwo członkowskie = nie tylko władze centralne, ale też władze lokalne (jednostek samorządu terytorialnego, regionów autonomicznych) przy użyciu zasobów państwowych = pomoc przyznana przez podmioty publiczne lub prywatne wyznaczone lub utworzone przez państwo do zarządzania pomocą, nawet jeśli podmioty te dysponują pewnym stopniem autonomii w podejmowanych decyzjach i działaniach; np. Narodowy Bank Grecki, holenderska spółka z udziałem państwa w wys. 50% ustalająca opłaty za gaz naturalny. UWAGA! - gdy podmiot publiczny z zasobów państwowych (choćby w części) finansuje promocję krajowych usług, jest to pomoc państwa; gdyby tę samą promocję sfinansował ze składek zebranych od usługodawców, nie będzie to pomoc państwa; - nie jest pomocą państwa ustalenie przez państwo cen minimalnych, zwolnienie z obowiązku zapłaty odpraw, gdyż taka korzyść dla przedsiębiorców jest sfinansowana przez konsumentów, a nie państwo.
(2) przesłanka zakłócenia konkurencji Komisja Europejska bada jedynie, czy zakłócenie konkurencji jest możliwe, czy pomoc zagraża zakłóceniem konkurencji. Z reguły, gdy spełniona jest przesłanka (4), to i przesłanka (2) jest spełniona. Ma to miejsce zwłaszcza, gdy pomoc umacnia pozycję przedsiębiorstwa w stosunku do innych przedsiębiorstw konkurujących z nim w ramach wewnątrzunijnej wymiany handlowej. Pomoc wpływa wówczas na te ostatnie przedsiębiorstwa. Przesłanka ta może mieć miejsce nawet, gdy przedsiębiorstwo eksportuje prawie całość produkcji poza UE, ze względu na powiązania pomiędzy rynkami.
(3) sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów (przesłanka uzyskania korzyści przez przedsiębiorstwo) Pojęcie przedsiębiorstwa: każdy podmiot - bez względu na jego formę, status prawny, sposób finansowania - prowadzący działalność gospodarczą (każdą działalność polegającą na oferowaniu towarów / usług na rynku) nie jest istotne, czy jest to działalność nastawiona na zysk, czy non-profit (a zatem dla potrzeb prawa subwencyjnego UE pojęcie przedsiębiorstwa ujmuje się bardzo szeroko!) UWAGA! Może zdarzyć się, że pomoc nie będzie uznana za pomoc państwa, gdyż nie będzie związana z działalnością gospodarczą podmiotu. Przykład spółka zajmująca się uprawą winorośli dostała pomoc na odnowienie należącej do niej zabytkowych budynków klasztornych, których nie wykorzystywała w swej działalności. Nie była to pomoc państwa.
cd. (3) sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów Selektywność oznacza uprzywilejowanie niektórych podmiotów albo sektorów; zakłada, że pomocą publiczną nie są rozwiązania adresowane do wszystkich przedsiębiorstw, np. stopy procentowe, środki realizowania polityki ekonomicznej państwa, finansowanie infrastruktury publicznej. Pomocą może być natomiast wsparcie na rzecz przedsiębiorstw wyodrębnianych w oparciu o mało precyzyjne kryteria, albo w zależności od swobodnego uznania administracji. Korzyść / przysporzenie jakiej przedsiębiorstwo nie otrzymałoby w normalnych warunkach rynkowych Jak to sprawdzić? a) test prywatnego inwestora - należy zbadać, czy w podobnych okolicznościach, działający w normalnych warunkach rynkowych inwestor prywatny, o podobnej wielkości co podmiot publiczny udostępniłby przedmiotowy kapitał;
b) test prywatnego wierzyciela - należy zbadać, czy w podobnych okolicznościach, działający w normalnych warunkach rynkowych wierzyciel prywatny, będący w podobnej sytuacji co podmiot publiczny, udzieliłby przedsiębiorstwu analogicznych warunków spłaty długu; c) co do usług zasada rekompensaty: Są przedsiębiorstwa, które świadczą usługi w ogólnym interesie gospodarczym / usługi publiczne (np. wywóz odpadów, transport publiczny) i nie są w stanie wypracować zysku. Można udzielić im pomocy i nie będzie to pomoc państwa, jeśli spełnione zostaną tzw. kryteria Altmark (wyrok TS w sprawie C-280/00): - przedsiębiorstwo musi wywiązywać się z jasno zdefiniowanych zobowiązań do świadczenia usług publicznych; - kryteria rekompensaty są obiektywne i przejrzyste; - wielkość rekompensaty ma uwzględniać koszty i wpływy przedsiębiorstwa oraz rozsądny zysk; - jeśli przedsiębiorstwo nie było wybrane w trybie zamówień publicznych, poziom rekompensaty należy określić z uwzględnieniem analizy kosztów, jakie poniosłoby typowe, dobrze zarządzane przedsiębiorstwo, dysponujące środkami odpowiednimi do świadczenia usług.
Wspólnotowe ramy dotyczące pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych. Dz.U. C 297 z 29.11.2005, str. 4-7 (4) przesłanka wpływu na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi Komisja Europejska bada jedynie, czy wpływ jest możliwy, czy pomoc podtrzyma bądź wzmocni pozycję przedsiębiorstwa tak, że przedsiębiorstwa z innych Państw Członkowskich będą miały mniejszą szansę penetracji rynku tego Państwa Członkowskiego, albo że ono samo będzie w stanie wejść na rynek innego Państwa Członkowskiego, choć dotychczas nie brało udziału w wymianie z nim. Nie istnieje próg / procent udziału w rynku, poniżej którego można uznać, że wpływ na handel nie zachodzi. Przykład sprawa C-305/89, w której ustalono, że Alfa Romeo miała udział w rynku włoskim 14,6% i marginalny udział w rynku europejskim, a mimo to ETS uznał, że pomoc dla A.R. mogła wpłynąć na handel między Państwami Członkowskimi. UWAGA! Pomoc de minimis z założenia nie wpływa na handel.
POMOC DOZWOLONA Z MOCY PRAWA (art. 107 ust. 2): a) pomoc o charakterze socjalnym przyznawana indywidualnym konsumentom, pod warunkiem, że jest przyznawana bez dyskryminacji związanej z pochodzeniem produktów, Np. ulga podatkowa dla nabywających auta wyposażone w urządzenia do redukcji zanieczyszczeń. ALE NIE pomoc na wyrównanie strat poniesionych przez linie lotnicze wykonujące usługi na niedochodowych trasach (Azory, Madera) b) pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi Np. trzęsienie ziemi; erupcja wulkanu; powódź; zła pogoda u wybrzeży Grenlandii c) pomoc przyznawana gospodarce niektórych regionów Republiki Federalnej Niemiec dotkniętych podziałem Niemiec, w zakresie, w jakim jest niezbędna do skompensowania niekorzystnych skutków gospodarczych spowodowanych tym podziałem
(przy czym pięć lat po wejściu w życie Traktatu z Lizbony Rada UE, na wniosek Komisji Europejskiej, może przyjąć decyzję uchylającą wyjątek dotyczący pomocy dla niektórych regionów niemieckich dotkniętych podziałem Niemiec). POMOC DOZWOLONA WARUNKOWO (art. 107 ust. 3 TFUE): Pomoc regionalna: a) pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których: - poziom życia jest nienormalnie niski gdy PKB per capita w regionie nie przekracza 75% średniego PKB per capita w UE; - istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia Całe terytorium Polski kwalifikuje się do tego punktu., jak również regionów, o których mowa w artykule 349 TFUE (Gwadelupy, Gujany Francuskiej, Martyniki, Reunionu, Saint-Barthélemy, Saint-Martin, Azorów, Madery i Wysp Kanaryjskich), z uwzględnieniem ich sytuacji strukturalnej, gospodarczej i społecznej (pogorszonej ich oddaleniem, charakterem wyspiarskim, niewielkimi rozmiarami, trudną topografią i klimatem, ich zależnością gospodarczą od niewielkiej liczby produktów, podczas gdy trwałość i łączne występowanie tych czynników poważnie szkodzą ich rozwojowi)
c) pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem b) pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce Państwa Członkowskiego; d) pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji w Unii w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem; e) inne kategorie pomocy, jakie Rada może określić decyzją, na wniosek Komisji.
Pomoc sektorowa - związana jest z restrukturyzacją poszczególnych sektorów gospodarki; najczęściej dot. tzw. sektorów wrażliwych, które samodzielnie nie są w stanie dokonać niezbędnej restrukturyzacji albo w których restrukturyzacja pociągałaby za sobą zbyt wysokie koszty społeczne, a które jednocześnie wymagają wsparcia ze strony państwa ze względu na ich szczególne znaczenie społeczne. Sektory: - usługi pocztowe; publiczna radiofonia i telewizja; kinematografia; elektroenergetyka; przemysł stoczniowy; przemysł węglowy; transport; rolnictwo i rybołówstwo. Pomoc horyzontalna (rozp. 994/98/WE) - wspomaganie przedsiębiorstw niezależnie od regionu oraz sektora gospodarki, w którym działają - na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw; - na zatrudnienie; - na szkolenia zawodowe; - na prowadzenie prac badawczych i rozwojowych; - na ochronę środowiska; - na restrukturyzację przedsiębiorstw znajdujących się w trudnym położeniu.
art. 108 ust. 2 TFUE Na wniosek Państwa Członkowskiego Rada, stanowiąc jednomyślnie, może zdecydować, że pomoc, którą to Państwo przyznaje lub zamierza przyznać, będzie uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym, na zasadzie odstępstwa od postanowień artykułu 107 lub rozporządzeń przewidzianych w artykule 109, jeśli wyjątkowe okoliczności uzasadniają taką decyzję. art. 109 TFUE Rada, na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, może wydać wszelkie właściwe rozporządzenia w celu zastosowania artykułów 107 i 108