OPINIE UCZNIÓW GLIWICKICH SZKÓŁ NA TEMAT UZALEśNIEŃ ORAZ UśYWANIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH

OPINIE UCZNIÓW GLIWICKICH SZKÓŁ NA TEMAT UZALEśNIEŃ ORAZ UśYWANIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH Raport z badania zrealizowanego przez Biuro Badań Społecznych OBSERWATOR Kraków, kwiecień 2008

Spis treści 1. Opis projektu....3 1.1. Cele badawcze....3 1.2. Metoda....3 1.3. Próba...3 2. Charakterystyka badanej populacji...4 3. Korzystanie z Internetu. Gry komputerowe....9 4. NajwaŜniejsze wnioski z badań (podsumowanie)... 14 5. Wyniki badań... 16 5.1. Palenie papierosów... 16 5.2. Piwo bezalkoholowe... 18 5.3. SpoŜywanie kawy zawierającej kofeinę... 18 5.4. SpoŜywanie alkoholu... 19 5.4.1. SpoŜycie piwa.... 23 5.4.2. SpoŜycie wina.... 24 5.4.3. SpoŜycie wódki.... 25 5.4.4. Ilościowe spoŝycie poszczególnych rodzajów alkoholu w czasie 30 dni poprzedzających badanie.... 26 5.4.5. Miejsca, w których uczniowie spoŝywają alkohol.... 30 5.4.6. Upijanie się oraz opinie na temat picia alkoholu.... 31 5.4.7. Zakup alkoholu... 39 5.5. SpoŜywanie narkotyków i innych substancji psychoaktywnych.... 41 5.5.1. UŜywanie narkotyków w ostatnich 12 miesiącach poprzedzających badanie.. 47 5.5.2. UŜywanie narkotyków w ciągu 30 dni poprzedzających badanie... 51 5.5.3. Inicjacja i dostępność narkotyków.... 55 5.6. Dostępność poszczególnych substancji psychoaktywnych... 60 5.7. Ocena spoŝycia substancji psychoaktywnych w środowisku badanej młodzieŝy.... 62 5.8. Sytuacje konfliktowe i patologiczne... 68 5.9. Akceptacja uŝywania substancji psychoaktywnych. Ryzyko związane z uŝywaniem substancji psychoaktywnych.... 70 5.10. Organizacja spotkań informujących o substancjach psychoaktywnych... 74 2

1. Opis projektu. Badanie zostało zrealizowane na zlecenie Urzędu Miasta Gliwice wśród uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w Gliwicach (umowa ZD/08/8170/1-3/809, z dnia 10 marca 2008; aneks ZD/08/8170/1-6/959, z dnia 14 kwietnia 2008). Badanie przeprowadzono w marcu 2008 roku, na podstawie ankiety zredagowanej przez BBS Obserwator, opartej na wytycznych ESPAD. Badanymi byli uczniowie szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych z terenu Gliwic. 1.1. Cele badawcze. 1. UŜywanie narkotyków i niektórych substancji psychoaktywnych a. Zdefiniowanie grup uŝytkowników b. Rodzaje uŝywanych narkotyków i ich popularność c. WspółuŜywanie innych substancji psychoaktywnych (tytoń, alkohol, leki, inne dostępne środki etc.) d. Miejsca spoŝycia i miejsca zakupu e. Sposób uŝywania 2. Dostępność narkotyków i innych substancji psychoaktywnych a. Znajomość narkotyków b. Znajomość i dostępność leków przeciwbólowych i uspokajających c. Znajomość i dostępność pozostałych substancji psychoaktywnych 3. Ocena sytuacji szkolnej uczniów a. Wyniki w nauce b. Plany dalszego kształcenia się 4. Ocena własnej sytuacji uczniów a. Sytuacja rodzinna b. Samoocena c. Religijność 1.2. Metoda. Badania zrealizowano za pomocą kwestionariusza wywiadu ogólnego, przeprowadzonego audytoryjnie w klasach III gimnazjalnych oraz II ponadgimnazjalnych w większości szkół w Gliwicach. Kwestionariusz liczył 80 pytań. Analiza zebranego materiału została przeprowadzona w programie SPSS. 1.3. Próba. Celowa i wyczerpująca próba III klas gimnazjalnych oraz II ponadgimnazjalnych szkół z terenu Gliwic. Pomiar odbył się w 16 szkołach, w których dobrano 49 klas gimnazjalnych i 43 ponadgimnazjalne, gdzie ankiety wypełniło odpowiednio 1034 i 1008 uczniów. Łącznie zrealizowano 2042 wywiady. KaŜdorazowo przed rozdaniem kwestionariuszy, ankieter odczytywał informację o badaniu i sposobie wypełniania ankiety. Badania w terenie zrealizowano w dniach 26 marca do 4 kwietnia 2008 roku. 3

2. Charakterystyka badanej populacji Łącznie zrealizowano 2042 wywiady 1034 w gimnazjach (51%) oraz 1008 w szkołach ponadgimnazjalnych (49%). Liczebność Procent Gimnazja 1034 50,6% Szkoły ponadgimnazjalne 1008 49,4% 2042 100,0% Z deklaracji wieku, na podstawie podanego roku urodzenia, wynika, Ŝe wśród badanych połowę stanowią uczniowie, którzy mają 18-lat lub więcej. Jednak na pytanie: Jak sądzisz, czy będziesz pił alkohol, kiedy skończysz 18 lat tylko 14% osób wybrało odpowiedź skończyłem juŝ 18 lat. Około 5% badanych nie podało w ankiecie swojego wieku. P1. Wiek badanych uczniów w latach Częstość Procent 14 lat 1 0,1 15 lat 7 0,4 16 lat 913 46,9 17 lat 51 2,6 18 lat 923 47,4 19 lat 47 2,4 20 lat 5 0,3 1947 100,0 W badanej populacji znalazło się 51% dziewcząt i 49% chłopców. P2. Częstość Procent Kobieta 1027 50,7 MęŜczyzna 1000 49,3 2027 100,0 W badanej populacji zdecydowanie przewaŝają uczniowie mieszkający w mieście (89%). P3. Miejsce zamieszkania Częstość Procent Miasto 1813 89,0 Wieś 225 11,0 2038 100,0 4

AŜ 97% badanych uczniów zamierza kontynuować edukację po ukończeniu obecnej szkoły. P4. Czy zamierzasz kontynuować naukę po ukończeniu obecnej szkoły? Częstość Procent Tak 1974 97,4 Nie 52 2,6 2026 100,0 P.5. Gdzie zamierzasz kontynuować naukę? (uczniowie gimnazjum) Obserwacje Procent LO,liceum 368 39,4% technikum 174 18,6% szkoła zawodowa 116 12,4% liceum profilowane 38 4,1% II LO 36 3,9% V LO 35 3,7% technikum informatyczne 30 3,2% technikum hotelarskie 26 2,8% I LO 23 2,5% technikum gastronomiczne 20 2,1% IV LO 19 2,0% technikum samochodowe 19 2,0% technikum budowlane 15 1,6% nauka w zespole szkół, inne 15 1,6% technikum łączności 13 1,4% technikum ekonomiczne 12 1,3% trudno powiedzieć 12 1,3% Górnośląskie Centrum Edukacyjne w Gliwicach 10 1,1% studia wyŝsze 5 0,5% III LO 4 0,4% technikum fryzjerskie 1 0,1% Politechnika Śląska 1 0,1% studium, szkoła policealna 1 0,1% studia/nauka za granicą 1 0,1% 5

P5. Gdzie zamierzasz kontynuować naukę? (uczniowie szkół ponadgimnazjalnych) Obserwacje Procent studia wyŝsze 164 21,5% Politechnika Śląska 133 17,4% Uniwersytet Śląski 52 6,8% politechnika 50 6,6% UJ 44 5,8% technikum 40 5,2% studium, szkoła policealna 39 5,1% akademia medyczna, farmacja 38 5,0% akademia ekonomiczna, studia ekonomcizne 29 3,8% szkoła zawodowa 26 3,4% uniwersytet 24 3,1% Akademia Medyczna (Katowice, Bytom, Wrocław) 20 2,6% Uniwersytet Wrocławski 20 2,6% AWF 19 2,5% technikum uzupełniające 19 2,5% AWF (Katowice, Wrocław) 18 2,4% szkoła artystyczna (muzyczna, teatralna, ASP itp.) 18 2,4% Akademia Ekonomiczna w Katowicach 13 1,7% trudno powiedzieć 13 1,7% technikum fryzjerskie 12 1,6% studia/nauka za granicą 10 1,3% technikum samochodowe 8 1,0% LO,liceum 6 0,8% nauka w zespole szkół, inne 6 0,8% Uniwersytet Warszawski 5 0,7% Górnośląskie Centrum Edukacyjne w Gliwicach 2 0,3% I LO 1 0,1% II LO 1 0,1% III LO 1 0,1% V LO 1 0,1% technikum łączności 1 0,1% 82% uczniów ocenia swoją sytuację materialną raczej dobrze i bardzo dobrze. 16% badanych określa swoją sytuację materialną jako średnią, a jako raczej złą i bardzo złą - tylko 2%. P6. Jak oceniasz sytuację materialną swojej rodziny? Częstość Procent Powodzi nam się bardzo dobrze 440 21,7 Powodzi nam się raczej dobrze 1214 59,8 Powodzi nam się znośnie, średnio 332 16,4 Powodzi nam się raczej źle 32 1,6 Powodzi nam się bardzo źle, jesteśmy w cięŝkiej sytuacji materialnej 12 0,6 2030 100,0 6

W grupie prawie 70% badanych oboje rodzice są aktywni zawodowo. Wśród 20% uczniów pracuje tylko ojciec, a wśród 8% tylko matka. W grupie 4,5% uczniów oboje rodzice nie pracują. Stopa bezrobocia w powiecie gliwickim 30 września 2007 roku wynosiła około 16,5%. P.7. Jaki jest status społeczno-zawodowy twoich rodziców? Częstość Procent Oboje pracują 1369 67,4 Tylko ojciec pracuje 402 19,8 Tylko matka pracuje 167 8,2 Oboje nie pracują lub są na emeryturze, rencie 92 4,5 2030 100,0 Uczniowie odpowiadali teŝ na pytanie odnośnie do swojego stosunku do wiary. Zdecydowana większość (ok. 90%) uznaje się za osoby wierzące, a 67% spośród nich uczestniczy w praktykach religijnych przynajmniej raz w tygodniu. P.16. Czy jesteś osobą wierzącą? Gimnazjum Liczebność Procent Tak 886 88,2% 949 92,5% 1835 90,4% Nie 118 11,8% 77 7,5% 195 9,6% 1004 100,0% 1026 100,0% 2030 100,0% P17. Jak często uczestniczysz w praktykach religijnych? Codziennie 66 7,5% 88 9,4% 154 8,5% Raz na tydzień 560 63,9% 660 70,6% 1220 67,3% Raz dwa razy w miesiącu 69 7,9% 75 8,0% 144 7,9% Rzadziej niŝ raz w miesiącu 94 10,7% 46 4,9% 140 7,7% Nie praktykuję 88 10,0% 66 7,1% 154 8,5% 877 100,0% 935 100,0% 1812 100,0% Średnia ocen uczniów szkół gimnazjalnych jest nieco wyŝsza niŝ uczniów szkół ponadgimnazjalnych (odpowiednio 4,0 i 3,8). P8. / P9. Średnia ocen na ostatnie półrocze / ostatniego roku szkolnego Rodzaj szkoły Gimnazjum Jaką miałeś średnią ocen na ostatnie półrocze? Jaką miałeś średnią ocen na koniec ostatniego roku szkolnego? Jaką miałeś średnią ocen na ostatnie półrocze? Jaką miałeś średnią ocen na koniec ostatniego roku szkol? N Średnia Odchylenie standardowe 921 3,6909 1,16181 920 3,7878 0,59526 904 3,9078 1,25414 884 4,0447 0,77116 7

Większość uczniów (81%) wydaje tygodniowo na swoje własne potrzeby maksymalnie do 50 zł. Wysokość tych wydatków jest zbliŝona w obu grupach wiekowych badanych uczniów. P79. Ile wydajesz tygodniowo na swoje osobiste potrzeby? Od 0 do 10 zł 158 18,1% 199 23,4% 357 20,7% Od 11 do 25 zł 250 28,7% 237 27,9% 487 28,3% Od 26 do 50 zł 295 33,8% 257 30,3% 552 32,1% Od 50 do 100 zł 115 13,2% 106 12,5% 221 12,8% PowyŜej 100 zł 54 6,2% 50 5,9% 104 6,0% 872 100,0% 849 100,0% 1721 100,0% P79. Ile wydajesz tygodniowo na swoje osobiste potrzeby? Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent Od 0 do 10 zł 181 20,7% 172 20,6% 353 20,7% Od 11 do 25 zł 273 31,3% 211 25,3% 484 28,3% Od 26 do 50 zł 273 31,3% 275 32,9% 548 32,1% Od 50 do 100 zł 104 11,9% 116 13,9% 220 12,9% PowyŜej 100 zł 42 4,8% 61 7,3% 103 6,0% 873 100,0% 835 100,0% 1708 100,0% P80. Skąd pochodzą te środki? Kwota pochodząca z własnej pracy Kwota pochodząca od rodziców, rodziny Kwota pochodząca z innych źródeł Liczebność % Liczebność % Liczebność % Od 0 do 10 zł 1366 79,5% 520 30,7% 1519 89,2% Od 11 do 25 zł 82 4,8% 389 22,9% 61 3,6% Od 26 do 50 zł 106 6,2% 501 29,6% 59 3,5% Od 50 do 100 zł 74 4,3% 194 11,4% 36 2,1% PowyŜej 100 zł 90 5,2% 91 5,4% 27 1,6% 1718 100,0% 1695 100,0% 1702 100,0% 8

3. Korzystanie z Internetu. Gry komputerowe. Tylko 3% badanych uczniów nie korzysta z internetu. 40% korzysta z Internetu średnio od jednej do trzech godzin dziennie. AŜ 95% badanych najczęściej korzysta z Internetu w domu. Starsi uczniowie mniej czasu spędzają w sieci internetowej, niŝ ich młodsi koledzy. Chłopcy przeznaczają więcej czasu na aktywność internetową, niŝ dziewczęta. P.10. Ile średnio czasu spędzasz korzystając z Internetu? Godzinę tygodniowo i mniej 42 4,2% 58 5,6% 100 4,9% od dwóch do trzech godzin tygodniowo 54 5,4% 73 7,1% 127 6,2% od czterech do pięciu godzin tygodniowo 77 7,6% 74 7,2% 151 7,4% od pięciu do sześciu godzin tygodniowo 103 10,2% 87 8,4% 190 9,3% od jednej do trzech godzin dziennie 433 43,0% 382 37,1% 815 40,0% PowyŜej trzech godzin dziennie 281 27,9% 312 30,3% 593 29,1% W ogóle nie korzystam 17 1,7% 45 4,4% 62 3,0% 1007 100,0% 1031 100,0% 2038 100,0% P.10. Ile średnio czasu spędzasz korzystając z Internetu? Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent Godzinę tygodniowo i mniej 67 6,5% 33 3,3% 100 4,9% od dwóch do trzech godzin tygodniowo 73 7,1% 54 5,4% 127 6,3% od czterech do pięciu godzin tygodniowo 95 9,3% 56 5,6% 151 7,5% od pięciu do sześciu godzin tygodniowo 116 11,3% 73 7,3% 189 9,3% od jednej do trzech godzin dziennie 422 41,1% 383 38,4% 805 39,8% PowyŜej trzech godzin dziennie 211 20,6% 378 37,9% 589 29,1% W ogóle nie korzystam 42 4,1% 20 2,0% 62 3,1% 1026 100,0% 997 100,0% 2023 100,0% P11. Gdzie najczęściej korzystasz z Internetu? W domu 958 96,9% 912 92,4% 1870 94,6% U znajomych 20 2,0% 38 3,9% 58 2,9% W szkole 4 0,4% 16 1,6% 20 1,0% Gdzie indziej 4 0,4% 12 1,2% 16 0,8% W kawiarence internetowej 1 0,1% 6 0,6% 7 0,4% W świetlicy 2 0,2% 3 0,3% 5 0,3% 989 100,0% 987 100,0% 1976 100,0% 9

P11. Gdzie najczęściej korzystasz z Internetu? Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent W domu 927 94,2% 928 95,0% 1855 94,6% U znajomych 32 3,3% 26 2,7% 58 3,0% W szkole 14 1,4% 6,6% 20 1,0% Gdzie indziej 5 0,5% 11 1,1% 16 0,8% W kawiarence internetowej 3 0,3% 4 0,4% 7 0,4% W świetlicy 3 0,3% 2 0,2% 5 0,3% 984 100,0% 977 100,0% 1961 100,0% Co trzeci badany uczeń deklaruje, Ŝe internet słuŝy mu do celów rozrywkowych. Młodsi uczniowie (gimnazjaliści) nieco częściej korzystają z internetu dla celu rozrywkowego, podczas gdy starsi (ponadgimnazjaliści) częściej od swych młodszych kolegów uŝywają internetu w celu zdobywania informacji. Dziewczęta częściej niŝ chłopcy korzystają z komunikatorów oraz wykorzystują internet do nauki chłopcy preferują rozrywkę oraz zdobywanie informacji. P12. Do czego głównie słuŝy ci Internet? Rozrywka 264 27,4% 349 37,0% 613 32,1% Zdobywanie informacji 294 30,5% 226 24,0% 520 27,3% Komunikatory 248 25,7% 200 21,2% 448 23,5% Nauka 91 9,4% 84 8,9% 175 9,2% Do czegoś innego 41 4,2% 41 4,4% 82 4,3% Poznawanie ludzi 27 2,8% 42 4,5% 69 3,6% 965 100,0% 942 100,0% 1907 100,0% P12. Do czego głównie słuŝy ci Internet? Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent Rozrywka 221 23,3% 381 40,4% 602 31,8% Zdobywanie informacji 240 25,3% 279 29,6% 519 27,4% Komunikatory 306 32,2% 139 14,7% 445 23,5% Nauka 115 12,1% 60 6,4% 175 9,2% Do czegoś innego 27 2,8% 55 5,8% 82 4,3% Poznawanie ludzi 40 4,2% 29 3,1% 69 3,6% 949 100,0% 943 100,0% 1892 100,0% 10

Tylko co trzeci badany twierdzi, Ŝe nie gra w gry komputerowe. Są one nieco bardziej popularne wśród młodszych badanych. Zdecydowanie większy odsetek chłopców niŝ dziewcząt gra w gry komputerowe (89% chłopców i 45% dziewcząt). 40% badanych uczniów przeznacza na gry komputerowe ponad godzinę dziennie. W młodszej grupie badanych uczniów ten odsetek jest wyŝszy i wynosi 50%. P13. Czy grasz w gry komputerowe? Tak 619 61,5% 745 72,2% 1364 66,9% Nie 388 38,5% 287 27,8% 675 33,1% 1007 100,0% 1032 100,0% 2039 100,0% P13. Czy grasz w gry komputerowe? Podaj swoją płeć Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent Tak 463 45,1% 889 89,1% 1352 66,8% Nie 563 54,9% 109 10,9% 672 33,2% 1026 100,0% 998 100,0% 2024 100,0% P.15. Ile czasu poświęcasz grom komputerowym? Gram rzadziej niŝ raz w tygodniu 166 26,9% 147 19,7% 313 23,0% od godziny do dwóch tygodniowo 111 18,0% 112 15,0% 223 16,4% od trzech godzin do czterech tygodniowo 78 12,6% 76 10,2% 154 11,3% od pięciu godzin do sześciu tygodniowo 51 8,3% 38 5,1% 89 6,5% godzinę dziennie 94 15,2% 118 15,8% 212 15,6% od dwóch do trzech godzin dziennie 74 12,0% 156 20,9% 230 16,9% PowyŜej trzech godzin dziennie 43 7,0% 98 13,2% 141 10,4% 617 100,0% 745 100,0% 1362 100,0% 11

P.15. Ile czasu poświęcasz grom komputerowym? Podaj swoją płeć Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent Gram rzadziej niŝ raz w tygodniu 212 45,8% 100 11,3% 312 23,1% od godziny do dwóch tygodniowo 111 24,0% 111 12,5% 222 16,4% od trzech godzin do czterech tygodniowo 49 10,6% 103 11,6% 152 11,3% od pięciu godzin do sześciu tygodniowo 10 2,2% 79 8,9% 89 6,6% godzinę dziennie 45 9,7% 167 18,8% 212 15,7% od dwóch do trzech godzin dziennie 25 5,4% 198 22,3% 223 16,5% PowyŜej trzech godzin dziennie 11 2,4% 129 14,5% 140 10,4% 463 100,0% 887 100,0% 1350 100,0% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Gram rzadziej niŝ raz w tygodniu od godziny do dwóch tygodniowo od trzech godzin do czterech tygodniowo od pięciu godzin do sześciu tygodniowo godzinę dziennie od dwóch do trzech godzin dziennie PowyŜej trzech godzin dziennie Gimnazjum Razem 12

Wśród uczniów grających w gry komputerowe najbardziej popularną są gry typu RPG. Na kolejnych miejscach popularności znalazły się gry sportowe, przygodowe i strategiczne. Te rodzaje gier są preferowane najczęściej przez chłopców. Dziewczęta jeŝeli juŝ grają w gry komputerowe to wybierają gry logiczne. P14. Jakiego typu są to gry? Gimnazjum Obserwacje Procent Obserwacje Procent Obserwacje Procent RPG 217 16,0% 265 19,5% 482 35,5% Sportowe 190 14,0% 248 18,2% 438 32,2% Przygodowe, zręcznościowe 180 13,2% 233 17,1% 413 30,4% Strategiczne 196 14,4% 211 15,5% 407 29,9% Logiczne 164 12,1% 164 12,1% 328 24,1% Symulatory 111 8,2% 133 9,8% 244 18,0% Inne 96 7,1% 124 9,1% 220 16,2% FPS 24 1,8% 55 4,0% 79 5,8% MMORPG 20 1,5% 35 2,6% 55 4,0% FPP 14 1,0% 7 0,5% 21 1,5% Wyścigowe 6 0,4% 2 0,1% 8 0,6% gry akcji 1 0,1% 6 0,4% 7 0,5% Wszystkie 1 0,1% 6 0,4% 7 0,5% P14. Jakiego typu są to gry? Kobieta MęŜczyzna Obserwacje Procent Obserwacje Procent Obserwacje Procent RPG 57 4,2% 423 31,4% 480 35,6% Sportowe 72 5,3% 360 26,7% 432 32,1% Przygodowe, zręcznościowe 194 14,4% 217 16,1% 411 30,5% Strategiczne 94 7,0% 310 23,0% 404 30,0% Logiczne 207 15,4% 119 8,8% 326 24,2% Symulatory 95 7,1% 147 10,9% 242 18,0% Inne 24 1,8% 194 14,4% 218 16,2% FPS 1 0,1% 78 5,8% 79 5,9% MMORPG 4 0,3% 49 3,6% 53 3,9% FPP 21 1,6% 21 1,6% Wyścigowe 1 0,1% 7 0,5% 8 0,6% gry akcji 7 0,5% 7 0,5% Wszystkie 7 0,5% 7 0,5% 13

4. NajwaŜniejsze wnioski z badań (podsumowanie) Badanie przeprowadzono w dwóch grupach młodzieŝy. Pierwsza to uczniowie III klas gimnazjum, których w niniejszym opracowaniu będziemy w skrócie nazywać gimnazjalistami, młodszą grupą lub szesnastolatkami (choć w klasach tych byli równieŝ 15-to i 17- latkowie). Druga grupa to uczniowie II klasy liceum oraz szkół ponadgimnazjalnych, których dla potrzeb tego opracowania nazywać będziemy licealistami, starszą grupą lub osiemnastolatkami (choć w klasach tych występowali 17, 19 i nawet 20-latkowie). 53% badanej młodzieŝy przyznało się do palenia papierosów w okresie 30 dni poprzedzających badanie. 95% uczniów ma juŝ za sobą inicjację alkoholową. W trakcie 30 dni poprzedzających badanie 70% uczniów piło jakiś alkohol (dotyczy to w równym stopniu dziewczyn i chłopców). W trakcie ostatniego miesiąca alkohol piło 59% gimnazjalistów i prawie 80% licealistów. Do codziennego picia alkoholu przyznaje się 2,5% badanej młodzieŝy. W trakcie 30 dni poprzedzających badanie młodzieŝ piła piwo (61%), alkohole wysokoprocentowe (43%), wino (34%), drinki gotowe do spoŝycia (25%) oraz napoje winopodobne (12%). W tym okresie badani wypijali najczęściej: 1 do 2 półlitrowych piw (28%), 1 do 2 lampek wina (14%), więcej niŝ 5 kieliszków czystego alkoholu (16%), mniej niŝ pół litra drinków gotowych do spoŝycia (15%) oraz butelkę lub więcej napoju winopodobnego (4%). Najpopularniejsze miejsca spoŝywania alkoholu przez młodzieŝ to własny dom (23%) lub znajomych (22%), a takŝe miejsca publiczne, takie jak park, ulica (16%). Na świeŝym powietrzu znacznie częściej piją alkohol chłopcy niŝ dziewczyny. 65% badanej młodzieŝy przyznało się, Ŝe zdarzyło im się co najmniej raz w Ŝyciu upić. Prawie co czwarty badany uczeń (22%) twierdzi, Ŝe upił się w Ŝyciu co najmniej 10 razy i więcej. Wśród gimnazjalistów stan upicia się doświadczyło juŝ 56% uczniów, a w grupie ponadgimnazjalistów aŝ 74%. Tylko w 7,5% prób zakupu sprzedawcy odmówili badanej młodzieŝy sprzedania piwa, w przypadku wina i wódki odsetek ten wynosił około 10%. Wiedza o środkach odurzających (w tym narkotykach) jest w badanej populacji powszechna. 94% badanych wskazywało na haszysz i marihuanę jako środek odurzający, o którym słyszeli, a dalej amfetaminę, kokainę i heroinę wymieniło po 91% uczniów. Znajomość aŝ 14 spośród 18 wymienionych na liście narkotyków / środków odurzających wskazało ponad 50% badanych. 29% badanych uczniów przyznało, Ŝe próbowali juŝ któregoś z wymienionych środków odurzających. Mocnych narkotyków (kokaina, amfetamina, heroina, itd.) próbowało dotąd stosunkowo niewiele uczniów od 2% do 6%, w zaleŝności od rodzaju substancji. Około 18% badanych uczniów zdarzyło się uŝywać minimum raz haszyszu lub marihuany. Podobny odsetek 16,5% - stosował środki uspokajające i nasenne bez wskazań lekarza. 14

Około 14% badanych stosowało tabletki łącznie z alkoholem lub łączyły palenie haszyszu (marihuany) z piciem alkoholu. Uczniowie, którzy przyznawali się do uŝywania wymienionych w badaniu substancji odurzających, najczęściej otrzymywali go od znajomych, przyjaciół lub kolegów. Główna przyczyna, dla której badani sięgali po raz pierwszy po narkotyk to w prawie połowie przypadków ciekawość (tak odpowiedziało 48% badanych). Wśród pozostałych przyczyn wymieniano chęć poczucia się odurzonym, czyli - chciałem się poczuć na haju (15%). 57% badanych znane są miejsca, w których moŝna dostać narkotyki. Zdecydowanie najwięcej osób wskazało na dyskotekę / pub, jako miejsce dystrybucji tych środków 43%. AŜ 12% wymieniło w tym kontekście szkołę. Zdaniem badanej młodzieŝy najpopularniejszy narkotyk w ich środowisku to haszysz lub marihuana - uwaŝa tak 30% badanych. WyŜej wspominaliśmy, Ŝe jest to teŝ najczęściej uŝywany narkotyk. Na drugim i trzecim miejscu młodzieŝ wskazywała na środki przeciwbólowe (11%) oraz środki uspokajające i nasenne (10%). Ponad połowa badanej młodzieŝy (54%) zna kogoś, kto ich zdaniem jest uzaleŝniony od alkoholu, a 23% spośród nich zna kogoś uzaleŝnionego od narkotyków. Nieco ponad ¾ badanej młodzieŝy pamięta, Ŝe na terenie ich szkoły były organizowane zajęcia lub wykłady dotyczące uŝywania narkotyków. Zdecydowana większość uczniów 94% pamięta, Ŝe brała udział w tych spotkaniach. 15

5. Wyniki badań 5.1. Palenie papierosów 37,5% uczniów nigdy nie paliło papierosów (nie paliło do tej pory 40% dziewcząt i 35% chłopców). Wśród gimnazjalistów jest więcej niepalących niŝ wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Z pewnością z racji wieku takŝe licealiści przyznają się teŝ do częstszego palenia papierosów. Wiek inicjacji tytoniowej u dziewcząt i chłopców jest bardzo zbliŝony ok. trzynastego roku Ŝycia. Co czwarty badany uczeń deklaruje, Ŝe wypalił juŝ w Ŝyciu 40 i więcej papierosów. P.18. Ile razy w Ŝyciu zdarzyło ci się palić papierosy? 0 (ani raz) 327 32,6% 434 42,2% 761 37,5% 1-2 razy 144 14,4% 193 18,8% 337 16,6% 3-5 razy 89 8,9% 70 6,8% 159 7,8% 6-9 razy 45 4,5% 42 4,1% 87 4,3% 10-19 razy 50 5,0% 51 5,0% 101 5,0% 20-39 razy 43 4,3% 22 2,1% 65 3,2% 40 razy i więcej 304 30,3% 216 21,0% 520 25,6% 1002 100,0% 1028 100,0% 2030 100,0% P.18. Ile razy w Ŝyciu zdarzyło ci się palić papierosy? Podaj swoją płeć Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent 0 (ani raz) 407 39,9% 351 35,3% 758 37,6% 1-2 razy 165 16,2% 168 16,9% 333 16,5% 3-5 razy 86 8,4% 72 7,2% 158 7,8% 6-9 razy 52 5,1% 33 3,3% 85 4,2% 10-19 razy 52 5,1% 49 4,9% 101 5,0% 20-39 razy 36 3,5% 28 2,8% 64 3,2% 40 razy i więcej 222 21,8% 294 29,5% 516 25,6% 1020 100,0% 995 100,0% 2015 100,0% 16

P19 Rodzaj szkoły Ile miałeś(aś) lat kiedy po raz pierwszy zapaliłeś(aś) papierosa? N Średnia Odchylenie standardowe 556 14,00 2,660 Gimnazjum Ile miałeś(aś) lat kiedy po raz pierwszy zapaliłeś(aś) papierosa? 472 12,58 2,535 1028 13,35 2,696 P19 Kobieta MęŜczyzna Ile miałeś(aś) lat kiedy po raz pierwszy zapaliłeś(aś) papierosa? Ile miałeś(aś) lat kiedy po raz pierwszy zapaliłeś(aś) papierosa? N Średnia Odchylenie standardowe 510 13,60 2,417 512 13,11 2,935 53% badanej młodzieŝy przyznało się do palenia papierosów w trakcie 30 dni poprzedzających badanie. Ponad połowa z nich wypalała w tym okresie mniej niŝ jednego papierosa tygodniowo. Co piąty palący uczeń przyznaje się, Ŝe wypala co najmniej pół paczki dziennie. Problem palenia papierosów dotyczy w tym samym zakresie uczniów starszych i młodszych oraz dziewcząt i chłopców. P20. Biorąc pod uwagę ostatnie 30 dni, ile średnio wypalałeś(aś) papierosów w tym okresie? Mniej niŝ 1 papieros tygodniowo 319 54,8% 262 54,0% 581 54,5% Mniej niŝ 1 papieros dziennie 43 7,4% 42 8,7% 85 8,0% 1-5 papierosów dziennie 92 15,8% 71 14,6% 163 15,3% 6-10 dziennie 57 9,8% 51 10,5% 108 10,1% 11-20 dziennie 44 7,6% 34 7,0% 78 7,3% więcej niŝ 20 papierosów dziennie 27 4,6% 25 5,2% 52 4,9% 582 100,0% 485 100,0% 1067 100,0% P20. Biorąc pod uwagę ostatnie 30 dni, ile średnio wypalałeś(aś) papierosów w tym okresie? Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent Mniej niŝ 1 papieros tygodniowo 290 57,0% 284 51,9% 574 54,4% Mniej niŝ 1 papieros dziennie 50 9,8% 33 6,0% 83 7,9% 1-5 papierosów dziennie 83 16,3% 78 14,3% 161 15,2% 6-10 dziennie 43 8,4% 65 11,9% 108 10,2% 11-20 dziennie 22 4,3% 56 10,2% 78 7,4% więcej niŝ 20 papierosów dziennie 21 4,1% 31 5,7% 52 4,9% 509 100,0% 547 100,0% 1056 100,0% 17

5.2. Piwo bezalkoholowe 63% badanych uczniów deklaruje, Ŝe zdarzyło im się pić piwo bezalkoholowe (częściej przyznają się do tego dziewczęta). W tym samym stopniu piwo bezalkoholowe jest popularne w obu grupach wiekowych (wśród gimnazjalistów i licealistów). P21. Czy piłeś kiedykolwiek piwo bezalkoholowe? Tak 650 65,0% 631 61,7% 1281 63,4% Nie 350 35,0% 391 38,3% 741 36,6% 1000 100,0% 1022 100,0% 2022 100,0% P21. Czy piłeś kiedykolwiek piwo bezalkoholowe? Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent Tak 705 69,3% 564 57,0% 1269 63,2% Nie 312 30,7% 426 43,0% 738 36,8% 1017 100,0% 990 100,0% 2007 100,0% 5.3. SpoŜywanie kawy zawierającej kofeinę 82% uczniów deklaruje, Ŝe spoŝywało juŝ kawę zawierającą kofeinę. Nieco częściej próbowały juŝ kawy dziewczęta niŝ chłopcy. P22. Czy piłeś kiedykolwiek kawę kofeinową? Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent Tak 867 84,8% 788 79,7% 1655 82,3% Nie 156 15,2% 201 20,3% 357 17,7% 1023 100,0% 989 100,0% 2012 100,0% 18

5.4. SpoŜywanie alkoholu 95% uczniów ma juŝ za sobą inicjację alkoholową. Wśród gimnazjalistów do tej pory nie miało do czynienia z alkoholem 7,5% badanej młodzieŝy, a wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych tylko 2%. JuŜ na tym etapie zaznacza się jednak róŝnica w częstotliwości sięgania po alkohol - starsi uczniowie czynią to częściej niŝ młodsi. P23. Ile razy w Ŝyciu zdarzyło ci się w ogóle wypić jakikolwiek napój alkoholowy taki jak wino, piwo, wódka, drink alkoholowy, itp.? 0 razy - nigdy nie piłem(am) 21 2,1% 76 7,5% 97 4,8% 1-2 45 4,5% 148 14,6% 193 9,6% 3-5 61 6,1% 123 12,2% 184 9,2% 6-9 68 6,8% 131 12,9% 199 9,9% 10-19 123 12,4% 155 15,3% 278 13,9% 20-39 153 15,4% 123 12,2% 276 13,8% 40 i więcej 524 52,7% 256 25,3% 780 38,9% 995 100,0% 1012 100,0% 2007 100,0% P23. Ile razy w Ŝyciu zdarzyło ci się w ogóle wypić jakikolwiek napój alkoholowy taki jak wino, piwo, wódka, drink alkoholowy, itp.? Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent 0 razy - nigdy nie piłem(am) 45 4,5% 52 5,3% 97 4,9% 1-2 98 9,7% 94 9,5% 192 9,6% 3-5 98 9,7% 83 8,4% 181 9,1% 6-9 115 11,4% 84 8,5% 199 10,0% 10-19 156 15,5% 119 12,1% 275 13,8% 20-39 151 15,0% 124 12,6% 275 13,8% 40 i więcej 345 34,2% 429 43,6% 774 38,8% 1008 100,0% 985 100,0% 1993 100,0% 19

Deklarowany wiek inicjacji alkoholowej wynosi 14 lat w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych a w przypadku uczniów gimnazjów średnia dla wieku wynosi 12,7. Wskazuje to albo na obniŝanie się wieku, w którym młodzieŝ ma pierwszy kontakt z alkoholem, albo na zniekształcający wpływ czasu na pamięć u obecnych osiemnastolatków. Najczęstsze miejsce inicjacji alkoholowej to imprezy rodzinne (dotyczy to zwłaszcza inicjacji alkoholowej dziewcząt), prawie co trzeci badany uczeń wskazuje na taką właśnie okoliczność. P24. Wiek inicjacji alkoholowej N Średnia w latach: Odchylenie standardowe Rodzaj szkoły Gimnazjum Ile miałeś(aś) lat kiedy po raz pierwszy piłeś alkohol? Ile miałeś(aś) lat kiedy po raz pierwszy piłeś alkohol? 909 14,02 2,261 845 12,74 2,477 Ile miałeś(aś) lat kiedy po raz pierwszy piłeś alkohol? 1754 13,40 2,452 P24. Wiek inicjacji alkoholowej N Średnia Odchylenie standardowe Kobieta MęŜczyzna Ile miałeś(aś) lat kiedy po raz pierwszy piłeś alkohol? Ile miałeś(aś) lat kiedy po raz pierwszy piłeś alkohol? 889 13,48 2,464 850 13,32 2,440 P25. W jakich okolicznościach po raz pierwszy piłeś(aś) alkohol? Na uroczystości rodzinnej np. urodziny, imieniny 293 30,0% 311 32,8% 604 31,4% Inne nie wymienione wyŝej 221 22,6% 270 28,5% 491 25,5% W parku, na ulicy, na ławce 138 14,1% 125 13,2% 263 13,7% Na weselu 78 8,0% 92 9,7% 170 8,8% W czasie dyskoteki lub koncertu 100 10,2% 66 7,0% 166 8,6% Na wyjeździe szkolnym, obozie wakacyjnym 83 8,5% 50 5,3% 133 6,9% W pubie, barze, kawiarni 59 6,0% 29 3,1% 88 4,6% W szkole 4 0,4% 4 0,4% 8 0,4% 976 100,0% 947 100,0% 1923 100,0% 20

P25. W jakich okolicznościach po raz pierwszy piłeś(aś) alkohol? Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent Na uroczystości rodzinnej np. urodziny, imieniny 354 36,5% 248 26,4% 602 31,6% Inne, nie wymienione wyŝej 234 24,1% 251 26,8% 485 25,4% W parku, na ulicy, na ławce 95 9,8% 165 17,6% 260 13,6% Na weselu 87 9,0% 83 8,8% 170 8,9% W czasie dyskoteki lub koncertu 90 9,3% 73 7,8% 163 8,5% Na wyjeździe szkolnym, obozie wakacyjnym 55 5,7% 77 8,2% 132 6,9% W pubie, barze, kawiarni 54 5,6% 34 3,6% 88 4,6% W szkole 1 0,1% 7 0,7% 8 0,4% 970 100,0% 938 100,0% 1908 100,0% W trakcie ostatnich dwunastu miesięcy, alkoholu nie piło 10% badanych. Wśród uczniów III klas gimnazjum 85% uczniów piło alkohol w ciągu ostatniego roku, odpowiedni odsetek uczniów II klas szkół ponadgimnazjalnych jest wyŝszy o 10 punktów procentowych. Co piąty badany uczeń w okresie ostatniego roku spoŝywał alkohol ponad 40 razy. W grupie tej znajdują się prawie dwa razy częściej chłopcy niŝ dziewczęta, a prawie trzy razy częściej ponadgimnazjaliści niŝ młodsi uczniowie. P.26. A ile razy w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdarzyło ci się wypić jakikolwiek napój alkoholowy? 0 razy 52 5,2% 157 15,3% 209 10,3% 1-2 92 9,2% 221 21,6% 313 15,5% 3-5 118 11,8% 169 16,5% 287 14,2% 6-9 102 10,2% 123 12,0% 225 11,1% 10-19 181 18,1% 131 12,8% 312 15,4% 20-39 151 15,1% 92 9,0% 243 12,0% 40 i więcej 304 30,4% 132 12,9% 436 21,5% 1000 100,0% 1025 100,0% 2025 100,0% P.26. A ile razy w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdarzyło ci się wypić jakikolwiek napój alkoholowy? Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent 0 razy 99 9,7% 109 11,0% 208 10,3% 1-2 170 16,7% 140 14,2% 310 15,4% 3-5 164 16,1% 122 12,3% 286 14,2% 6-9 119 11,7% 104 10,5% 223 11,1% 10-19 181 17,7% 128 12,9% 309 15,4% 20-39 127 12,4% 115 11,6% 242 12,0% 40 i więcej 161 15,8% 271 27,4% 432 21,5% 1021 100,0% 989 100,0% 2010 100,0% 21

W trakcie 30 dni poprzedzających badanie 70% uczniów piło jakiś alkohol (dotyczy to w równym stopniu dziewczyn i chłopców). W trakcie ostatniego miesiąca alkohol piło 59% gimnazjalistów i prawie 80% licealistów. Do codziennego picia alkoholu przyznaje się 2,5% badanej młodzieŝy, w grupie tej zdecydowanie przewaŝają chłopcy. P27. A ile razy w ciągu ostatnich 30 dni zdarzyło ci się pić jakikolwiek napój alkoholowy? 0 razy 187 18,7% 422 41,2% 609 30,1% 1-2 271 27,1% 297 29,0% 568 28,0% 3-5 223 22,3% 127 12,4% 350 17,3% 6-9 145 14,5% 87 8,5% 232 11,5% 10-19 107 10,7% 48 4,7% 155 7,7% 20-39 43 4,3% 15 1,5% 58 2,9% 40 i więcej 25 2,5% 28 2,7% 53 2,6% 1001 100,0% 1024 100,0% 2025 100,0% P27. A ile razy w ciągu ostatnich 30 dni zdarzyło ci się pić jakikolwiek napój alkoholowy? Kobieta MęŜczyzna Liczebność Procent 0 razy 315 31,0% 290 29,2% 605 30,1% 1-2 309 30,4% 256 25,8% 565 28,1% 3-5 197 19,4% 150 15,1% 347 17,3% 6-9 113 11,1% 118 11,9% 231 11,5% 10-19 56 5,5% 97 9,8% 153 7,6% 20-39 16 1,6% 41 4,1% 57 2,8% 40 i więcej 11 1,1% 41 4,1% 52 2,6% 1017 100,0% 993 100,0% 2010 100,0% 22