Sprawozdanie z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny za 2015 rok

Sprawozdanie z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny za 2015 rok Smołdzino, marzec 2016 1

Na podstawie art. 179. Ustawy z dn. 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r.poz. 332z późniejszymi zmianami), zwanej dalej ustawą Wójt Gminy Smołdzino składa Radzie Gminy Roczne sprawozdanie z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny wraz z potrzebami związanymi z realizacją zadań. Zarządzeniem nr 93/2011 Wójta Gminy Smołdzino z dnia 27 grudnia 2011r. udzielono kierownikowi Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Smołdzinie upoważnienie do prowadzenia postępowań w sprawach z zakresu wspierania rodziny oraz wydawania w tych sprawach decyzji (zgodnie z art. 178 ustawy). W ramach otrzymanych środków Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Smołdzinie z siedzibą w Gardnie Wielkiej w 2015 roku wsparciem w różnych formach pomocy społecznej objął 605 osób z 276 środowisk, w tym z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego 23 rodziny, w tym w rodzinach niepełnych - 21 rodziny, wielodzietnych - 2 rodziny. Tabela 1. Rodziny korzystające z pomocy GOPS w Smołdzinie z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych w latach 2012-2015 Bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych rodzin w tym: 2012rok 2013rok 2014rok 2015rok 45 39 24 23 rodziny niepełne 35 25 22 21 rodziny wielodzietne 10 9 2 2 inne rodziny z problemami opiekuńczo-wychowawczymi 0 5 0 0 2

I. ZADANIA WŁASNE W ramach ZADAŃ WŁASNYCH, nałożonych na gminę art. 176 ustawy, w 2014r. podjęto następujące działania: 1. OPR A C O W A N I E I R E A L I Z A C J A 3-L E T N I C H G M I N N Y C H P R O G R A M Ó W W S P I E R A N I A R O D Z I N Y Zarządzeniem nr 92/2014 Wójta Gminy Smołdzino z dn. 3 listopada 2014r. powołano zespół ds. opracowania koncepcji gminnego programu wspierania rodziny na lata 2015-2017, który od dnia 14 listopada (pierwsze spotkanie zespołu) zaczął pracę nad projektem programu. Projekt został poddany konsultacjom społecznym w terminie od 14 do 20 stycznia 2015r. W wyniku konsultacji do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Smołdzinie wpłynęły uwagi/opinie do treści projektu od 1 podmiotu. Wszystkie propozycje uwag zostały uwzględnione w projekcie i Uchwałą VI/25/2015 Rady Gminy Smołdzino z dnia 4 lutego 2015r. przyjęto Gminny Program Wspierania Rodziny w Gminie Smołdzino na lata 2015 2017. 2. T W O R Z E N I E M O Ż L I W O Ś C I P O D N O S Z E N I A K W A L I F I K A C J I P R Z E Z A S Y S T E N T Ó W R O D Z I N Y W 2015r. asystenci podnosili swoje kwalifikacje w zakresie pracy z dziećmi lub z rodziną, ale bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów przez GOPS. Tabela 2. Szkolenia asystentów rodziny w 2015r. lp Termin szkolenia Tematyka szkoleń w zakresie pracy z dziećmi lub z rodziną Asystent rodziny I II 1 05.2015 Metody wspierania rodziny współpracującej na oporze X 2 XII.2015 Współpraca i rywalizacja wśród dzieci X 3. T W O R Z E N I E O R A Z R O Z W Ó J S Y S T E M U O P I E K I N A D D Z I E C K I E M, W T Y M P L A C Ó W E K W S P A R C I A D Z I E N N E G O O R A Z P R A C A Z R O D Z I N Ą P R Z E Ż Y W A J Ą C Ą T R U D N O Ś C I W W Y P E Ł N I A N I U F U N K C J I O P I E K U Ń C Z O- W Y C H O W A W C Z Y C H P R Z E Z A. ZAPEWNIENIE RODZINIE PRZEŻYWAJĄCEJ TRUDNOŚCI WSPARCIA I POMOCY ASYSTENTA RODZINY ORAZ DOSTĘPU DO SPECJALISTYCZNEGO PORADNICTWA W GOPS w 2015r. zostało zatrudnionych dwóch asystentów rodziny w ramach umowy zlecenia. Asystenci współpracowali z 19 rodzinami przeżywającymi trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych. Wśród rodzin, do których skierowany został asystent nie było rodzin zobowiązanych przez sąd do współpracy z asystentem. 3

Wykres 1. rodzin objętych wsparciem asystenta w latach 2012-2015 rodzin objętych wsparciem asystenta w latach 2012-2015 25 20 15 10 5 9 1 3 6 17 16 5 14 rodziny biologiczne, których dzieci umieszczone są w pieczy zastępczej rodziny mające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych 0 2012r. 2013r. 2014r. 2015r. W dn. 07.07.2015r.. Gmina Smołdzino podpisała umowę (nr 92/A/2015) w sprawie udzielenia dotacji celowej na realizację Programu asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej na rok 2015. W ramach umowy Gmina Smołdzino otrzymała 30 620,00zł dotacji na realizację zadania Asystent rodziny w ramach ww. Programu, która została w całości wydatkowana. Na asystentów rodziny wydatkowano w 2015r. kwotę 50 250zł, w tym w ramach: budżetu gminy - na kwotę 19 630,00zł; dotacji z MPiPS - na kwotę 30 620,00zł. Wykres 2. Finansowanie asystentów rodziny w 2015r. Finansowanie asystentów rodziny w 2015r. 61% 39% środki własne gminy dotacja z MPiPS Asystent rodziny kierowany był na wniosek pracowników socjalnych. W 2015r. współpracę z asystentem rozpoczęły 2 rodziny, natomiast w 17 rodzinach asystenci kontynuowali pracę. 4

Przeciętny czas pracy asystenta z rodziną Wykres 3. Przeciętny czas pracy asystenta z rodziną 16 16 14 12 10 8 6 4 2 0 1 do 3m-cy od 3 m-cy do 12 m-cy powyżej 1 roku 2 W 2015r. współpracę z asystentem zakończyły 4 rodziny 3 ze względu na osiągnięcie celów oraz 1 ze względu na zmianę miejsca zamieszkania. Wykres 4. Rodziny, z którymi asystenci zakończyli pracę w 2015r. Rodziny, z którymi asystenci zakończyli pracę w 2015r. 25% ze względu na osiągnięcie celów 75% ze względu na zmiane miejsca zamieszkania Dodatkowo pracownicy Ośrodka w ramach wsparcia dla rodzin cyklicznie organizują akcję Bądź gwiazdka z nieba! Zrzuć zabawkę w 2015r. przed Bożym Narodzeniem zebrane zabawki rozdano dzieciom z rodzin korzystających ze wsparcia GOPS. Ponadto 8 rodzin objętych asystenturą otrzymało paczki żywnościowe przed świętami Bożego Narodzenia. Pracownicy socjalni prowadzą także całoroczną akcję Ołówek, w ramach której w 2015r. przekazano przybory szkolne 10 dzieciom z 6 rodzin objętych asystenturą. W GOPS działa również punkt wymiany książek pn. Weź- oddaj- wymień, w ramach którego zbierane są podręczniki, nowe i używane W 2015r. działała również Tablica wzajemności tablica ogłoszeniowa umożliwiająca wymianę informacji między mieszkańcami gminy, którzy chcą oddać lub potrzebują danego sprzętu, ubrań, mebli, etc. 5

Poza tym członkowie rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo - wychowawczych mieli możliwość skorzystania z poradnictwa specjalistycznego w ramach działalności UG - porady prawne, GKRPA - spotkania z psychologiem. B. ORGANIZOWANIE SZKOLEŃ I TWORZENIE WARUNKÓW DO DZIAŁANIA RODZIN WSPIERAJĄCYCH W 2015r. nie przeszkolono żadnej rodziny wspierającej w związku z brakiem zainteresowanych rodzin. Zgodnie z harmonogramem Programu wspierania rodziny w Gminie Smołdzino na lata 2015-2017 zadanie ma być realizowane przez wszystkie lata. C. PROWADZENIE PLACÓWEK WSPARCIA DZIENNEGO ORAZ ZAPEWNIENIE W NICH MIEJSC DLA DZIECI W ramach zadania Gmina Smołdzino utworzyła placówkę wsparcia dziennego Świetlicę w Żelazie. Placówka funkcjonuje w strukturach GOPS, jako jego komórka organizacyjna od 01.06.2015r. Świetlica w Żelazie jest placówką wsparcia dziennego o charakterze opiekuńczo i specjalistycznym, działającą przez cały rok, we wszystkie dni robocze, od poniedziałku do piątku, w godzinach od 15.00-do 19.00. W okresie przerw w nauce szkolnej( wakacje, ferie ) świetlica pracuje w godzinach ustalonych przez Kierownika GOPS. Do Świetlicy na wniosek rodziców przyjęto 19 dzieci, w tym 10 chłopców i 9 dziewcząt z 16 rodzin. Wśród uczęszczających jest 1 dziecko chodzące do zerówki, 6 dzieci z klas I-III, 6 dzieci z klas IV-VI oraz 6 dzieci z gimnazjum. Zajęcia w świetlicy odbywają się zgodnie z tygodniowym harmonogramem zajęć, który wpisuje się w miesięczny plan pracy, a ten z kolei tworzy roczny plan zajęć w placówce. Tygodniowy harmonogram pracy: Poniedziałek zajęcia edukacyjno -wychowawcze i profilaktyczne Wtorek zajęcia plastyczne Środa- edukacja przyrodnicza Czwartek popołudnie z filmem, bajką, książką lub zajęcia kulinarne Piątek zajęcia sportowe Zajęcia edukacyjno - wychowawcze i profilaktyczne wpisują się w program wychowawczy realizowany systematycznie w ciągu całego roku i poruszają następujące obszary tematyczne: I. Moja grupa II. Rodzina w życiu człowieka III. Rola autorytetu w moim życiu IV. Ja w społeczeństwie rozwój samorządności V. Znam i szanuję kulturę regionalną VI. Budujemy pozytywny obraz samego siebie VII. Drogi i bezdroża- współczesne zagrożenia VIII. Zdrowy tryb życia IX. Przyroda wokół nas 6

X. Nowoczesne środki informacji XI. Kultura czasu wolnego XII. Moja twórczość W ramach zajęć plastycznych dzieci i młodzież doskonalą swoje zdolności manualne, rozwijają twórcze myślenie i kreatywność. Samodzielnie przygotowują dekoracje sali, tworzą gazetki ścienne, plakaty okolicznościowe. Poznają ciekawe techniki plastyczne np. malowanie farbami witrażowymi, robienie odlewów z masy gipsowej, wykonują prace z wykorzystaniem filcu, wikliny papierowej. Chętnie wykonują prace z papieru typu witraże, plecionki, origami. W ramach zajęć przyrodniczych dzieci i młodzież poszerzają swą wiedzę z zakresu ochrony przyrody, poznają rośliny i zwierzęta żyjące na naszym terenie, rzadkie i cenne gatunki roślin chronionych. Chętnie rozwiązują krzyżówki i zagadki przyrodnicze, czytają lub słuchają opowiadań o tematyce przyrodniczej, przeglądają albumy lub oglądają filmy przyrodnicze. W ramach edukacji przyrodniczej prowadzone są także pogadanki na temat zasad ochrony środowiska i wpływu działalności człowieka zmiany w środowisku. W ramach zajęć sportowych odbywają się zajęcia ruchowe w sali z wykorzystaniem dostępnego sprzętu np. piłek, skakanek, kręgli, hula-hop i chusty animacyjnej. Przy sprzyjającej pogodzie zajęcia odbywają się na boisku i jest to gra w piłkę nożną, w dwa ognie, w badmintona, rzuty do celu i zabawy z chustą animacyjną. W 2015r. w Świetlicy zorganizowano m.in.: - Dzień Dziecka na sportowo impreza organizowana w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Rozwoju Aktywności Lokalnej Razem zrobimy wiele ; w ramach spotkania przeprowadzono gry, konkursy z nagrodami, poczęstunek, ognisko z pieczeniem kiełbasek, - Dyskotekę z okazji zakończenia roku szkolnego, - Pieszą wycieczkę nad oczko wodne w Wierzchocinie, - I Pokaz mody z przymrużeniem oka - dzieci zaprezentowały się w strojach wieczorowych, sportowych i ekologicznych. Odbył się konkurs na najładniejszy strój, modelki pozowały do zdjęć. Miłym akcentem był przyjazd maskotki FOKI ze SPN.S Słodki poczęstunek zapewnił GOPS, Wójt Gminy Smołdzino i Pani Małgorzata Gądek, a nagrody dla modelek ufundował CIS i SPN, - Pieszą wycieczkę do Muzeum Przyrodniczego i na plac zabaw w Smołdzinie - Dyskotekę z okazji zakończenia wakacji, - Ognisko z pieczeniem kiełbasek z okazji rozpoczęcia nowego roku szkolnego uświetnione grą na gitarze i śpiewaniem szant w wykonaniu Pana Roberta Smagonia - Akcję pt. Bądź widoczny na drodze - dzieci otrzymały ulotki informacyjne i opaski odblaskowe pozyskane z WORD w Słupsku, - Spotkanie z funkcjonariuszami policji na temat zasad ruchu drogowego i bezpieczeństwa na drodze, - Hallowen - historia święta, sposoby obchodzenia w Polsce i w innych krajach, konkursy na najciekawszy strój, zabawa przy muzyce, słodki poczęstunek - Prace porządkowe wokół krzyża w miejscowości Żelazo 7

- Przedstawienie teatralne pt. Kłopoty Mikołaja, z którym grupa wystąpiła w trakcie spotkań wigilijnych dla seniorów z Gardny Wielkiej i w ŚDS w Gardnie Wielkiej. Dodatkowo w Świetlicy przez okres 3 miesięcy prowadzone były zajęcia socjoterapeutyczne, prowadzone przez terapeutę zatrudnionego na umowę zlecenie. Na realizacje zadania wydatkowano środki w wysokości 13 370,00zł ze środków własnych gminy, w ramach których zatrudniono 1 pracownika - wychowawcę, ponoszono koszty związane z utrzymanie budynku oraz prowadzeniem zajęć, w tym socjoterapii (umowa zlecenie). 4. FIN A N S O W A N I E W 2015r. GOPS na realizację zadań w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej wydatkował kwotę 209 727,38 zł, w tym: 1. współfinansowanie pobytu dzieci w pieczy zastępczej 146 107,37zł, w tym: a) piecza instytucjonalna 129 990,84zł b) piecza rodzinna 16 116,54zł 2. asystenci rodziny 50 250,00zł 3. placówka wsparcia dziennego Świetlica w Żelazie 13 370,00zł Wydatkowane środki pochodziły: - z środków własnych - 179 107,38zł - z środków w ramach dotacji - 30 620zł Dodatkowo GOPS w ramach umowy Gminy Smołdzino z Powiatowym Urzędem Pracy w Słupsku GOPS otrzymał 12 223,77zł z tytułu zatrudnienia w ramach robót publicznych z Funduszu Pracy Wykres 5. Finansowanie zadań w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej w 2015r. Finansowanie zadań w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej w 2015r. 14% 5% środki własne dotacja z MPiPS Fundusz Pracy 81% 8

Wykres 6. Źródło finansowania zadań gminy w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej w 2015r. Źródło finansowania zadań gminy w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej w 2015r. zł160 000,00 zł140 000,00 zł120 000,00 zł100 000,00 zł80 000,00 36 365,23 zł zł60 000,00 zł40 000,00 zł20 000,00 23 321,00 zł 16 037,25 zł 12 223,77 zł 13 370,00 zł Fundusz Pracy dotacja z MPiPS zł- asystenci rodziny współfinansowanie pobytu dzieci w pieczy zastepczej placówka wsparcia dziennego środki własne Wykres 7. Wydatki związane z realizacją zadań gminy w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej w latach 2013 2015 Wydatki związane z realizacją zadań gminy w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej w latach 2013 2015 zł- zł20 000,00 zł40 000,00 zł60 000,00 zł80 000,00 zł100 000,00 zł120 000,00 zł140 000,00 zł160 000,00 asystent rodziny 42 153,00 zł 39 358,25 zł 50 250,00 zł współfinansowanie pobytu dzieci w pieczy zastepczej 5 657,89 zł 36 365,23 zł 146 107,37 zł placówka wsparcia dziennego zł- zł- 13 370,00 zł 2013r. 2014r. 2015r. 9

A. PODNOSZENIA KWALIFIKACJI PRZEZ ASYSTENTÓW RODZINY Zadanie zrealizowano bez konieczności ponoszenia kosztów. Tematykę szkoleń, w których uczestniczyli asystenci przedstawiono w pkt. 2 Sprawozdania. B. KOSZTÓW ZWIĄZANYCH Z UDZIELANIEM POMOCY, O KTÓREJ MOWA W ART. 29 UST. 2, PONOSZONYCH PRZEZ RODZINY WSPIERAJĄCE wspierającymi. W 2015r. nie przeszkolono żadnej rodziny wspierającej, ponieważ nie zawiązano umów z rodzinami 5. WSP Ó Ł F I N A N S O W A N I E P O B Y T U D Z I E C K A W R O D Z I N I E Z A S T Ę P C Z E J, R O D Z I N N Y M D O M U D Z I E C K A, P L A C Ó W C E O P I E K U Ń C Z O - W Y C H O W A W C Z E J, R E G I O N A L N E J P L A C Ó W C E O P I E K U Ń C Z O T E R A P E U T Y C Z N E J L U B I N T E R W E N C Y J N Y M O Ś R O D K U P R E A D O P C Y J N Y M Wydatkowanie środków na współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym zgodnie z art. 191 ustawy wynoszą odpowiednio: - 10 % w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej, - 30 % w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej, - 50 % w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w pieczy zastępczej, W 2015r. do pieczy zastępczej trafiła 1 dziecko z terenu gminy Smołdzino (do rodzinnej pieczy zastępczej). Na dzień 31.12.2015r. w pieczy zastępczej przebywało 16 dzieci z terenu Gminy Smołdzino z 9 rodzin, przy czym współfinansowanie pobytu dzieci w pieczy zastępczej dotyczyło 15 dzieci umieszczonych od 1.1.2012r. W 2015r. jedno dziecko z pieczy rodzinnej powróciło do rodziny naturalnej, oraz 1 dziecko z pieczy instytucjonalnej usamodzielniło się. Tabela 3. dzieci przebywających w pieczy zastępczej na dzień 31.12.2015r. Rodzinna piecza zastępcza Instytucjonalnej piecza zastępcza dzieci umieszczonych przed 1.1.2012 dzieci umieszczonych od 1.1.2012 dzieci rodzin dzieci rodzin 1 1 0 0 8 5 7 3 RAZEM 9 6 7 3 GOPS w ramach zadania współfinansowania pobytu dzieci w pieczy zastępczej ponosił odpłatność z środków własnych w wysokości 36 365,23zł. Odpłatność dotyczyła 7 dzieci z terenu gminy Smołdzino 10

przebywających w rodzinach zastępczych - 11 241,27zł i oraz 7 w placówkach opiekuńczo - wychowawczych 25 123,96zł. Tabela 3. dzieci z terenu Gminy Smołdzino umieszczonych w pieczy zastępczej 2012 2013 2014 2015 RAZEM dzieci rodzin dzieci rodzin dzieci rodzin dzieci rodzin dzieci rodzin Piecza instytucjonalna 0 0 4 1 3 2 0 0 7 3 Piecza rodzinna 3 2 0 0 4 2 1 1 8 5 RAZEM, w tym: 3 2 4 1 7 3* 1 1 15 7* z przyczyn naturalnych z powodu problemów opiekuńczowychowawczych 1 1 0 0 3 1 1 1 5 3 2 1 4 1 4 2 0 0 10 4 6. SPO R Z Ą D Z A N I E S P R A W O Z D A Ń R Z E C Z O W O-F I N A N S O W Y C H Z Z A K R E S U W S P I E R A N I A R O D Z I N Y O R A Z P R Z E K A Z Y W A N I E I C H W Ł A Ś C I W E M U W O J E W O D Z I E, W W E R S J I E L E K T R O N I C Z N E J GOPS w 2015r. sporządził i przekazał Wojewodzie Pomorskiemu: 1. sprawozdanie rzeczowo-finansowe z zakresu wspierania rodziny za I półrocze 2015r. w lipcu 2015 2. sprawozdanie rzeczowo-finansowe z zakresu wspierania rodziny za II półrocze 2015r. w styczniu 2016r. Dodatkowo sporządzono i przekazano następujące sprawozdania 1. sprawozdanie wojewódzkie z realizacji Programu asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej na 2014r. 2. sprawozdanie Placówki wsparcia dziennego 7. PR O W A D Z E N I E M O N I T O R I N G U S Y T U A C J I D Z I E C K A Z R O D Z I N Y Z A G R O Ż O N E J K R Y Z Y S E M L U B P R Z E Ż Y W A J Ą C E J T R U D N O Ś C I W W Y P E Ł N I A N I U F U N K C J I O P I E K U Ń C Z O - W Y C H O W A W C Z E J, Z A M I E S Z K A Ł E G O N A T E R E N I E G M I N Y Pracownicy GOPS na bieżąco monitorowali sytuację dzieci i rodzin zagrożonych kryzysem lub przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- wychowawczych. Polegało to przede wszystkim na regularnych wizytach w środowiskach, jak również komunikowaniu się i wymianie informacji w sprawie tychże rodzin z przedstawicielami innych instytucjami, tj. kurator rodzinny, pedagog szkolny, Policja, PCPR, GKRPA. Dodatkowo asystentki rodzin monitorowały sytuację w rodzinach, w których zakończyły wsparcie. 11

II. ZADANIA ZLECONE Do ZADAŃ ZLECONYCH z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę (art. 177 ustawy) należy wykonywanie zadań wynikających z rządowych programów z zakresu wspierania rodziny, które gmina realizuje zgodnie z wytycznymi przekazanymi przez wojewodę. W 2015r. Gmina Smołdzino nie realizowała działań w ramach zadań zleconych. PODSUMOWANIE Biorąc pod uwagę istniejące zasoby gminne, które nie odpowiadają w pełni na potrzeby społeczności lokalnej oraz nie pozwalają na realizację wszystkich zadań własnych gminy w zakresie wspierania rodziny, należy wskazać na następujące potrzeby związane z realizacją zadań: 1. Kontynuacja podejmowanych działań; 2. Rozwijanie działalności placówki wsparcia dziennego, inicjowanie powstawania kolejnych placówek wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży z innych miejscowości; 3. Zwiększenie liczby rodzin objętych wsparciem asystenta rodziny, w tym pozyskiwanie środków zewnętrznych i dotacji na realizacje asystentury rodziny; 4. Promocja działań wolontarystycznych na rzecz rodzin dotkniętych problemami opiekuńczo - wychowawczymi; 5. Zintensyfikowanie działań środowiskowych; 6. Pozyskanie rodzin wspierających; 7. Interdyscyplinarne wspieranie rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych poprzez instytucje i organizacje na terenie gminy Smołdzino, w tym organizowanie grup problemowych; 8. Pozyskiwanie środków zewnętrznych na realizacje działań w zakresie wspierania rodzin z terenu gminy Smołdzino. 12