Złoty Wiek dziejów Polski ( )

Złoty Wiek dziejów Polski (1506-1572)

Królowie i Królowe Złotego Wieku

Zygmunt I Stary król Polski i wielki książę litewski w latach 1506-1548 Przedostatni król Polski z dynastii Jagiellonów, syn Kazimierza Jagiellończyka, ojciec Zygmunta Augusta. Wybitny mecenas sztuki, który ufundował przebudowę zamku wawelskiego. Wygrał wojnę z Zakonem Krzyżackim (1519-1521), a w 1525 r. doprowadził do Hołdu Krakowskiego i sekularyzacji Prus. Doprowadził do pokojowego uregulowania relacji z Portą Osmańską (Turcja). Udało mu się również osadzić na tronie swego syna, jeszcze za swojego życia (elekcja Vivente Rege). Według wielu historyków jego panowanie to szczytowa faza Złotego Wieku Polski. Ilustracja przedstawia władcę według Jana Matejki. Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:zygmunt_i_stary.jpg

Zygmunt I Stary na obrazie Lucasa Cranacha Młodszego z 1544 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:cranach_the_youn ger_sigismund_i_the_old.jpg

Orzeł Zygmunta Starego na Wawelu źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:orze%c5%82_zygmunta_starego.jpg autor: Mathiasrex

Bona Sforza żona Zygmunta Starego w latach 1518-1548, królowa Polski do 1556 roku, matka Zygmunta II Augusta źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:medal_of_bona_sforza_1546.jpg

Królowa Bona na drzeworycie z 1521 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:kr%c3%b3lowa_bona_%28drzeworyt%29.jpg

Nagrobek Zygmunta I Starego w kaplicy Zygmuntowskiej źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:nagrobek_zygmunta_augusta.jpg

Wnętrze kaplicy Zygmuntowskiej (Bartolomeo Berecci) nagrobki Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:nagrobek_zygmunta_sta rego_i_zygmunta_augusta.jpg autor: Poznaniak

Zygmunt II August król Polski i wielki książę litewski w latach 1529-1572, panował w latach 1548-1572 syn Zygmunta I Starego i Bony Sforzy. Początkowo opierał swe rządy współpracując z możnowładztwem, ale od 1563 opierał się na średniej szlachcie i w dużym stopniu ruchu egzekucyjnym. Zakończył zwycięstwem zmagania z Rosją o Inflanty w 1570 roku. W czasie panowania tego władcy w 1569 doszło do unii realnej polsko-litewskiej w Lublinie. Ostatni męski przedstawiciel rodu Jagiellonów na tronie polskim. Obraz Jana Matejki. Źrodło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:zygmunt_ii_august.jpg

Zygmunt II August na obrazie Lucasa Cranacha Młodszego z 1544 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:cranach_the_younger_sigismund_ii_ Augustus.jpg

Obraz Zygmunta II Augusta z ok. 1554 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:anonymous_sigismund_ Augustus.jpg

Arras wawelski z królewskim monogram SA (łac. Sigismundus Augustus) źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:arraswawel.jpg

Druga żona Zygmunta Augusta- Barbara Radziwiłłówna obraz z warsztatu Lucasa Cranacha Młodszego (ok.1555)

Śmierć Barbary Radziwiłłówny obraz Józefa Simmlera z 1860 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:simmler_death_of_barbara_radziwi%c5%82%c5%82.jpg

Nagrobek Zygmunta II Augusta w Kaplicy Zygmuntowskiej źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:nagrobek_zygmunta_starego.jpg

Henryk Walezy z dynastii Walezjuszy Król Polski, jako Henryk I, w latach 1573-1575, Król Francji, jako Henryk III, w latach 1574-1589 Obraz Jana Matejki

Henryk III Walezjusz na obrazie z XVI wieku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:henri_iii_versailles.jpg

Ucieczka Henryka Walezego z Polski obraz Artura Grottgera z 1860 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:grottger_escape_of_henry_of_valois.jpg

Rycina autorstwa Jana Matejki wyobrażająca Stefana Batorego i Annę Jagiellonkę

Stefan Batory książę siedmiogrodzki 1571-1586, król Polski 1576-1586 Wsławił się zwycięskimi kampaniami przeciwko Rosji i wiktoriami pod Połockiem (1579) oraz Wielkimi Łukami (1580). Władca tolerancyjny religijnie, zgodził się na utworzenie Trybunału Koronnego i Trybunału Litewskiego. Obraz Jana Matejki z XIX wieku.

Stefan Batory na obrazie z 1583 roku

Nagrobek Stefana Batorego dłuta Santi Gucci ego źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:nagrobek_stefana_batorego.jpg autor: Poznaniak

Sytuacja ekonomiczna Polski Złotego Wieku

Praca chłopów na roli (ilustracja z 1542 roku) źródło: A. Wyczański, Złoty Wiek, Kraków 1987, s. 5.

Spław zboża do Gdańska (z Apoteozy handlu gdańskiego) źródło: http://www.wiatrak.nl/12418/zboze

Plony 4 zbóż w Europie w XVI wieku źródło: A. Wyczański, Złoty Wiek, Kraków 1987, s. 6. Kraj Pszenica Żyto Jęczmień Owies Niderlandy 10,4 b. d. 8,2 4,0 Anglia 6,5 8,1 3,6 4,3 Kraje niemieckie 4,7 4,2 4,5 4,3 Polska 4,9 4,8 6,2 4,8 Litwa 2,8 2,8 3,6 2,7 Rosja 1,7 2,8 5,0 2,2

Apoteoza handlu gdańskiego w Ratuszu Głównym miasta Gdańska Izzak van den Blocke (1608)

Polityka zagraniczna w XVI wieku

Stańczyk (Jan Matejko, 1862) źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:matejko_sta%c5%84czyk.jpg

Maksymilian I Habsburg cesarz w latach 1508-1519 faktyczny twórca potęgi dynastii Habsburgów, który korzystnie ożenił swego syna Filipa I Pięknego z córką Ferdynanda i Izabeli Kastylijskiej-Joanną Szaloną

Bitwa pod Orszą 1514 roku (obraz z ok. 1525 roku, autor nieznany) źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:battle_of_orsha_%281514-09-08%29.jpg

Szczegół obrazu Bitwy pod Orszą (polska artyleria i most pontonowy) źródła: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:polish_artillery_during_the_battle_of_orsha_1514.png autor Mathiasrex (Maciej Szczepańczyk)

Szczegół obrazu Bitwy pod Orszą (Konstanty Ostrogski-wódz wojsk polsko-litewskich) źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:battle_of_orsha_konstanty_ostrogski.jpg

Albrecht Hohenzollern wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego w latach 1511-1525, książę pruski w latach 1525-1568 (obraz z 1522 roku) źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:albrecht_von_hohenzollern.jpg

Hołd Pruski obraz Jana Matejki z 1882 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:prussian_homage.jpg

Hołd Pruski- akt inwestytury obraz Jana Matejki z 1882 roku źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/file:prussian_homage_crop.jpg?uselang=pl

Granice państwa polsko-litewskiego w 1526 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:poland_and_lithuania_in_1526.png autor: Mathiasrex

Mapa Inflant z końca XVI wieku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:livoniae_nova_descriptio_1573-1578.jpg

Rzeczypospolita Obojga Narodów po Unii Lubelskiej (1569) źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:irp1569.jpg autor: Mathiasrex (Maciej Szczepańczyk)

Kampanie Stefana Batorego w okresie 1579-1582 źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:campaigns_of_stefan_batory_%281578-82%29.png autor: Grandiose

Stefan Batory pod Pskowem obraz Jana Matejki z 1872 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:jan_matejko-batory_pod_pskowem.jpg

Jan Zamoyski (1542-1605) jeden z najważniejszych polskich polityków i mężów stanu schyłku II połowy XVI wieku. Podkanclerzy, kanclerz wielki koronny od 1578 r. i hetman wielki koronny od 1581 r. Także mecenas sztuki. Najbliższy doradca Stefana Batorego.

Nabytki terytorialne Rzeczypospolitej po rozejmie w Jamie Zapolskim (1582) źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:truce_of_jam_zapolski_1582.png autor: Mathiasrex (Maciej Szczepańczyk), Halibutt

Węzłowe zagadnienia polityki wewnętrznej

Obrady Sejmu Walnego (król debatujący z Senatem) ze Statut Łaskiego z 1506 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:johann_haller,_commune_incliti_poloniae_regni_privilegium_constitutionum_et_indultuum_publicitus_decretorum_approbatorumque_%281506,_cropped%29.jpg

Obrady Sejmu Walnego (trzech stanów sejmujących) z 1622 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:polish_sejm_under_the_reign_of_sigismund_iii_vasa.jpg

Zawieszenie dzwonu Zygmunta w 1521 roku obraz Jana Matejki z 1874 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:jan_matejko_-_zawieszenie_dzwonu_zygmunta_na_wiezy_katedry_w_roku_1521_w_krakowie.jpg

Obraz Henryka Rodakowskiego Wojna Kokosza, będący ilustracją zmaagań Zygmunta Starego ze szlachtą w 1537 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:hen_war.png autor: Mathiasrex (Maciej Szczepańczyk)

Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:herb_rzeczypospolitej_obojga _Narodow.svg autor: Olek Remesz

Unia Lubelska z 1569 roku obraz Jana Matejki z 1869 r. źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:lublin_union_1569.png

Akt Unii Lubelskiej z 1569 roku źródło: http://www.trybunal.gov.pl/wszechnica/20030503/20030503.htm

Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie obraz Jana Matejki źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:death_of_sigismund_augustus_at_knyszyn.jpg

Potęga Rzeczypospolitej u zenitu R.P. 1573 roku Obraz Jana Matejki z 1889 roku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:potega_rzeczypospolitej_u_zenitu_zlota_wolnosc_elekcja_1573.jpg

Sukcesy i porażki Reformacji w Polsce

Sytuacja wyznaniowa Rzeczypospolitej w latach 70. XVI wieku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:religie_w_i_rz-plitej_1573.svg autor: Mathiasrex, Halibutt

Zbór luterański w Sarnowie z XVIII wieku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:pl_-_sarn%c3%b3w_%28powiat_mielecki%29_- _ko%c5%9bci%c3%b3%c5%82_naj%c5%9bwi%c4%99tszego_serca_pana_jezusa_-_kroton_004.jpg autor: Kroton

Faust Socyn (1539-1604) Włoch z pochodzenia, reformator religijny, jeden z najwybitniejszych myślicieli ariańskich źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:faustussocinus.jpg

Drzeworyt z personifikacją Polski z dzieła Stanisława Orzechowskiego Quincunx źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:conception_of_polish_mona rchy_in_quincunx_by_stanis%c5%82aw_orzechowski_156 4.PNG

Kultura Złotego Wieku

Mikołaj Rej (1505-1569) Poeta, prozaik, ale też pisarz religijny i moralista. Często uważany za ojca literatury pięknej pisanej językiem polskim. Sławę przyniosła mu Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, wójtem i plebanem.

Jan Kochanowski (1530-1584) Królewski sekretarz, ale przede wszystkim wybitny poeta uznawany za najważniejszego polskiego twórcę doby Renesansu. Autor min.: Fraszek, Trenów, Odprawy posłów greckich i Psałterza Dawidów.

Mikołaj Kopernik (1473-1543) Astronom, a jednocześnie kanonik warmiński oraz kanclerz kapituły biskupstwa warmińskiego. Zajmował się bardzo wieloma dziedzinami życia (min.: ekonomią czy matematyką), ale zasłynął jako autor teorii heliocentrycznej, która wstrzymała Słońce, a ruszyła Ziemię. Od jego O obrotach sfer niebieskich wydrukowanych w 1543 roku, można mówić o przewrocie kopernikańskim w astronomii i nauce.

Strona tytułowa dzieła Andrzeja Frycza Modrzewskiego O naprawie Rzeczypospolitej źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/commentariorum_de_republica_emendanda_libri_quinque

Drzeworyt z personifikacją Polski z dzieła Stanisława Orzechowskiego Quincunx źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:conception_of_polish_mona rchy_in_quincunx_by_stanis%c5%82aw_orzechowski_156 4.PNG

Współczesny plan wzgórza wawelskiego źródło: http://www.pinger.pl/szukaj/po_tagu/p/22/?t=%c5%9amier%c4%87

Plan zamku wawelskiego przed i po przebudowie z XVI wieku źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:wawel_xvw.svg autor: Pedros.lol

Kaplica Zygmuntowska na Wawelu (1519-1531) dzieło Bartolomeo Berecciego źródła: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:sigismund_chapel,_wawel_02.jpg oraz http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:wawel-kaplica1.jpg autor: Cancre oraz Adam Kumiszcza

Przekrój kaplicy zygmuntowskiej źródło: http://www.google.pl/imgres?biw=1440&bih=777&tbm=isch&tbnid=eqzfycck EXh6mM:&imgrefurl=https://picasaweb.google.com/sztukahistorii/113RenesansI ManieryzmWPolsce&docid=oEhpp5BlwfaZfM&imgurl=https://lh3.googleuserco ntent.com/- pheonaalaqm/tggd7f0hsvi/aaaaaaaab_s/5rqqibly9sm/bartolomeo%25 25252520Berecci%2525252520%25252525E2%2525252580%2525252593%252 5252520kaplica%2525252520Zygmuntowska%2525252520- %2525252520przekr%25252525C3%25252525B3j.jpg&w=246&h=504&ei=buG kuu- QH6az4ATx7YGYCQ&zoom=1&ved=1t:3588,r:2,s:0,i:99&iact=rc&page=1&tbn h=198&tbnw=91&start=0&ndsp=23&tx=43&ty=96

Widok od wewnątrz na bęben i kopułę kaplicy zygmuntowskiej źródło: http://www.google.pl/imgres?biw=1440&bih=777&tbm=isch&tbnid=vnn008gpgyyyim:&imgrefurl=http://a-netknow.blogspot.com/2011/04/rar-4-kat-15roznice-pomiedzy- trompami.html&docid=beoqvtjpjcnzxm&imgurl=http://noviki.net/mik/wp-content/uploads/2012/04/kaplica-zygmuntowska-copy-11.jpg&w=1000&h=667&ei=bugkuu- QH6az4ATx7YGYCQ&zoom=1&ved=1t:3588,r:9,s:0,i:120&iact=rc&page=1&tbnh=180&tbnw=271&start=0&ndsp=23&tx=119&ty=29

Wnętrze kaplicy Zygmuntowskiej (Bartolomeo Berecci) nagrobki Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:nagrobek_zygmunta_sta rego_i_zygmunta_augusta.jpg autor: Poznaniak

Nagrobek Zygmunta I Starego źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:nagrobek_zygmunta_augusta.jpg

Nagrobek Zygmunta II Augusta źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:nagrobek_zygmunta_starego.jpg

Nagrobek Anny Jagiellonki w kaplicy zygmuntowskiej źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:nagrobek_anny_jagiellonki.jpg autor: Poznaniak

Dziedziniec Zamku na Wawelu wraz z krużgankami Przebudowa w stylu renesansowym w latach 1504-1536 źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:krak%c3%b3w_-_wawel_-_dziedziniec_01.jpg autor: Jan Mechlich

Arrasy wawelskie

Zamek w Baranowie Sandomierskim, dzieło Santi Gucciego, siedziba rodu Leszczyńskich źródło: http://poznajpolske.onet.pl/baranow-sandomierski-zamek-leszczynskich/1ks2p

Dziedziniec zamku w Baranowie Sandomierskim źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:dziedziniec_pa%c5%82acu_w_baranowie_sanomierskim..jpg autor: Margarettize

Zamek w Pieskowej Skale, siedziba rodu Szafrańców do początku XVII w. źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/plik:pieskowa_skala_%28js%291.jpg autor: Jerzy Strzelecki

Zamek w Pieskowej Skale, widok z maczugą Herkulesa źródło: http://www.google.pl/imgres?start=116&sa=x&biw=1440&bih=777&tbm=isch&tbnid=k0vfujycu8fsqm:&imgrefurl=http://fotopolska.eu/18241,foto.html&docid=p2mt3gq0vrn3mm&imgurl=http://fotopolska.eu/foto/1 8/18241.jpg&w=1024&h=707&ei=F4WlUrb0BLGv7Abi4oDACw&zoom=1&ved=1t:3588,r:30,s:100,i:94&iact=rc&page=6&tbnh=176&tbnw=237&ndsp=24&tx=121&ty=78

Ratusz w Poznaniu, przebudowany przez Jean Baptiste Quadro źródło: http://www.bernardynka.pl/pl/47/poznan-ratusz-poznanski-stary-rynek-wpoznaniu

Ratusz w Poznaniu, widok na loggie źródło: http://www.travelin.pl/atrakcja-turystyczna/ratusz-wpoznaniu/zdjecia

Rycina Zamościa z przełomu XVI i XVII wieku źródło: http://muzeum-zamojskie.pl/wp-content/uploads/2012/10/cellarius_plan_zamo%c5%9bcia_po%c5%82-_xviiw.jpg

Plan miasta Zamość (plan z 1744 roku) źródło: http://muzeum-zamojskie.pl/wp-content/uploads/2012/10/2.-jonsac-plan-zamo%c5%9bcia-xvii-w.1.jpg

Centrum Edukacyjne Historicon ul. św. Marcin 40 Poznań, 61-807 535 423 900 www.historicon.pl biuro@historicon.pl