Metrologia w laboratorium Podstawowe definicje i czynności metrologiczne Andrzej Hantz Kierownik Laboratorium Pomiarowego RADWAG Wagi Elektroniczne
Metrologia podział metrologii
Metrologia podział metrologii w przyrodzie nie ma pomiarów dokładnych Pomiar proces doświadczalnego wyznaczenia jednej lub więcej wartości wielkości, które w zasadny sposób mogą być przyporządkowane wielkości (PKN-ISO/IEC Guide 99:2010 VIM 2010)
Metrologia podział metrologii Metrologia - nauka o pomiarach i ich zastosowaniach Metrologia Prawna Dział metrologii odnoszący się do działań, które wynikają z wymagań ustawowych i dotyczą pomiarów, jednostek miar, przyrządów pomiarowych i metod pomiarowych, które są przeprowadzane przez odpowiednie organy. Metrologia Przemysłowa Dział metrologii zajmujący się pomiarami w różnych dziedzinach nauki i przemysłu z wyłączeniem obszaru regulowanego (metrologii prawnej). Metrologia Naukowa Dział metrologii zajmujący się utrzymywaniem i rozwojem wzorów miar.
Metrologia prawna
Metrologia prawna Ocena zgodności Rynek UE - swobodny przepływ obywateli, towarów i usług Obywatele Towary Rynek UE Usługi
Metrologia prawna Ocena zgodności wybór kraju członkowskiego Prawna kontrola metrologiczna przyrządów pomiarowych Kraj członkowski UE Poza prawną kontrolą metrologiczną Wymagania NAWI MID Brak wymagań
Metrologia prawna Terminologia międzynarodowa w zakresie metrologii prawnej
Metrologia prawna Podstawowe pojęcia Badanie typu: procedura, przez którą jednostka notyfikowana sprawdza i poświadcza, że dany typ przyrządu pomiarowego spełnia zasadnicze wymagania. Ocena zgodności: wykazanie, że wyspecyfikowane wymagania dotyczące wyrobu, procesu, systemu, osoby lub jednostki zostały spełnione. Legalizacja: procedura, przez którą producent lub jego upoważniony przedstawiciel zapewnia i deklaruje, że przyrządy pomiarowe sprawdzone przez jednostkę notyfikowaną są zgodne z typem opisanym w certyfikacie zatwierdzenia typu i spełniają zasadnicze wymagania.
Metrologia prawna Stan prawny do 30 kwietnia 2004 Do 30 kwietnia 2004 przyrządy pomiarowe stosowane w określonych obszarach podlegały wyłącznie Ustawie z dnia 11 maja 2001r. Prawo o miarach
Metrologia prawna Ustawa Prawo o miarach z dn. 11 maja 2001 Art. 8. 1. Prawnej kontroli metrologicznej podlegają przyrządy pomiarowe, stosowane: 1) w ochronie zdrowia, życia i środowiska; 2) w ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego; 3) w ochronie praw konsumenta; 4) przy pobieraniu opłat, podatków i niepodatkowych należności budżetowych oraz ustalaniu opustów, kar umownych, wynagrodzeń i odszkodowań, a także przy pobieraniu i ustalaniu podobnych należności i świadczeń; 5) przy dokonywaniu kontroli celnej; 6) w obrocie handlowym.
Metrologia prawna Prawny nadzór metrologiczny dla przyrządów pomiarowych wprowadzonych na rynek przed 1 maja 2004 Ustawa Prawo o miarach Zatwierdzenie typu Główny Urząd Miar Legalizacja pierwotna Legalizacji ponowna Okręgowe lub Obwodowe Urzędy Miar
Metrologia prawna Stan prawny po 1 maja 2004 akcesja do Unii Europejskiej Od dnia 1 maja 2004 wagi nieautomatyczne Dyrektywa 2009/23/EC (wcześniej 90/384/EEC) - NAWI oraz od dnia 1 listopada 2007 przyrządy pomiarowe określone w Dyrektywie 2004/22/EC - MID wprowadzane są do obrotu na podstawie Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności
Metrologia prawna Dyrektywa NAWI: - wagi nieautomatyczne Dyrektywa MID: - wodomierze - gazomierze - przeliczniki do gazomierzy - liczniki energii elektrycznej czynnej - ciepłomierze - przetworniki przepływu do ciepłomierzy - pary czujników temperatury do ciepłomierzy - przeliczniki do ciepłomierzy - instalacje pomiarowe do ciągłego i dynamicznego pomiaru ilości cieczy innych niż woda - wagi automatyczne (dla pojedynczych ładunków, porcjujące, odważające, przenośnikowe, wagonowe) - taksometry - materialne miary długości przymiary - naczynia wyszynkowe - przyrządy do pomiaru długości - przyrządy do pomiaru pola powierzchni - przyrządy do pomiaru wielu wymiarów - analizatory spalin samochodowych
Metrologia prawna W Dyrektywie NAWI (2009/23/EC) rozróżniane są dwie kategorie wag, stosowanych do określenia: a) 1. masy dla transakcji handlowych; 2. masy dla obliczenia opłaty targowej, cła, podatku, premii (opustu), kary, wynagrodzenia, odszkodowania lub podobnych typów opłat; 3. masy dla zastosowania praw lub przepisów; opinii ekspertów, wydawanych w procesach sądowych; 4. masy w praktyce medycznej do ważenia pacjentów w celu monitorowania, diagnozowania i leczenia;
Metrologia prawna W Dyrektywie NAWI (2009/23/EC) rozróżniane są dwie kategorie wag, stosowanych do określenia: a) 5. masy dla sporządzania lekarstw na receptę w aptece określenia masy w analizach, wykonywanych w laboratoriach medycznych i farmaceutycznych; 6. należności na podstawie masy dla celów bezpośred- niego obrotu publicznego i przy pakowaniu towarów. b) Wszelkich zastosowań różnych od wymienionych w p. 2 tego artykułu.
Metrologia prawna Oznaczenia wagi nieautomatycznej wg Dyrektywy NAWI 11 dwie ostatnie cyfry roku 1383 numer jednostki notyfikowanej Dodatkowe oznakowanie metrologiczne: litera M na zielonym tle Potwierdza zgodność ze wszystkimi dyrektywami dotyczącymi wyrobu
Metrologia prawna Oznaczenia przyrządu wg Dyrektywy MID Potwierdza zgodność ze wszystkimi dyrektywami dotyczącymi wyrobu Dodatkowe oznakowanie metrologiczne: litera M oraz dwie ostatnie cyfry roku (umieszczenia znaku) otoczone prostokątem Numer jednostki notyfikowanej
Metrologia prawna Deklaracja zgodności NAWI
Metrologia prawna Deklaracja zgodności MID
Metrologia prawna Deklaracja zgodności EC wagi zastępuje świadectwo legalizacji pierwotnej
Metrologia prawna Powyższe oznaczenia wraz z deklaracją zgodności zastępują cechę legalizacji pierwotnej i świadectwo legalizacji pierwotnej, stosowane przed dniem 1 maja 2004 r.
Metrologia prawna Do przyrządu pomiarowego poddanego procedurze legalizacji ponownej powinna być dołączona cecha legalizacyjna umieszczona w odpowiednim miejscu na urządzeniu.
Metrologia prawna Dowodem legalizacji ponownej są cechy lub cechy i świadectwo Cecha roczna Cecha miesięczna Cecha identyfikująca urząd
Metrologia prawna Dodatkowo może być wydane Świadectwo legalizacji ponownej ze stwierdzeniem zgodności ze stosownym rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej.
Metrologia prawna Legalizację ponowną wykonują wyłącznie Okręgowe lub Obwodowe Urzędy Miar oraz podmioty upoważnione w zakresie: - aerometrów szklanych: a) alkoholomierzy, b) densymetrów (1); - gęstościomierze oscylacyjnych do pomiaru gęstości cieczy (1,2); - urządzenia rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (tachografy samochodowych) (1,2); - manometrów do pomiaru ciśnienia w ogumieniu pojazdów mechanicznych (2); - liczników energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego, klasy dokładności 0,2; 0,5; 1; 2 (1,2); - analizatorów spalin samochodowych (2). (1) legalizacja pierwotna, (2) legalizacja ponowna
Metrologia prawna Obowiązek poddawania wagi legalizacji ponownej spoczywa na użytkowniku. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym wagę należy poddać legalizacji ponownej w przypadku: końca terminu zgłoszenia wagi po raz pierwszy do legalizacji ponownej po dokonaniu oceny zgodności końca okresu ważności legalizacji ponownej po naprawie wagi w przypadku gdy cechy legalizacji są zerwane lub uszkodzone (nieczytelne) Legalizację ponowną wag obecnie wykonują wyłącznie Okręgowe lub Obwodowe Urzędy Miar
Metrologia prawna Obowiązujące akty prawne w zakresie metrologii prawnej Ustawy: - o systemie oceny zgodności - Prawo o miarach - o zmianie ustawy o systemie oceny zgodności oraz zmianie niektórych ustaw Rozporządzenia: - w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać wagi nieautomatyczne, oraz szczegółowego zakresu sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych - w sprawie zasadniczych wymagań dla wag nieautomatycznych podlegających ocenie zgodności
Metrologia prawna Obowiązujące akty prawne w zakresie metrologii prawnej Rozporządzenia: - w sprawie rodzajów przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli - w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych
Metrologia naukowa i przemysłowa
Metrologia naukowa i przemysłowa Metrologia Naukowa Dział metrologii zajmujący się utrzymywaniem i rozwojem wzorów miar. Metrologia Przemysłowa Dział metrologii zajmujący się pomiarami w różnych dziedzinach nauki i przemysłu z wyłączeniem obszaru regulowanego (metrologii prawnej).
Metrologia naukowa i przemysłowa Konwencja Metryczna jako przełom w rozwoju metrologii Konwencja metryczna - traktat podpisany 20 maja 1875 r. przez 17 państw, obecnie 51 państw członków oraz 20 państw stowarzyszonych. Cel konwencji to zapewnienie ogólnoświatowej jednolitości Pomiarów i ich spójności z Międzynarodowym Układem SI. Porozumienie o Wzajemnym uznawaniu Państwowych Wzorców jednostek Miar oraz Świadectw Wzorcowania i Świadectw Pomiarów wydawanych przez Krajowe Instytucje Metrologiczne podpisane 14 października 1999 r. przez 38 państw oraz dwie organizacje międzynarodowe.
Metrologia naukowa i przemysłowa Przystąpienie poszczególnych krajów do układu SI
Metrologia naukowa i przemysłowa METR [m] KILOGRAM [kg] SEKUNDA [s] AMPER [A] KELWIN [K] MOL [mol] KANDELA [cd] Jest to długość drogi przebytej w próżni przez światło w czasie 1/299 792 458 sekundy Jest równy masie międzynarodowego prototypu kilograma (stop 90% Pt 10% Ir, h = Ø = 39 mm) Jest to czas trwania 9 192 631 770 okresów promieniowania odpowiadającego przejściu między dwoma nadsubtelnymi poziomami stanu podstawowego atomu cezu 133 Jest to prąd stały, który gdyby został przepuszczony dwóch prostoliniowych, równoległych, nieskończenie długich przewodach o przekroju kołowym znikomo małym i umieszczonych w odległości 1 metra od siebie, wywołałby między nimi siłę równą 2 10-7 niutona na metr długości Jest ułamkiem 1/273,16 temperatury termodynamicznej punktu potrójnego wody Jest ilością materii układu, który zawiera tyle cząstek, ile jest atomów w 0,012 kilograma węgla 12. Jest to światłość źródła emitującego w określonym kierunku promieniowanie monohromatyczne o czestotliwości 540 10 12 herców i o natężeniu promieniowania w tym kierunku 1/638 wata na steradian
Metrologia naukowa i przemysłowa Międzynarodowa terminologia w zakresie metrologii naukowej i przemysłowej
Metrologia naukowa i przemysłowa Wzorcowanie /kalibracja/: działanie, których w określonych warunkach, w pierwszym kroku ustala zależność pomiędzy odwzorowanymi przez wzorzec pomiarowy wartościami wielkości wraz z ich niepewnościami, a odpowiadającymi im wskazaniami wraz z ich niepewnościami, a w drugim kroku wykorzystuje tę informację do ustalenia zależności pozwalającej uzyskać wynik pomiaru na podstawie wskazania (VIM:2010) Sprawdzanie: zespół czynności mających na celu potwierdzenie, że przyrząd pomiarowy mieści się w kryteriach akceptacji, pomiędzy wzorcowaniami.
Metrologia naukowa i przemysłowa Błąd pomiaru: różnica między wynikiem pomiaru, a wartością prawdziwą wielkości mierzonej Niepewność pomiaru: Parametr, związany z wynikiem pomiaru, charakteryzujący rozrzut wartości, które można w uzasadniony sposób przypisać wielkości mierzonej Spójność pomiarowa: właściwość pomiaru lub wzorca jednostki miary polegająca na tym, że można go powiązać z określonymi odniesieniami, na ogół z wzorcami państwowymi lub międzynarodowymi jednostki miary, za pośrednictwem nieprzerwanego łańcucha porównań, z których wszystkie mają określone niepewności.
Infrastruktura metrologiczna
Infrastruktura metrologiczna Organizacje międzynarodowe OIML metrologia prawna BIPM metrologia naukowa Regionalne Organizacje Metrologiczne (Europa) WELMEC metrologia prawna EURAMET metrologia naukowa Krajowe Instytucje Metrologiczne (Polska) Główny Urząd Miar metrologia prawna i metrologia naukowa Laboratoria główne (GUM) Laboratoria akredytowane
Infrastruktura metrologiczna
Spójność pomiarowa i błędy pomiaru
Spójność pomiarowa jednostki miar Użytkownicy przyrządów pomiarowych w organizacjach zobowiązani są do zachowania spójności pomiarowej. Spójność pomiarowa jest to właściwość wyniku pomiaru, przy której wynik może być związany z odniesieniem poprzez udokumentowany, nieprzerwany łańcuch wzorcowań, z których każde wnosi swój udział do niepewności pomiaru. (VIM 2010 2.41) Wzorce międzynarodowe BIPM Wzorce państwowe Wzorce odniesienia Wzorce robocze NMI lub instytucje desygnowane NMI, akredytowane laboratoria wzorcujące NMI, akredytowane laboratoria wzorcujące Przyrządy pomiarowe Niepewność pomiaru laboratoria badawcze
Spójność pomiarowa jednostki miar Spójność pomiarowa Międzynarodowy wzorzec jednostki miary masy (BIPM) Zachowanie spójności pomiarowej jest warunkiem jednoznaczności wyników pomiarów, umożliwiającym ich wzajemne porównanie. Państwowy wzorzec jednostki miary masy (w Polsce GUM) Wzorce odniesienia: akredytowane laboratoria wzorcujące (pomiarowe) np. RADWAG - masa Wzorce robocze i przyrządy pomiarowe: użytkownicy wyposażenia pomiarowego
Spójność pomiarowa jednostki miar Spójność pomiarowa wzór Świadectwa wzorcowania wg wymagań PCA Wyniki wzorcowania zostały odniesione do [państwowego wzorca jednostki miary (nazwa wielkości fizycznej) albo wzorca odniesienia] utrzymywanego w [podać nazwę NMI (np. GUM) lub nazwę jednostki organizacyjnej i kraj (jeżeli inny niż Polska)] poprzez zastosowanie (identyfikacja wzorca jednostki miary zastosowanego przez laboratorium do wzorcowania)
Spójność pomiarowa jednostki miar Błąd pomiaru wartość wielkości zmierzona minus wartość wielkości odniesiona. E = X - Xr Każdy pomiar jest obarczony jakimś błędem. Niezależnie od przyjętej metody nie możemy nigdy bezwzględnie dokładnie wyznaczyć rzeczywistej wartości wielkości mierzonej wynika to z niedokładności urządzeń i metod.
Spójność pomiarowa jednostki miar Błąd pomiaru systematyczny I [g] składnik błędu pomiaru, który przy powtarzaniu pomiarów pozostaje stały lub zmienia się w przewidywany sposób. δ błąd systematyczny Wynika z niedoskonałości przyrządów i metod pomiarowych. Błędy systematyczne należy uwzględniać wprowadzając poprawkę do wyniku.
Spójność pomiarowa jednostki miar Błąd pomiaru przypadkowy I [g] składnik błędu pomiaru, który w powtarzalnych pomiarach zmienia się w sposób nieprzewidywalny. Błąd przypadkowy wynika z różnych przypadkowych czynników (np. wahania temperatury, ruch powietrza w pobliżu przyrządu pomiarowego). Niepowtarzalność wyników pomiaru tej samej wielkości jest efektem błędu przypadkowego.
Spójność pomiarowa jednostki miar Błąd pomiaru w punkcie kontrolnym błąd pomiaru, przyrządu pomiarowego lub układu pomiarowego przy określonej wartości wielkości zmierzonej. Błąd w zerze błąd pomiaru w punkcie kontrolnym, kiedy określona zmierzona wartość wielkości jest równa zero.
Spójność pomiarowa jednostki miar Dokładność pomiaru zbieżność zachodząca pomiędzy wartością wielkości zmierzoną, a wartością wielkości prawdziwą menzurandu; menzurand - wielkości, która ma być zmierzona (VIM:2010) Pojęcie to nie oznacza wielkości i nie jest wyrażane wartością liczbową wielkości. O pomiarze mówi się, że jest bardziej dokładny, gdy występujący przy nim błąd pomiaru jest mniejszy Dokładność pomiaru bywa czasem rozumiana jako zbieżność zachodząca pomiędzy wartościami wielkości zmierzonymi, które są przyporządkowane menzurandowi
Spójność pomiarowa jednostki miar Precyzja pomiaru zbieżność zachodząca pomiędzy wskazaniami lub wartościami wielkości zmierzonymi otrzymywanymi przy powtarzaniu pomiarów na tym samym lub podobnych obiektach w określonych warunkach (VIM:2010) Miarą precyzji może być odchylenie standardowe Określone warunki można rozumieć jako warunki powtarzalności Czasami termin precyzja pomiaru bywa mylnie używany w sensie dokładności pomiaru
Spójność pomiarowa jednostki miar mała precyzja; duża dokładność mała precyzja; mała dokładność duża precyzja; mała dokładność duża precyzja; duża dokładność
Spójność pomiarowa jednostki miar Dokładność odczytu, a dokładność pomiaru Zasadniczy błąd większości użytkowników to przekonanie, że można kupić przyrząd pomiarowy np. wagę z działką elementarną d = 0,01 mg dla procesu, który musi być wykonywany z dokładnością pomiaru 0,01 mg działka elementarna przyrządu d dokładność pomiaru (*) aby ocenić dokładność przyrządu pomiarowego należy ocenić jej powtarzalność, niecentryczność, nieliniowość, zmiany czułości.
Spójność pomiarowa jednostki miar Źródła błędów przyrządów pomiarowych OPERATOR PRZYRZĄD ŚRODOWISKO SYSTEM - brak - charakterystyki - zmiany - spójność kompetencji metrologiczne temperatury pomiarowa i umiejętności - zmiany - nadzór nad - niestaranność wilgotności wyposażeniem - podmuchy (sprawdzanie, - drgania konserwacja) i wibracje - zakłócenia elektryczne
Spójność pomiarowa jednostki miar Niepewność pomiaru: nieujemny parametr charakteryzujący rozproszenie wartości wielkości przyporządkowany do menzurandu obliczany na podstawie uzyskanej informacji (VIM:2010) Niepewność pomiaru to parametr związany z wynikiem pomiaru, charakteryzujący rozrzut wartości, które można w uzasadniony sposób przypisać wielkości mierzonej. u + niepewność wynik pomiaru u - niepewność
Wytyczne ISO 10012
Wytyczne ISO 10012 Norma PN-EN ISO 10012:2004 Systemy zarządzania pomiarami Wymagania dotyczące procesów pomiarowych i wyposażenia pomiarowego
Wytyczne ISO 10012 Skuteczny system zarządzania pomiarami zapewnia, że wyposażenie pomiarowe i procesy pomiarowe są przystosowane do ich zamierzonego użycia i ma istotne znaczenie w osiąganiu celów dotyczących jakości wyrobu i zarządzaniu ryzykiem niepoprawnych wyników pomiarów. ----------------------------------------------------------- Zadaniem systemu zarządzania pomiarami jest zarządzanie ryzykiem dotyczącym tego, że wyposażenie pomiarowe i procesy pomiarowe mogłyby doprowadzić do niewłaściwych wyników wpływających na jakość wyrobów danej organizacji.
Wytyczne ISO 10012 System zarządzania pomiarami powinien zapewniać, że wyspecyfikowane wymagania metrologiczne są spełniane. ---------------------------------------------------------- Organizacja powinna wyspecyfikować procesy pomiarowe i wyposażenie pomiarowe, które są przedmiotem postanowień normy międzynarodowej ISO 10012. ---------------------------------------------------------- Przy podejmowaniu decyzji o celu i zakresie systemu zarządzania pomiarami należy wziąć pod uwagę ryzyko i skutki niezgodności z wymaganiami metrologicznymi.
Wytyczne ISO 10012 Potwierdzenie metrologiczne Potwierdzenie metrologiczne powinno być zaprojektowane i zastosowane w celu zapewnienia, że właściwości metrologiczne wyposażenia pomiarowego spełniają wymagania metrologiczne procesu pomiarowego. Potwierdzenie metrologiczne obejmuje wzorcowanie wyposażenia pomiarowego i weryfikację wyposażenia pomiarowego.
Wytyczne ISO 10012 Potwierdzenie metrologiczne Informacje istotne do określenia statusu potwierdzenia metrologicznego wyposażenia pomiarowego powinny być szybko dostępne dla operatora, łącznie z wszelkimi ograniczeniami lub wymaganiami specjalnymi.
Wymagania dokumentów normatywnych oraz prawnych w zakresie wzorcowania, sprawdzania i legalizacji przyrządów pomiarowych
Wymagania w zakresie wzorcowania PN-EN ISO 9001:2009 7.6 Nadzorowanie wyposażenia do monitorowania i pomiarów... Tam gdzie niezbędne jest zapewnienie wiarygodnych wyników, wyposażenie pomiarowe: a) należy wzorcować i/lub sprawdzać w ustalonych odstępach czasu lub przed użyciem w odniesieniu do wzorców jednostek miary mających powiązanie z międzynarodowymi lub państwowymi wzorcami jednostek miary...
Wymagania w zakresie wzorcowania PN-EN ISO/IEC 17025:2005 5.6 Spójność pomiarowa 5.6.1 Postanowienia ogólne Całe wyposażenie używane do badań i/lub wzorcowań, w tym wyposażenie do pomiarów pomocniczych (np. warunków środowiskowych), które ma znaczący wpływ na dokładność lub miarodajność wyników badania, wzorcowania lub pobierania próbki, powinno być wzorcowane przed oddaniem do użytkowania. Laboratorium powinno mieć ustalony program oraz procedurę wzorcowania swego wyposażenia.
Wymagania w zakresie wzorcowania Numer i tytuł normy Punkt normy PN-EN 9001 Systemy zarządzania jakością - Wymagania 7.6 PN-EN ISO/IEC 17025 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących PN-EN ISO 15189 Laboratoria medyczne - Szczególne wymagania dotyczące jakości i kompetencji PN-EN ISO 14001 Systemy zarządzania środowiskowego - Wymagania i wytyczne stosowania PN-N 18001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - Wymagania 5.5; 5.6 4.3; 5.6 4.5.1 4.5.1 PN-EN 22000 Systemy zarządzania bezpieczeństwem żywności 8.3 ISO/TS 16949 specyfikacja techniczna ISO branży motoryzacyjnej AQUAP 2110 Wymagania NATO dotyczące zapewnienia jakości w projektowaniu, pracach rozwojowych i produkcji" wg ISO 9001 p. 7.6 wg ISO 9001 p. 7.6
Wymagania w zakresie nadzoru Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie Dobrej Praktyki Wytwarzania CZĘŚĆ III poz.63: Urządzenia do mierzenia, ważenia, rejestracji i regulacji powinny być kalibrowane i sprawdzane odpowiednimi metodami, w określonych odstępach czasu. Powinny być przechowywane zapisy dotyczące tych czynności Kalibracja (calibration) zespół czynności wykonywanych w celu ustalenia, w zdefiniowanych warunkach, zależności między wartościami wskazanymi przez przyrząd lub układ pomiarowy albo wartościami reprezentowanymi przez wzorzec miary, a odpowiadającymi im znanymi wartościami wzorca odniesienia. Powyższa definicja odpowiada definicji WZORCOWANIA (Międzynarodowy Słownik Podstawowych i Ogólnych Terminów Metrologii)
Dokumentowanie procesu nadzoru Wzorcować czy legalizować? Wzorcowanie i legalizacja to czynności niezależne, zatem w zastosowaniach, w których prawo tego wymaga wagi należy legalizować. Niezależnie od legalizacji wagi należy wzorcować, zwłaszcza gdy wymaga tego system jakości! Zastosowanie wagi Legalizacja Wzorcowanie Certyfikowany system zarządzania (ISO 17025, ISO 9001 i inne) - + Certyfikowany system zarządzania i obszar regulowany + + Obszar regulowany + -
Dziękuję za uwagę,