Plan inwestycyjny dla lokalnego przetwórstwa i dystrybucji żywności

Part-financed by the European Union (European Regional Development Fund and European Neighbourhood and Partnership Instrument) Plan inwestycyjny dla lokalnego przetwórstwa i dystrybucji żywności Mariusz Matyka Jerzy Kopiński Andrzej Madej Jarosław Stalenga Puławy 213

Wstęp Produkcja rolnicza ze względu na istniejące uwarunkowania posiada charakter wybitnie surowcowy. Stan ten ulegał w ostatnich latach znacznemu wzmocnieniu i utrwaleniu. Silny rozwój zakładów przetwórczych i sieci handlowych w większości wyeliminował bezpośrednią wymianę handlową pomiędzy producentami i konsumentami żywności. Pomimo wielu zalet tego procesu, niesie on za sobą również szereg niekorzystnych następstw ekonomicznych i środowiskowych. Zaliczyć do nich można słabą pozycję przetargową indywidulanych gospodarstw rolnych w stosunku do znacznie większych uczestników łańcucha przetwórstwa i dystrybucji żywości. W efekcie duża część wartości dodanej wyrażonej dochodem jest przejmowana przez silniejszych uczestników rynku. Osłabia to żywotność ekonomiczną gospodarstw i bardzo często skutkuje nieproporcjonalnymi różnicami pomiędzy cenami uzyskiwanymi przez rolników, a tymi, które za żywność płacą konsumenci. Ze środowiskowego punktu widzenia nadmierna rozbudowa łańcuchów przetwórczych i dystrybucyjnych wiąże się ze znacznymi nakładami energetycznymi, m.in. na przechowywanie i transport. Przekłada się to bezpośrednio na emisję gazów cieplarnianych i zwiększa ślad węglowy produktów żywnościowych. Z tego powodu w pełni uzasadniony jest rozwój lokalnego przetwórstwa i dystrybucji żywności, co pozwoli stworzyć częściową przeciwwagę dla dużych jednostek przemysłowych i sieci handlowych. Dzięki temu możliwe będzie także częściowe ograniczenie niekorzystnych następstw procesów globalizacji rynku żywości. Wspieranie oraz promocja lokalnych systemów produkcji, dystrybucji oraz konsumpcji żywności jest jednym z najważniejszych celów projektu BERAS Implementation. W projekcie tym korzyści środowiskowe związane z wdrażaniem takich systemów rozpatrywane są w relacji do jakości wód Morza Bałtyckiego. Pogarszający się stan wód tego akwenu jest pośrednio związany z istniejącym rozbudowanym i energochłonnym łańcuchem przetwórstwa i dystrybucji żywości. Większość gospodarstw rolnych nie jest w stanie wygospodarować odpowiednich nadwyżek pieniężnych w celu sfinansowania inwestycji w drobne przetwórstwo, dlatego przy finansowaniu nowych inwestycji musi się wspierać kapitałem zewnętrznym pozyskiwanym np. w formie kredytu. Z tego powodu bardzo istotne jest zdefiniowanie potencjału własnego gospodarstwa, możliwości finasowania ze źródeł zewnętrznych oraz określenie opłacalności planowanego przedsięwzięcia. Pozwoli to na racjonalne zaplanowanie inwestycji oraz znacznie ograniczy ryzyko z nią związane. Realizacje tych celów umożliwia przygotowanie odpowiedniego planu inwestycyjnego. Główne funkcje i elementy planu inwestycyjnego Plan inwestycyjny jest dokumentem, który na podstawie danych historycznych oraz diagnozy obecnej sytuacji umożliwia projekcję nakładów i efektów finansowych związanych z planowaną działalnością. Rzetelnie przygotowany plan inwestycyjny umożliwia dokładne przeanalizowanie wszystkich aspektów związanych z rozpoczęciem nowej działalności. Pozwala również na sprawdzenie jakie środki materialne i finansowe będą niezbędne do zrealizowania zamierzonego celu 1. Prawidłowo przygotowany plan inwestycji 2 powinien zawierać: 1. Podstawowe dane o inwestorze. 2. Opis planowanej inwestycji. 1 Michalak J., Kozłowski W. 21: Krok po kroku, czyli jak przygotować dobry biznesplan. UWM Olsztyn. 2 http://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/zdjecia_strony/278/wzpi_1419.pdf - 3 -

3. Syntetyczny opis gospodarstwa i posiadanych zasobów. 4. Analizę potrzeb i korzyści. 5. Analizę sposobu finansowania planowanej inwestycji. 6. Analizę kosztów inwestycji. 7. Analizę finansową. 8. Wybrane wskaźniki finansowe. Przykładowy plan inwestycyjny Podstawowe dane o inwestorze Ekologiczne Gospodarstwo Ogrodnicze Barwy Zdrowia należące do Tomasza Obszańskiego funkcjonuje od 1998 roku. Położone jest na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, we wschodniej części Kotliny Sandomierskiej i południowo-wschodniej części województwa lubelskiego, powiecie biłgorajskim. Dane adresowe: ul. Biłgorajska 15, 23-42 Tarnogród, tel. 791 444 7, fax: (84) 689 76 3 info@barwyzdrowia.pl http://www.barwyzdrowia.pl/ Opis planowanej inwestycji Gospodarstwo planuje podjąć działalność w zakresie tłoczenia na zimno i dystrybucji olejów roślinnych pochodzących z surowców ekologicznych. W tym celu niezbędny jest zakup kompletnej Tłoczni Olejów Roślinnych i samochodu dostawczego. W skład linii technologicznej Tłoczni wchodzi: prasa do tłoczenia olejów roślinnych 2 szt., instalacja kompletna 1 kpl. (wanna zbiorcza oleju wytłoczonego 1 szt., zbiorniki sendymentacyjne 2 szt., pompa wirnikowa 1 szt., orurowanie instalacji i przynależna armatura 1 kpl., instalacja do butelkowania oleju 2 kpl.), stoły technologiczne (hala produkcyjna i magazyn produktów) 4 szt., zbiornik magazynowy nasion 2 szt., zbiornik zmianowy (obsługujący prasę) 2 szt., konstrukcja ramy obrotowej zbiorników sendymentacyjnych 1 szt. Tłocznie olejów wysokiej jakości odbywać się będzie w niskiej temperaturze (ok. 2 C). Po wytłoczeniu olej będzie przez okres 72-96 godzin poddawany procesowi sedymentacji (samoczynne naturalne oczyszczanie oleju), a następnie butelkowany. Zakłada się, że produkcja oleju odbywać się będzie przez co najmniej 15 dni w ciągu miesiąca. Ze względu na to, że rolnik będzie obsługiwał linię technologiczną oraz dystrybuował produkt finalny we własnym zakresie, jego cena będzie konkurencyjna. Ponadto możliwe będzie uzyskanie dodatkowych przychodów ze sprzedaży makuchu, który jest produktem ubocznym procesu technologicznego. W celu zapewnienia prawidłowej dystrybucji uzyskanego produktu w lokalnych punktach sprzedaży niezbędny jest zakup samochodu dostawczego z izotermiczną skrzynią ładunkową. Zakłada się, że realizacja inwestycji pozwoli na zwiększenie dochodu pozarolniczego w gospodarstwie, znacznie skróci łańcuch dystrybucji oraz pozwoli na realizację idei konsumpcji żywności ze źródeł lokalnych. - 4 -

Syntetyczny opis gospodarstwa i posiadanych zasobów Gospodarstwo posiada około 19 ha użytków rolnych (UR), a w strukturze ich wykorzystania dominują plantacje jagodowe (1,7 ha) oraz grunty orne (7,9 ha). W gospodarstwie znajduje się również budynek, w którym docelowo umieszczona będzie linia do tłoczenia oleju oraz chłodnia, w której uzyskany produkt będzie przechowywany. Gospodarstwo jest bardzo dobrze wyposażone w ciągniki i maszyny rolnicze. Fot. Gospodarstwo i przetwórnia p. Obszańskiego - 5 -

Analiza potrzeb i korzyści W celu realizacji inwestycji gospodarstwo musi zakupić maszyny i pojazd zgodnie z wykazem zamieszczonym w tabeli 1. Tabela 1. Zestawienie zakresu rzeczowego inwestycji Marka, typ lub rodzaj Prasy do tłoczenia olejów Instalacja kompletna Stoły technologiczne hala produkcyjna Stoły technologiczne magazyn produktów Parametr(y) charakteryzujący przedmiot (przedział mocy lub wydajności itp.) 6 kg nasion/godz. wanna, zbiorniki, pompa, orurowanie, butelkowanie 85 x 35 6 x 2 Zbiorniki magazyn nasion 4 m 3 Zbiorniki zmianowe Konstrukcja ramy Mercedes-Benz Sprinter 316 CDI obsługujący prasę obrót pochylenie zbiornika do mycia 163 km W celu budowy i rozwoju sieci sprzedaży uzyskanego oleju roślinnego planuje się zamieszczenie reklamy w prasie lokalnej, budowę strony internetowej oraz dystrybucję ulotek reklamowych. Skalkulowany wzrost dochodu po upływie pięciu lat od rozpoczęcia inwestycji powinien wynosić 28 353 zł/rok. Analiza sposobu finansowania planowanej inwestycji Planowana inwestycja będzie finansowana ze środków własnych i kredytu zgodnie ze schematem przedstawionym w tabelach 2 i 3. Tabela 2. Wartość środków własnych przeznaczonych na sfinansowanie inwestycji Roczny dochód netto gospodarstwa, w tym: Z tytułu prowadzonej działalności rolniczej Z tytułu działalności pozarolniczej objętej operacją Z innych źródeł - 1 + 1 + 2 + 3 + 4 + 5 65 7 65 7 65 7 65 7 65 7 65 7 65 7 oszczędności 28 47 72 3 681 2 481 23 761 26 385, 28 353 DOCHÓD RAZEM 93 7 112 7 141 381 86 181 89 461 92 85 94 53 Stan środków finansowych na sfinansowanie inwestycji 93 7 112 7 141 381 86 181 89 461 92 85 94 53-6 -

Tabela 3. Wartość środków obcych przeznaczonych na sfinansowanie inwestycji Lp. Rodzaj zadłużenia zaciągnięcia zobowiązań Kwota zadłużenia - 1 Wykorzystanie środków obcych do finansowania kosztów operacji w okresie realizacji operacji + 1 + 2 + 3 + 4 + 5 1. kredyt pomostowy + 1 2 2 Obsługa zadłużenia w kolejnych latach (kapitał + odsetki) Lp. - 1 + 1 + 2 + 3 + 4 + 5 1. 11 1 12 4 8 3 4 8 3 2 4 Analiza kosztów inwestycji Łączny koszt inwestycji będzie wynosił 238 753 zł i ponoszony będzie w roku następującym ( + 1) po przygotowaniu planu inwestycyjnego, zgodnie z wykazem przedstawionym w tabeli 4. Tabela 4. Koszty inwestycji według wykazu rzeczowego Marka, typ lub rodzaj Wartość PLN Prasy do tłoczenia olejów 64 Instalacja kompletna 38 5 Stoły technologiczne hala produkcyjna 5 6 Stoły technologiczne magazyn produktów 4 4 Zbiorniki magazyn nasion 9 6 Zbiorniki zmianowe 3 6 Konstrukcja ramy 1 8 Mercedes-Benz Sprinter 316 CDI 111 253 Łączna wartość inwestycji 238 753 Analiza finansowa Zakłada się, że w roku uruchomienia inwestycji produkcja oleju rzepakowego będzie wynosić 648 l, oleju lnianego 324 l, a makuchu (produkt uboczny) 225 dt. W kolejnych latach produkcja oleju rzepakowego będzie wynosić 1296 l, oleju lnianego 648 l, a makuchu (produkt uboczny) 45 dt. Przyjęte ceny zbytu wynoszą odpowiednio: olej rzepakowy 11 zł/l, olej lniany 14 zł/l, makuch rzepakowy 4 zł/dt. - 7 -

Główną składową przychodu będzie stanowiła wartość produkcji oleju rzepakowego (52%), natomiast najmniejszy udział będzie miała wartość sprzedaży makuchu (7%); (rys. 1). Największy udział w strukturze kosztów działalności operacyjnej planowanej inwestycji będzie miało zużycie materiałów i energii (73%) oraz amortyzacja (15%); (tab. 5). Planowany dochód netto z inwestycji w trakcie jej prowadzenia wykazuje wyraźną tendencję wzrostową (rys. 2). RAZEM 27 72 PLN Kolejne lata 14256 1116 18 RAZEM 135 36 PLN rozpoczęcia inwestycji 7128 558 9 5 1 15 2 25 3 PLN olej rzepakowy olej lniany makuch Rys. 1. Wartość i struktura przychodu z tłoczni olejów roślinnych Pozycja kosztów Tabela 5. Koszty operacyjne tłoczni olejów roślinnych + 1 + 2 + 3 + 4 + 5 amortyzacja 2 5 4 11 4 11 4 11 4 11 zużycie materiałów i energii 89 286 178 572 178 572 178 572 178 572 usługi obce 2 6 4 12 4 12 4 12 4 12 podatki i opłaty 1 725 3 45 3 45 3 45 3 45 wynagrodzenia i pochodne koszty finansowe 14 12 8 4 8 2 4 zakup towarów ubezpieczenia majątkowe 1 25 2 5 2 5 2 5 2 5 pozostałe koszty 2 5 5 5 5 5 RAZEM 13 871 245 743 241 743 238 543 236 143-8 -

3 PLN 28353 25 23761 26385 2 2481 15 1 5 3681 +1 +2 +3 +4 +5 Rys. 2. Dochód netto z tłoczni oleju roślinnego perspektywie pięcioletniej Wybrane wskaźniki finansowe Do oceny efektywności inwestycji wykorzystano jeden z mierników dyskontowych, tj.: wartość bieżącą netto (NPV ang. Net Present Value), która jest miarą nadwyżki sumy zdyskontowanych wpływów nad sumą zdyskontowanych wydatków. Wskaźnik umożliwia porównanie nakładów przewidywanych na realizację inwestycji z sumą spodziewanych nadwyżek pieniężnych możliwych do osiągnięcia z projektowanego przedsięwzięcia w kolejnych okresach jego eksploatacji. Przyszła wartość jest sprowadzana do aktualnego poziomu (zdyskontowana) z uwzględnieniem kosztu zaangażowanego kapitału (wymaganej stopy zwrotu). Za korzystne uważa się wszystkie te inwestycje, przy których kwota zdyskontowanych przepływów pieniężnych pokrywa co najmniej niezbędne nakłady inwestycyjne, czyli wskaźnik NPV osiąga wartość dodatnią 3. Przeprowadzona analiza wykazała, że dla planowanej inwestycji warunek ten jest spełniony, a wartość wskaźnika NPV wynosi ponad 4 tys. zł (tab. 6). Na podstawie przeprowadzonych obliczeń można stwierdzić, że inwestycja jest w pełni opłacalna. 3 Felis P., 27. Metody dyskontowe. 415-423. Szczepański J., Szyszko L., Finanse przedsiębiorstwa. Pol. Wyd. Ekon., Warszawa. - 9 -

Tabela 6. Analiza wartości wskaźnika NPV dla planowanej inwestycji Specyfikacja + 1 + 2 + 3 + 4 + 5 Koszty inwestycji 238 753 Przychody ze sprzedaży 135 36 27 72 27 72 27 72 27 72 Koszty działalności operacyjne 13 871 245 743 241 743 238 543 236 143 Dochód brutto 4 489 24 977 28 977 32 177 34 577 Podatek dochodowy 18% 88 4 496 5 216 5 792 6 224 Dochód netto 3 681 2 481 23 761 26 385 28 353 Wartość końcowa 58 3 Amortyzacja 2 5 4 11 4 11 4 11 4 11 Saldo bieżące -215 22 6 582 63 862 66 486 126 754 Stopa dyskonta (7,78%)/ czynnik dyskontujący 1,,9278,868,7987,741,6876 NPV 4 81 zł - 1 -

BERAS Implementation (21-213) is part-financed by EU with partners from all countries in the Baltic Sea region, including Russia and Belarus. The ambition of the project is to develop so lutions for environmentally, economically and socially sustainable food practices, including and involving farmers, processors, distributors, retailers, restaurants, consumers, public institutions, schools, universities, researchers and policymakers. A strong partnership between all countries around the Baltic Sea SWEDEN Södertörn University www.sh.se The Biodynamic Research Institute, www.jdb.se/sbfi Södertälje Municipality, www.sodertalje.se Swedish Rural Natwork, www.landsbygdsnatverket.se Swedish Rural Economy and Agricultural societies, Gotland http://hs-i.hush.se. Kalmar, hs-h.hush.se FINLAND MTT Agrifood Research www.mtt.fi Centre for Economic Development, Transport and the Environment for Uusimaa, www.ely-keskus.fi/uusimaa Finnish Environment Institute, www.environment.fi/syke University of Helsinki, Department of Agricultural Sciences, www.helsinki.fi ESTONIA Estonian University of Life Sciences, www.emu.ee Estonian Organic Farming Foundation (EOFF), www.maheklubi.ee LATVIA Latvian Rural Advisory and Training Centre, www.llkc.lv LITHUANIA Aleksandras Stulginskis University www.lzuu.lt/pradzia/lt Baltic Foundation HPI www.heifer.lt; www.heifer.org Kaunas District Municipality, www.krs.lt POLAND Institute of Soil Science and Plant Cultivation National Research Institute, www.iung.pulawy.pl Kujawsko-Pomorski Agricultural Advisory Centre in Minikowo, www.kpodr.pl Polish Ecological Club in Krakow, City of Gliwice Chapter, www.pkegliwice.pl Independent Autonomous Association of Individual Farmers Solidarity www.solidarnoscri.pl Pomeranian Agricultural Advisory Center in Gdańsk, www.podr.pl GERMANY Leibniz-Centre for Agricultural Landscape Research, www.zalf.de DENMARK The Danish Ecological Council, www.ecocouncil.dk BELARUS International Public Association of Animal Breeders East-West www.beras.eu