Zbiór Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji 1980 str. I 02671

Transkrypt

1 WYROK TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 17 września 1980 r. Philip Morris Holland BV przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich Pomoc dla producenta papierosów Sprawa 730/79 Terminy kluczowe 1. Pomoc udzielana przez państwa wpływ na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi kryteria (Traktat EWG, art. 92 ) 2. Pomoc udzielana przez państwa - zakaz - odstępstwa pomoc, która może zostać uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem swoboda decyzji Komisji odniesienie do kontekstu wspólnotowego (Traktat EWG, art. 92 ust. 3) Podsumowanie 1. W przypadku, gdy pomoc finansowa ze strony państwa wzmacnia pozycję przedsiębiorstwa w porównaniu z innymi przedsiębiorstwami konkurującymi w węwnątrzwspólnotowej wymianie handlowej, te inne przedsiębiorstwa muszą zostać uznane za podlegające wpływowi tej pomocy. 2. Stosując art. 92 ust. 3 Traktatu EWG, Komisja ma swobodę decyzji, obejmującej oceny ekonomiczne i społeczne, które muszą być podejmowane w kontekście wspólnotowym. Komisja ma prawo uznać system pomocy za nie spełniający wymogów art. 92 ust. 3 lit. b) jeżeli pomoc taka umożliwiłaby przeniesienie inwestycji, która mogłaby zostać zrealizowana w innych Państwach Członkowskich znajdujących się w mniej korzystnej sytuacji ekonomicznej niż sytuacja występująca w Państwie Członkowskim, w którym znajduje się przedsiębiorstwo odbiorcy pomocy. Strony Philip Morris Holland, przedsiębiorstwo z siedzibą w Eindhoven, reprezentowane przez B. H. ter Kuile a, adwokata w Hoge Raad w Niderlandach i F. O. W. Vogelaara, adwokata z izby adwokackiej w Hadze, z adresem do doręczeń w Luksemburgu, w siedzibie J. Loescha, adwokata, 2 rue Goethe, skarżący, przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez jej radcę prawnego, D. R. Gilmoura oraz A. F. De Savornina Lohmana, adwokata z izby adwokackiej w Rotterdamie, z adresem do doręczeń w Luksemburgu, w siedzibie radcy prawnego M. Cervino, budynek Jean Monnet, Kirchberg, pozwany, o: unieważnienie decyzji Komisji 79/743/EWG z dnia 27 lipca 1979 r. w sprawie zamierzonej pomocy rządu Niderlandów w celu zwiększenia zdolności produkcyjnej producenta papierosów (Dz.U. nr L 217 z , str. 17), TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH wydaje następujący Motywy Wyrok 1. W skardze z dnia 12 października 1979 r. skarżący zwraca się do Trybunału, na mocy art. 173 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą, o unieważnienie decyzji Komisji 79/743/ EWG z dnia 27 lipca 1979 r. w sprawie zamierzonej pomocy rządu Niderlandów 15

2 w celu zwiększenia zdolności produkcyjnej producenta papierosów (Dz.U. L 217 z , str. 17) 2. Skarżący jest niderlandzką spółką zależną dużego producenta wyrobów tytoniowych. Pismem z dnia 7 października 1978 r. rząd Niderlandów poinformował Komisję o zamiarze udzielenia skarżącemu dodatkowej pomocy na realizację dużych projektów, przewidzianej w niderlandzkiej ustawie z dnia 29 czerwca 1978 r. w sprawie wspierania i ukierunkowywania inwestycji (Staatsblad z 1978 r., nr 368). Ta dodatkowa pomoc na projekty inwestycyjne o wartości przekraczającej HFL jest uzależniona od liczby utworzonych w ich wyniku miejsc pracy i jej wielkość może wynosić do 4% wartości inwestycji, której dotyczy. Zgodnie z art. 6 tej ustawy, dodatkowa pomoc nie może być przyznana w zakresie, w jakim, zdaniem Komisji, jej udzielenie nie byłoby zgodne ze wspólnym rynkiem w świetle warunków określonych w art. 92 do 94 Traktatu. 3. Celem pomocy, o której mowa było wsparcie skarżącego, by mógł on przeprowadzić koncentrację i rozwinąć produkcję papierosów poprzez zamknięcie jednego zakładu produkcyjnego z dwóch posiadanych w Niderlandach oraz zwiększenie zdolności produkcyjnej drugiego zakładu produkcyjnego, zlokalizowanego w Bergen-op-Zoom, na południu kraju, do milionów sztuk papierosów rocznie, zwiększając w ten sposób zdolność produkcyjną spółki zależnej o 40% i łączną produkcję w Niderlandach o około 13%. 4. Po zbadaniu projektów pomocy zgodnie z art. 93 Traktatu, Komisja przyjęła sporną decyzję, zgodnie którą Królestwo Niderlandów nie może udzielić proponowanej dodatkowej pomocy na realizację dużych projektów, zgłoszonej Komisji listem z dnia 4 października 1978 r., na inwestycję w Bergen-op-Zoom, Dopuszczalność skargi 5. Komisja nie kwestionuje prawa skarżącego, jako potencjalnego odbiorcy pomocy, o której mowa w decyzji, do wniesienia skargi o unieważnienie, nawet jeżeli przedmiotowa decyzja jest skierowana do Państwa Członkowskiego. Istota sprawy 6. Skarżący wysuwa dwa argumenty przemawiające za unieważnieniem zaskarżonej decyzji. Po pierwsze, decyzja Komisji a) stanowi naruszenie art. 92 ust. 1 Traktatu, b) stanowi naruszenie jednej lub kilku ogólnych zasad prawa wspólnotowego, w szczególności zasady dobrej praktyki administracyjnej, ochrony uzasadnionych oczekiwań i proporcjonalności, oraz jednej lub kilku zasad polityki konkurencji przyjętej przez Komisję, c) stanowi naruszenie art. 190 Traktatu pod tym względem, że Komisja uzasadniła decyzję w sposób niezrozumiały lub wewnętrznie sprzeczny. 7. Po drugie, stwierdzenie, że postanowienia art. 92 ust. 3 Traktatu, dotyczące odstępstw, nie stosują się w okolicznościach niniejszej sprawy stanowi naruszenie wyżej wymienionych postanowień Traktatu oraz zasad prawa wspólnotowego. Pierwszy zarzut prawny 8. Art. 92 ust. 1 Traktatu Rzymskiego przewiduje, że: Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w niniejszym Traktacie, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi. 9. Skarżący utrzymuje, że w celu stwierdze- 16

3 nia, w jakim zakresie dana pomoc jest niezgodna ze wspólnym rynkiem, należy przede wszystkim zastosować kryteria pozwalające ustalić, czy mają miejsce jakiekolwiek ograniczenia konkurencji, o których mowa w art. 85 i 86 Traktatu. Dlatego Komisja musi przede wszystkim określić właściwy rynek i w tym celu wziąć pod uwagę produkt, terytorium i określony okres czasu. Musi zatem zbadać strukturę rynku, o którym mowa, aby móc ocenić, jak dalece pomoc w danym wypadku ma wpływ na relacje między konkurującymi podmiotami. Jednakże, te aspekty o zasadniczym znaczeniu nie zostały uwzględnione w spornej decyzji. W decyzji nie definiuje się właściwego rynku ani z punku widzenia produktu, ani w odniesieniu do czasu. Struktura rynku nie została sprecyzowana, nie zostały też określone relacje między konkurującymi podmiotami z niej wynikające, które w omawianym przypadku mogą zostać zakłócone przez sporną pomoc. 10. Nie ulega wątpliwości, że po zrealizowaniu planowanej inwestycji, skarżący niemal 50% całej produkcji papierosów będzie uzyskiwał w Niderlandach i oczekuje on, że ponad 80% produkcji wywiezie do innych Państw Członkowskich. Dodatkowa pomoc na realizację dużych projektów, której udzielenie na rzecz skarżącego zaproponował rząd Niderlandów, wynosiła 6,2 milionów HFL (2,3 miliona EUA [europejskich jednostek rozliczeniowych]), co stanowi 3,8% zainwestowanego kapitału. 11. W przypadku, gdy pomoc finansowa ze strony państwa wzmacnia pozycję przedsiębiorstwa w porównaniu z innymi przedsiębiorstwami konkurującymi w węwnątrzwspólnotowej wymianie handlowej, te inne przedsiębiorstwa muszą zostać uznane za podlegające wpływowi tej pomocy. W niniejszej sprawie, pomoc, której zamierzał udzielić rząd Niderlandów była przeznaczona dla przedsiębiorstwa mającego prowadzić handel międzynarodowy, czego dowodzi wysoki procent jego produkcji przeznaczonej na wywóz do innych Państw Członkowskich. Pomoc, o której mowa miała być przeznaczona na zwiększenie zdolności produkcyjnej, a w konsekwencji zdolności do utrzymania przepływu handlowego, w tym również odbywającego się między innymi Państwami Członkowskimi. Ponadto, pomoc przypuszczalnie przyczyniłaby się do zmniejszenia kosztów zmiany przeznaczenia urządzeń produkcyjnych i w ten sposób skarżący zyskałby przewagę konkurencyjną nad producentami, którzy zwiększyli lub zamierzają na własny koszt zwiększyć zdolności produkcyjne swoich zakładów. 12. Te okoliczności, które zostały wymienione w akapitach preambuły do spornej decyzji i których nie zakwestionował skarżący, stanowią wystarczające uzasadnienie pozwalające Komisji stwierdzić, że proponowana pomoc mogłaby mieć wpływ na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi i zagroziłby zakłóceniem konkurencji między przedsiębiorstwami prowadzącymi działalność w różnych Państwach Członkowskich. 13. Z powyższych rozważań wynika, że pierwszy zarzut prawny musi zostać odrzucony jako bezzasadny, także w części dotyczącej niewłaściwego uzasadnienia decyzji. Drugi zarzut prawny 14. W drugim zarzucie prawnym skarżący skrytykował decyzję Komisji, ponieważ została ona podjęta na podstawie założenia, że w omawianym przypadku nie stosują się odstępstwa przewidziane w art. 92 ust. 3 Traktatu, w szczególności w lit. a), b) i c). 15. Artykuł ten stanowi, że za zgodną ze wspólnym rynkiem może być uznana: a. pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski, lub regionów, w których istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia, 17

4 b. pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce Państwa Członkowskiego, c. pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem. 16. Zdaniem skarżącego błędem ze strony Komisji jest przyjęcie ogólnej zasady, że pomoc udzielona przez Państwo Członkowskie przedsiębiorstwom mieści się w zakresie odstępstw przewidzianych w art. 92 ust. 3, wyłącznie wówczas, gdy Komisja może stwierdzić, że taka pomoc przyczyni się do osiągnięcia jednego z celów określonych w odstępstwach, którego w normalnych warunkach rynkowych przedsiębiorstwa ją otrzymujące nie osiągnęłyby w drodze własnych działań. Pomoc na podstawie art. 92 ust. 3 Traktatu jest dopuszczona wyłącznie, jeżeli plan inwestycji będący przedmiotem badania jest zgodny z celami wymienionymi w lit. a), b) i c). 17. Ten argument nie może być uwzględniony. Z jednej strony nie uwzględnia on tego, że art. 92 ust. 3, w przeciwieństwie do art. 92 ust. 2, daje Komisji prawo rozstrzygnięcia według jej uznania, ponieważ przewiduje, że pomoc, o której w nim mowa może być uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem. Z drugiej strony, z tego argumentu, mogłoby wynikać, że Państwom Członkowskim zezwala się na dokonywanie płatności, które przyczyniłyby się do poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstw otrzymujących pomoc, mimo że te płatności nie byłyby konieczne dla osiągnięcia celów określonych w art. 92 ust W związku z tym, należy zaznaczyć, że w spornej decyzji wyraźnie stwierdza się, że rząd Niderlandów nie był w stanie przedstawić, ani Komisja znaleźć podstaw do stwierdzenia, że proponowana pomoc spełnia warunki pozwalające na zastosowanie któregokolwiek z odstępstw przewidzianych art. 92 ust. 3 Traktatu. 19. Skarżący utrzymuje, że Komisja nie miała racji, twierdząc, że obszar Bergen-op-Zoom nie jest regionem o nienormalnie niskim poziomie życia i poważnym stanie niedostatecznego zatrudnienia w rozumieniu art. 92 ust. 3 lit. a). W rzeczywistości w regionie Bergen-op-Zoom wskaźnik niedostatecznego zatrudnienia jest wyższy, a dochód na głowę mieszkańca niższy od średniej krajowej w Niderlandach. 20. Jeśli chodzi o art. 92 ust. 3 lit. b), skarżący kwestionuje stwierdzenie Komisji, że system dodatkowej pomocy nie może być traktowany jako pomoc mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce Państwa Członkowskiego, oraz że zajęcie innego stanowiska umożliwiłoby Niderlandom, w kontekście pogorszenia koniunktury gospodarczej oraz dużej skali bezrobocia w całej Wspólnocie, przeniesienie, z korzyścią dla siebie, inwestycji, które mogą być prawdopodobnie zrealizowane w innych Państwach Członkowskich znajdujących się w mniej korzystnej sytuacji. 21. Zdaniem skarżącego nie jest możliwe udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy istnieje poważne zaburzenie gospodarki Państwa Członkowskiego, a jeśli tak, czy specjalna pomoc krajowa zaradzi temu zaburzeniu, poprzez zbadanie, jak zrobiła to Komisja, czy inwestycja podjęta przez przedsiębiorstwo, do której odnosi się pomoc pochodząca od danego Państwa Członkowskiego, mogłaby, w razie konieczności zostać, zrealizowana w innych Państwach Członkowskich znajdujących się w mniej korzystnej sytuacji niż to Państwo Członkowskie. 18

5 22. I wreszcie, skarżący kwestionuje stwierdzenie Komisji, zgodnie z którym z badania branży produkcji papierosów we Wspólnocie i w Niderlandach wynika, że warunki rynkowe jako takie, bez interwencji państwa, zapewniają normalny rozwój i że zakwestionowana pomoc nie może z tego względu być uznana za ułatwiającą rozwój w rozumieniu art. 92 ust. 3 lit. c). 23. Zdaniem skarżącego, w zasadzie nie ma znaczenia wiedza, czy bez interwencji państwa warunki rynkowe jako takie zapewniają normalny rozwój produkcji w Państwie Członkowskim i we Wspólnocie. Istotna jest jedynie informacja, czy pomoc ułatwia rozwój czy nie. Ponadto, decyzja została uzasadniona w sposób niezrozumiały oraz wewnętrznie sprzeczny. 24. Te argumenty skarżącego nie mogą być uwzględnione. Należy tu ponownie przypomnieć, że Komisja ma prawo rozstrzygnięcia według jej uznania, a w związku z tym oceny sytuacji ekonomicznej i społecznej, która musi być dokonana w kontekście wspólnotowym. 25. W takim kontekście, Komisja, mając uzasadnione powody, dokonała oceny poziomu życia i poważnego stanu niedostatecznego zatrudnienia w obszarze Bergen-op-Zoom, nie odnosząc się do średniej krajowej w Niderlandach, lecz do poziomu wspólnotowego. Jeśli chodzi o argumenty przedstawione przez skarżącego na podstawie art. 92 ust. 3 lit. b) Traktatu, Komisja z powodzeniem może zająć stanowisko, tak jak to miało miejsce, że planowana w tym wypadku inwestycja nie jest ważnym projektem stanowiącym przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania i że proponowana pomoc nie może być traktowana jako pomoc mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce Państwa Członkowskiego, ponieważ stworzyłaby możliwości przeniesienia do Niderlandów inwestycji, która mogłaby być zrealizowana w innym Państwie Członkowskim znajdującym się w mniej korzystnej sytuacji gospodarczej niż istniejąca w Niderlandach, gdzie krajowy poziom bezrobocia jest jednym z najniższy we Wspólnocie. 26. Jeśli chodzi o art. 92 ust. 3 lit. c) Traktatu, argumenty przedstawione przez skarżącego nie znajdują uzasadnienia. Zgodność z Traktatem pomocy, o której mowa musi być określona w kontekście Wspólnoty, a nie jednego Państwa Członkowskiego. Ocena Komisji w znacznej mierze opiera się na stwierdzeniu, że przewidziana produkcja papierosów będzie wywożona do innych Państwa Członkowskich, w sytuacji spowolnienia wzrostu konsumpcji, co nie pozwoliło jej uznać, że pomoc nie będzie miała wpływu na warunki wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem. Ta ocena jest uzasadniona. Wniosek, że warunki rynkowe jako takie w branży produkcji papierosów, bez interwencji państwa, zapewniają normalny rozwój i że wobec tego pomoc nie może być uznana za ułatwiającą rozwój jest również uzasadniony, jeżeli potrzebę pomocy ocenia się z punktu widzenia Wspólnoty, a nie jednego Państwa Członkowskiego. 27. Wobec powyższego skarga zostaje oddalona. Decyzja w sprawie kosztów 28 Zgodnie z art. 69 ust. 2 regulaminu, strona przegrywająca zostaje obciążona kosztami; ponieważ skarżący przegrał, zostaje on obciążony kosztami. Sentencja Na tej podstawie, Trybunał Sprawiedliwości oddalając wszelkie dalej idące lub przeciwne wnioski, orzeka: oddala skargę; skarżący zostaje obciążony kosztami. 19