Eurobarometr: lista najbardziej poszukiwanych zawodów w regionie Południowego Bałtyku, analiza danych

Eurobarometr: lista najbardziej poszukiwanych zawodów w regionie Południowego Bałtyku, analiza danych Ekspertyza Opracowanie powstało w ramach realizacji projektu,,dynamika rynku pracy i atrakcyjne środowisko biznesowe w regionie Południowego Bałtyku (SB Professionals)" dofinansowanego ze Środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Południowy Bałtyk Opracowanie: na zlecenie Urzędu Miasta Gdynia Warszawa, kwiecień 2014

Spis treści 1 Wstęp... 3 2. Sytuacja na rynku pracy oraz zawody poszukiwane w regionach Bałtyku Południowego... 6 2.1. Okręg Kłajpedy (Litwa)... 7 2.2. Okręg Kalmar (Szwecja)... 9 2.3. Okręg Blekinge (Szwecja)... 13 2.4. Okręg Skåne (Szwecja)... 16 2.5. Gmina Regionalna Bornholm (Dania)... 19 2.6. Podregiony Meklemburgii-Pomorza Przedniego (Niemcy)... 21 2.7. Województwo Zachodniopomorskie (Polska)... 23 2.8. Województwo Pomorskie (Polska)... 25 3. Zawody poszukiwane w obszarze metropolitalnym Trójmiasta... 29 3.1. Województwo pomorskie... 30 3.2. Gdynia... 36 3.3. Gdańsk... 38 3.4. Sopot... 39 3.5. Powiat gdański... 41 3.6. Powiat pucki... 42 3.7. Powiat wejherowski... 42 3.8. Powiat lęborski... 44 3.9. Powiat kartuski... 45 3.10. Powiat nowodworski... 46 3.11. Powiat malborski 47 3.12. Powiat tczewski... 48 3.13. Typologia powiatów województwa pomorskiego... 49 4. Podsumowanie: zawody deficytowe i nadwyżkowe w regionie Bałtyku Południowego... 54 Strona 2

1 Wstęp Cele główne ekspertyzy Celem opracowania jest identyfikacja najbardziej poszukiwanych zawodów w regionie Południowego Bałtyku. Punktem wyjścia dla osiągnięcia wyżej zdefiniowanego celu jest określenie aktualnej sytuacji na rynku pracy w regionie Południowego Bałtyku. Biorąc pod uwagę istotne różnice w poziomie zróżnicowania społeczno-gospodarczego tego obszaru, można przypuszczać, że inne mechanizmy wpływają na sytuację na rynku pracy w poszczególnych regionach. Analizy objęły region Bałtyku Południowego, obejmujący następujące jednostki NUTS III 1 : Polska: podregiony - szczeciński, koszaliński, słupski, gdański, Gdańsk-Gdynia-Sopot; Szwecja: Okręgi Kalmar, Blekinge, Skåne; Niemcy: podregiony Meklemburgii-Pomorza Przedniego: Greifswald, Rostok, Stralsund, Wismar, Bad Doberan, Nordvorpommern, Nordwestmecklenburg, Ostvorpommern, Rügen, Uecker-Randow; Dania: Gmina Regionalna Bornholm; Litwa: Okręg Kłajpedy. Ryc. 1. Regiony programu Bałtyk Południowy Źródło:http://ec.europa.eu/regional_policy/country/prordn/details_new.cfm?gv_PAY=DE&gv_reg=ALL&gv_PGM=1297&LA N=16&gv_PER=2&gv_defL=7 Obszary i metody badawcze 1 Ze względu na dostępność danych statystycznych jedynie część analiz prowadzona będzie na poziomie NUTS III. Strona 3

Problematyka badania zakłada realizację prac analitycznych w dwóch obszarach badawczych: Obszar 1. Obszar 2. Obecna sytuacja na rynku pracy w regionie Południowego Bałtyku Najbardziej poszukiwane zawody w regionie Południowego Bałtyku Poszczególnym obszarom badawczym zostały przypisane metody i techniki badawcze oraz zakres badania. Obecna sytuacja na rynku pracy w regionie Południowego Bałtyku została określona poprzez analizę: struktury gospodarki regionalnej; stanu zatrudnienia, dynamiki i struktury; dynamiki i struktury bezrobocia, struktury i zmian w rozkładzie wynagrodzeń oraz przepływów i mobilności zawodowej siły roboczej. Scharakteryzowany został rynek pracy każdej z jednostek należących do obszaru Południowego Bałtyku. Obszar ten jest bardzo różnorodny pod kątem gospodarczym: obejmuje zarówno jedne z najbogatszych regionów UE, jak również kilka z uboższych regionów. Dysproporcje regionalne są także widoczne w strukturze gospodarczej obszar obejmuje zarówno regiony typowo usługowe, w których rolnictwo odgrywa marginalną rolę jak i regiony, w których sektor ten generuje około 20% wartości dodanej brutto, niektóre z tych regionów były lub nadal są silnie związane z sektorem przemysłowym. Typy działalności gospodarczej na obszarze Południowego Bałtyku różnią się pomiędzy regionami, wskazać można jednak pewne dziedziny, które mogą przyczynić się do rozwoju atrakcyjnych profilów gospodarczych każdego z obszarów. Efektem badania była charakterystyka rynku pracy w regionie Południowego Bałtyku. W ramach badania zidentyfikowane zostały: branże o największym potencjale zatrudnienia w regionie Bałtyku Południowego; najbardziej poszukiwane zawody w regionie Bałtyku Południowego. Identyfikacja branż o największym potencjale zatrudnienia została poprzedzona szczegółową analizą obecnej sytuacji na rynku pracy w regionie Bałtyku Południowego, co pozwoliło nie tylko na wskazanie wyróżniających się branż ale także określenie uwarunkowań oraz trendów w tym zakresie. Określone zostały także najbardziej poszukiwane zawody w regionie Bałtyku Południowego, jak również zawody nadwyżkowe. Kluczowym rezultatem niniejszego etapu była identyfikacja luki na rynku pracy w ujęciu kwalifikacyjno-zawodowym. Analizy prowadzone na tym etapie opierały się o dane zastane. Kluczowym elementem badania było dotarcie do dużej ilości informacji, zarówno o charakterze jakościowym jak i ilościowym, istotnych z punktu widzenia charakterystyki rynku pracy w regionie Bałtyku Południowego. Na potrzeby przygotowania ekspertyzy wykorzystano następujące metody badawcze: DESK RESEARCH, ANALIZA DANYCH STATYSTYCZNYCH Podstawą prac badawczych było uporządkowanie dostępnych już informacji oraz analiza pozyskanych danych. Wykorzystano następujące rodzaje źródeł: dokumenty dotyczące wyzwań rozwojowych Polski i Europy; Strona 4

dane statystyczne i publikacje Eurostat (dotyczące poszczególnych jednostek regionu Bałtyku Południowego; poziom agregacji danych: NUTS III i NUTS II); dane statystyczne i informacje pochodzące z Europejskiego Portalu Mobilności Zawodowej dane statystyczne i publikacje GUS (w tym dane dotyczące metropolii Trójmiejskiej); dane statystyczne i publikacje Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku (w tym dane dotyczące metropolii Trójmiejskiej); dane statystyczne i publikacje regionalnych urzędów pracy i agencji pośrednictwa pracy, w tym dane statystyczne i publikacje Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku oraz powiatowych urzędów pracy dane statystyczne i informacje pochodzące z innych raportów i opracowań, w tym z badań realizowanych w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Południowy Bałtyk; zasoby internetowe, w tym strony internetowe instytucji, media elektroniczne, agencje pośrednictwa pracy. INDYWIDUALNE WYWIADY POGŁĘBIONE IDI/TDI W ramach badania przeprowadzono serię indywidualnych i/lub telefonicznych wywiadów pogłębionych z kluczowymi interesariuszami związanymi z rynkiem pracy regionu Południowego Bałtyku, a w szczególności obszaru metropolitalnego Trójmiasta. Wybór metody wywiadów o charakterze pogłębionym pozwolił na uszczegółowienie wyników analizy danych zastanych. Realizacja wywiadów opierała się o listę pytań (scenariusz wywiadu) i dyspozycje do wywiadów, przy czym wywiady nie miały charakteru ściśle ustrukturyzowanego, co pozwoliło na zebranie pogłębionych i bardziej szczegółowych informacji. W ramach badania zrealizowano 13 wywiadów pogłębionych. Próba badawcza została dobrana w sposób celowy. Wywiady zrealizowano z kluczowymi interesariuszami związanymi z rynkiem pracy regionu Południowego Bałtyku, a w szczególności obszaru metropolitalnego Trójmiasta, tj.: pracownikami publicznych służb zatrudnienia: Wojewódzkiego Urząd Pracy w Gdańsku oraz z pracownikami powiatowych urzędów pracy, posiadającymi wiedzę na temat zawodów deficytowych oraz mobilności pracowniczej; przedstawicielami samorządów lokalnych oraz samorządu regionalnego, zwłaszcza z przedstawicielami samorządów terytorialnych odpowiedzialnych/posiadających wiedzę na temat współpracy z jednostkami zagranicznymi na rzecz pobudzenia gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy; przedstawicielami pozostałych podmiotów aktywnych na rynku pracy; tj. agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, instytucje dialogu społecznego, instytucje rozwoju regionalnego i lokalnego, ośrodki kariery, instytucje szkoleniowe i edukacyjne. Strona 5

2. Sytuacja na rynku pracy oraz zawody poszukiwane w regionach Bałtyku Południowego Cechą wyróżniającą Program Południowy Bałtyk, spośród innych programów współpracy transgranicznej jest jego duży zasięg terytorialny, obejmujący regiony pięciu państw członkowskich Unii Europejskiej (Ryc. 1.) Obszar programu obejmuje 114,63 tys. km², zamieszkiwany jest przez ponad 8,6 mln mieszkańców 2. Liczba mieszkańców obszaru wyraźnie wzrasta: spowodowane jest to przede wszystkim wzrostem liczy mieszkańców w podregionach województwa pomorskiego oraz w okręgu Skåne jak również wywołane jest to dodatnim saldem migracji w podregionie gdańskim, Gdańsk-Gdynia-Sopot, w okręgach Szwecji. Niepokojący jest natomiast duży odpływ ludności z pozostałych podregionów obszaru Bałtyku Południowego, dotyczy to zwłaszcza obszarów wiejskich, z których wyprowadzają się młodzi ludzie; stanowi to ważne wyzwanie dla polityki rynku pracy w regionie. Większość mieszkańców obszaru Południowego Bałtyku zamieszkuje miasta (wskaźnik urbanizacji przekracza 60%). Najwyższa wartość wskaźnika występuje w podregionach miejskich: niemieckich (Greisfaldu, Rostoku, Stralsundu, Wismaru) oraz polskich (Szczecina, Gdańska-Gdyni-Sopotu) oraz w okręgu Skåne. Najmniejszy udział ludności miejskiej występuje w podregionie Ostvorpommern (ok. 30%). Obszar Bałtyku Południowego jest zróżnicowany pod względem osadniczym: występują tu duże ośrodki miejskie (w których koncentruje się kapitał ludzki oraz działalność gospodarcza) jak i ośrodki wiejskie (w których dominuje rolnictwo). Wpływ na strukturę społeczno-gospodarczą obszaru oraz fragmentaryzację struktury osadniczej mają warunki geograficzne, takie jak wysoki wskaźnik lesistości, duża liczba zbiorników wodnych. Przekłada się to między innymi na gęstość zaludnienia, niższą aniżej średnia w Unii Europejskiej. Najniższy wskaźnik osiągnęły okręgi niemieckie Kalmar i Kronoberg, najwyższy podregion miejski Gdańsk-Gdynia-Sopot 3. Największy wzrost gęstości zaludnienia wystąpił w podregionie gdańskim oraz w szwedzkim okręgu Skåne. Obszar Bałtyku Południowego jest silnie zróżnicowany także pod względem gospodarczym, obejmuje zarówno jedne z najbogatszych regionów w Europie (okręgi szwedzkie) jak i jedne z uboższych (np. niektóre podregiony w Polsce). Najwyższy wskaźnik PKB na osobę w 2010 roku (mierzony Parytetem Siły Nabywcze) był w okręgach szwedzkich oraz w regionie Zelandii, najniższy zaś w podregionach w Polsce 4. Wskaźnik ten najszybciej wzrastał również w okręgach szwedzkich i w Zelandii, aczkolwiek duży wzrost odnotowano także dla podregionów polskich: Gdańsk-Gdynia-Sopot oraz Szczecin; w przypadku pozostałych podregionów polskich wzrost ten był niższy aniżeli średnia dla UE. 2 Program współpracy transgranicznej Południowy Bałtyk. Projekt programu operacyjnego zatwierdzony przez wspólny komitet ds. Programowania 20.06.2007. http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/nr/rdonlyres/fe8b869f-fd49-44f2-85b8-0dbdc97067ea/35858/programpoludniowybaltyk.pdf 3 zob. Eurostat regional yearbook 2013 4 zob. Eurostat regional yearbook 2013 Strona 6

Zróżnicowana jest także struktura gospodarki regionalnej. W obszarze Bałtyku Południowego dominuje sektor usług, który generuje ponad 70% wartości dodanej brutto. Na drugim miejscu znajduje się przemysł (26%), na trzecim - rolnictwo, myślistwo, leśnictwo i rybołówstwo (2%) 5. Poniżej przedstawiamy charakterystykę poszczególnych regionów Bałtyku Południowego ze wskazaniem sytuacji na rynku pracy oraz poszukiwanych zawodów. 2.1. Okręg Kłajpedy (Litwa) Sytuacja na rynku pracy Okręg kłajpedzki (Klaipėdos apskritis) obejmuje 5 209 km² i jest zamieszkiwany przez 337 286 osób (stan na koniec 2011 r.). Gęstość zaludnienia jest znacznie niższa niż średnia UE i wynosi 64,8 os/km². Dobrze rozwinięta infrastruktura transportowa, port w Kłajpedzie, niezamarzający nawet w srogą zimę sprawia, iż okręg ten jest ważnym regionem tranzytowym. W strukturze branżowej wartości dodanej brutto w okręgu kłajpedzkim największy udział odnotowują usługi, ale duże znaczenie ma także przemysł (ponad 30%). W grudniu 2013 roku w regionie zarejestrowanych było 2 738 osób bezrobotnych 6. Litwa (w tym okręg Kłajpedy) wyróżnia się w Unii Europejskiej niekorzystną strukturą bezrobocia: bardzo wysokim odsetkiem bezrobotnych wśród osób w wieku 15-74 lata; ponadto wzrasta liczba osób pozostających bez pracy w tym wieku. Wyższa od średniej dla UE jest także stopa bezrobocia wśród młodych mieszkańców, w wieku 15-24 lata 7. Duży wpływ na sytuację na rynku pracy w okręgu Kłajpedy miał kryzys światowy w 2008 roku: w latach 2006 2010 odnotowano w regionie wyraźny spadek zatrudnienia we wszystkich branżach, przede wszystkich w budownictwie oraz w sektorze usług komputerowych (ponad 40%). Branżami, które okazały się raczej odporne na kryzys były: transport i komunikacja oraz rynek nieruchomości (spadek zatrudnienia poniżej 10%). Niewielkie redukcje etatów obserwowano także w sektorze usług publicznych 8. Okręg Kłajpedy wyróżnia się również niskimi kosztami pracy. W 2008 roku średnie godzinowe zarobki brutto wyniosły 6 EUR. Najniższe stawki godzinowe odnotowano w branżach: hotelarskogastronomicznej (2,08), sektorze kultury i sportu (2,69) oraz rolnictwie i rybołówstwie (2,99). Na najwyższe wynagrodzenia liczyć mogli pracownicy sektora finansowego (średnia 7,15) oraz administracji publicznej (4,69) 9. W 2014 roku wynagrodzenie minimalne na Litwie wynosi 290 EUR, co stanowi 75% polskiego i jest znacznie niższe od wynagrodzenia w większości państw unijnych. 5 Program współpracy transgranicznej Południowy Bałtyk. Projekt programu operacyjnego zatwierdzony przez wspólny komitet ds. Programowania 20.06.2007 [Stan na rok 2003] 6 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2780&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=en&parentid=&countryid=lt&re gionid=lt0&nuts2code=lt00&nuts3code=lt003&mode=text&regionname=klaipedos%20apskritis 7 Eurostat regional yearbook 2013 8 Statistical analysis of the current situation of the South Baltic labour markets; 2012,Insytut Morski w Gdańsku, Gdańsk, http://www.sb-professionals-project.eu/project/analysis_of_the_south_baltic_labour_market.pdf 9 Statistical analysis of the current situation of the South Baltic labour markets; 2012,Insytut Morski w Gdańsku, Gdańsk, http://www.sb-professionals-project.eu/project/analysis_of_the_south_baltic_labour_market.pdf Strona 7

Badania przeprowadzone w 2005 roku wykazały, że mobilność Litwinów jest zbliżona do mobilności Polaków, czyli jedna z najniższych w Europie. Łącznie mobilnych na duże odległości było poniżej 10% mieszkańców. Główne czynniki wypychające mieszkańców Litwy z kraju do pracy zagranicą to chęć szansa na wyższy dochód gospodarstwa domowego oraz lepsze warunki pracy 10. Średnie wynagrodzenie w 2012 roku, w przeliczeniu na złote, wyniosło netto 2 029 złotych i było jednym z najniższych w Unii Europejskiej 11. Poszukiwane zawody Z danych pochodzących z Barometru Zatrudnienia, przygotowanego przez regionalne instytucje rynku pracy wynika, iż w okręgu Kłajpedy poszukiwani są zarówno specjaliści jak i pracownicy o niższych kwalifikacjach, w tym przede wszystkim: specjaliści: lekarze, agenci ubezpieczeniowi, dyrektorzy/kierownicy sprzedaży, piloci, informatycy, technicy elektronicy i mechanicy, masażyści; pracownicy o niższych kwalifikacjach: pracownicy branży gastronomicznej (kucharze, kelnerzy, barmani), sprzedawcy, pracownicy i pomocnicy budowlani, hydraulicy, spawacze, monterzy struktur metalowych, monterzy kadłubów okrętowych, rzeźnicy, ochroniarze 12. Pomimo wcześniejszej redukcji zatrudnienia w budownictwie, związanej z globalnym kryzysem, od 2013 roku wzrasta popyt na pracowników branży budowlanej - zarówno inżynierów jak i osoby z wykształceniem zawodowym. Pracodawcy poszukują pracowników, którzy już wcześniej pracowali w branży budowlanej oraz wyróżniają się szerokim wachlarzem umiejętności oraz chętnie podejmują wyznawania (np. podejmują się pracy z wykorzystaniem nowych technologii). Na portalu EURES poszukiwani byli przede wszystkim pracownicy do prac prostych, od których nie wymaga się wyższego wykształcenia ani rzadkich umiejętności czy uprawnień (np. sprzedawcy, kucharze, robotnicy pracujący przy przeładunku towarów). Wiele z tych zawodów cechuje się dużą rotacyjnością pracowników (np. robotnicy pracujących przy przeładunku towarów, pracownicy administracyjni). Poszukiwani byli także specjaliści ekonomiści oraz kierowcy samochodów ciężarowych i spawacze, od których wymaga się międzynarodowych uprawnień oraz doświadczenia. Na portalu EURES umieszczane są ogłoszenia z myślą o pracownikach z zagranicy, oznaczać to może problemy ze znalezieniem pracowników na lokalnym i regionalnym rynku pracy. Przyczyn takiego stanu może być wiele: niskie płace, na które nie godzą się miejscowi pracownicy, bądź niedobór siły roboczej, wynikający m.in. z niedopasowania kwalifikacji poszukujących pracy do oczekiwań pracodawców. Biorąc pod uwagę raczej niskie płace na Litwie, poszukiwane na portalu zawody uznać można za deficytowe w regionie. Najczęściej na portalu EURES poszukiwani byli: 10 Mobilność w Europie Kierunki działania, Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, file:///c:/users/user/downloads/ef0703pl%20(2).pdf Zaprezentowane wyniki badania pochodzą z Eurobarometru z 2005 roku, jednak ustalenia te są nadal aktualne potwierdzają to zarówno wyniki kolejnych badań ankietowych wśród mieszkańców Unii Europejskiej. 11 http://www.forbes.pl/zarobki-w-europie-polska-srednia-placa-w-tyle,artykuly,160354,1,1.html 12 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2780&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=en&parentid=&countryid=lt&r egionid=lt0&nuts2code=lt00&nuts3code=lt003&mode=surpluses&regionname=klaipedos%20apskritis Strona 8

sprzedawcy i demonstratorzy, kierowcy samochodów ciężarowych, kucharze, pakowacze i inni robotnicy przy pracach prostych w przemyśle, specjaliści ekonomiści gdzie indziej niesklasyfikowani, spawacze i pokrewni, kelnerzy i pokrewni, sekretarze i inni wykwalifikowani pracownicy administracyjni, robotnicy pracujący przy przeładunku towarów, robotnicy przygotowujący i wznoszący konstrukcje metalowe 13. Badania własne wykazały, że mieszkańcy pomorskiego gotowi podjąć pracę zagranicą raczej nie są zainteresowani miejscami pracy w okręgu Kłajpedy. Wpływ na to ma duża odległość oraz niskie wynagrodzenia na Litwie. W regionie Kłajpedy zdiagnozowano także dość liczną grupę zawodów nadwyżkowych; wśród nich znaleźli się zarówno specjaliści jak i pracownicy o niższych kwalifikacjach, reprezentujący różne branże i sektory. Na rynku pracy jest zbyt wielu specjalistów z branży turystyki i edukacji, w tym nauczycieli pracujących w różnych typach szkół, pracowników biurowych oraz osób związanych z branżą uroda i włókienniczą, kierowców. Odnotowano nadwyżkę: specjalistów, w tym agronomów, administratorów, sekretarek, księgowych, menedżerów turystyki, pracowników socjalnych, językoznawców, nauczycieli szkół podstawowych, nauczycieli przedszkolni oraz projektantów; pracowników o niższych kwalifikacjach, w tym fryzjerów, manikiurzystek, kosmetyczek, sprzedawców kwiatów i florystów, tkaczy, dziewiarzy, krawców, wytwórców mebli, ślusarzy, kierowców ciągników, kierowców wózków widłowych, gospodyń 14. 2.2. Okręg Kalmar (Szwecja) Sytuacja na rynku pracy Okręg Kalmar (Kalmar län), położony na południu Szwecji obejmuje 11 217,8 km² i jest zamieszkiwany przez 233 168 mieszkańców. Charakteryzuje się niską średnią gęstością zaludnienia (21 os/km² przy średniej UE 117) 15. Okręg Kalmar, podobnie jak inne szwedzkie regiony, wyróżnia się wysokim Produktem Krajowym Brutto na tle innych regionów europejskich, jednak w latach 2008-2010 obserwowany był spadek tego wskaźnika (jeden z największych spadków w Szwecji). W strukturze branżowej wartości dodanej brutto w okręgu Kalmar największy udział odnotowują usługi, ale duże znaczenie ma także przemysł (prawie 40%). W okręgu utrzymuje się na wysokim 13 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2780&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=en&parentid=&countryid=lt&reg ionid=lt0&nuts2code=lt00&nuts3code=lt003&mode=trends&regionname=klaipedos%20apskritis 14 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2611&lmi=y&acro=lmi&lang=en&recordlang=en&parentid=&countryid=se&re gionid=se0&nuts2code=se09&nuts3code=se093&mode=text&regionname=kalmar%20l%c3%a4n 15 Eurostat regional yearbook 2013 Strona 9

poziomie wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat oraz jeden z najwyższych w Unii Europejskiej wskaźnik zatrudnienia wśród osób starszych, tj. w wieku 55-64 lata. Okręg Kalmar charakteryzuje się jednym z najwyższych w Szwecji wskaźników zatrudnienia w przemyśle, przekraczającym średnią dla regionów UE. Niskie jest natomiast zatrudnienie w budownictwie 16. W latach 1987-2007 nastąpił silny spadek zatrudnia w przemyśle (z 35 tys. do 26 tys.) oraz w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie (z 9 tys. do 4 tys.). Niewielki wzrost zatrudnienia odnotowano w służbie zdrowia i usługach finansowych 17. Branże, w których pracuje najwięcej osób to: przemysł wytwórczy, służba zdrowia i opieka społeczna, edukacja, handel, usługi. Turystyka rozwija się głównie na wybrzeżu, stąd wysokie wskaźniki zatrudnia w branży hotelarskogastronomicznej w miastach Kalmar i Olandia. Dominujące gałęzie przemysłu to przemysł maszynowy, metalowy oraz drzewny. W latach 2008-2013 nastąpił jednak spadek zatrudnienia w przemyśle wytwórczym o prawie 8% 18. Główni pracodawcy w okręgu to: Scania CV Aktiebolag, Xylem Water Solutions AB, Aktiebolaget Gustaf Kähr, Södra Cell Aktiebolag, SAFT Aktiebolag, Metallfabriken Ljunghäll AB. Regiony szwedzkie wyróżniają się na tle pozostałych obszarów Bałtyku Południowego wysokimi kosztami pracy. W 2010 roku średnie godzinowe zarobki były wyższe niż średnia dla krajów UE 19. W Szwecji płaca nie jest określona. Średnie wynagrodzenie w 2012 roku, w przeliczeniu na złote, wyniosło netto 8 641 zł i było jednym z najwyższych w Unii Europejskiej 20. Szwedzi są jedną z najbardziej mobilnych przestrzennie i zawodowo grup w Europie; generalnie mobilność geograficzna jest wyższa w krajach nordyckich. W 2005 roku na duże odległości przemieszczało się ok. 45% Szwedów, w tym ponad 10% stanowiły migracje międzynarodowe 21. Poszukiwane zawody W 2013 roku oraz na początku 2014 roku w okręgu Kalmar dostępne miejsca pracy występowały przede wszystkim w sektorze usług prywatnych. Przewiduje się, że również w przemyśle, 16 Eurostat regional yearbook 2013 17 http://www.scb.se/statistik/_publikationer/uf0521_2007a01_br_am78br1001.pdf 18 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2611&acro=lmi&mode=&recordlang=en&lang=pl&parentid=&countryid=se&re gionid=se0 19 Eurostat regional yearbook 2013 20 http://www.forbes.pl/zarobki-w-europie-polska-srednia-placa-w-tyle,artykuly,160354,1,1.html 21 Mobilność w Europie Kierunki działania, Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, file:///c:/users/user/downloads/ef0703pl%20(2).pdf Strona 10

budownictwie, handlu, branży turystycznej oraz sektorze usług socjalnych będzie zapotrzebowanie na nowych pracowników, jednak w branżach tych konkurencja wśród poszukujących pracy będzie nadal duża. W okręgu Kalmar poszukiwani są przede wszystkim specjaliści z branży medycznej oraz inżynierowie, rzadziej zgłaszano oferty pracy na stanowiska nie wymagające wyższego wykształcenia i uprawnień. Do zawodów deficytowych zaliczyć można: specjalistów: psychologów, lekarzy, dentystów, pielęgniarki (chirurgiczne, pediatryczne, radiologiczne), położne, nauczycieli przedszkolnych, inżynierów mechaników, inżynierów i techników budowlanych; pracowników o niższych kwalifikacjach: mechaników pojazdów ciężarowych, posadzkarzy i parkieciarzy. Na portalu EURES poszukiwani byli przede wszystkim pracownicy do prac prostych, zwłaszcza z branży hotelarsko-gastronomicznej oraz pracownicy socjalni i z branży medycznej. Najczęściej zamieszczane ogłoszenia dotyczyły następujących zawodów: kucharze, pielęgniarze, kelnerzy, kelnerki i barmani, lekarze, pracownicy opieki osobistej w instytucjach opiekuńczych, wykwalifikowane pielęgniarki i położne, osoby do towarzystwa, licencjonowany pracownicy socjalni, pomoce domowe i sprzątaczki w biurach i hotelach, sekretarze 22. Zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowanych lekarzy oraz pielęgniarki, jak również pracowników z branży hotelarsko-gastronomicznej z zagranicy potwierdzili respondenci, z którymi prowadzone były wywiady pogłębione. Badani podkreślili, że szwedzcy pracodawcy poszukują na rynku pomorskim pracowników zarówno do pracy stałej (specjalistów) jak i do pracy okresowej (kelnerzy, kucharze, barmani). Zapotrzebowanie na pracowników z branży medycznej i hotelarsko-gastronomicznej potwierdziła również analiza internetowych ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców z okręgu Kalmar. W Internecie poszukiwano przede wszystkim specjalistów z wyższym wykształceniem, udokumentowanym doświadczeniem oraz określonymi kwalifikacjami (Rys. 2). Badania własne potwierdziły, że mieszkańcy pomorskiego gotowi podjąć pracę za granicą są zainteresowani miejscami pracy w okręgu Kalmar, jednak większym zainteresowaniem cieszą się bliższe regiony (np. Skania). 22 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2611&lmi=y&acro=lmi&lang=en&recordlang=en&parentid=&countryid=se&re gionid=se0&nuts2code=se04&nuts3code=se044&mode=trends&regionname Strona 11

hotele, restauracje, catering służba zdrowia handel, marketing administracja, prawo, ekonomia edukacja praca socjalna zarządzanie (stanowiska kierownicze) produkcja przemysłowa transport prace techniczne montaż instalacji, konserwacja maszyn i urządzeń uroda gospodarka odpadami usługi pozostałe usługi kultura, media, projektowanie B+R bezpieczeństwo zasoby naturalne rzemiosło 0 20 40 60 80 100 120 140 160 liczba ofert Rys.2. Struktura ofert pracy zamieszczanych w internetowych portalach rekrutacyjnych w pierwszym kwartale 2014 roku w okręgu Kalmar (według branż) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących ze strony http://www.arbetsformedlingen.se/ Informacje o niedoborze pracowników w branży hotelarsko-gastronomicznej pojawiają się licznie w prasie lokalnej i regionalnej. Wśród zawodów nadwyżkowych znaleźli się głównie pracownicy o niższych kwalifikacjach: reprezentujący różne branże i sektory. Na rynku pracy jest zatem zbyt wielu specjalistów z branży turystyki i edukacji, w tym nauczycieli pracujących w różnych typach szkół oraz pracowników biurowych jak również osób związanych z branżą uroda i branżą włókienniczą oraz kierowców. Odnotowano nadwyżkę dla następujących zawodów: kierowcy wózków widłowych, dozorcy, mechanicy, monterzy wyrobów gumowych, z tworzyw sztucznych i metalu, sprzątaczki, sprzedawcy artykułów spożywczych, pomocnicy w kuchni i restauracji, pracownicy biurowi i sekretarki, magazynierzy, zarządcy nieruchomości, kierowcy ciężarówek 23. Większość tych profesji cechuje się dużą rotacyjnością (np. sprzątaczki, sprzedawcy, pomocnicy w kuchni), często są to najgorzej opłacane prace, do których zatrudniani są pracownicy spoza Szwecji. 23 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2611&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=en&parentid=&countryid=se&reg ionid=se0&nuts2code=se09&nuts3code=se093&mode=surpluses&regionname=kalmar%20l%c3%a4n Strona 12

Należy przypomnieć, że Szwedzi są jedną z najbardziej mobilnych przestrzennie i zawodowo grup w Unii Europejskiej 24. 2.3. Okręg Blekinge (Szwecja) Sytuacja na rynku pracy Okręg Blekinge (Blekinger län) położony jest na południu Szwecji. Zajmuje 2 941 km² i jest zamieszkiwany przez 152 859 mieszkańców. Charakteryzuje się wyższą średnią gęstością zaludnienia niżej okręg Kalmar (52 os/km² przy średniej UE 117) 25. Okręg Blekinge wyróżnia się wysokim Produktem Krajowym Brutto, jednak w latach 2008-2010 obserwowany był spadek tego wskaźnika. W strukturze branżowej wartości dodanej brutto w okręgu Blekinge największy udział odnotowują usługi, znaczenie ma także przemysł (ponad 30%). W latach 1987-2007 nastąpił jednak silny spadek zatrudnia w przemyśle (z 23 tys. do 17 tys.) oraz w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie (z 4 tys. do 2 tys.); wzrost zatrudnienia odnotowano w służbie zdrowia i usługach finansowych 26. W okręgu utrzymuje się wysoki wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat oraz jeden z najwyższych w Unii Europejskiej wskaźnik zatrudnienia wśród osób starszych, tj. w wieku 55-64 lata. Okręg Blekinge, podobnie jak Kalmar, charakteryzuje się jednym z najwyższych w Szwecji wskaźników zatrudnienia w przemyśle, przekraczającym średnią dla regionów UE. Niskie jest natomiast zatrudnienie w budownictwie. Okręg Blekinge wyróżnia się jednym z najwyższych w Szwecji wskaźników zatrudnienia w sektorze usług pozafinansowych oraz wyraźną koncentracją podmiotów z branży B+R 27. Regiony szwedzkie wyróżniają się na tle pozostałych obszarów Bałtyku Południowego wysokimi kosztami pracy. W 2010 roku średnie godzinowe zarobki były wyższe niż średnia dla krajów UE 28. Średnie wynagrodzenie w 2012 roku w Szwecji, w przeliczeniu na złote, wyniosło netto 8 641 zł i było jednym z najwyższych w Unii Europejskiej 29. Sytuacja na runku pracy w okręgu Blekinge określana jest jako trudna. Decyduje o tym utrzymująca się na dość wysokim, jak na Szwecję, stopa bezrobocia (11,9% w 2013roku). Zakłada się jednak, że od 2014 roku zatrudnienie będzie wzrastało; dotyczy to zwłaszcza branży budowlanej i usług prywatnych. 24 Mobilność w Europie Kierunki działania, Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, file:///c:/users/user/downloads/ef0703pl%20(2).pdf 25 Eurostat regional yearbook 2013 26 http://www.scb.se/statistik/_publikationer/uf0521_2007a01_br_am78br1001.pdf 27 http://www.scb.se/statistik/_publikationer/uf0521_2007a01_br_am78br1001.pdf 28 Eurostat regional yearbook 2013 29 http://www.forbes.pl/zarobki-w-europie-polska-srednia-placa-w-tyle,artykuly,160354,1,1.html Strona 13

Trudna sytuacja na rynku pracy dotyczy zwłaszcza imigrantów, którzy są gorzej wykwalifikowani i gotowi wykonywać proste prace oraz osób młodych, dopiero wchodzących na rynek pracy, także tych dobrze wykształconych. Dla grup tych brakuje ofert na rynku pracy; dla młodych pracowników dużo atrakcyjniejsze są rynki pracy okręgów Kalmar i Kronoberg 30. Poszukiwane zawody Prognozuje się, że w 2014 roku w okręgu Blekinge wyraźny będzie niedobór specjalistów z branży medycznej (lekarzy i farmaceutów) jak i wykwalifikowanych pracowników z sektora IT i budownictwa (zwłaszcza inżynierów specjalizujących się w instalacjach elektrycznej, wodnokanalizacyjnych i elektroników). Poszukiwani będą także pracownicy do prac fizycznych, ale z doświadczeniem (np. kucharze, piekarze, cukiernicy, mechanicy samochodowi). Do zawodów deficytowych zaliczyć można: specjalistów: lekarzy, dentystów, farmaceutów, pielęgniarki specjalistyczne (ratunkowe, geriatryczne, opieki psychiatrycznej i radiologiczne), psychologów, terapeutów zajęciowych i rehabilitantów, inżynierów i techników budowlanych, inżynierów mechaników, nauczycieli akademickich, nauczycieli niektórych przedmiotów w szkołach średnich i nauczycieli szkół podstawowych, jak i nauczycieli pedagogiki specjalnej i nauczycieli przedszkolnych, księgowych, audytorów i prawników; pracowników o niższych kwalifikacjach: kucharzy, piekarzy, cukierników, dekarzy, mechaników samochodowych, ślusarzy narzędziowych, operatorów CNC. Na portalu EURES poszukiwani byli nie tylko pracownicy do prac prostych (tj. kucharze, sprzedawcy uliczni) ale również specjaliści, zwłaszcza z branży medycznej oraz pracownicy biurowi. Najczęściej zamieszczane ogłoszenia dotyczyły następujących zawodów: pracownicy instytucji opieki osobistej, pielęgniarze, lekarze, kucharze, sprzedawcy uliczni produktów nieżywnościowych, osoby do towarzystwa, recepcjoniści i pracownicy centrum obsługi telefonicznej, pracownicy administracyjni i sekretarze, przedstawiciele handlowi i techniczni, technicy nauk fizycznych i inżynierii, gdzie indziej nie sklasyfikowani 31. Duże zapotrzebowanie na lekarzy i pielęgniarki oraz pracowników z branży hotelarskogastronomicznej potwierdziła również analiza internetowych ofert pracy (Rys. 3.). 30 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2604&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=en&parentid=&countryid=se&reg ionid=se0&nuts2code=se04&nuts3code=se041&mode=text&regionname=blekinge%20l%c3%a4n 31 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2604&lmi=y&acro=lmi&lang=en&recordlang=en&parentid=&countryid=se&r egionid=se0&nuts2code=se04&nuts3code=se044&mode=trends&regionname=blekinge%20l%c3%a4n Strona 14

Badania własne potwierdziły, że mieszkańcy pomorskiego gotowi podjąć pracę za granicą są zainteresowani miejscami pracy w okręgu Blekinge, ważnymi czynnikami sprzyjającymi wyjazdom do tego regionu jest bliskie położenie oraz wysokie wynagrodzenia. służba zdrowia handel, marketing administracja, prawo, ekonomia hotele, restauracje, catering praca socjalna zarządzanie (stanowiska kierownicze) prace techniczne edukacja pozostałe usługi produkcja przemysłowa kultura, media, projektowanie usługi transport uroda B+R montaż instalacji, konserwacja maszyn i urządzeń gospodarka odpadami bezpieczeństwo zasoby naturalne rzemiosło 0 10 20 30 40 50 60 70 liczba ofert Rys.3. Struktura ofert pracy zamieszczanych w internetowych portalach rekrutacyjnych w pierwszym kwartale 2014 roku w okręgu Blekinge (według branż) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących ze strony http://www.arbetsformedlingen.se/ Przewiduje się, że w 2014 roku będzie utrzymywała się nadwyżka słabowykwalifikowanych pracowników w przemyśle, a w szczególności przedstawicieli zawodów tj: operatorów procesów, operatorów maszyn, monterów, magazynierów, i kierowców wózków widłowych. Nadwyżki obserwowane będą także dla zawodów wymagających mniejszych kwalifikacji w sektorze usług prywatnych, szczególnie pomocników w kuchni i restauracji, pracowników sprzedaży detalicznej i telesprzedawców. Będzie również pewna nadwyżka taksówkarzy i kierowców autobusów, a także opiekunów środowiskowych, opiekunek, asystentów nauczania i pracowników opieki nad dziećmi w sektorze publicznym 32. Można zauważyć, że pracownicy z branży gastronomicznej (kucharze i pomocnicy, kelnerzy, barmani) znaleźli się zarówno w grupie zawodów deficytowych (poszukiwani są również na portalach internetowych i portalu Eures) jak i nadwyżkowych. Świadczyć to może o dużej rotacji pracowników, a także dużym udziale zatrudnionych spoza Szwecji. 32 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2604&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=en&parentid=&countryid=se&reg ionid=se0&nuts2code=se04&nuts3code=se041&mode=shortages&regionname=blekinge%20l%c3%a4n Strona 15

2.4. Okręg Skåne (Szwecja) Sytuacja na rynku pracy Okręg Skåne (Skåne län) położony jest na południu Szwecji. Zajmuje 11 027km² i jest zamieszkiwany przez 1 254 502 mieszkańców. Charakteryzuje się najwyższą gęstością zaludnienia spośród szwedzkich podregionów należących do obszaru Bałtyku Południowego (114 os/km² przy średniej UE 117) 33. Okręg Skåne wyróżnia się wysokim Produktem Krajowym Brutto, jednak w latach 2008-2010 obserwowany był niewielki spadek tego wskaźnika. W strukturze branżowej wartości dodanej brutto w okręgu Skåne największy udział odnotowują usługi (ponad 70%), mniejsze znaczenie, aniżeli w okręgach Kalmar i Blekinge, ma przemysł (poniżej 30%). W latach 1987-2007 nastąpił jednak silny spadek zatrudnia w przemyśle (z 120 tys. do 90 tys.) oraz w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie (z 21 tys. do 8 tys.); wzrost zatrudnienia odnotowano w usługach finansowych. W ciągu tych dwudziestu lat nastąpiły wahania zatrudnienia największe zmiany zaszły w latach 1993-1995 34. W okręgu utrzymuje się wysoki wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat oraz jeden z najwyższych w Unii Europejskiej wskaźnik zatrudnienia wśród osób starszych, tj. w wieku 55-64 lata. Okręg Skåne charakteryzuje się jednym z najwyższych w Szwecji wskaźników zatrudnienia w usługach pozafinansowych. Niższe aniżeli w Kalmar i Blekinge jest zatrudnienie w budownictwie oraz w przemyśle. Okręg Skåne wyróżnia się również wyraźną koncentracją podmiotów z branży B+R 35. Regiony szwedzkie wyróżniają się na tle pozostałych obszarów Bałtyku Południowego wysokimi kosztami pracy. W 2010 roku średnie godzinowe zarobki były wyższe niż średnia dla krajów UE 36. Średnie wynagrodzenie w 2012 roku w Szwecji było jednym z najwyższych w Unii Europejskiej 37. Duży wpływ na sytuację na runku pracy w okręgu Skåne ma wzrost liczby ludności, w tym duży napływ imigrantów. Od 2000 roku wzrasta podaż siły roboczej w 2013 roku liczba nowych pracowników na regionalnym rynku pracy wzrosła o 6 300 osób, przewiduje się, że w 2014 roku przybędzie jeszcze 6 500 osób. Sytuacja na rynku pracy w okręgu jest dobra rośnie nie tylko podaż ale również popyt na pracowników: w 2013 roku liczba miejsc pracy wzrosła o 4 100; zakłada się, że w tym roku przybędzie kolejnych 7 100 miejsc. Nowe miejsca pracy powstaną przede wszystkim w sektorze usług prywatnych, wzrost zatrudnienia aczkolwiek niewielki przewiduje się również w sektorze usług publicznych. Stopa bezrobocia w okręgu jest wysoka, ale zakłada się, że na koniec 2014 r. nieco spadnie i osiągnie 10,2% 38. 33 Eurostat regional yearbook 2013 34 http://www.scb.se/statistik/_publikationer/uf0521_2007a01_br_am78br1001.pdf 35 http://www.scb.se/statistik/_publikationer/uf0521_2007a01_br_am78br1001.pdf 36 Eurostat regional yearbook 2013 37 http://www.forbes.pl/zarobki-w-europie-polska-srednia-placa-w-tyle,artykuly,160354,1,1.html 38 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2614&lmi=y&acro=lmi&lang=en&recordlang=en&parentid=&countryid=se&re gionid=se0&nuts2code=se04&nuts3code=se044&mode=text&regionname=sk%c3%a5ne%20l%c3%a4n Strona 16

Należy przypomnieć, że Szwedzi są jedną z najbardziej mobilnych przestrzennie i zawodowo grup w Unii Europejskiej, co przekładać może się na sytuację na rynku pracy 39. Poszukiwane zawody Pomimo relatywnie wysokiej stopy bezrobocia w Skanii występuje popyt na wykwalifikowaną siłę roboczą. Poszukiwani są przede specjaliści, natomiast wśród poszukujących pracy przeważają osoby słabo-wykształcone. Owe niedopasowanie podaży z popytem skutkuje wysoką stopą bezrobocia. Znaczny wzrost liczby bezrobotnych o niskich kwalifikacjach oraz rotacyjność pracowników utrudnia ocenę sytuacji na rynku dla wielu branż. We wszystkich sektorach poszukiwani wysoko wykwalifikowani pracownicy, z doświadczeniem i gotowością rozwoju swoich umiejętności: w rolnictwie i leśnictwie brakuje operatorów maszyn z uprawnieniami; w przemyśle wzrasta zapotrzebowanie na pracowników, którzy dysponują zarówno specjalistyczną wiedzą jak i umiejętnościami np. ślusarze narzędziowi oraz niektóre kategorie spawaczy; poszukiwani są także pracownicy z branż technicznych - inżynierowie i technicy specjalizujący się w elektronice, instalacjach wodno-kanalizacyjnych i grzewczych; brakuje także personelu sprzedaży korporacyjnej, wyróżniającego się wiedzą i umiejętnościami technicznymi; w budownictwie dostrzegalny jest niedobór hydraulików i monterów instalacji sanitarnych oraz operatorów maszyn budowlanych; występuje zapotrzebowanie na inżynierów i techników budowlanych, sanitarnych i grzewczych, kierowników budowy; w transporcie utrzymuje się niedobór spedytorów, kierowników transportu i asystentów, maszynistów (częściowo spowodowane jest to odpływem wykwalifikowanych pracowników na emeryturę); w branży hotelarsko-gastronomicznej brakuje doświadczonych kucharzy; w branży ICT poszukiwani są programiści i projektanci systemów; wymagane są kwalifikacje policealne; w branży IT występuje niedoborów pracowników o niższych kwalifikacjach (np. pracowników pomocy technicznej) oraz pracowników sprzedaży korporacyjnej; w branży finansów i usług dla biznesu poszukiwani są pracownicy z branży IT i telekomunikacji o wysokich umiejętnościach; występuje także niedobór wykwalifikowanych pracowników sprzedaży korporacyjnych - poszukiwani są pracownicy, łączący umiejętności w zakresie handlu (np. studia MBA ) z wiedzą techniczną (wykształcenie wyższe techniczne); w sektorze usług publicznych - pomimo utrzymujących się oszczędności w służbie zdrowia i opiece społecznej, utrzymuje się niedobór lekarzy i pielęgniarek ze specjalistycznymi umiejętnościami; w sektorze edukacji poszukiwani są nauczyciele przedszkolni, nauczyciele szkół podstawowych i nauczyciele szkoły średniej w zakresie przedmiotów zawodowych 40. Na portalu EURES poszukiwani byli przede wszystkim specjaliści, zwłaszcza pielęgniarki, lekarze oraz przedstawiciele handlowi, także z wykształceniem technicznym. Zgłaszano także oferty pracy dla 39 Mobilność w Europie Kierunki działania, Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, file:///c:/users/user/downloads/ef0703pl%20(2).pdf 40 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2614&lmi=y&acro=lmi&lang=en&recordlang=en&parentid=&countryid=se&re gionid=se0&nuts2code=se04&nuts3code=se044&mode=shortages&regionname=sk%c3%a5ne%20l%c3%a4n Strona 17

osób o niższych kwalifikacjach (sprzedawcy, kucharze). Najczęściej zamieszczane ogłoszenia dotyczyły następujących zawodów: osoby do towarzystwa średni personel pielęgniarski lekarze przedstawiciele handlowi sprzedawcy i demonstratorzy wyrobów pomocniczy personel medyczny kucharze projektanci i analitycy systemów komputerowych średni personel nauczania przedszkolnego nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych 41. W okręgu Skåne zdecydowanie więcej ofert pracy zgłaszanych jest do internetowych portali rekrutacyjnych. Analiza internetowych ofert pracy potwierdziła duże zapotrzebowanie na specjalistów opieki medycznej (zwłaszcza poszukiwani są lekarze, pielęgniarki specjalistyczne oraz średni personel pielęgniarski). Wielu pracodawców za pośrednictwem portali rekrutacyjnych poszukuje również nauczycieli oraz pracowników socjalnych (Rys. 4.). Badania własne potwierdziły, że mieszkańcy pomorskiego gotowi podjąć pracę za granicą są zainteresowani miejscami pracy w okręgu Skåne, ważnymi czynnikami sprzyjającymi wyjazdom do tego regionu jest dobre połączenie komunikacyjne, bliskie położenie oraz wysokie wynagrodzenia. W okręgu Skåne w 2012 roku obserwowana była nadwyżka następujących zawodów: asystent pielęgniarski, opiekun, opiekunowie dzieci, nauczyciele szkół podstawowych, operatorzy maszyn, pomocnicy w kuchni i restauracji, pracownicy sprzedaży detalicznej, magazynierzy, osobiści opiekunowie, recepcjoniści, kierowcy wózka widłowego 42. Zaobserwowano zatem nadmiar pracowników z branż, w których występuje najsilniejszy niedobór siły roboczej. Związane jest to z niedopasowaniem oczekiwań pracodawców i kwalifikacjami pracowników, a przede wszystkim brakiem doświadczenia osób wchodzących dopiero na rynek pracy. W branży gastronomicznej oraz obserwowana jest duża rotacja pracowników oraz sezonowość zatrudnienia. 41 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2614&lmi=y&acro=lmi&lang=en&recordlang=en&parentid=&coun tryid=se&regionid=se0&nuts2code=se04&nuts3code=se044&mode=trends&regionname=sk%c3%a5ne%20l %C3%A4n 42 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2614&lmi=y&acro=lmi&lang=en&recordlang=en&parentid=&coun tryid=se&regionid=se0&nuts2code=se04&nuts3code=se044&mode=trends&regionname=sk%c3%a5ne%20l %C3%A4n Strona 18

służba zdrowia edukacja praca socjalna administracja, prawo, ekonomia hotele, restauracje, catering handel, marketing pozostałe usługi zarządzanie (stanowiska kierownicze) prace techniczne transport montaż instalacji, konserwacja maszyn i urządzeń usługi produkcja przemysłowa kultura, media, projektowanie gospodarka odpadami uroda bezpieczeństwo zasoby naturalne rzemiosło B+R 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 liczba ofert Rys.4. Struktura ofert pracy zamieszczanych w internetowych portalach rekrutacyjnych w pierwszym kwartale 2014 roku w okręgu Skåne (według branż) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących ze strony http://www.arbetsformedlingen.se/ 2.5. Gmina Regionalna Bornholm (Dania) Sytuacja na rynku pracy Bornholm (Bornholms Regionskommune) jest najbardziej na wschód położonym okręgiem administracyjnym Danii. Wyspę o powierzchni 588,5km² zamieszkuje 41 802 mieszkańców. Charakteryzuje się niską średnią gęstością zaludnienia (72 os/km² przy średniej UE 117) 43. Jednym z problemów gminy regionalnej Bornholm, wpływającym na sytuację na rynku pracy, jest spadek liczby mieszkańców oraz starzenie się społeczeństwa. W latach 2006-2010 liczba ludności zmniejszyła o ponad 2%, największy ubytek obserwowany był w grupie osób do 16 roku życia (8,7%), przybyło natomiast mieszkańców powyżej 64 roku życia (9,1%). W okresie tym wahaniom podlegała także stopa bezrobocia: mimo iż jej poziom pod koniec 2010 roku był zbliżony do stanu z początku 2006 roku (ok. 5%), to najniższy poziom wskaźnik ten osiągnął w drugiej połowie 2009 roku (poniżej 2%). Wśród osób bezrobotnych najliczniejszą grupę stanowią niewykwalifikowani pracownicy (14,3%) oraz pracownicy z sektora handlu (13%). Znaczą grupę osób pozostających bez pracy stanowią młode, niewykwalifikowane osoby (17%). 43 Eurostat regional yearbook 2013 Strona 19

W 2008 roku największe zatrudnienie generował sektor usług (publicznych i prywatnych łącznie) 40%, w handlu i branży hotelarsko-gastronomicznej zatrudnionych było 20%, w przemyśle 12%, w budownictwie 8% oraz w usługach finansowych i biznesowych 7,5%. W latach 2006-2008 zmniejszyło się wyraźnie zatrudnienie w przemyśle (spadek o 9,5%), wzrosło natomiast w budownictwie (o 19,9%) oraz w sektorze usług finansowych i biznesowych (o 18,5%). Ważną gałęzią gospodarki pozostaje turystyka. Głównym problemem rynku pracy gminy regionalnej Bornholm jest wysoka stopa bezrobocia, zwłaszcza wśród młodych pracowników. Regiony duńskie wyróżniają się na tle pozostałych obszarów Bałtyku Południowego wysokimi kosztami pracy. W 2010 roku średnie godzinowe zarobki były wyższe niż średnia dla krajów UE 44. Średnie wynagrodzenie w 2012 roku w Danii, w przeliczeniu na złote, wyniosło netto 12 797 złotych i było jednym z najwyższych w Unii Europejskiej (3. miejsce). Duńczycy są jedną z najbardziej mobilnych przestrzennie i zawodowo grup w Europie;w 2005 roku na duże odległości przemieszczało się ponad 40% mieszkańców Danii, w tym ponad 10% stanowiły migracje międzynarodowe 45. Poszukiwane zawody Przewiduje się, że w gminie regionalnej Bornholm będzie rosło zapotrzebowanie na wykwalifikowanych specjalistów. Rozwijać się będzie także przemysł turystyczny, generujący okresowo nowe miejsca pracy. Poszukiwani będą zatem przede wszystkim: specjaliści ze sfery służby zdrowia (w tym lekarze, pielęgniarki), pracownicy sezonowi w branży hotelarsko-gastronomicznej. W gminie regionalnej Bornholm obserwowana jest wyraźna nadwyżka niewykwalifikowanych pracowników lub młodych osób wchodzących na rynek pracy, bez wcześniejszych doświadczeń zawodowych 46. Informacje w portalu EURES przedstawione są w podziale na 5 regionów. Gmina regionalna Bornholm jest częścią regionu stołecznego (Region Hovestaden), którego największym miastem jest Kopenhaga. Analiza rynku pracy tego regionu nie pozwala nam wyciągać wniosków na poziomie gmin. W regionalnej prasie umieszczanych jest wiele ogłoszeń, świadczących o rosnącym zapotrzebowaniu na pracowników sezonowych, zwłaszcza z branży gastronomicznej. Pracodawcy poszukujący pracowników do hoteli (zwłaszcza recepcjonistek) wymagają dobrej znajomości co najmniej jednego języka obcego oraz gotowości pracy przez kilka miesięcy. Badania własne wykazały, że mieszkańcy polskich regionów obszaru Bałtyk Południowy raczej nie poszukują pracy na Bornholmie. 44 Eurostat regional yearbook 2013 45 Mobilność w Europie Kierunki działania, Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, file:///c:/users/user/downloads/ef0703pl%20(2).pdf 46 Prezentacja dotycząca sytuacji na rynku pracy w gminie Bornholm Strona 20

2.6. Podregiony Meklemburgii-Pomorza Przedniego (Niemcy) Sytuacja na rynku pracy Meklemburgia-Pomorze Przednie (Mecklenburg-Vorpommern) jest krajem związkowym we wschodnich Niemczech. Zajmuje 23 180km² i jest zamieszkiwany przez 1 606 899 mieszkańców. Charakteryzuje się niską gęstością zaludnienia spośród (69 os/km² przy średniej UE 117) 47. Spośród podregionów należących do obszaru Bałtyku Południowego najgęściej zaludniony jest Rostock. W strukturze branżowej wartości dodanej brutto w podregionach należących do obszaru Bałtyku Południowego największy udział odnotowują usługi jednak zróżnicowanie struktury gospodarki w tym regionie jest bardzo duże. Usługi wyraźnie dominują w strukturze branżowej podregionów północno-wschodnich, tj. Uecker-Randow, Greifswald oraz Rügen (ponad 80%). Przemysł ma mniejsze znaczenie aniżeli w innych regionach Bałtyku Południowego wyjątek stanowi podregion Nordwestmecklenburg (ok. 30%). Udział rolnictwa w strukturze branżowej wartości dodanej brutto waha się od niespełna 1% (podregiony wschodnie) do ponad 5% (podregiony zachodnie) 48. W podregionach utrzymuje się wysoki wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat jak również wśród osób starszych, tj. w wieku 55-64 lata. W połowie 2013 roku w Meklemburgii-Pomorza Przedniego zarejestrowanych było 89 990 osób, stopa bezrobocia wyniosła 10,7% i była wyższa od średniej dla kraju (6,8%). Najwięcej osób zatrudnionych jest w służbie zdrowia i opiece społecznej (81 600), usługach biznesowych (72 700), handlu (69 800) oraz przemyśle wytwórczym (65 200). Duże znaczenie ma nadal gospodarka morska: rybołówstwo i hodowla ryb, przemysł stoczniowy, transport morski i usługi portowe. Kolejnym ważnym obszarem działalności jest przemysł spożywczy. Władze regionalne do sektorów priorytetowych zaliczyły: przemysł spożywczy, przemysł morski, służbę zdrowia, rolnictwo, nauki przyrodnicze, ochronę środowiska, technologie informacyjne 49. Najwięksi pracodawcy w regionie to: stocznia Rostock, Deutsche Bahn, Uniwersytet Medyczny w Rostock, DHL, producent turbin wiatrowych Nordex, Scandlines, P + S, sieć supermarketów Netto 50. Koszty pracy w podregionach Meklemburgii-Pomorza Przedniego są wyższe aniżeli w regionach polskich i okręgu Kłajpedy ale niższe niż w gminie regionalnej Bornholm i okręgach szwedzkich. 47 Eurostat regional yearbook 2013 48 http://www.scb.se/statistik/_publikationer/uf0521_2007a01_br_am78br1001.pdf 49 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=363&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=en&parentid=&countryid=de&regi onid=de8&nuts2code=null&nuts3code=null&mode=text&regionname=mecklenburg-vorpommern 50 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=363&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=en&parentid=&countryid=de&regi onid=de8&nuts2code=null&nuts3code=null&mode=text&regionname=mecklenburg-vorpommern Strona 21

W 2008 roku średnie godzinowe zarobki brutto wyniosły 19 EUR. Najniższe stawki godzinowe odnotowano w budownictwie (12,75) oraz w handlu (13,30). Na najwyższe wynagrodzenia liczyć mogli pracownicy sektora edukacji (średnia 25,58) oraz sektora finansowego (24,62) 51. W Niemczech płaca minimalna nie jest określona. Średnie wynagrodzenie w 2012 roku, w przeliczeniu na złote, wyniosło netto 9 082 zł i było jednym z najwyższych w Unii Europejskiej 52. Niemcy są raczej przeciętnie mobilni na tle innych państw UE; w 2005 roku na duże odległości przemieszczało się ok. 25% mieszkańców Niemiec, w tym ponad 10% stanowiły migracje międzynarodowe, co przekracza nieco średnią dla UE 53. Poszukiwane zawody Popyt na pracę wyraźnie rośnie od połowy 2013 roku. Najwięcej ofert pracy przygotowano w podregionach Vorpommern, Greifswald oraz Rostok. Najlepsze perspektywy zatrudnienia mają: mechatronicy i elektrycy, opiekunowie osób starszych, pracownicy służby zdrowia (lekarze, pielęgniarki), specjaliści w zakresie reklamy i marketingu, absolwenci akademii sztuk pięknych. Na portalu EURES poszukiwani byli przede wszystkim pracownicy z branży hotelarskogastronomicznej, w tym pracownicy sezonowi. Zgłaszano także oferty pracy dla specjalistów z działów finansów i sprzedaży oraz osoby z wykształceniem technicznym (hydraulicy, elektromonterzy). Najczęściej zamieszczane ogłoszenia dotyczyły następujących zawodów: kelnerzy, kelnerki, barmanki, kucharze, pracownicy działów finansów i sprzedaży gdzie indziej niesklasyfikowani, sprzedawcy i demonstratorzy wyrobów, hydraulicy i monterzy instalacji sanitarnych, elektromonterzy, pracownicy opieki osobistej i rzemieślnicy gdzie indziej nie sklasyfikowani, elektromechanicy i elektromonterzy, pomoce domowe i sprzątaczki w biurach i hotelach, kierowcy ciężarówek 54. Badania własne wykazały, że mieszkańcy pomorskiego poszukujący pracą za granicą wykazują zainteresowanie ofertami pochodzącymi z Meklemburgii-Pomorza Przedniego. Większym zainteresowaniem cieszą jednak oferty z Norwegii czy Szwecji. Zainteresowanie pracą w tym 51 Program współpracy transgranicznej Południowy Bałtyk. Projekt programu operacyjnego zatwierdzony przez wspólny komitet ds. Programowania 20.06.2007. 52 http://www.forbes.pl/zarobki-w-europie-polska-srednia-placa-w-tyle,artykuly,160354,1,1.html 53 Mobilność w Europie Kierunki działania, Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, file:///c:/users/user/downloads/ef0703pl%20(2).pdf 54 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=363&lmi=y&acro=lmi&lang=en&recordlang=en&parentid=&countryid=de&regi onid=de0&nuts2code=%20&nuts3code=null&mode=trends&regionname=mecklenburg-vorpommern Strona 22

regionie jest bardzo duże wśród poszukujących pracy z zachodnio-pomorskiego. Wpływ na to ma dobra dostępność komunikacyjna oraz atrakcyjne wynagrodzenia. Na regionalnym rynku pracy odnotowano nadwyżkę pracowników słabo wykształconych. Branże, w których jest nadwyżka pracowników to: rolnictwo, hodowla zwierząt i leśnictwo, ogrodnictwo, obsługa technicznej biur, hoteli i innych obiektów sprzątanie, usługi pocztowe i kurierskie bezpieczeństwo i usługi nadzoru, prace biurowe, transport i logistyka (z wyłączeniem kierowców) 55. 2.7. Województwo Zachodniopomorskie (Polska) Sytuacja na rynku pracy Województwo zachodniopomorskie jest regionem położonym w północno-wschodniej części Polski. Zajmuje 22 892,48 km² i jest zamieszkiwane przez 1 719 626 mieszkańców. Charakteryzuje się niską gęstością zaludnienia (75 os/km² przy średniej UE 117) 56. Wskaźnik urbanizacji wynosi 68,9%. W strukturze branżowej wartości dodanej brutto w województwie największy udział odnotowują usługi, przemysł ma mniejsze znaczenie 57. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat oraz wskaźnik zatrudnienia osób starszych w 2010 roku były na bardzo niskim poziomie, najniższym spośród regionów Bałtyku Południowego. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy w województwie zachodniopomorskim w końcu grudnia 2013 r. wyniosła 111,1 tys. osób i była o 1,3 % niższa od notowanej w grudniu 2012 r. Liczba bezrobotnych w poszczególnych powiatach była zróżnicowana. Wśród miast na prawach powiatu najwięcej osób zarejestrowanych było w m. Szczecin, a najmniej w m. Świnoujście 58. W 2013 roku w województwie zachodniopomorskim w rejestrze REGON wpisanych było 219 579 podmiotów gospodarki narodowej. Największy udział stanowiły podmioty z sekcji handel, naprawa samochodów (23,7%), budownictwo (12,8%) oraz przemysł (8,6%, w tym przetwórstwo przemysłowe 7,9%) 59. 55 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=363&lmi=y&acro=lmi&lang=en&recordlang=en&parentid=&countryid=de&regi onid=de0&nuts2code=%20&nuts3code=null&mode=surpluses&regionname=mecklenburg-vorpommern 56 Eurostat regional yearbook 2013 57 Program współpracy transgranicznej Południowy Bałtyk. Projekt programu operacyjnego zatwierdzony przez wspólny komitet ds. Programowania 20.06.2007. 58 Bezrobocie rejestrowane w województwie zachodniopomorskim w 2013 r. 59 Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie zachodniopomorskim w 2013 r. Strona 23

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw wyniosło na początku 2014 roku 3 377,70 zł; w 2013 roku było to 3 593,65 zł (6. miejsce w kraju) 60. Zachodnio-pomorskie cechuje się niskimi kosztami pracy na tle innych obszarów Bałtyku Południowego - w 2008 roku średnie godzinowe zarobki brutto wyniosły 7 EUR (dla porównania w regionie M-V 19 EUR). 61. W województwie najbardziej aktywne zawodowo były osoby w wieku 35-44 lata (83%) i 25-34 lata (79%), najmniej aktywne były natomiast osoby w wieku 55 lat i więcej (23%). Osoby z wykształceniem wyższym charakteryzowały się najwyższą aktywnością 76%, najniższą aktywność notowano wśród osób z wykształceniem gimnazjalnym i niższym 20,3% 62. Najważniejsi pracodawcy w zachodniopomorskim to m.in.: Drobimex Zakład Przetwórstwa Mięsnego w Szczecinie, STARGUM zakład przemysłu Gumowego w Stargardzie Szczecińskim, P-D Kabel-Technik- Polska w Czaplinku, Kombinat Budowlany w Kołobrzegu, Zakład Techniki Próżniowej TEPRO S.A w Koszalinie, Zakłady Chemiczne POLICE S.A w Policach, Zespół Elektrowni Wodnych Dolna Odra, Kronospan produkcja drewnopochodnych wyrobów wykończeniowych w Szczecinku, Victoria Cymes Sp. z o. o. (produkcja soków i napojów) w Wałczu, Swedwood Polska w Goleniowie, Prignitz-Meble Pomorskie w Lipianach, Zakład Przetwórstwa. 63 Poszukiwane zawody Z badania Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie zachodniopomorskim w I połowie 2013 r. wynika, że do zawodów najbardziej deficytowych należały: sortowacz surowców wtórnych, ekspozytor towarów, pracownik kancelaryjny, menadżer produktu, pośrednik finansowy, pracownik call center, piekarz 64. Wśród 30 zawodów charakteryzujących się największym wskaźnikiem intensywności deficytu, najliczniej reprezentowanymi grupami są technicy i inny średni personel (8 zawodów) oraz robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (6 zawodów). Za pośrednictwem portalu EURES poszukiwano przede wszystkim pracowników do prac prostych (sprzedawców, sprzątaczki, kucharzy). Wiele ogłoszeń pochodziło z branży hotelarskogastronomicznej i dotyczyło prac sezonowych. Najczęściej poszukiwano: 60 http://www.stat.gov.pl/gus/5840_14916_plk_html.htm 61 http://www.stat.gov.pl/gus/5840_14916_plk_html.htm 62 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2802&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=pl&parentid=&countryid=pl&regi onid=pl4&nuts2code=pl42&nuts3code=null&mode=text&regionname=zachodniopomorskie 63 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2802&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=pl&parentid=&countryid=pl&regi onid=pl4&nuts2code=pl42&nuts3code=null&mode=text&regionname=zachodniopomorskie 64 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie zachodniopomorskim w I połowie 2013 r., 2013, Szczecin. Strona 24

sprzedawców i demonstratorów, pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i podobne, kucharzy, kelnerów, agentów do spraw sprzedaży (handlowców), recepcjonistki i rejestratorów, kierowców samochodów ciężarowych, pracowników obsługi biurowej gdzie indziej niesklasyfikowanych, gospodarzy budynków, magazynierów i pokrewnych 65. Najliczniejsze zawody wśród maksymalnie nadwyżkowych należały do grupy specjaliści (214 zawodów), technicy i inny średni personel (172 zawody), robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (168 zawodów) oraz operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (162 zawody). Największa liczba bezrobotnych zarejestrowała się w zawodzie: technik żywienia i gospodarstwa domowego (625 osób), żołnierz szeregowy (226 osób), socjolog (208 osób). 2.8. Województwo Pomorskie (Polska) Sytuacja na rynku pracy Województwo pomorskie jest regionem położonym w północnej Polsce. Zajmuje 18 310,34 km² i jest zamieszkiwany przez 2 292 452 mieszkańców. Charakteryzuje się dużą gęstością zaludnienia (125 os/km² przy średniej UE 117) 66. Wskaźnik urbanizacji wynosi 65%. W strukturze branżowej wartości dodanej brutto w województwie największy udział odnotowują usługi, przemysł ma mniejsze znaczenie 67. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat oraz wskaźnik zatrudnienia osób starszych w 2010 roku były na bardzo niskim poziomie, najniższym spośród regionów Bałtyku Południowego. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy w województwie pomorskim na początku 2014 r. wyniosła 119 959 osób i była o 4,2 % wyższa od notowanej rok wcześniej. Stopa bezrobocia w województwie pomorskim wyniosła 13.9% i w poszczególnych powiatach była zróżnicowana najniższą stopę odnotowano w Sopocie (4,9%), najwyższą w powiecie sztumskim (28,1%) 68. Bezrobocie rejestrowane nadal dotyczy w znacznym stopniu ludzi młodych bezrobotni 65 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2802&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=pl&parentid=&countryid=pl&regi onid=pl4&nuts2code=pl42&nuts3code=null&mode=trends&regionname=zachodniopomorskie 66 Eurostat regional yearbook 2013 67 Program współpracy transgranicznej Południowy Bałtyk. Projekt programu operacyjnego zatwierdzony przez wspólny komitet ds. Programowania 20.06.2007. 68 http://www.wup.gdansk.pl/rynek_pracy/ Strona 25

w wieku 18-24 lat stanowili w 2013 roku 21,6%, aczkolwiek korzystnym zjawiskiem jest spadek tego wskaźnika (w 2004 42%, 2012 23,6%) 69. W 2013 roku w województwie pomorskim wpisanych było 271,1 tys. podmiotów gospodarki narodowej. Największy udział stanowiły podmioty z sekcji handel, naprawa samochodów (22,2%), budownictwo (12,4%) oraz przetwórstwo przemysłowe (10,7%) 70. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw wyniosło w 2013 roku 3 814,9zł; w 2012 roku było to 3 680,5zł 71. Pomorskie cechuje się niskimi kosztami pracy na tle innych obszarów Bałtyku Południowego - w 2008 roku średnie godzinowe zarobki brutto wyniosły 7 EUR (dla porównania w regionie M-V 19 EUR) 72. W regionie silne są tradycyjne gałęzie przemysłu tj. stoczniowy, rafineryjny, spożywczy, maszynowy, meblowy oraz turystyczny, ale następuje również rozwój nowych branż tj. informatyczna, elektroniczna, biotechnologiczna oraz BPO (zewnętrzna obsługa biznesu) i SSC (ośrodki usług wspólnych). Kluczową branżą Pomorza i równocześnie największym pracodawcą pozostaje przemysł stoczniowy, reprezentowany przez stocznie produkcyjne, remontowe oraz firmy współpracujące ze stoczniami, które swoje usługi oferują również innym branżom. Analizy prowadzone w ramach projektu Pomorski barometr zawodowy diagnozowanie zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na regionalnym rynku pracy województwa pomorskiego 73 pozwoliły wyróżnić branże strategiczne dla pomorskiego rynku pracy w dłuższej perspektywie: branżę logistyczno-transportową, branżę enegetyczną, branżę technologii informatycznych i komunikacyjnych (ICT), branżę BPO/SSC, branże przemysłu przetwórczego, przede wszystkim z obszaru przemysłu stoczniowego i chemicznego, branżę turystyczną. Szanse rozwoju tych branż w regionie pomorskim wynikają przede wszystkim z: położenia geograficznego województwa (m.in. dostęp do Morza Bałtyckiego, położenie na trasie międzynarodowych ciągów komunikacyjnych; czynnik szczególnie ważny dla branży logistyczno-transportowej i dla branży stoczniowej); dostępności zasobów kapitału ludzkiego; 69 http://www.wup.gdansk.pl/g2/2014_03/eac89cbe97773f31c9d8dd19312c8119.pdf 70 http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gdansk/assets_zmiany_strukturalne_2013_pl_.pdf 71 http://www.wup.gdansk.pl/g2/2014_03/eac89cbe97773f31c9d8dd19312c8119.pdf 72 http://www.wup.gdansk.pl/g2/2014_03/eac89cbe97773f31c9d8dd19312c8119.pdf 73 Pomorski barometr zawodowy diagnozowanie zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na regionalnym rynku pracy województwa pomorskiego, 2013, Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku, Gdańsk. Strona 26

coraz lepszej oferty powierzchni biurowych (czynniki niezwykle ważne dla rozwoju branży BPO/SSC). Poszukiwane zawody W 2012 r. największe zapotrzebowanie na pracowników zgłoszono do urzędów pracy w grupach zawodów: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy: monter kadłubów okrętowych, spawacz metodą MAG, murarz, ślusarz, stolarz; pracownicy usług i sprzedawcy: robotnik gospodarczy, sprzedawca, kucharz, pracownik ochrony fizycznej bez licencji, kelner. Biorąc pod uwagę sekcje PKD, najwięcej ofert pracy zgłaszali pracodawcy, których przedsiębiorstwa działały w sekcjach: handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle oraz administracja publiczna i obrona narodowa, przetwórstwo przemysłowe i budownictwo. Za pośrednictwem portalu Eures poszukiwano przede wszystkim pracowników do prac prostych (sprzedawców, sprzątaczki, kucharzy). Wiele ogłoszeń pochodziło z branży hotelarskogastronomicznej i dotyczyło prac sezonowych. Najczęściej poszukiwano: sprzedawców i demonstratorów produktów, pomocy i sprzątaczek biurowych, hotelowych, kierowców samochodów ciężarowych, kucharzy, agentów do spraw sprzedaży (handlowców), pracowników obsługi biurowej gdzie indziej niesklasyfikowanych, kelnerów i pokrewnych, murarzy i kamieniarzy, stolarzy i pokrewnych spawaczy i pokrewnych 74. W województwie pomorskim w 2012 roku zgiadnozowano funkcjonowanie znacznej grupy zawodów maksymalnie deficytowych (MAX) 75. Wśród nich przeważały zawody należące do grupy zawodów: specjaliści (35,6%) oraz technicy i inny średni personel (29,7%), zwłaszcza maksymalny niedobór dotyczył: specjalistów do spraw zdrowia (tj. pielęgniarka specjalista: pielęgniarstwa rodzinnego, nauczania i wychowania, opieki długoterminowej, położna specjalista pielęgniarstwa rodzinnego, lekarz: rehabilitacja medyczna, dentysta - ortodoncja), specjalistów nauczania i wychowania (tj. nauczyciel: niewidomych i niedowidzących, przedmiotów zawodowych medycznych, przysposobienia obronnego, wychowania do życia w rodzinie). 74 https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?catid=2799&lmi=y&acro=lmi&lang=pl&recordlang=pl&parentid=&countryid=pl&regi onid=pl6&nuts2code=pl63&nuts3code=null&mode=trends&regionname=pomorskie 75 Pomorski barometr zawodowy diagnozowanie zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na regionalnym rynku pracy województwa pomorskiego, 2013, Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku, Gdańsk. Strona 27

Na pomorskim rynku pracy poszukiwani są również robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, zawody należące do tej grupy stanowiły 40% spośród 30. zawodów o największym wskaźniku. Największy niedobór pracowników zdiagnozowano dla zawodów: operator automatów spawalniczych, spawacz metodą MAG, monter urządzeń energii odnawialnej, spawacz metodą TIG, oczyszczacz konstrukcji stalowych, spawacz metodą MIG. Spośród zawodów o największym wskaźniku intensywności, najwięcej wolnych miejsc pracy i miejsc aktywności zawodowej zgłoszono na: spawacza metodą MAG (1133 miejsc), opiekuna osoby starszej (566) oraz spawacza metodą MIG (405) 76. W 2012 r. w powiatowych urzędach pracy zawodami, w których rejestrowało się najwięcej bezrobotnych byli: sprzedawca, ślusarz, robotnik gospodarczy, murarz, technik ekonomista, robotnik budowlany, stolarz, kucharz, krawiec, mechanik pojazdów samochodowych. Wśród bezrobotnych na rynku pracy województwa pomorskiego znajdują się również absolwenci uczelni wyższych. W powiatowych urzędach pracy województwa pomorskiego według stanu na koniec 2012 r. osoby bezrobotne posiadające wykształcenie wyższe to 9,6% ogółu bezrobotnych. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowili absolwenci kierunków nauk społecznych - 17% oraz ekonomicznych i administracyjnych - 7%. Wyraźnie widoczna jest także zmiana struktury kształcenia, spada udział osób z wykształceniem w zakresie inżynierii, procesów produkcyjnych i budownictwa oraz rolnictwa i weterynarii, zaś rośnie udział osób z wykształceniem w dziedzinie nauk społecznych i ekonomii. 76 Pomorski barometr zawodowy diagnozowanie zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na regionalnym rynku pracy województwa pomorskiego, 2013, Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku, Gdańsk. Strona 28

3. Zawody poszukiwane w obszarze metropolitalnym Trójmiasta Celem badania było określenie najbardziej poszukiwanych zawodów w obszarze metropolitalnym Trójmiasta. Analizy objęły obszar 49 samorządów, obejmujących łącznie obszar o powierzchni 6 605,62 km², zamieszkały przez 1,28 mln mieszkańców (Rys. 5.). Opracowanie rozpoczyna charakterystyka zawodów poszukiwanych w województwie pomorskim, która ma charakter wprowadzający, pozwalający wykazać specyfikę metropolii na tle reszty regionu. Rys.5. Obszar metropolitalny Trójmiasta przyjęty w badaniu Źródło: http://www.metropoliagdansk.pl/kim-jestesmy/ Analizie poddano zawody deficytowe w obszarze metropolitalnym. Do zawodów deficytowych należy zaliczyć wszystkie te zawody, dla których wskaźnik deficytu (stosunek średniej miesięcznej liczby zgłoszonych ofert pracy w danym zawodzie do średniej miesięcznej liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danym zawodzie) jest większy od 1,1. Korzystano przede wszystkim z opracowań dotyczących zawodów deficytowych i nadwyżkowych, przygotowywanych przez powiatowe biura pracy. Uwzględniono również wyniki indywidualnych/telefonicznych wywiadów pogłębionych. Strona 29

3.1. Województwo pomorskie W 2012 roku w województwie pomorskim zawody deficytowe stanowiły 18,6% wszystkich zawodów w regionie (tj. 349 zawodów); 101 z nich to zawody maksymalnie deficytowe (MAX) 77. Wśród zawodów maksymalnie deficytowych przeważały te należące do grupy zawodów: specjaliści (35,6%) oraz technicy i inny średni personel (29,7%), zwłaszcza byli to: specjaliści do spraw zdrowia (pielęgniarka specjalista: pielęgniarstwa rodzinnego, nauczania i wychowania, opieki długoterminowej, położna specjalista pielęgniarstwa rodzinnego, lekarz: rehabilitacja medyczna, dentysta - ortodoncja); specjaliści nauczania i wychowania (nauczyciel: niewidomych i niedowidzących, przedmiotów zawodowych medycznych, przysposobienia obronnego, wychowania do życia w rodzinie). Tab. 1. Grupy zawodów maksymalnie deficytowych w województwie pomorskim w 2012 roku Wielkie grupy zawodów Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy Specjaliści Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy Technicy i inny średni personel Grupy duże zawodów Kod Zawody maksymalnie deficytowe (liczba zawodów) Zawody o największym wskaźniku intensywności deficytu (liczba zawodów) Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i dyrektorzy generalni 11 Kierownicy do spraw zarządzania i handlu 12 1 Kierownicy do spraw produkcji i usług 13 2 Kierownicy w branży hotelarskiej, handlu i innych branżach usługowych 14 Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych 21 1 Specjaliści do spraw zdrowia 22 6 Specjaliści nauczania i wychowania 23 4 1 Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania 24 Specjaliści do spraw technologii informacyjnokomunikacyjnych 25 Specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury 26 1 1 Średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych 31 3 2 Średni personel do spraw zdrowia 32 Średni personel do spraw biznesu i administracji 33 1 3 Średni personel z dziedziny prawa, spraw społecznych, kultury i pokrewny 34 1 1 Technicy informatycy 35 77 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie pomorskim w 2012 r., 2013, Gdańsk Strona 30

Pracownicy biurowi Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń Pracownicy przy pracach prostych Sekretarki, operatorzy urządzeń biurowych i pokrewni 41 1 Pracownicy obsługi klienta 42 Pracownicy do spraw finansowo-statystycznych i ewidencji materiałowej 43 Pozostali pracownicy obsługi biura 44 1 Pracownicy usług osobistych 51 1 Sprzedawcy i pokrewni 52 1 2 Pracownicy opieki osobistej i pokrewni 53 1 1 Pracownicy usług ochrony 54 1 Rolnicy produkcji towarowej 61 Leśnicy i rybacy 62 Rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby 63 1 Robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) 71 3 Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni 72 7 Rzemieślnicy i robotnicy poligraficzni 73 1 Elektrycy i elektronicy 74 Robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce drewna, produkcji wyrobów tekstylnych i pokrewni 75 2 1 Operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych 81 3 Monterzy 82 Kierowcy i operatorzy pojazdów 83 1 Pomoce domowe i sprzątaczki 91 1 Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie 92 Robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie 93 3 Pracownicy pomocniczy przygotowujący posiłki 94 Sprzedawcy uliczni i pracownicy świadczący usługi na ulicach 95 Ładowacze nieczystości i inni pracownicy przy pracach prostych 96 oficerowie sił zbrojnych 1 Siły zbrojne podoficerowie sił zbrojnych 2 żołnierze szeregowi 3 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych pomorskim w 2012 r., 2013, Gdańsk. w województwie Zawodem maksymalnie deficytowym, w którym zgłoszono najwięcej wolnych miejsc pracy i aktywizacji zawodowej był opiekun dzieci na przejściach dla pieszych 51 miejsc, w 2011 roku najwięcej ofert zgłoszono dla spawacza metodą TIG (w 2011 101 miejsc, w 2012 nie był to zawód maksymalnie deficytowy). Strona 31

Wśród 30. zawodów o największym wskaźniku intensywności przeważały zawody z grupy robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (40%), w tym: operator automatów spawalniczych, spawacz metodą MAG, monter urządzeń energii odnawialnej, spawacz metodą TIG, oczyszczacz konstrukcji stalowych, spawacz metodą MIG. Spośród zawodów o największym wskaźniku intensywności, najwięcej wolnych miejsc pracy i miejsc aktywności zawodowej zgłoszono na: spawacza metodą MAG (1133 miejsc), opiekuna osoby starszej (566) oraz spawacza metodą MIG (405). W 2012 roku najwięcej wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej zgłoszono do powiatowych urzędów pracy dla grupy robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. Najwięcej wolnych miejsc prawy zgłoszono dla zawodów: robotnik gospodarczy, sprzedawca, technik prac biurowych, robotnik budowlany, spawacz metodą MAG. Należy zauważyć, że jedynie połowa spośród zawodów, na które zgłoszono najwięcej miejsc pracy miała status zawodów deficytowych; największe zapotrzebowanie odnotowano dla zawodów spawacza metodą MAG oraz spawacza metodą MIG. Charakter nadwyżkowy miały zawody sprzedawcy czy robotnika budowlanego, dla których zgłoszono bardzo dużo wolnych miejsc pracy; oznacza to że zawody te cechują się dużą rotacją pracowników. Na internetowych portalach rekrutacyjnych najwięcej ogłoszeń zamieścili pracodawcy poszukujący: specjalistów, a zwłaszcza specjalistów do spraw sprzedaży (10,4%), programistów aplikacji (3,8%) oraz doradców finansowych i inwestycyjnych (3%) techników i innego średniego personelu, w tym: przedstawicieli handlowych (13,6%), dealerów i maklerów aktywów finansowych (5,6%) oraz agentów ubezpieczeniowych (4,3%) 78. W rankingu zawodów deficytowych, w których zgłoszono 400 i więcej wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej, w województwie pomorskim znalazło się 9 zawodów deficytowych. Najwięcej z nich należało do grupy robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. Najbardziej deficytowymi zawodami w 2012 roku były: spawacz metodą MIG, opiekun osoby starszej, monter kadłubów okrętowych, pracownik ochrony fizycznej bez licencji, przedstawiciel handlowy, przetwórca ryb, 78 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie pomorskim w 2012 r., 2013, Gdańsk. Strona 32

robotnik gospodarczy, technik prac biurowych. Większość z tych zawodów miała charakter deficytowy także w 2011 roku; monter kadłubów okrętowych był zawodem zrównoważonym a przetwórca ryb zawodem nadwyżkowym. Wyraźny wzrost deficytowości odnotowany był w przypadku zawodu spawacz metoda MAG z 22,6154 w 2011 r. do 70,8125 w 2012 r. Z 10 zawodów deficytowych ujętych w rankingu za I półrocze 2013 r. 8 miało charakter deficytowy również w I półroczu 2012 r., 2 były wówczas zawodami zrównoważonymi (opiekunka domowa i pomoc kuchenna). Największą zmianę wartości wskaźnika odnotowano w przypadku zawodu spawacz metodą MAG z 94,2000 w I półroczu 2012 r. do 18,4444 w I półroczu 2013 r. (oznacza to spadek jego deficytowości). Dokonano również zestawienia zawodów deficytowych i nadwyżkowych, w których zgłoszono 20 i więcej wolnych miejsc pracy i aktywizacji zawodowej w pomorskim w 2012 roku. Najwięcej zawodów zarówno deficytowych jak i nadwyżkowych znalazło się w grupie robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. Zawodami, na które zapotrzebowanie na rynku pracy było znacznie wyższe aniżeli liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych byli robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) oraz robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni, w tym przede wszystkim spawacze, monterzy konstrukcji stalowych, izolacji, kadłubów okrętowych, bram, lakiernicy, tokarze w metalu, brukarze, cieśle, operatorzy zgrzewarek, obrabiarek sterowanych numerycznie i skrawających, mechanicy maszyn i urządzeń przemysłowych, hydraulicy, ślusarze, murarze, zbrojarze, szlifierze, kowale, brukarze, blacharze. Zawody, które miały charakter nadwyżkowy to w grupie robotników przede wszystkim murarze i ślusarze. Duża nadwyżka obserwowana była także dla grupy pracownicy usług osobistych i sprzedawców, największa nadwyżka dotyczyła zawodów sprzedawca oraz kucharz. Warto zauważyć, że wiele z zawodów zaliczanych było zarówno do zawodów deficytowych jak i nadwyżkowych (Tab. 2.). Wywiady pogłębione wykazały, że często wiąże się to z niedopasowaniem kwalifikacji potencjalnych pracowników oraz oczekiwań pracodawców (np. przedsiębiorcy wymagają: biegłej znajomości języków obcych, uprawnień, udokumentowanych doświadczeń) jak również z dużą rotacyjnością pracowników niektórych branż (np. gastronomia, hotelarstwo). Tab. 2. Duże grupy zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie pomorskim w 2012 roku Wielkie grupy zawodów Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy Grupy duże zawodów Kod deficytowe nadwyżkowe Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i dyrektorzy generalni Kierownicy do spraw zarządzania i handlu 12 Kierownicy do spraw produkcji i usług 13 X 11 Kierownicy w branży hotelarskiej, handlu i innych branżach usługowych 14 Strona 33

Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych 21 X Specjaliści do spraw zdrowia 22 X Specjaliści Specjaliści nauczania i wychowania 23 X X Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania Specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych Specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury Średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych 24 XX X 25 X 26 X 31 X Średni personel do spraw zdrowia 32 XX Technicy i inny średni personel Średni personel do spraw biznesu i administracji Średni personel z dziedziny prawa, spraw społecznych, kultury i pokrewny 33 XX XX 34 XX Technicy informatycy 35 Sekretarki, operatorzy urządzeń biurowych i pokrewni 41 XX X Pracownicy biurowi Pracownicy obsługi klienta 42 XX X Pracownicy do spraw finansowostatystycznych i ewidencji materiałowej 43 XX XX Pozostali pracownicy obsługi biura 44 X Pracownicy usług osobistych 51 XX XXX Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy Sprzedawcy i pokrewni 52 XX XXX Pracownicy opieki osobistej i pokrewni 53 X Pracownicy usług ochrony 54 XX X Rolnicy produkcji towarowej 61 X Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy Leśnicy i rybacy 62 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby Robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni 63 71 XXX XXX 72 XXX XX Strona 34

Rzemieślnicy i robotnicy poligraficzni 73 X X Elektrycy i elektronicy 74 XX X Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń Robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce drewna, produkcji wyrobów tekstylnych i pokrewni Operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych 75 XX XXX 81 X Monterzy 82 X X Kierowcy i operatorzy pojazdów 83 XX XX Pomoce domowe i sprzątaczki 91 XX XX Pracownicy przy pracach prostych Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie Robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie Pracownicy pomocniczy przygotowujący posiłki Sprzedawcy uliczni i pracownicy świadczący usługi na ulicach Ładowacze nieczystości i inni pracownicy przy pracach prostych 92 X X 93 XX XX 94 XX X 95 96 X X oficerowie sił zbrojnych 1 Siły zbrojne podoficerowie sił zbrojnych 2 żołnierze szeregowi 3 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych pomorskim w 2012 r., 2013, Gdańsk. w województwie Analizy prowadzone w ramach projektu Pomorski barometr zawodowy diagnozowanie zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na regionalnym rynku pracy województwa pomorskiego (2013) pozwoliły wskazać następujące branże strategiczne dla pomorskiego rynku pracy w dłuższej perspektywie: branżę logistyczno-transportową, branżę enegetyczną, branżę technologii informatycznych i komunikacyjnych (ICT), branżę BPO/SSC, branże przemysłu przetwórczego, przede wszystkim z obszaru przemysłu stoczniowego i chemicznego, branżę turystyczną. Strona 35

Szanse rozwoju tych branż w regionie pomorskim wynikają przede wszystkim z: i) położenia geograficznego województwa (m.in. dostęp do Morza Bałtyckiego, położenie na trasie międzynarodowych ciągów komunikacyjnych; czynnik szczególnie ważny dla branży logistycznotransportowej i dla branży stoczniowej); ii) dostępności zasobów kapitału ludzkiego; oraz iii) coraz lepszej oferty powierzchni biurowych (czynniki niezwykle ważne dla rozwoju branży BPO/SSC). We wszystkich tych branżach realizowane są nowe inwestycje. Trójmiasto pod względem koncentracji podmiotów sektora BPO/SSC, zajmuje czwarte miejsce w kraju. W 2012 r. decyzję o rozpoczęciu działalności w regionie podjęły m.in. fińska Metsä Group, niemiecki Bayer czy indyjski WNS. Szacuje się, że działające w Trójmieście podmioty z sektora są miejscem pracy dla ok. 13 tys. osób. Firmy działające w branży stoczniowej coraz częściej inwestują m.in. w produkcję elementów do wytwarzania energii odnawialnej. Przykładem inwestycji z branży TSL jest gdańskie Pomorskie Centrum Logistyczne. Inwestycje w branżach zaliczonych do strategicznych skutkują także inwestycjami w innych, współpracujących z nimi sektorach 79. 3.2. Gdynia Najbardziej deficytowe zawody w Gdyni wymagają odpowiednich specjalistycznych uprawnień i umiejętności. W 2012 roku do najbardziej deficytowych zawodów w zaliczyć należy: malarz lakiernik wyrobów metalowych, spawacz metodą MAG, piaskarz, spawacz metodą TIG, inwentaryzator, monter urządzeń energii odnawialnej, monter elektronik - urządzenia radiokomunikacyjne, kierowca ciągnika siodłowego, monter konstrukcji stalowych, dystrybutor ulotek 80. W stosunku do roku 2011 widoczne były pewne zmiany na rynku pracy powtórzyło się jedynie 8 zawodów (tj. spawacz metodą MAG, monter kadłubów okrętowych, monter konstrukcji stalowych, elektromonter sieci trakcyjnej, monter elektronik urządzenia radiokomunikacyjne, glazurnik, telemarketer, monter instalacji i urządzeń sanitarnych) 81. Przemysł stoczniowy i metalowy zaczyna się w Trójmieście odradzać, zatrudniani są nowi pracownicy (jeszcze w 2010 roku w rankingu zawodów deficytowych nie znalazły się zawody stoczniowe). W branży stoczniowej (poza spawaczami) zatrudnienie znajdują także wysoko wykwalifikowani kowale i operatorzy pras kuźniczych, których na rynku jest duży niedobór. W 2012 wśród zawodów poszukiwanych znalazły się także zawody nie cieszące się większym zainteresowaniem pracodawców w roku ubiegłym, takie jak: malarz lakiernik wyrobów metalowych, piaskarz, spawacz metodą TIG, inwentaryzator, monter urządzeń energii odnawialnej, kierowca 79 Pomorski barometr zawodowy diagnozowanie zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na regionalnym rynku pracy województwa pomorskiego, 2013, Gdańsk. 80 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w Gdyni w 2012 r., 2013, PUP w Gdyni. 81 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w Gdyni w 2011 r., 2013, PUP w Gdyni Strona 36

ciągnika siodłowego, itd. Wyraźnie wzrasta zapotrzebowanie lakierników, jednak poszukiwane są osoby, które wykazują się znajomością obsługi nowoczesnego sprzętu i stosowania nowych technologicznie materiałów. W 2012 roku w Gdyni poszukiwani byli także pracownicy bez specjalistycznych kwalifikacji zawodowych (bp. dystrybutor ulotek). Są to jednak zawody, których sytuacja na rynku jest bardzo zmienna. W 2012 roku najwyższy wskaźnik intensywności deficytu wg dużych grup zawodowych (o kodzie 2- cyfrowym) osiągnęli: sprzedawcy uliczni i pracownicy świadczący usługi na ulicach, robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni, robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków). Są wśród nich zawody wymagające specjalistycznych umiejętności jak i pracownicy bez specjalistycznych kwalifikacji zawodowych. W 2011 roku pierwsze miejsca na liście zawodów deficytowych zajmowali: pracownicy usług ochrony, rolnicy produkcji towarowej, robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) oraz elektrycy i elektronicy. Najbardziej deficytową (pomimo drugiej pozycji w zestawieniu) grupę stanowili robotnicy obróbki metali, mechaników maszyn i pokrewnych. W obrębie tej grupy znalazły się zawody związane z branżą metalową, konstrukcji stalowych i stoczniową, które to regularnie zgłaszają zapotrzebowania na nowych pracowników. Najbardziej poszukiwanymi zawodami w pierwszej połowie 2013 roku były takie zawody jak: spawacz metodą MAG, spawacz metodą TIG, monter elektronik urządzenia radiokomunikacyjne, agent ubezpieczeniowy, tapicer meblowy, główny księgowy, operator obrabiarek skrawających, operator obrabiarek sterowanych numerycznie, stolarz meblowy, telemarketer. 82 Zapotrzebowanie na wykwalifikowanych spawaczy na rynku nadal wzrasta; poszukiwani są zwłaszcza spawacze, którzy posiadają umiejętność spawania bardzo cienkich blach max do 7 mm. Badania własne wykazały, że podstawowym problemem był brak na terenie Trójmiasta odpowiednio wykwalifikowanych fachowców liczną grupę stanowią spawacze w średnim i starszym wieku, brakuje natomiast osób z odpowiednim doświadczeniem i uprawnieniami. Młodzi spawacze często decydują się na wyjazd do pracy za granicę. Dlatego też pracodawcy zaczęli poszukiwać spawaczy z zagranicy, m.in. z Ukrainy. Nadal poszukiwane są zawody, które mogą być wykonywane przez osoby bez specjalistycznych kwalifikacji zawodowych (m.in. robotnik gospodarczy). 82 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w Gdyni w I połowie 2013 r., 2013, PUP w Gdyni. Strona 37

Najwyższy wskaźnik intensywności deficytu w I półroczu 2013 r. wg dużych grup zawodowych (o kodzie 2-cyfrowym) osiągnęli: pracownicy usług ochrony, pracownicy opieki osobistej i pokrewni. Poszukiwani są pracownicy dysponujący licencją pracownika ochrony fizycznej I lub II stopnia; od kandydatów wymagane jest minimum średnie wykształcenie. Warunkiem bezwzględnym jest niekaralność i dobry stan zdrowia. Firmy niemal ciągle poszukują pracowników usług ochrony, co należy tłumaczyć dużą rotacją kadr w tej branży. Warto wspomnieć, że jednym z zawodów, w którym mieszkańcy Gdyni nie mieli problemów z podjęciem pracy jest spedytor. Firm spedycyjnych działających na terenie Gdyni jest dość dużo i są to z reguły małe przedsiębiorstwa, zatrudniające pracowników na umowy o pracę, rotacja na tych stanowiskach jest bardzo mała. Firmom trudno jest znaleźć doświadczonego spedytora z własnymi kontaktami. Pracodawcy wymagają od kandydatów ponadto znajomości języków obcych (angielskiego, niemieckiego i coraz częściej rosyjskiego), umiejętności obsługi branżowych programów komputerowych oraz umiejętności pracy w stresie. Poszukiwanym zawodem w Gdyni jest także opiekun osób starszych, jednak oferty na takie stanowiska rzadko wpływają do Urzędu Pracy, najwięcej ogłoszeń pojawia się w prasie, bądź na portalach internetowych. Poszukiwane są osoby dyspozycyjne, które mogą sprawować opiekę przez całą dobę. Pracę na stanowisku osób starszych można wykonywać zarówno w domu (co wymaga większej dyspozycyjności) jak również w domach pomocy i domach seniora (jednak w tych placówkach jest niska podaż pracy). 3.3. Gdańsk W 2012 roku w Gdańsku najbardziej deficytowymi zawodami były te związane z szeroko pojętym przemysłem stoczniowym oraz budownictwem 83. Do najbardziej poszukiwanych zawodów należy zaliczyć: oczyszczacz konstrukcji stalowych, spawacz metodą MIG, piaskarz, blacharz izolacji przemysłowych, asystent prawny, pracownik ochrony fizycznej i stopnia, terapeuta zajęciowy, asystent nauczyciela przedszkola, szlifierz metali, blacharz budowlany. Warto wspomnieć, że w 2012 roku w kilku zawodach i specjalnościach, zostały zgłoszone oferty pracy, ale nie zarejestrowali się bezrobotni (np. biochemik, mikrobiolog, inżynier ruchu drogowego, farmaceuta zdrowie publiczne, audytor, doradca zawodowy, technik organizacji produkcji, technik teleinformatyk, szklarz). 83 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w Gdańsku w 2012 r., 2013, PUP w Gdańsku. Strona 38

W 2011 roku pierwsze miejsca zajmowali: oczyszczacz konstrukcji stalowych, spawacz metodą MIG, opiekun osoby starszej, układacz nawierzchni drogowych, monter izolacji chemoodpornych i antykorozyjnych oraz pracownik ochrony fizycznej I stopnia 84. Nadal utrzymuje się duże zapotrzebowanie na zawody związane z branżą metalową i stoczniową. Najbardziej poszukiwanymi zawodami w pierwszej połowie 2013 roku były takie zawody jak: spawacz metodą MAG, tynkarz, spawacz metodą TIG, glazurnik, pracownik kancelaryjny, operator maszyn do obróbki skrawaniem, opiekunka domowa, specjalista do spraw rekrutacji pracowników, doradca finansowy, monter konstrukcji stalowych, pracownik ochrony fizycznej I stopnia, monter kadłubów okrętowych, manikiurzystka, malarz konstrukcji i wyrobów metalowych 85. Poszukiwane były także osoby pracujące w następujących zawodach i specjalnościach: radca prawny, pośrednik pracy, inspektor nadzoru budowlanego, laborant biochemiczny, operator systemów komputerowych, monter rusztowań, oczyszczacz konstrukcji stalowych, blacharz budowlany. Zgodnie z przeprowadzoną analizą są to zawody deficytowe o największej wartości współczynnika intensywności deficytu, tj. MAX. W 2013 roku nadal utrzymuje się wysoki popyt na pracowników z branż stoczniowej oraz metalowej. Poszukiwani byli również pracownicy branży budowlanej. Zawody deficytowe reprezentują różne branże, jednak poszukiwani byli przede wszystkim pracownicy posiadający wysokie kwalifikacje i odpowiednia uprawnienia. 3.4. Sopot W 2012 roku wśród zawodów o największej wartości współczynnika intensywności deficytu (MAX) znalazły się przede wszystkim dość rzadkie zawody tj. instruktor tańca, technik akustyk, instruktor jazdy konnej, asystent techniczny realizatora dźwięku 86. Należy dodać, że na ogół były to pojedyncze oferty pracy, na którą brak było w rejestrze bezrobotnych osób legitymujących się danym, wskazanym w ofercie, zawodem. Analiza wykazała, że do zawodów o maksymalnej deficytowości należy zaliczyć głównie spawaczy metodą MIG oraz pracowników ochrony fizycznej I stopnia. Są to 84 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w Gdańsku w 2011 r., 2013, PUP w Gdańsku. 85 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w Gdańsku w I połowie 2013 r., 2013, PUP w Gdańsku. 86 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w Sopocie w 2012 r., 2013, PUP w Gdyni. Strona 39

zawody wymagające specjalistycznych umiejętności, na które jest duże zapotrzebowanie także w innych ośrodkach metropolii. Do zawodów deficytowych w Sopocie w 2012 roku zaliczono: przedstawiciel handlowy, technik masażysta, zbrojarz, sprzedawca w branży spożywczej, wychowawca w placówkach oświatowych, wychowawczych i opiekuńczych, spedytor, robotnik gospodarczy, specjalista ds. kadr, elektromechanik, pokojowa. Najwyższy wskaźnik intensywności deficytu wg dużych grup zawodowych (o kodzie 2- cyfrowym) osiągnęli: robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni, średni personel do spraw biznesu i administracji. W porównaniu do 2011 roku widoczne są zmiany w popycie na pracowników w Sopocie 87. Zawodem, który był silnie deficytowy zarówno w 2012 roku jak i roku wcześniejszym był wyłącznie robotnik gospodarczy. Trudno jednak mówić o wyraźnych trendach, co wiązać można z powiązaniem rynku pracy Sopotu z gospodarkami innych miast metropolii. Można dostrzec natomiast, że najwięcej wolnych miejsc pracy w Sopocie generują małe firmy usługowe, gastronomiczne i hotelarskie. Zapotrzebowanie to nie jest jednak, tak duże w porównaniu do liczby mieszkańców, aby mówić o zjawisku deficytu. Dziwić może zatem nadwyżkowość takich zawodów jak: barman, kelner, recepcjonista hotelowy. Świadczyć to może o niedopasowaniu kwalifikacji pracowników do oczekiwań pracodawców albo też o dużej rotacji kadr. W I półroczu 2013 roku zanotowano 4 zawody deficytowe 88. Obserwując dane z zeszłych lat można stwierdzić, iż z roku na rok tzw. zawody deficytowe zmieniają się: w I połowie 2013 roku najbardziej poszukiwanymi na rynku pracy byli: przedstawiciel handlowy, robotnik gospodarczy, kucharz, pracownik ochrony fizycznej bez licencji. Nie oznacza to jednak, że są to zawody, na które sopockie firmy nie mogą znaleźć pracowników, sopocki rynek pracy wykazuje obecnie niewielkie zapotrzebowanie niemal na wszystkie z wymienionych w powyższym rankingu zawody. Część z tych zawodów nie wymaga większych kwalifikacji ani uprawnień, cechuje się także dużą rotacją pracowników. Bez wątpienia zawód 87 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w Sopocie w 2011 r., 2012, PUP w Gdyni. 88 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w Sopocie w I połowie 2013 r., 2013, PUP w Gdyni. Strona 40

przedstawiciela handlowego nadal będzie bardzo poszukiwany, podobnie kucharz. Jednak poszukiwani są w tych zawodach pracownicy o wysokich kwalifikacjach i doświadczeniu. Najwyższy wskaźnik intensywności deficytu w rankingu wg dużych grup zawodowych (o kodzie 2- cyfrowym) osiągnęli: robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków), pracownicy usług osobistych, pracownicy usług ochrony. W porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku w czołówce deficytowych, dużych grup zawodów nie pojawili się pracownicy obsługi klienta oraz sekretarki, operatorzy urządzeń biurowych i pokrewni. 3.5. Powiat gdański W 2012 r. w powiecie gdańskim najbardziej byli pracownicy z wielu branż 89. Największy deficyt odnotowano dla następujących zawodów: kierowca samochodu dostawczego, kontroler jakości wyrobów mechanicznych, asystent nauczyciela przedszkola, prasowaczka ręczna, technik geodeta, kolporter, tokarz w metalu, monter konstrukcji stalowych, hydraulik, inżynier budownictwa budowle i drogi wodne. Poszukiwane były także osoby pracujące w następujących zawodach i specjalnościach: laborant, technik automatyk, programista aplikacji, florysta, bibliotekarz, spawacz metodą MAG, inżynier telekomunikacji, nauczyciel psycholog, inżynier elektryk-automatyk. Zgodnie z przeprowadzoną analizą są to zawody deficytowe o największej wartości współczynnika intensywności deficytu, tj. MAX. W porównaniu do 2011 roku widoczne są zmiany w popycie na pracowników w powiecie gdańskim 90. Zawodami silnie deficytowymi były: cieśla szalunkowy, operator koparki, meliorant, zbrojarz a więc profesje związane z branżą przemysłową. W I połowie 2013 r. według omawianego wskaźnika w zbiorze zawodów deficytowych znalazły się następujące profesje: brukarz, nauczyciel przedszkola, 89 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie gdańskim w 2012 r., 2013, PUP w Gdańsku. 90 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie gdańskim w 2011 r., 2012, PUP w Gdańsku. Strona 41

monter sieci wodnych i kanalizacyjnych, spawacz metodą MAG, monter konstrukcji stalowych, asystent nauczyciela przedszkola, elektryk, elektromonter maszyn elektrycznych, kierowca operator wózków jezdniowych, nauczyciel języka angielskiego 91. Ponadto zaistniała taka sytuacja, że w wyżej wymienionych zawodach i specjalnościach w okresie objętym badaniem, zostały zgłoszone oferty pracy, zaś nie zarejestrowali się bezrobotni: bibliotekarz, opiekunka domowa, lakiernik, spawacz metodą MIG, frezer, inżynier elektryk, główny technolog, kosmetolog, programista aplikacji, logopeda. Wyraźnie wzrasta zapotrzebowanie na pracowników z sektora edukacji jak i branży metalowej oraz stoczniowej, co odpowiada trendowi w innych powiatach metropolii. 3.6. Powiat pucki W 2010 roku w powiecie puckim poszukiwane były osoby pracujące w następujących zawodach i specjalnościach: woźny, dozorca, noszowy, goniec, bagażowy, zamiatacz, robotnik placowy, robotnik oczyszczania miasta 92. W przypadku tych zawodów w 2010 roku zostały zgłoszone oferty pracy, natomiast nie zarejestrowali się bezrobotni. Zapotrzebowanie było zatem na pracowników, od których nie wymaga się specjalnych umiejętności, kwalifikacji i doświadczenia. 3.7. Powiat wejherowski W 2012 roku największy deficyt pomiędzy średniomiesięczną liczbą zgłaszanych ofert pracy a liczbą osób bezrobotnych posiadających adekwatne kwalifikacje zawodowe wystąpił w przede wszystkim dla zawodów z grupy robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. Poszukiwani byli także specjaliści z branży edukacyjnej. Do najbardziej poszukiwanych zawodów zaliczono: 91 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie gdańskim w I połowie 2013 r., 2013, PUP w Gdańsku. 92 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie puckim w 2010 r., 2010, PUP w Pucku. Należy dodać, że PUP w Pucku nie publikuje danych dot. zawodów deficytowych po roku 2010. Strona 42

kowala, patroszacza ryb, mechanika maszyn i urządzeń do obróbki metali, nauczyciela/instruktora praktycznej nauki zawodu, brukarza, asystenta nauczyciela przedszkolnego, spawacza metodą MIG, inwentaryzatora, nauczyciela upośledzonych umysłowo, florystę, ogrodnika 93. W przypadku niektórych zawodów (np. asystent nauczyciela przedszkola, technik prac biurowych, opiekunka dziecięca) wysoki wskaźniki deficytu związany jest podejmowanymi przez urząd pracy działaniami związanymi z aktywizacją rynku pracy tj. staże zawodowe. W porównaniu z rokiem 2011 grupa zawodowa - brukarz również charakteryzowała się jednym z najwyższych wskaźników intensywności deficytu (8,2%) 94. Także do tej grupy zawodowej urząd pracy kieruje pewne działania, np. szkolenia dla osób bezrobotnych o kierunku brukarz. Pomimo tych aktywności nadal jest to zawód poszukiwany na wejherowskim rynku pracy. Pracownicy poszukują jednak doświadczonych pracowników. Wpływ na sytuację na lokalnym rynku pracy ma także aktywność podmiotów gospodarczych z innych ośrodków obszaru metropolitalnego, np. wysoki wskaźnik deficytowości dla zawodów takich jak: kowal, spawacz oraz monter konstrukcji stalowych jest wynikiem złożonego w pierwszym półroczu 2012 roku dużego zapotrzebowania na tych pracowników przez Stocznię Gdańsk. W pierwszej połowie 2013 roku poszukani byli przede wszystkim: asystent nauczyciela przedszkola, opiekun osoby starszej, bukieciarz, florysta, kasjer walutowy, technik prac biurowych, opiekun w domu pomocy społecznej, konsultant / agent sprzedaży bezpośredniej, robotnik gospodarczy, pracownik do spraw osobowych. 95 Utrzymuje się zatem zapotrzebowanie na pracowników w sektorze edukacji. Ponadto poszukiwani są zarówno pracownicy, od których wymaga się specjalistycznych umiejętności (np. florysta) jak i bez doświadczenia (np. robotnik gospodarczy). W pierwszej połowie 2013 roku wzrosło zapotrzebowanie na opiekunów, zarówno tych zajmujących się osobami starszymi w domu jak i tych zatrudnianych w 93 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie wejherowskim w 2012 r., 2013, PUP w Wejherowie. 94 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie wejherowskim w 2011 r., 2012, PUP w Wejherowie. 95 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie wejherowskim w I połowie 2013 r., 2013, PUP w Wejherowie. Strona 43

domach pomocy społecznej. Wpływ na sytuację na rynku pracy nadal miały działania podejmowane przez urząd pracy takiej jak szkolenia czy staże. 3.8. Powiat lęborski W 2012 roku w powiecie lęborskim poszukiwani byli, podobnie jak w innych powiatach metropolii, pracownicy ochrony oraz pracownicy z branży gastronomicznej. W powiecie tym duże jest także zapotrzebowanie na pracowników biurowych. Wśród zawodów najbardziej poszukiwanych nie znaleźli się przedstawiciele branży stoczniowej. Do najbardziej deficytowych zawodów zaliczyć należy: pozostałych pracowników obsługi biurowej, pracowników ochrony fizycznej bez licencji, pomoc domową, brukarza, szklarza, pokojową, recepcjonistkę, pomoc kuchenną, robotnika gospodarczego, robotnika pomocniczego w przemyśle przetwórczym 96. Wśród grup zawodowych o najwyższym wskaźniku intensywności deficytu (MAX) pojawiły się oferty pracy dla osób posiadających elementarne umiejętności zawodowe (np. pomocniczy robotnik przy konserwacji terenów zieleni, pozostałe pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i podobne, pracownik rozkładający towar na półkach, portier, szatniarz). Poszukiwani byli także pracownicy, od których wymagano konkretnej wiedzy, umiejętności i doświadczenia zawodowego czy też uprawnień (np. spawacz, kierowca ciągnika siodłowego). Do zawodów o maksymalnym wskaźniku deficytu największym zainteresowaniem pracodawców należały: spawacz metodą MIG, operator obrabiarek sterowanych numerycznie oraz pozostałe pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i podobne. Maksymalny wskaźnik intensywności deficytu został odnotowany w jedynie dla jednej dużej grupy zawodowej: robotnicy pomocniczy w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie. Zawody deficytowe w I połowie 2013 roku związane były w znacznym stopniu z branżą hotelarskogastronomiczną. Poszukiwani byli również robotnicy i specjaliści. Do zawodów deficytowych zaliczono: pomoc kuchenną, robotnika pomocniczego w przemyśle przetwórczym, recepcjonistę, dozorcę, robotnika gospodarczego, księgowego, fakturzystkę, barmana, robotnika magazynowego, 96 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie lęborskim w 2012 r., 2013, PUP w Lęborku. Strona 44

opiekunkę środowiskową. 97 W pierwszej połowie 2013 roku nadal utrzymywało się wysokie zapotrzebowanie na zawody z branży hotelarsko-gastronomicznej (pomoc kuchenna, barman, recepcjonistka). Poszukiwani byli również pracownicy, od których nie wymaga się specjalnego doświadczenia ani uprawnień (robotnik gospodarczy, dozorca). Poszukiwane były także osoby z uprawnieniami (księgowa, opiekunka środowiskowa). Wśród zawodów o maksymalnym wskaźniku deficytu największym zainteresowaniem pracodawców cieszyły się takie zawody jak: pozostali pracownicy obsługi biurowej, ankieter, pomocniczy robotnik przy konserwacji terenów zieleni, spawacz metodą MIG, pokojowa oraz sortowacz materiałów drzewnych. Poza spawaczami, którzy są poszukiwani także na innych lokalnych rynkach pracy, dostrzec można duży niedobór osób do wykonywania prostych prac. 3.9. Powiat kartuski W 2012 roku w powiecie kartuskim było dwadzieścia dziewięć zawodów deficytowych, reprezentujących różne branże, w tym związane z przemysłem morskim. Największy deficyt pomiędzy średniomiesięczną liczbą zgłaszanych ofert pracy a liczbą osób bezrobotnych posiadających adekwatne kwalifikacje zawodowe wystąpił w przypadku zawodów: monter kadłubów okrętowych, pracownik kancelaryjny, operator maszyn do obróbki skrawaniem, jeliciarz, sprzedawca z branży przemysłowej, monter rurociągów okrętowych, bibliotekarz, monter konstrukcji stalowych, szlifierz materiałów drzewnych, kierowca autobusu. 98 Pracodawcy poszukują przede wszystkim pracowników z doświadczeniem oraz o określonych umiejętnościach. Jednak częstym zjawiskiem jest podejmowanie pracy nie w zawodzie wyuczonym, ale pokrewnym. Obecnie większość osób pracuje w zawodach, w których może tylko w części wykorzystać wyuczone umiejętności i wiedzę. Sytuacja na rynku pracy w powiecie kartuskim ulega silnym zmianom: latach 2011 2013 całkowicie zmieniała się lista najbardziej deficytowych zawodów. W 2011 roku najbardziej poszukiwani byli: pracownicy ochrony fizycznej bez licencji, monterzy konstrukcji stalowych, przedstawiciele handlowi, operatorzy koparki, kurierzy, operatorzy kamery oraz cieśle 99. 97 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie lęborskim w I półroczu 2013 r., 2013, PUP w Lęborku. 98 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie kartuskim w 2012 r., 2013, PUP w Kartuzach. 99 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie kartuskim w 2011 r., 2012, PUP w Kartuzach. Strona 45

W 2013 roku wzrosło zapotrzebowanie na pracowników biurowych, dużym zainteresowaniem cieszyli się nadal operatorzy maszyn, robotnicy pomocniczy oraz monterzy rusztowań 100. Do najbardziej deficytowych zawodów zaliczyć należy: technika prac biurowych, pozostałych operatorów stacjonarnych maszyn i urządzeń gdzie indziej niesklasyfikowanych, robotnika pomocniczego w przemyśle przetwórczym, opiekunkę dziecięcą, asystenta do spraw księgowości, sekretarkę, kosmetyczkę, montera rusztowań, pracownika ochrony fizycznej bez licencji, glazurnika. Wśród zawodów o maksymalnym wskaźniku deficytu największym zainteresowaniem pracodawców cieszyły się takie zawody jak: pozostali nauczyciele kształcenia zawodowego, monter izolacji przemysłowych oraz pracownik centrum obsługi telefonicznej (pracownik call center). 3.10. Powiat nowodworski W 2012 roku odnotowano 23 zawody deficytowe, reprezentowały one różne branże 101. Wśród zawodów najbardziej poszukiwanych znalazły się profesje z branży edukacyjnej. Największy deficyt odnosił się do zawodów: bibliotekarza, asystenta nauczyciela przedszkola, baristy, operatora sprzętu ciężkiego, technika prac biurowych, kosmetyczki, głównego księgowego, technika urządzeń sanitarnych, inspektora bezpieczeństwa i higieny pracy, agenta ubezpieczeniowego. Poszukiwani byli pracownicy biurowi z określonymi kwalifikacjami i doświadczeniem oraz operatorzy maszyn. Należy zauważyć, że wśród najbardziej deficytowych zawodów nie znalazły się profesje związane z przemysłem stoczniowym i metalowym. Należy jednak podkreślić, że analiza zgłoszonych ofert pracy ujmuje zgłoszenia miejsc stażowych. Pamiętać należy, że większość pracodawców nie zatrudnia pracowników po zakończeniu stażu 102. Zatem działania prowadzone 100 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie kartuskim w I półroczu 2013 r., 2013, PUP w Kartuzach. 101 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie nowodworskim w 2012 r., 2013, PUP w Nowym Dworze Gdańskim. 102 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie nowodworskim w 2012 r., 2013, PUP w Nowym Dworze Gdańskim. Strona 46

przez urząd pracy (kierowanie na staże, prace społecznie użyteczne) przekładać może się na wykaz zawodów poszukiwanych. Z drugiej strony jednak są to profesje poszukiwane na rynku pracy, nie zawsze pracodawcy są jednak gotowi zatrudnić te osoby na umowę o pracę, ale niedobór pracowników występuje. Wpływ na lokalny rynek pracy miało otwarcie lotniska na terenie powiatu nowodworskiego: duża część zgłoszonych w 2012 ofert dotyczyła stanowisk związanych z pracą na lotnisku (np. bagażowy, informator ruchu pasażerskiego, technik urządzeń ruchu lotniczego). W I półroczu 2013 r. wśród najbardziej deficytowych zawodów znaleźli się: meliorant, asystent do spraw księgowości, referent (asystent) bankowości, pokojowa, rozbieracz wykrawacz, elektryk, bibliotekarz, technik prac biurowych, sprzątaczka biurowa 103. Widoczne jest utrzymujące się zapotrzebowanie na pracowników biurowych oraz pracowników wykonujących proste prace. W przypadku technika prac biurowych, należy pamiętać, że analiza zgłoszonych ofert pracy ujmuje zgłoszenia miejsc stażowych. 3.11. Powiat malborski W 2013 roku w powiecie malborskim odnotowano 31 zawodów deficytowych 104. Także w tym powiecie trudno jest wskazać branże, które generują największe zapotrzebowanie na pracowników. W urzędzie pracy poszukiwani są zarówno specjaliści ze sfery kulturalnej jak i operatorzy maszyn. Przeważa jednak zapotrzebowanie na pracowników wykwalifikowanych. Do najbardziej deficytowych zawodów zaliczono: animatora kultury, kolportera, introligatora, operatora maszyn przędzalniczych, opiekuna osoby starszej, asystentkę stomatologiczną, elektryka, technika prac biurowych, sprzedawcę w branży mięsnej, konserwatora budynków. W pierwszej połowie 2013 roku najbardziej deficytowym zawodem był: konserwator budynków. Pozostałe silnie deficytowe zawody to: technik administracji, technik prac biurowych. W 2009 roku wśród zawodów o największym wskaźniku intensywności deficytu znalazły się zawody z grupy technicy i inny średni personel oraz z grupy specjaliści 105. Zawodem, który charakteryzował się największym wskaźnikiem intensywności deficytu zawodu, był oczyszczacz 103 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie nowodworskim w I półroczu 2013 r., 2013, PUP w Nowym Dworze Gdańskim. 104 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie malborskim w I półroczu 2013 r., 2013, PUP w Malborku. 105 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie malborskim w 2009 r., 2010, PUP w Malborku. Strona 47

konstrukcji stalowych. Inne zawody o wysokim deficycie to: nauczyciel przedmiotów zawodowych technicznych oraz animator kultury. Można zauważyć, że duże zapotrzebowanie na animatorów kultury w powiecie malborskim utrzymuje się od kilku lat. 3.12. Powiat tczewski W 2012 roku w powiecie tczewskim poszukiwani zarówno specjaliści, średni personel biurowy jak i robotnicy 106. Największe zapotrzebowanie zgłaszano na pracowników call center jak i kontrolerów biletów. Poszukiwani byli podobnie jak w powiecie malborskim animatorzy kultury oraz jak w innych częściach metropolii operatorzy maszyn i spawacze. Najwyższy wskaźnik deficytu w 2012 roku osiągnęły zawody: pracownik centrum obsługi telefonicznej (pracownik call center), kontroler biletów, operator maszyn do produkcji wyrobów z drutu, lin, siatek i kabli, inwentaryzator, aparatowy procesów chemicznych, doradca finansowy, animator kultury, robotnik placowy, spawacz metodą MAG, sprzedawca w branży mięsnej. W 2012 roku w powiecie tczewskim wystąpiło duże zapotrzebowanie pracodawców na pracowników w branżach usług i produkcji. Poszukiwane były głównie osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub średnim, posiadające konkretne kwalifikacje i doświadczenie zawodowe. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pracodawców tczewski urząd pracy podejmuje szereg działań mających na celu aktywizację zawodową, m.in. takich jak organizacja szkoleń zawodowych. W I połowie 2013 roku największy deficyt pomiędzy średniomiesięczną liczbą zgłaszanych ofert pracy a liczbą osób bezrobotnych posiadających adekwatne kwalifikacje zawodowe wystąpił w przypadku zawodów: opiekunka środowiskowa, robotnik placowy, spawacz metodą TIG, ubojowy, technik mechanik, pozostali spawacze i pokrewni, kierowca operator wózków jezdniowych, naczelnik/kierownik wydziału, pracownik obsługi monitoringu, 106 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie tczewskim w 2012 r., 2013, PUP w Tczewie. Strona 48

operator żurawia jezdniowego, goniec. 107 Zawody deficytowe występują na tczewskim rynku pracy znacznie rzadziej niż zawody nadwyżkowe. Jest to spowodowane tym, że istnieje większe zapotrzebowanie na pracowników o danych kwalifikacjach niż rzeczywista liczba osób bezrobotnych posiadających te kwalifikacje. Należy podkreślić, że znaczną część ofert w zawodzie: robotnik placowy oraz opiekunka środowiskowa stanowiło zatrudnienie w formie prac społecznie użytecznych. W analizowanym okresie wysoką liczbę wolnych miejsc pracy zgłoszono w zawodach spawalniczych, które były głównie zgłaszane przez agencje zatrudnienia, m.in. Progres sp. z o.o. oraz Work Service S.A. 3.13. Typologia powiatów województwa pomorskiego Na podstawie zebranych danych dotyczących zawodów poszukiwanych w województwie pomorskim określono podobieństwa powiatów ze względu na zapotrzebowanie na określone zawody, a także przeprowadzono ich klasyfikację. (Rys. 6.). Typologię powiatów ze względu na zawody deficytowe przeprowadzono za pomocą analizy wielozmiennowej. Analiza skupień to zbiór technik wielozmiennej analizy statystycznej, jej generalnym celem jest wykrycie za pomocą odpowiednich operacji statystycznych skupień obiektów podobnych. W 2012 roku, jeżeli chodzi o typologię powiatów ze względu na zawody deficytowe w jednostkach, wyróżniono pięć grup: W pierwszej grupie znalazł się Gdańsk oraz Gdynia. O wyróżnieniu tej grupy zadecydował bardzo duży deficyt sprzedawców oraz pracowników usług osobistych, duże zapotrzebowanie na specjalistów do spraw ekonomicznych i zarządzania oraz średniego personelu do nauk technicznych oraz spraw biznesu i administracji oraz duży niedobór operatorów i monterów maszyn. Do grupy drugiej zaliczono Słupsk oraz powiat słupski. Grupa ta cechuje się dużym deficytem robotników, a zwłaszcza robotników budowlanych, robotników obróbki metali, mechaników maszyn i urządzeń oraz robotników w przetwórstwie spożywczym. W grupie trzeciej znalazł się tylko jeden powiat chojnicki. W powiecie tym poszukiwani byli zarówno robotnicy (budowlani, obróbki maszyn jak i robotnicy w przetwórstwie spożywczym), sprzedawcy jak i średni personel biurowy. Powiat chojnicki wyróżniał się brakiem zapotrzebowania na specjalistów oraz operatorów i monterów maszyn. Do grupy czwartej zaliczono dwa powiaty: tczewski oraz wejherowski. Grupa ta wyróżnia się dużym zapotrzebowaniem na robotników, zwłaszcza budowalnych i w przetwórstwie spożywczym. W powiatach też występuje ponad średni wskaźnik deficytu sprzedawców oraz pracowników usług osobistych. 107 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie tczewskim w I półroczu 2013 r., 2013, PUP w Trzewie. Strona 49

W grupie piątej znalazło się najwięcej powiatów: malborski, pucki, gdański, kwidzyński, sztumski, bytowski, człuchowski, kartuski, starogardzki, nowodworski, kościerski, lęborski oraz miasto Sopot. Grupa ta charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem deficytu pracowników usług osobistych, sprzedawców oraz pracowników pomocniczych w przemyśle. W powiatach tych występuje także duży niedobór robotników budowalnych i robotników w przetwórstwie spożywczym. Rys.6. Hierarchiczne uporządkowanie powiatów województwa pomorskiego ze względu na podobieństwo zawodów deficytowych w 2012 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych powiatowych urzędów pracy Można zauważyć, że powiaty obszaru metropolitalnego Trójmiasta zostały zakwalifikowane do różnych grup typologicznych. Poza Gdańskiem i Gdynią, które wyraźnie wyróżniają się na tle innych jednostek pomorskiego, pozostałe powiaty metropolii nie mają tak wyróżniających się profili ze względu na poszukiwane zawody (Tab. 3.). Strona 50