Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Czerwonak

Transkrypt

1 Załącznik nr 1 do uchwały Nr 352/XLIII/2014 Rady Gminy Czerwonak z dnia 20 lutego 2014r. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Czerwonak na lata

2 Spis treści Wstęp i podstawa prawna 3 Rozdział I Opis zjawiska występującego w Europie i Polsce na podstawie wyników badań Europejski raport narkotykowy 4 2. UŜywanie nielegalnych substancji psychoaktywnych w Polsce 5 3. UŜywanie alkoholu i narkotyków przez polską młodzieŝ szkolną ESPAD Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez polską młodzieŝ szkolną MłodzieŜ Rozdział II Opis zjawiska na poziomie lokalnym Charakterystyka gminy Czerwonak Diagnoza problemów dotyczących narkomanii i zagroŝenia narkomanią dla gminy Czerwonak. 17 1) Badania ankietowe wśród młodzieŝy gimnazjalnej z terenu gminy Czerwonak ) Badania ankietowe wśród dorosłych mieszkańców gminy Czerwonak 24 3) Dane instytucji z terenu gminy Czerwonak 30 Rozdział III Cele Programu Cel główny Cele szczegółowe.. 31 Rozdział IV Harmonogram zadań 32 Rozdział V Finansowanie Programu.. 32 Rozdział VI Monitoring i ewaluacja 33 2

3 Wstęp Podstawę prawną Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Czerwonak na lata stanowi Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii (jt. Dz. U. z 2012r. poz. 124, ze zm.) Jest on spójny z załoŝeniami Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. Zgodnie z zapisem cytowanej Ustawy, do podstawowych zadań własnych gminy naleŝą: 1) zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzaleŝnionych i osób zagroŝonych uzaleŝnieniem; 2) udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii, pomocy psychospołecznej i prawnej; 3) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieŝy, w tym prowadzenie zajęć sportowo-rekreacyjnych dla uczniów, a takŝe działań na rzecz doŝywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych; 4) wspomaganie działań instytucji, organizacji pozarządowych i osób fizycznych, słuŝących rozwiązywaniu problemów narkomanii; 5) pomoc społeczną osobom uzaleŝnionym i rodzinom osób uzaleŝnionych dotkniętym ubóstwem i wykluczeniem społecznym i integrowanie ze środowiskiem lokalnym tych osób z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego. Kierunki działań zaplanowane do realizacji dla samorządów w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii na lata , wskazują, iŝ zadania lokalne powinny obejmować następujące obszary: profilaktykę; leczenie, rehabilitację i reintegrację osób uzaleŝnionych; ograniczanie szkód zdrowotnych i społecznych; badanie i monitoring. GPPN w gminie Czerwonak jest zgodny z załoŝeniami Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Województwa Wielkopolskiego na lata oraz wpisany w Gminną Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata

4 Rozdział I OPIS ZJAWISKA WYSTĘPUJĄCEGO W EUROPIE I POLSCE NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ 1. EUROPEJSKI RAPORT NARKOTYKOWY 1 Podstawowe cechy sytuacji narkotykowej w Europie utrzymywały się w ostatnich latach na stosunkowo stabilnym poziomie. Jednak bezrobocie wśród młodzieŝy i ograniczenie usług mogą doprowadzić do ponownego pojawienia się starych problemów. Ponadto pojawiają się nowe narkotyki syntetyczne i wzory uŝywania zarówno na rynku narkotyków nielegalnych, jak i w kontekście substancji niekontrolowanych. Dzisiejszy rynek narkotyków wydaje się być bardziej płynny i dynamiczny, jak równieŝ mniej skoncentrowany na substancjach pochodzenia roślinnego, dostarczanych z daleka na rynki konsumenckie Europy. WaŜnymi czynnikami stymulującymi tę sytuację są globalizacja i osiągnięcia technologii informacyjnej. Zmieniają się wzory uŝywania narkotyków w krajach o niskich i średnich dochodach, co moŝe równieŝ wpływać na przyszłe problemy narkotykowe Europy. Pojawia się coraz więcej problemów za sprawą Internetu, który słuŝy zarówno jako mechanizm szybkiego upowszechniania się nowych tendencji, jak i rozkwitający anonimowy rynek o ogólnoświatowym zasięgu. Stwarza on nowe powiązania między uŝywaniem a podaŝą narkotyków. Oferuje teŝ jednak moŝliwości znalezienia innowacyjnych sposobów leczenia oraz działań interwencyjnych ukierunkowanych na profilaktykę i redukcję szkód. Tendencje uŝywania substancji UŜywanie konopi indyjskich w Europie, mimo pewnych malejących tendencji, utrzymuje się na wysokim poziomie, a rynek obrotu tą substancją jest duŝy i stosunkowo mocny. WaŜną rolę odgrywa obecnie marihuana, niekiedy o duŝej sile działania, jak równieŝ pojawienie się w ostatnich czasach syntetycznych produktów na wzór konopi indyjskich. Obie te zmiany są potencjalnie niepokojące z punktu widzenia zdrowia publicznego. Obecnie w Europie narkotyk ten jest drugą najczęściej zgłaszaną substancją w przypadku osób rozpoczynających specjalistyczne leczenie uzaleŝnienia od narkotyków. Mimo, Ŝe większość osób rozpoczynających leczenie to męŝczyźni i osoby stosunkowo młode, coraz częściej zauwaŝa się równieŝ problemy zgłaszane przez osoby długotrwale uŝywające tego narkotyku. Konopie indyjskie to równieŝ narkotyk dzielący opinię publiczną. Obecne wskaźniki dowodzą malejącej tendencji zarówno w kategoriach uŝywania heroiny, jak i dostępności tego narkotyku. Spada liczba osób uŝywających heroiny i podejmujących leczenie z powodu jej uŝywania po raz pierwszy. Leczenie z uzaleŝnienia od heroiny dotyczy aktualnie starzejącej się populacji. W ostatnich latach zmalała równieŝ liczba zgonów związanych z opioidami. 1 Europejski raport narkotykowy. Tendencje i osiągnięcia, Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii 2013

5 Problemy z uŝywaniem kokainy i cracku zgłasza tylko kilka krajów. W przypadku stwierdzenia takich problemów zbiegają się one często z problemowym uŝywaniem innych substancji, w tym heroiny. Ogólnie ujmując, w ostatnich latach tendencję malejącą wykazują zarówno wskaźniki uŝycia kokainy, jak i te dotyczące podaŝy. Natomiast poznanie ogólnych tendencji w uŝywaniu syntetycznych narkotyków pobudzających utrudnia fakt, Ŝe są one często uŝywane zamiennie w zalezności od dostępności, ceny i dostrzeganej jakości. Najpowszechniej uŝywanymi syntetycznymi narkotykami w Europie są nadal amfetamina i ecstasy, które w pewnym stopniu konkurują z kokainą. Amfetamina to waŝny element obrazu spoŝycia narkotyków w wielu krajach, a doŝylne uŝywanie amfetaminy to jeden z długotrwałych problemów narkotykowych, odnotowany w wielu północnych krajach. Większość wskaźników dotyczących amfetamin utrzymywała się na stabilnym poziomie przez dłuŝszy czas. Najnowsze dane wskazują jednak na coraz większą dostępność metamfetaminy, wypierającej na niektórych rynkach amfetaminę. Stymulanty, zwłaszcza w wysokich dawkach, mogą mieć niepoŝądane skutki dla zdrowia co roku zgłaszane są przypadki zgonów. Sprawę dodatkowo komplikuje pojawianie się na rynku nowych substancji psychoaktywnych o nieznanej toksyczności. W Europie występuje ich coraz, a konstruowane są tak, by naśladowały skutki narkotyków objętych kontrolą. Niektóre substancje sprzedaje się bezpośrednio na rynku nielegalnych narkotyków, podczas gdy inne, tak zwane dopalacze, ( legal high ) są dostępne w ogólnej sprzedaŝy. Zmiany w tym obszarze zachodzą bardzo szybko z uwagi na tempo pojawiających się nowych substancji. Wiele produktów będących w sprzedaŝy zawiera mieszanki substancji, a brak danych farmakologicznych i toksykologicznych stwarza problemy z przewidzeniem długoterminowych skutków dla zdrowia. 2. UśYWANIE NIELEGALNYCH SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH w Polsce wyniki badania z 2012 roku 2 W 2012 roku Centrum Badania Opinii Społecznej zrealizował (z Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowy) badanie na reprezentatywnej, ogólnopolskiej próbie osób w wieku 15+. Celem badania było m.in. określenie skali zjawiska uŝywania nielegalnych substancji psychoaktywnych, jak równieŝ próba określenia trendu rozmiarów konsumpcji nielegalnych substancji psychoaktywnych, poprzez porównanie wyników omawianego badania z wcześniejszymi z lat 2006 i Rozpowszechnienie uŝywania Badanych zapytano o doświadczenia związane z uŝywaniem narkotyków. Respondenci odpowiadali na pytania o kontakt z substancjami psychoaktywnymi w ciągu trzydziestu dni przed badaniem (wskaźnik uŝywania bieŝącego - ang. current use), ostatnich dwunastu miesięcy (wskaźnik uŝywania aktualnego ang. recent use) oraz kiedykolwiek w Ŝyciu (wskaźnik eksperymentowania - ang. liftime experience). Osoby, które zadeklarowały uŝywanie narkotyków w ciągu ostatnich 12 miesięcy 2 Serwis Informacyjny NARKOMANIA nr 1 (61) z 2013 roku 5

6 nazywane są okazjonalnymi uŝytkownikami, natomiast ci którzy przyznali się do kontaktu z narkotykiem kiedykolwiek w Ŝyciu - eksperymentującymi z substancjami psychoaktywnymi. W badaniu pytano o kaŝdy narkotyk oddzielnie, dodatkowo zadano równieŝ pytanie o uŝywanie nie istniejącej substancji psychoaktywnej o nazwie astrolit. Jeśli do zaŝywania substancji przyznały się pojedyncze osoby i tym samym odsetki badanych były bardzo niskie (poniŝej 0,05%), do tabeli wpisywano odpowiedź 0. JeŜeli nikt nie zadeklarował uŝywania danej substancji wstawiano znak -. Jakąkolwiek nielegalną substancję psychoaktywną uŝywało 13,7% badanych, wskaźniki dla uŝywania aktualnego oraz bieŝącego wynoszą odpowiednio: 4,8% oraz 2,5%. Najbardziej popularną substancją wśród badanych jest marihuana i haszysz, czyli przetwory konopi indyjskich - do kontaktów z nią przyznało się 12,2% respondentów. Do aktualnych uŝytkowników marihuany i haszyszu (uŝywanie narkotyków w ciągu ostatnich 12 miesięcy) zalicza się ponad 4% badanych. Wskaźniki uŝywania marihuany i haszyszu oraz amfetaminy w przypadku ostatnich 30 dni wynoszą odpowiednio: 1,8% oraz 0,3%. MęŜczyźni częściej niŝ kobiety sięgają po substancje psychoaktywne i tendencję tę obserwuje się zarówno w przypadku eksperymentowania, jak i uŝywania w ciągu ostatnich 12 miesięcy. WyŜsze wskaźniki uŝywania wśród męŝczyzn zaobserwowano w przypadku środków halucynogennych, kokainy oraz sterydów anabolicznych. Oprócz płci, czynnikiem róŝnicującym uŝywanie narkotyków jest równieŝ wiek (tabela 3.) Największe odsetki odnotowano wśród eksperymentujących z grupy lata (23,5%). W przypadku aktualnych i bieŝących uŝytkowników narkotyków odsetek ten jest największy w najmłodszej kohorcie wiekowej (15-24lata) i wynosi odpowiednio: 13,0% i 6,6%. NajwyŜsze odsetki uŝytkowników marihuany i haszyszu odnotowano w grupie wiekowej lata (21%). NaleŜy zaznaczyć, Ŝe wraz z wiekiem zmniejszają się odsetki uŝytkowników poszczególnych substancji i poza marihuaną wskaźniki stosowania narkotyków nie przekraczają 3%. Prawie co trzeci badany męŝczyzna oraz co dziesiąta kobieta do 35 roku Ŝycia uŝywali przetworów konopi. O ile odsetek uŝytkowników marihuany w dwóch grupach wiekowych i lata (odpowiednio 29,3 i 29,6 %) jest taki sam, to w przypadku amfetaminy osoby ze starszej kohorty wiekowej (25-34 lata) przyznawały się do kontaktu z amfetaminą ponad dwukrotnie częściej i było to 11,7 do 4,5 %. UŜywanie w ciągu ostatniego roku W przypadku opisywania trendów dotyczących zmian na scenie narkotykowej, bardziej uŝyteczny jest wskaźnik aktualnego uŝywania narkotyków. Eksperymentowanie moŝe być związane z jednorazowymi sytuacjami zaŝycia danej substancji i/lub pojedynczymi zachowaniami, które miały miejsce nawet wiele lat przed badaniem. Poziom rozpowszechnienia uŝywania substancji w ciągu ostatnich 12 miesięcy wśród męŝczyzn jest wyŝszy niŝ wśród kobiet we wszystkich grupach wiekowych (tabela 7). Zarówno wśród męŝczyzn, jak i wśród kobiet wraz z wiekiem zmniejszają się odsetki osób sięgających po substancje psychoaktywne. 6

7 UŜywanie substancji psychoaktywnych wśród róŝnych grup W tabeli 8. przedstawione zostały odsetki badanych uŝywających jakąkolwiek substancję psychoaktywną w ciągu całego Ŝycia oraz w czasie ostatnich 12 miesięcy. Dane zestawiono według danych demograficznych, istotnych dla analiz wzorów konsumpcji substancji psychoaktywnych. NaleŜy podkreślić, Ŝe wyniki dotyczące ostatniego roku pokazują aktualną sytuację na scenie narkotykowej. Największe odsetki badanych deklarujących kontakt z nielegalnymi substancjami psychoaktywnymi odnotowano wśród osób w wieku (23,5%), najmniejsze zaś wśród najstarszej kohorty (55-64 lata: 3,8%). Wysoki odsetek badanych sięgających po substancję psychoaktywne odnotowano równieŝ wśród grupy latków: 22,6%. W przypadku aktualnego uŝywania, najwyŝsze odsetki obserwuje się w najmłodszej kohorcie wiekowej (15-24 lata 13%), najniŝsze zaś podobnie jak w przypadku eksperymentowania wśród najstarszych respondentów (55-64 lata 1%). UŜywanie narkotyków to głównie problem duŝych miast zarówno w przypadku eksperymentowania, jak i uŝywania aktualnego. Narkotyki najmniej popularne były na obszarach wiejskich. Wyniki badania pokazują, Ŝe uŝywanie substancji wiąŝe się równieŝ z poziomem wykształcenia. NajwyŜszymi wskaźnikami uŝywania narkotyków charakteryzują się osoby z wyŝszym wykształceniem (19,9%) oraz gimnazjaliści (19,6%). Najrzadziej po narkotyki sięgały osoby z wykształceniem podstawowym (5,6%). W przypadku aktualnego uŝywania narkotyków najwyŝsze wskaźniki uŝywania substancji psychoaktywnych obserwuje się w przypadku osób z wykształceniem gimnazjalnym (11,7%). Analiza danych pokazuje, Ŝe po narkotyki najczęściej sięgają uczniowie i studenci (21,3%), w mniejszym stopniu osoby pracujące (15,3%) oraz bezrobotni (13,6%). Najmniejszy odsetek badanych odnotowano wśród rencistów i emerytów (3,9%). Podobne wyniki obserwuje się w przypadku okazjonalnego uŝywania narkotyków. Z tabeli wynika, iŝ najwyŝszymi wskaźnikami odpowiedzi charakteryzują się uczniowie i studenci (13,3%), bezrobotni (5,7%) oraz osoby pracujące (4%), najniŝszymi zaś emeryci i renciści (1%). Po narkotyki najczęściej sięgają respondenci z kategorii kawalerowie i panny, a najniŝsze wskaźniki rozpowszechnienia obserwuje się wśród wdowców. Zmienną róŝnicującą była równieŝ ocena sytuacji materialnej. Osoby określające swoją sytuację jako dobrą lub raczej dobrą częściej przyznawali się do kontaktu z substancjami psychoaktywnymi równieŝ w przypadku uŝywania narkotyków w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Odsetki te były o jedną trzecią wyŝsze od wskaźników obserwowanych w grupie osób oceniających swoją sytuację jako złą (10,2%-11,5%). W badaniu zadano takŝe pytanie o udział w praktykach religijnych. NajwyŜsze odsetki uŝywania odnotowano wśród osób, które w ogóle nie uczestniczą w praktykach religijnych - w tej grupie co trzecia badana osoba deklarowała kontakt z narkotykami (29,9%). Wśród badanych, którzy uczestniczą w praktykach religijnych kilka razy w tygodniu wskaźniki te są dziesięciokrotnie niŝsze i wynoszą 2,9%. Co czwarty badany określający się jako niewierzący deklarował kontakt 7

8 z substancjami w ciągu ostatniego roku. Wśród osób głęboko i raczej wierzących odsetki te wynosiły odpowiednio 2,4% oraz 3,5%. Podobnie jak w przypadku eksperymentowania, osoby uczestniczące w praktykach religijnych raz lub kilka razy w tygodniu, charakteryzowały się niŝszymi wskaźnikami uŝywania narkotyków (2%). Odsetki respondentów nie uczestniczących w praktykach religijnych są sześciokrotnie wyŝsze i wynoszą 12,8%. Tabela 1. UŜywanie narkotyków w ciągu całego Ŝycia wg danych demograficznych (2012 r.) (%). POLSKA KIEDYKOLWIEK W śyciu W CZASIE OSTATNICH 12 MIESIĘCY Ogółem 13,7% 4,8% Kobieta 7,8% 2,3% MęŜczyzna 19,9% 7,5% Wiek ,6% 13,0% ,5% 7,2% ,6% 2,0% ,5% 0,8% ,8% 1,0% Wielkość miejscowości wieś 8,1% 3,1% miasto do mieszkańców 17,5% 5,3% miasto od do mieszkańców 15,5% 5,4% miasto od do mieszkańców 11,4% 4,3% miasto od do mieszkańców 11,4% 4,3% miasto od do mieszkańców 13,9% 4,0% miasto powyŝej mieszkańców 26,9% 10,7% Wykształcenie: nieukończone podstawowe lub bez wykształcenia podstawowego 0,0% 0,0% podstawowe 5,6% 2,9% gimnazjalne 19,6% 11,7% zasadnicze zawodowe 7,5% 1,7% średnie niepełne 16,9% 8,8% średnie 16,7% 5,2% policealne lub pomaturalne 9,0% 2,7% wyŝsze 19,9% 5,6% Status zawodowy (poziom istotności < 0,000): praca zawodowa 15,3% 4,0% 8

9 rencista, emeryt 3,9% 1,0% uczeń, student 21,3% 13,3% gospodyni domowa 4,3% 0,0% bezrobotny 13,6% 5,7% niepracujący z innych powodów 6,3% 2,1% Stan cywilny (poziom istotności < 0,000) kawaler/panna 23,4% 11,5% Ŝonaty/męŜatka (takŝe Ŝyjącym w stałym, rodzinnym związku partnerskim, ale bez ślubu) 9,1% 1,5% rozwiedziony(a) (w separacji) 13,2% 3,3% wdowiec/wdowa 0,8% 0,8% Miejsce wychowania respondenta w mieście 17,2% 5,9% na wsi 8,1% 3,1% Ocena sytuacji materialnej (poziom istotności < 0,000): bardzo dobra 17,% 8,9% raczej dobra 18,4% 7,4% średnia 11,8% 3,4% raczej zła 10,2% 3,9% bardzo zła 11,5% 3,8% trudno powiedzieć 6,7% 0,0% Udział w praktykach religijnych (poziom istotności < 0,000): tak, zazwyczaj kilka razy w tygodniu 2,9% 1,9% tak, raz w tygodniu 6,8% 1,9% tak, przeciętnie 1 lub 2 razy w miesiącu 13,5% 4,6% tak, kilka razy w roku 19,8% 6,5% w ogóle w nich nie uczestniczę 29,9% 12,8% odmowa odpowiedzi 7,7% 7,7% Stosunek do wiary (poziom istotności < 0,000): głęboko wierząca 7,1% 2,4% raczej wierząca 11,9% 3,5% raczej niewierząca 42,9% 18,4% całkowicie niewierząca 43,9% 25,2% odmowa odpowiedzi 16,7% 16,7% Wyniki z 2012r. na tle wcześniejszych pomiarów W 2010r. odnotowano najwyŝsze odsetki uŝytkowników wszystkich substancji. W przypadku uŝywania kiedykolwiek w Ŝyciu wyniki ostatniego pomiaru wskazują na powrót do odsetków z 2006r. 9

10 Jedynie poziom uŝywania przetworów konopi zwiększył się w 2012r., niŝ w 2006 roku. Dane dotyczące ostatnich 12 miesięcy wskazują na nieznaczny wzrost odsetków w 2012r. w porównaniu z rokiem NaleŜy być jednak ostroŝnym w formułowaniu jednoznacznych wniosków. 3. UśYWANIE ALKOHOLU I NARKOTYKÓW PRZEZ POLSKĄ MŁODZIEś SZKOLNĄ wyniki badania ESPAD W maju i czerwcu 2011 roku w ramach międzynarodowego programu European School Survey Project on Alcohol and Drugs (ESPAD) zrealizowano audytoryjne badanie ankietowe dotyczące eksperymentalnego i okazjonalnego uŝywania substancji psychoaktywnych przez polską młodzieŝ. Badanie przeprowadzono na próbie reprezentatywnej uczniów klas trzecich szkół gimnazjalnych (wiek: lat) oraz klas drugich szkół ponadgimnazjalnych (wiek: lat). Po raz pierwszy ESPAD został zrealizowany w roku 1995, z inicjatywy Co-operation Group to Combat Drug Abuse and Illicit Trafficking in Drugs (Pompidou Group), działającej przy Radzie Europy. Od tej pory badania powtarzane są co cztery lata. Picie alkoholu i palenie tytoniu Napoje alkoholowe są najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną wśród młodzieŝy. ChociaŜ raz w ciągu całego swojego Ŝycia piło 87,3% uczniów z młodszej grupy i 95,2% uczniów ze starszej grupy. Picie napojów alkoholowych jest na tyle rozpowszechnione, Ŝe w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem piło 57,6% latków i 80,4% latków. Najbardziej popularnym napojem alkoholowym wśród młodzieŝy jest piwo, a najmniej wino. Wysoki odsetek badanych przyznaje się do przekraczania progu nietrzeźwości. W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem chociaŝ raz upiło się 21,4% uczniów z młodszej kohorty i 32,3% ze starszej grupy wiekowej. W czasie całego Ŝycia ani razu nie upiło się tylko 51,4% uczniów młodszych i 29,7% uczniów starszych. Palenie tytoniu jest zachowaniem mniej powszechnym. ChociaŜ raz w Ŝyciu paliło 57,2% gimnazjalistów i 70,9% uczniów ze starszej grupy. W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem paliło 29,8% uczniów z grupy młodszej i 41,9% ze starszej. Zarówno palenie tytoniu, jak picie napojów alkoholowych jest bardziej rozpowszechnione wśród chłopców niŝ wśród dziewcząt. Porównanie wyników badania z 2011 roku z wynikami badań zrealizowanych w 2007 roku wykazało brak większych zmian. W poprzednim czteroleciu ( ) zaobserwowano tendencję do spadku wskaźników uŝywania alkoholu przez młodzieŝ, po stabilizacji w latach i znaczącym wzroście w latach W zakresie wskaźników picia alkoholu i palenia tytoniu w latach obserwowano proces zacierania się róŝnic między dziewczętami i chłopcami, który w ostatnim czteroleciu uległ zahamowaniu

11 UŜywanie narkotyków, leków i dopalaczy Jeszcze rzadziej zdarza się przyjmowanie leków uspokajających lub nasennych bez przepisu lekarza. Takie doświadczenia, chociaŝ raz w Ŝyciu, stały się udziałem 15,5% uczniów z młodszej kohorty i 16,8% ze starszej kohorty. Sięganie po te leki jest bardziej rozpowszechnione wśród dziewcząt niŝ wśród chłopców. Zgodnie z oczekiwaniami, wyniki badania wskazują na znacznie niŝszy poziom rozpowszechnienia uŝywania substancji nielegalnych niŝ legalnych, szczególnie alkoholu i tytoniu. Większość badanych nigdy po substancje nielegalne nie sięgała. Wśród tych, którzy mają za sobą takie doświadczenia, większość stanowią osoby, które co najwyŝej eksperymentowały z marihuaną lub haszyszem. ChociaŜ raz w ciągu całego Ŝycia uŝywało tych substancji 24,3% młodszych uczniów i 37,3% starszych uczniów. Na drugim miejscu pod względem rozpowszechnienia wśród substancji nielegalnych jest amfetamina sięgnęło po nią ok. 4,6% uczniów gimnazjów i 8,3% uczniów szkół wyŝszego szczebla. Aktualne, okazjonalne uŝywanie substancji nielegalnych (uŝywanie w czasie ostatnich 12 miesięcy), stawia przetwory konopi równieŝ na pierwszym miejscu pod względem rozpowszechnienia. W klasach trzecich gimnazjów tego środka uŝywa ponad 10,1% uczniów, a w klasach drugich szkół ponadgimnazjalnych 28,5%. Wykres nr 1 raz w Ŝyciu Odsetek uczniów w wieku lat, którzy uŝywali poszczególnych środków chociaŝ W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem 10,5% uczniów klas trzecich gimnazjów i 15,0% uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych uŝywało marihuany lub haszyszu. Zarówno eksperymentowanie z substancjami nielegalnymi, jak ich okazjonalne uŝywanie est bardziej rozpowszechnione wśród chłopców niŝ wśród dziewcząt. Wskaźniki uŝywania przetworów konopi w 2011 roku bardzo wzrosły, chociaŝ w latach obserwowano stabilizację, a nawet spadek. Trzeba dodać, Ŝe w latach mieliśmy do czynienia ze wzrostem tych wskaźników. Zmiany w rozpowszechnieniu uŝywania przetworów konopi wśród chłopców i dziewcząt nie układają się w tak czytelną tendencję, jak w przypadku alkoholu i tytoniu, chociaŝ tu równieŝ moŝna było zaobserwować nieznaczne zmniejszenie się róŝnic między chłopcami a dziewczętami w stosunku do roku

12 W 2011 roku w badaniach ESPAD po raz pierwszy zapytano młodzieŝ o uŝywanie dopalaczy. Niemal wszyscy respondenci słyszeli o dopalaczach, jednak tylko 15,3% uczniów klas trzecich gimnazjów i 21,6% uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych było kiedykolwiek w sklepie z dopalaczami. Odsetek uczniów, którzy kiedykolwiek uŝywali dopalaczy, jest jeszcze niŝszy (10,5% gimnazjalistów i 15,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych). W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem po te substancje sięgało 2,5% badanych z młodszej kohorty i 2,2% ze starszej. UŜywanie dopalaczy jest bardziej rozpowszechnione wśród chłopców niŝ wśród dziewcząt. Dostępność substancji psychoaktywnych W badaniach uwagę zwraca wysoki poziom dostępności napojów alkoholowych przejawiający się w ocenach respondentów. Na tym tle dostępność substancji nielegalnych jest oceniana znacznie niŝej. Spośród substancji nielegalnych najwyŝej oceniana jest dostępność przetworów konopi. Dostępność dopalaczy oceniana jest przez młodszych badanych podobnie jak dostępność marihuany, zaś przez starszych nawet nieco wyŝej. W zakresie ocen dostępności napojów alkoholowych odnotować trzeba powolną, ale konsekwentną pozytywną tendencję zmniejszania się odsetka uczniów określających swój dostęp jako bardzo łatwy. Podobnie dzieje się teŝ z tytoniem. Zmniejsza się równieŝ odsetek uczniów dokonujących zakupów takich napojów alkoholowych, jak piwo czy wino. Postawy Oczekiwania wobec alkoholu oraz marihuany i haszyszu, formułowane przez młodzieŝ szkolną, odwołują się w większym stopniu do pozytywnych konsekwencji niŝ ewentualnych szkód. Większość młodzieŝy jest dobrze zorientowana w zakresie ryzyka szkód zdrowotnych i społecznych związanych z uŝywaniem substancji psychoaktywnych. O stopniu ryzyka, według ocen respondentów, decyduje bardziej nasilenie uŝywania niŝ rodzaj substancji. Jednak spośród substancji nielegalnych najmniej ryzykowne wydają się, zdaniem badanych, przetwory konopi. Podejmowanie prób uŝywania dopalaczy jest traktowane jako bardzo ryzykowne przez mniejszy odsetek badanych niŝ eksperymentowanie z marihuaną lub haszyszem, jednak gdy pytamy o regularne uŝywanie, to wówczas młodzieŝ większe ryzyko przypisuje uŝywaniu dopalaczy. W obszarze oceny ryzyka związanego z uŝywaniem substancji obserwujemy spadek odsetka badanych przypisujących uŝywaniu substancji duŝe ryzyko. Dotyczy to szczególnie substancji nielegalnych, a zwłaszcza przetworów konopi. Trzeba podkreślić, Ŝe w przypadku tej ostatniej substancji spada nie tylko odsetek badanych traktujących eksperymentowanie jako bardzo ryzykowne, ale takŝe uŝywanie okazjonalne, tzn. od czasu do czasu, a nawet regularne uŝywanie. Gry hazardowe W 2011 roku po raz pierwszy zapytano młodzieŝ o gry hazardowe. Około jedna trzecia ankietowanych grała chociaŝ raz w gry hazardowe, tj. takie, gdzie stawia się pieniądze i moŝna je wygrać. W czasie ostatnich 30 dni takie zachowanie zadeklarowało 8,9% uczniów klas trzecich gimnazjów i 10,0% uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych. MoŜna szacować, Ŝe ok. 2% młodzieŝy moŝe być zagroŝonych hazardem problemowym. 12

13 Wnioski Wyniki badania z 2011 roku na tle wyników poprzednich edycji ESPAD skłaniają do sformułowania kilku wniosków. Z góry trzeba je jednak opatrzyć zastrzeŝeniami, które wynikają ze znacznej modyfikacji kwestionariusza zastosowanego w 2011 roku, co mogło mieć wpływ na porównywalność wyników ze wskaźnikami wcześniejszych badań. Polska młodzieŝ wedle wyników badania zrealizowanego w ubiegłym roku jest nadal bardzo zagroŝona przez uŝywanie legalnych substancji psychoaktywnych. Doświadczenia z paleniem papierosów ma większość badanych uczniów, przynajmniej raz dziennie pali około 20% nastolatków. Zaznacza się tu na nowo tendencja wzrostowa. Mimo stabilizacji wskaźników, rozpowszechnienie picia wśród nastolatków jest zbliŝone do wskaźników obserwowanych wśród dorosłych. Co prawda większość wskaźników dotyczących substancji nielegalnych uległa zmniejszeniu, ale po spadku w roku 2007 wzrosło rozpowszechnienie uŝywania przetworów konopi. Wyniki uzyskane w Polsce w 2011 roku skłaniają do sformułowania wstępnej hipotezy, Ŝe spadek wskaźników odnotowany w 2007 roku miał charakter bardziej fluktuacji losowej niŝ początku odwrócenia tendencji wzrostowej. Inną hipotezą wyjaśniającą dynamikę wskaźników w latach mógłby być niŝszy poziom przyznawania się do uŝywania substancji nielegalnych w 2007 roku, wynikający z klimatu politycznego w tamtym okresie, prowadzącego do większej restrykcyjności polityki wychowawczej sytemu edukacji. Wedle tej hipotezy spadek wskaźników w 2007 roku miałby charakter pozorny, w rzeczywistości zaś mielibyśmy do czynienia z kontynuacją trendu wzrostowego, maskowaną niŝszym poziomem raportowania przez respondentów. Szczególnym wyzwaniem jest wzrost rozpowszechnienia uŝywania przetworów konopi do poziomu, który dotychczas nie był notowany w Polsce. W połączeniu z rosnącym przekonaniem młodzieŝy o mniejszym w porównaniu z innymi narkotykami ryzyku szkód związanych z ich uŝywaniem, moŝna oczekiwać dalszego wzrostu rozpowszechnienia w przyszłości. Nie moŝna wykluczyć, Ŝe grunt pod wzrost zainteresowania przetworami konopi przygotowało upowszechnianie się dopalaczy, a następnie radykalne zamknięcie do nich dostępu. Popyt na substancje psychoaktywne inne niŝ alkohol, rozbudzony przez łatwo dostępne i reklamowane jako bezpieczne dopalacze, po zablokowaniu ich podaŝy mógł skierować się na przetwory konopi. Warto dodać, Ŝe w ostatnich latach oŝywił się ruch zwolenników legalizacji marihuany, a w debacie publicznej coraz częściej pojawiały się głosy kwestionujące szkodliwość tej substancji. Mimo lekkiej tendencji spadkowej, nadal zdecydowana większość nastolatków z klas trzecich gimnazjów i ponad 80% nastolatków z klas drugich szkół ponadgimnazjalnych jest zdania, Ŝe nabycie alkoholu jest bardzo łatwe lub dość łatwe. Zmiana tego stanu rzeczy jest szczególnie trudna w warunkach tak bardzo rozbudowanej w Polsce sieci sprzedaŝy napojów alkoholowych. Jej zredukowanie mogłoby wydatnie pomóc w ograniczeniu picia równieŝ wśród młodzieŝy. 13

14 4. KONSUMPCJA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH PRZEZ POLSKĄ MŁODZIEś SZKOLNĄ MłodzieŜ Badanie Konsumpcja substancji psychoaktywnych przez młodzieŝ szkolną MłodzieŜ 2010 zleciło i sfinansowało Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Zostało ono zrealizowane przez Fundację Centrum Badania Opinii Społecznej w okresie od 15 października do 15 grudnia 2010 roku. Badano generację młodych ludzi, w większości letnich, urodzonych na początku lat 90. w wolnym, demokratycznym kraju. Uczyli się w systemie oświaty juŝ reformowanym gimnazja wprowadzono w roku Mieli około 13 lat, gdy Polska przystąpiła do Unii Europejskiej. To ta generacja będzie w niedalekiej przyszłości rozstrzygać o pozycji gospodarczej, politycznej i intelektualnej naszego kraju. Badanie MłodzieŜ 2010 przeprowadzono za pomocą metody ilościowej na ogólnopolskiej próbie losowej 65 szkół (jedna klasa w szkole) liceów, techników i zasadniczych szkół zawodowych. Objęto nim 1246 uczniów. W badaniu wzięła udział młodzieŝ uczęszczająca do ostatnich klas liceów, techników i zasadniczych szkół zawodowych (bez szkół specjalnych), na podbudowie programowej szkoły podstawowej lub gimnazjum. Uwzględniono równieŝ podział na cztery kategorie miejscowości: miasta liczące powyŝej 100 tys. mieszkańców, miasta liczące od 20 tys. do 100 tys. mieszkańców, miasta liczące do 20 tys. mieszkańców, wieś. W badaniach uwzględniono obszerną problematykę: domu rodzinnego i szkoły, warunków materialnych i pracy zarobkowej, aspiracji Ŝyciowych i sposobów spędzania wolnego czasu, postaw wobec demokracji i polityki, ale takŝe deklarowanych wartości i norm obyczajowych. Sporo miejsca poświęcono doświadczeniom badanych z substancjami psychoaktywnymi. Po raz pierwszy podjęta została kwestia uczestnictwa młodzieŝy w grach typu hazardowego. Powtarzalności badań poświęconych młodzieŝy pozwala to na porównanie wyników ostatniego badania (z listopada 2010 roku) z wcześniejszymi (realizowanymi juŝ od roku 1990). Badanie, którego wyniki są tutaj prezentowane, było realizowane od 15 października do 15 grudnia 2010 roku, czyli tuŝ po zamknięciu sklepów z dopalaczami. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Wyniki badania z 2008 roku wskazywały na spadek rozpowszechnienia palenia papierosów oraz uŝywania narkotyków przez młodzieŝ szkolną. W przypadku alkoholu odsetki pijących kształtowały się na poziomie podobnym do zanotowanego w roku Pomiar z 2010 roku pokazał, Ŝe w przypadku większości substancji psychoaktywnych ich uŝywanie nie uległo większym zmianom od 2008 roku. TakŜe palenie tytoniu pozostało na tym samym poziomie (23% wobec 22%). Analizując konsumpcję alkoholu odnotowujemy porównywalne odsetki uczniów, którzy w ciągu ostatniego miesiąca nie pili piwa (w 2008 roku 22%, w %), wina (67% w obu pomiarach). W przypadku konsumpcji wódki spadła liczba osób niepijących (z 42% w 2008 roku

15 do 37% w 2010). Wzrósł natomiast (o 5 punktów) odsetek uczniów, którzy w 2010 roku deklarowali upicie się, co spowodowało, Ŝe ten wskaźnik osiągnął poziom 45%. Wyniki dotyczące rozpowszechnienia narkotyków wskazują na stabilizację uŝywania nielegalnych substancji psychoaktywnych. Jedyny znaczący wzrost zaŝywania narkotyków dotyczy preparatów z konopi oraz dopalaczy. Zmniejszyła się liczba uczniów deklarujących uŝywanie narkotyków w ciągu dwunastu miesięcy poprzedzających badanie (z 24% w roku 2003 do 15% w 2008 i 16% w 2010). W 2010 roku pytano uczniów o uŝywanie poszczególnych substancji wymienionych w ankiecie. Odpowiadając na tak postawione pytanie 18% badanych zadeklarowało kontakt z marihuaną, 10% z lekami uspokajającymi i nasennymi bez przepisu lekarza, a 3% z amfetaminą w ciągu ostatniego roku. Wyniki pokazały, Ŝe nastąpił wzrost odsetka badanych uŝywających marihuanę, a spadek zaŝywających leki uspokajające i nasenne oraz amfetaminę. Podobne tendencje zarejestrowano w przypadku uŝywania narkotyków kiedykolwiek w Ŝyciu. Do zaŝywania marihuany przyznało się 36% uczniów (w roku %), leków 20% (w %), a amfetaminy 7% (w %). Interpretując wyniki dotyczące uŝywania leków uspokajających i nasennych na receptę zaŝywanych bez przepisu lekarza, naleŝy być ostroŝnym, poniewaŝ pojedyncze osoby zgłaszały jako zaŝywane leki preparaty ziołowe. Odpowiedzi mogą być zatem przeszacowane w przypadku rozpowszechnienia uŝywania tej substancji. W poprzednim badaniu pojawiły się sygnały o wzroście uŝywania ecstasy. Pomiar z 2010 roku pokazuje odwrotną sytuację zmniejszył się odsetek uczniów sięgających po ecstasy (z 6% do 4%). Badani proszeni o wymienienie trzech narkotyków, które zaŝywali w ciągu roku poprzedzającego sondaŝ, w 2010 wymienili ecstasy dziesięciokrotnie rzadziej niŝ w Mogło to być efektem pojawienia się dopalaczy, które były wymieniane o wiele częściej niŝ ecstasy. Z badań wynika, Ŝe narkotyki nie są substancjami, po które sięga większość uczniów. I nie są, jak to niekiedy przedstawiają media, sposobem spędzania wolnego czasu przez polską młodzieŝ. Zdecydowana większość uczniów poprzestaje na eksperymentach z narkotykami. Wyjątkiem jest marihuana i haszysz, do których uŝywania, częściej niŝ 10 razy, przyznał się co dziesiąty badany. Analizując rozkłady odpowiedzi dotyczące preparatów z konopi naleŝy zwrócić uwagę, Ŝe ten narkotyk jest najczęściej zaŝywany przez uczniów z miast średniej wielkości (od 20 tys. do 100 tys. ludności). W tych miejscowościach odnotowano równieŝ najwyŝsze odsetki uczniów, którzy odpowiedzieli na pytanie o uŝywanie jakiegokolwiek narkotyku w ciągu ostatniego roku. Podsumowując wyniki dotyczące dostępności narkotyków naleŝy odnotować, Ŝe ostatni pomiar, jak równieŝ wcześniejszy z 2008 roku, wskazuje na spadek dostępności substancji psychoaktywnych. Jedynie w przypadku dopalaczy nastąpił wyraźny wzrost dostępności w ciągu ostatnich dwóch lat, co było spowodowane gwałtownym rozwojem sieci sprzedaŝy (zamkniętej w październiku 2010). JednakŜe w opinii uczniów dopalacze nadal były trudniejsze do zdobycia niŝ marihuana. 15

16 Rozdział II OPIS ZJAWISKA NA POZIOMIE LOKALNYM 1. Charakterystyka gminy Czerwonak Gmina Czerwonak połoŝona w województwie wielkopolskim, administracyjnie naleŝy do powiatu poznańskiego, od południa graniczy z miastem Poznań. Charakteryzuje ją dynamiczny rozwój gospodarczy, niski poziom bezrobocia i szybki przyrost liczby ludności. Rysunek 1. Usytuowanie gminy Czerwonak w województwie wielkopolskim Czerwonak jest połoŝony w bezpośrednim sąsiedztwie Poznania. Lokalizacja ta spowodowała, Ŝe Czerwonak stał się częścią aglomeracji poznańskiej, pełniąc funkcję zaplecza mieszkaniowego stolicy Wielkopolski, co powoduje określone konsekwencje w problemie narkomanii. Charakterystycznymi cechami, wyróŝniającymi Czerwonak spośród gmin wiejskich są (oprócz wielkości jej populacji) wysoki stopień urbanizacji oraz wysoka gęstość zaludnienia, wynosząca 309 osób/km 2. Nietypowy jest takŝe przemysłowo-rolniczy charakter gminy. Gmina Czerwonak to 17 wsi i trzy osiedla. Administracyjnie dzieli się na 11 sołectw. Podział ten zaprezentowany został na rysunku 2. 16

17 Rysunek 2. Podział gminy Czerwonak na sołectwa Źródło: Dane Urzędu Gminy 2. DIAGNOZA PROBLEMÓW DOTYCZĄCYCH NARKOMANII I ZAGROśENIA NARKOMANIĄ DLA GMINY CZERWONAK 1) Badania ankietowe wśród młodzieŝy gimnazjalnej z terenu gminy Czerwonak W październiku 2010 roku na terenie gminy Czerwonak zostało przeprowadzone badanie ankietowe wśród młodzieŝy gimnazjalnej oraz dorosłych mieszkańców gminy Czerwonak w ramach Europejskiego Programu Badań nad UŜywaniem Alkoholu i Środków Odurzających przez MłodzieŜ Szkolną ESPAD (The European School Survey Project on Alkohol and Drugs). Badania realizowano w tym roku w więcej niŝ 30 krajach europejskich. Podjęte one zostały z inicjatywy Szwedzkiej Rady ds. Informacji o Alkoholu i Innych Środkach UzaleŜniających (CAN) i wspierane są przez Radę Europy. Największą ich zaletą jest ujednolicona metodologia badania i standaryzowany kwestionariusz ankiety i cykliczny charakter tury realizowane są w odstępach czteroletnich. Instytucją koordynującą projekt po stronie polskiej było Ministerstwo Zdrowia. Badania te związane są z niezwykle istotnym zadaniem, które polega na monitorowaniu natęŝenia zjawiska uŝywania alkoholu i substancji psychoaktywnych przez młodzieŝ. Nabiera to szczególnego znaczenia w sytuacji, kiedy obserwowany jest na przestrzeni ostatnich lat w Polsce dynamiczny trend wzrostowy w tym zakresie w porównaniu z innymi krajami europejskimi. Starano się zatem w pierwszej kolejności określić proporcje osób nie mających kontaktu z ww. substancjami, jak i tych stykającymi się z nimi. W ich przypadku duŝo miejsca poświęcono w analizie na określenie nasilenia kontaktu, jego kontekst oraz uwarunkowania. 17

18 Natomiast celem drugiej odsłony badania z dorosłymi członkami społeczności lokalnej była identyfikacja najwaŝniejszych problemów społecznych w świadomości mieszkańców przede wszystkim problemu narkomanii. W ramach projektu badania sondaŝowego zostali przebadani uczniowie trzecich klas gimnazjów ze szkół w Czerwonaku, Bolechowie i Koziegłowach. ZałoŜeniem przyświecającym takiemu wyczerpującemu doborowi próby był zamiar objęcia analizą w szczególności sytuacji na tym szczeblu edukacji. Osoby urodzone w przewaŝającej większości w r (a więc piętnasto-szesnastolatkowie w momencie badania) odnosiły się bowiem takŝe do swoich wcześniejszych doświadczeń. Ostatecznie do próby badawczej zakwalifikowano 217 ankiet. Zgromadzona liczba poprawnie wypełnionych kwestionariuszy pozwoliła na dokonywanie uogólnień na poziomie gminy Czerwonak, jeśli chodzi o gimnazjalistów z klas trzecich, na poziomie ufności równym 95% przy maksymalnym błędzie szacunku nie przekraczającym 3%. Oznacza to, Ŝe uzyskane wyniki z duŝym prawdopodobieństwem mogą róŝnić się od rzeczywistych ocen w badanej populacji o nie więcej, niŝ 3%. Jeśli natomiast chodzi o dorosłych mieszkańców gminy Czerwonak, naleŝy podkreślić, Ŝe zbyt niska liczebność próby badawczej (47 osób) uniemoŝliwia uogólnienie wniosków na całą społeczność lokalną (na poziomie gminy Czerwonak) a jest jedynie wycinkowym badaniem części mieszkańców. Badanie było realizowane techniką ankiety audytoryjnej wypełnianej w jednym miejscu i czasie przez większe grupy uczniów. Ankieterami były przeszkolone osoby spoza sektora edukacji. Poza ogólnym wprowadzeniem w cele badania i instrukcję nt. wypełniania ankiety udzielały one w razie potrzeby dodatkowych wyjaśnień na indywidualnie zgłaszane potrzeby. Zastosowanie takiej procedury badawczej pozwoliło na zapewnienie respondentom maksimum poczucia bezpieczeństwa i poufności odpowiedzi z uwagi na obawę identyfikacji. Było to niezwykle istotne z punktu widzenia rzetelności uzyskiwanych wyników, poniewaŝ tematyka poruszana w ankiecie naleŝy do draŝliwych. Dlatego teŝ badanie odbywało się bez udziału nauczyciela prowadzącego w klasie. Co więcej, zwrot ankiet przez uczniów odbywał się przez umieszczenie ich oraz zaklejenie w specjalnej kopercie. Wykres nr 2 Płeć badanych Wykres nr 3 Wiek badanych 18

19 Wyniki pokazują, Ŝe duŝa część młodzieŝy słyszała o najbardziej popularnych narkotykach, takich jak: marihuana lub haszysz, amfetamina, heroina, ecstasy średnio zna je ok. 80% badanych, a takŝe grzyby halucynogenne (65,9%) i leki uspokajające i nasenne (68,2%). Wykres poniŝej obrazuje chęć spróbowania któregoś z w/w specyfików 42% badanych deklaruje taką chęć wynik ten skłania do intensyfikacji działań profilaktycznych. Wykres nr 4 Chęć spróbowania środka Zdecydowana większość osób badanych deklaruje, Ŝe nigdy nie próbowała substancji psychoaktywnych (64,1%). Zaniepokojenie moŝe budzić fakt, Ŝe w porównaniu do badań z roku 2007 odsetek ten zmniejszył się o 1,7% (75,8%). Z kolei 11,1% badanych twierdzi, Ŝe pierwszym środkiem, jakiego próbowali były leki uspokajające lub nasenne bez zalecenia lekarza (9,1% w roku 2007), 18,4% jako pierwszego środka spróbowali marihuany lub haszyszu (10,6% w roku 2007). Wiek inicjacji młodzieŝy odnośnie uŝywania narkotyków dotyczy osób w przedziale od 12-go do 14-go roku Ŝycia. Inicjacja młodzieŝy w zakresie uŝywania alkoholu następuje niestety duŝo wcześniej i dotyczy przede wszystkim dzieci w wieku lat. JeŜeli chodzi o palenie papierosów, to wyniki wskazuje nastepujący wykres: 19

20 Wykres nr 5 Palenie papierosów w Ŝyciu Wyniki te są dość niepokojące (61,7% badanych wskazało na uŝywanie papierosów). 17% spośród badanej młodzieŝy nigdy w Ŝyciu nie piło Ŝadnego napoju alkoholowego. Pozostała część młodzieŝy przyznaje się do mniej lub bardziej częstego spoŝywania alkoholu. Spośród respondentów 51,1% badanych w ciągu ostatnich 30 dni piło piwo, 37,8% wino, 26,3% wódkę. Gimnazjaliści oczekują od spoŝycia alkoholu przede wszystkim ułatwienia im dobrej zabawy, poczucia odpręŝenia, ale i zapomnienia o problemach, czy wpływu na stanie się bardziej towarzyskim. PoniŜej prezentowany jest ranking utworzony na podstawie zagregowanych ocen prawdopodobieństwa wystąpienia określonych skutków ( prawdopodobne i bardzo prawdopodobne ), odnoszących się do podanych stwierdzeń. Obrazuje on z jednej strony percepcję tej uŝywki w świadomości młodych ludzi, ale i zarazem najczęstsze motywacje skłaniające do sięgnięcia po nią. Płeć generalnie nie róŝnicowała badanych w zakresie postrzegania skutków spoŝycia alkoholu. Dziewczynki w zasadzie róŝnią się od chłopców tylko tym, Ŝe oceniają jako bardziej prawdopodobne wystąpienie mdłości przy spoŝyciu alkoholu. Analizując zestawienie naleŝy zwrócić uwagę na fakt, Ŝe charakter konsekwencji (pozytywne vs. negatywne) dzieli ranking na dwie części za wyjątkiem świadomości prawdopodobieństwa kaca percepcja picia alkoholu ma w świadomości ogółu badanych przede wszystkim pozytywne następstwa. Pytania dotyczące spędzania czasu wolnego pokazują, Ŝe największą popularnością wśród młodzieŝy cieszy się internet 87,6% (61,4% w roku 2007) badanych korzysta z niego codziennie oraz gry komputerowe (39,2%). Jednocześnie prawie połowa badanej młodzieŝy (65,9%) deklaruje, Ŝe aktywnie uprawia jakiś sport przynajmniej raz w tygodniu oznacza to, Ŝe jednak nie cały czas wolny młodzieŝ spędza przed komputerem. Niestety młodzieŝ niechętnie czyta ksiąŝki poza lekturami szkolnymi 24% nie czyta nigdy innych ksiąŝek, a 29% kilka razy w roku. 77,4 % młodzieŝy deklaruje, Ŝe rodzice wiedzą o tym, gdzie spędza sobotnie wieczory (zawsze lub zwykle). Tylko 7,8 % podaje, Ŝe rodzice nie znają zazwyczaj miejsca spędzania sobotniego wieczoru swoich dzieci. 20

21 PoniŜej zamieszczono odpowiedzi na poszczególne pytania zadanie młodzieŝy w ankiecie. Tabela nr 2 Świadomość ryzyka związanego z zaŝywaniem środka 35. Jak bardzo, Twoim zdaniem, ludzie ryzykują, Ŝe sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli: (%) Nie wiem Nie ma ryzyka Małe ryzyko Umiarkowane ryzyko DuŜe ryzyko Brak odp. Palą papierosy od czasu do czasu 3,7 17,5 40,1 29,5 9,2 0 Wypijają 1 lub 2 drinki prawie codziennie Próbują 1 lub 2 razy marihuany lub haszyszu 5,5 10,6 22,6 37,3 23,5 0,5 6,9 13,8 22,6 29,5 26,7 0,5 Próbują 1 lub 2 razy LSD 16,1 8,3 16,1 24,0 35,0 0,5 Wypijają 5 drinków lub więcej w czesie weekendu 5,1 7,4 17,1 30,9 39,2 0,5 Próbują 1 lub 2 razy amfetaminę 11,5 8,3 16,1 24,4 39,2 0,5 Próbują 1 lub 2 razy kokainy 12,9 7,4 17,1 22,1 39,6 0,9 Próbują 1 lub 2 razy GHB 18,0 7,8 13,4 20,3 39,6 0,9 Palą marihuanę lub haszysz od czasu do czasu 6,5 11,5 12,4 28,6 40,1 0,9 Próbują 1 lub 2 razy crack 15,2 5,5 16,6 20,3 41,0 1,4 Próbują 1 lub 2 razy ecstasy 16,1 5,1 16,1 20,3 41,5 0,9 Próbują 1 lub 2 razy środków wziewnych Próbują 1 lub 2 razy narkotyki w zastrzykach Wypijają 4 lub 5 drinków prawie codziennie Wypalają co najmniej paczkę papierosów dziennie 14,7 6,9 13,4 20,3 43,8 0,9 12,9 5,1 8,8 18,9 52,5 1,8 5,1 4,6 12,4 24,4 53,5 0 4,6 3,2 6,5 21,7 63,6 0,5 Biorą crack regularnie 12,9 5,1 6,0 10,6 64,5 0,9 Biorą GHB regularnie 17,1 4,6 4,1 7,8 65,0 1,4 Biorą środki wziewne regularnie 13,4 4,1 5,5 11,1 65,0 0,9 Biorą LSD regularnie 14,3 3,7 5,1 10,6 65,9 0,5 Biorą ecstasy regularnie 13,8 5,1 3,2 9,2 67,3 1,4 Palą marihuanę lub haszysz regularnie 6,0 8,8 6,0 10,1 68,2 0,9 Biorą amfetaminę regularnie 12,0 3,7 5,5 8,3 70,0 0,5 Biorą kokainę regularnie 10,6 3,7 3,7 7,8 72,4 1,8 Biorą narkotyki w zastrzykach regularnie 12,0 4,1 3,2 5,5 73,7 1,4 21

22 Tabela nr 3 Percepcja dostępności środka 36. Jak sądzisz, gdybyś chciał zdobyć kaŝdą z następujących substancji, jak trudne byłoby to dla Ciebie? (%) Nie wiem NiemoŜliwe Bardzo trudne Dosyć trudne Dosyć łatwe Bardzo łatwe Brak odp. Papierosy 3,7 5,5 2,8 2,8 19,8 64,5 0,9 Piwo 3,7 3,2 5,1 2,8 24,0 60,4 0,9 Wino 7,8 4,6 5,1 4,6 25,8 51,2 0,9 Wódka 5,5 6,0 6,9 7,8 26,3 46,5 0,9 Substancje wziewne (klej, itp.) 20,3 13,4 11,5 12,0 12,4 28,6 1,8 Leki uspokajające lub nasenne 17,1 11,5 11,1 16,6 18,4 24,0 1,4 Marihuana lub haszysz 13,8 11,1 17,5 20,3 19,4 16,1 1,8 Sterydy anaboliczne 23,0 15,7 16,6 19,4 10,1 13,4 1,8 Polska heroina, tzw. kompot 25,8 17,5 18,4 13,4 10,6 12,4 1,8 Ecstasy 22,1 17,5 24,0 16,6 6,5 12,0 1,4 GHB 24,4 19,8 21,7 17,5 4,1 11,1 1,4 Amfetamina 20,7 15,7 23,0 18,9 10,1 10,1 1,4 Kokaina 22,6 17,1 23,0 17,1 8,8 10,1 1,4 Grzyby halucynogenne 23,0 17,1 22,6 17,5 8,3 10,1 1,4 Heroina 22,1 18,4 24,0 18,4 6,0 9,7 1,4 LSD lub inny środek halucynogenny 22,1 14,7 21,7 22,6 7,8 9,2 1,8 Crack 25,3 17,5 21,7 18,4 6,9 8,3 1,8 Tabela nr 4 Ocena uŝywania środków przez grupę rówieśniczą Pije napoje alkoholowe (piwo, wino, wódkę, itp.) 38. Według Twojej oceny, ilu Twoich przyjaciół: (%) Nikt Kilka osób Sporo Większość Wszyscy Brak odp. 5,1 19,4 30,9 36,4 7,4 0,9 Pali papierosy 7,8 25,8 35,9 26,3 3,2 0,9 Upija się co najmniej raz w tygodniu 27,2 41,9 20,3 6,5 2,8 1,4 Pali marihuanę lub haszysz 49,3 31,3 8,3 4,6 3,2 3,2 UŜywa alkoholu razem z marihuaną jednocześnie 68,7 16,6 6,0 3,7 2,8 2,3 22

23 UŜywa środków wziewnych (kleju itp.) 77,0 12,0 3,7 2,8 2,3 2,3 Bierze amfetaminę 75,1 16,1 2,3 1,8 2,8 1,8 Bierze środki uspokajające lub nasenne (bez przepisu lekarza) 72,8 16,1 4,6 2,3 2,3 1,8 Bierze grzyby halucynogenne 79,3 11,1 2,8 2,3 1,8 2,8 Bierze polską heroinę, czyli tzw. "kompot" 82,5 7,8 3,7 0,9 2,8 2,3 Bierze GHB 86,6 6,0 1,4 1,4 2,3 2,3 Bierze sterydy anaboliczne 79,3 11,5 3,2 1,4 2,3 2,3 Bierze LSD lub jakiś inny halucynogen 78,8 12,9 2,3 1,8 1,8 2,3 Bierze kokainę lub crack 82,0 10,6 2,3 1,4 1,8 1,8 Bierze ecstasy 83,9 9,2 1,8 1,4 1,8 1,8 Bierze heroinę 81,6 11,5 1,8 1,4 1,8 1,8 Wykres nr 6 Fakt proponowania zaŝycia środka 23

24 W dalszej części badania większość młodzieŝy stwierdza, Ŝe rodzice nie akceptują uŝywania środków psychoaktywnych i alkoholu przez ich dzieci. Niepokojącym jednakŝe jest wysoki procent odpowiedzi wskazujących na to, Ŝe rodzice nie zorientowaliby się, gdyby ich dzieci przyjmowały takie środki. Wynika to z małej świadomości i wiedzy rodziców o substancjach psychoaktywnych. 2) Badania ankietowe wśród dorosłych mieszkańców gminy Czerwonak Ankiety dla osób dorosłych wypełniło 47 mieszkańców gminy Czerwonak. Wykres nr 7 Płeć badanych W badanej populacji mieszkańców gminy Czerwonak średnia wieku wyniosła 42 lata. Najmłodszy respondent miał 15 lat, najstarszy 65. Zdecydowana większość badanych (95,8%) posiada dzieci. Najwięcej respondentów ma dwoje (46,8%), a 23,4% troje dzieci. W badanej populacji 12,8% zadeklarowało, Ŝe posiada jedno dziecko. Wśród badanych znalazły się pojedyncze osoby, które miały czworo dzieci (6,4%), pięcioro (4,3%), a nawet sześcioro (2,1%). Wśród respondentów przewaŝał model rodziny czteroosobowej 2+2 (40,4%). Ponad co piąta osoba (21,3%) miała w rodzinie 5 członków, a rodzina co dziesiątej (10,6%) składała się tylko z 2 osób. Pojedyncze jednostki zadeklarowały, Ŝe ich rodziny liczą po 7 i 11 osób, odpowiednio 4,3% oraz 2,1%. Natomiast 8,5% ogółu nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Rozkład osób w rodzinie do 18 lat przedstawia się następująco: 27,7% badanych zadeklarowało, Ŝe dwoje członków ich rodzin mieści się w tej granicy, 19,9% wskazało, Ŝe mają tylko jedną osobę do 18 lat, a co dziesiąty z respondentów (10,6%) przyznał, Ŝe takich osób w rodzinie jest trzech. 8,5% ogółu stwierdziło, Ŝe nie mają członków rodzin w przedziale do 18 lat. Prawie 1/3 badanych (31,9%) nie udzieliła odpowiedzi na to pytanie. 24

25 Wykres nr 8 Ocena waŝności problemów w Gminie Czerwonak Respondenci spośród podanych problemów społecznych najczęściej wskazywali: picie alkoholu przez młodzieŝ, zanieczyszczenie środowiska, bezrobocie (wykres powyŝej). Narkomania jako bardzo waŝny problem została wskazana przez niemal 32% respondentów, (jako waŝny przez 29,8%). Za najwaŝniejszy natomiast problem społeczny na terenie gminy Czerwonak respondenci uznali zanieczyszczenie środowiska (27,7%). Dalej wymieniono sytuację mieszkaniową (8,5%) oraz picie alkoholu przez młodzieŝ (6,4%). 25

26 Wykres nr 9 Rangowanie problemów społecznych w Gminie Czerwonak Na pytanie o to, czy respondenci znają osoby zaŝywające narkotyki 19% odpowiedziało twierdząco, a 75% negatywnie; 6% nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Zdecydowana większość badanych deklaruje, Ŝe nie uŝywała nigdy Ŝadnej z wymienionych w badaniu substancji uzaleŝniających. Tylko dwie kategorie środków były uŝywane przez badanych: marihuana lub haszysz oraz amfetamina. Substancji z pierwszej kategorii uŝywało 6,4% respondentów, z kolei drugą 2,1% ogółu. Pozostałe nie zostały wskazane przez badanych jako uŝywane. Wśród osób dorosłych większy procent respondentów wskazuje na uŝywanie środków farmakologicznych leków uspokajających bądź nasennych. Wykres nr 10 Przyjmowanie leków uspokajających 26