Partnerstwo Grundtvig «Rural Heritage Promoter» Katalog dobrych praktyk

Ten projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Projekt lub publikacja odzwierciedlają jedynie stanowisko ich autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w nich zawartość merytoryczną. Partnerstwo Grundtvig «Rural Heritage Promoter» Katalog dobrych praktyk w zakresie mobilizowania/uwrażliwiania obywateli do podejmowania aktywnej roli w budowaniu przynależności terytorialnej oraz promowaniu zasobów dziedzictwa

Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 2

Spis treści Spis treści... 3 Wprowadzenie... 5 Dobre praktyki z naszych krajów europejskich... 7 Francja : Koncepcja Ścieżek Dziedzictwa... 7 Francja : Animacja ścieżki dziedzictwa... 10 France : PETRA PATRIMONIA... 13 Francja : Promowanie/rozwój dziedzictwa... 16 Belgia : «Verviers & Moi»... 19 Niemcy : «Wszystko zaczęło się w lesie bawarskim»... 21 Słowacja : Odbudowa i konserwacja dziedzictwa... 24 Hiszpania : Plan rozpowszechniania w obiekcie archeologicznym - Cerro (Wzgórze) de las Cabezas... 27 Hiszpania : Plan Rozpowszechniania w Muzeum Miejskim... 32 Włochy : Balkon widokowy skok księcia Ventimiglia... 37 Portugalia : Przewodnicy z Geoparku Arouca... 40 Portugalia : Konkurs «Najlepszy chleb domowej roboty»... 42 Szkocja : Odnowa krajobrazu w Cally... 44 Polska : «Śladami przeszłości po gminie Podedwórze. Monografia historyczna.»... 47 Podsumowanie... 49 Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 3

Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 4

Wprowadzenie Wiele terytoriów europejskich, w szczególności obszarów wiejskich podjęło wysiłek zrealizowania programów odnowy dziedzictwa i jego promowania. Projekty te są głównymi osiami rozwoju, wspieranymi przez Komisję europejską poprzez takie programy jak LEADER. Jednakże lokalna społeczność w niewielkim tylko stopniu bierze udział w ich rozwijaniu i utrzymaniu trwałości. Często jest pozostawiana poza zasięgiem animacji, działań związanych z zarządzaniem i promocją swojego dziedzictwa, pomimo tego, że stanowi żywy trzon danego obszaru. Dzisiaj wydaje się zasadne zrzeszanie zarówno organizacji jak i obywateli, angażowanie ich od zarania projektów oraz w trakcie działań skoncentrowanych na promowaniu zasobów dziedzictwa, na utożsamianiu się ze swoim terytorium (w wymiarze kulturowym, historycznym, architektonicznym, przyrodniczym etc.), w taki sposób by lokalni mieszkańcy stali się rzeczywistymi podmiotami rewitalizacji dziedzictwa oraz świadomie utożsamiali się ze swoim terytorium. Projekt Rural Heritage Promoter ma za zadanie przeniesienie obywateli ze świata wiejskiego do serca projektów ochrony dziedzictwa. Projekt będzie kładł nacisk na wypracowanie pewnych synergii wśród podmiotów, stworzenie partnerskiej dynamiki «wspólnego działania» oraz wspólne budowanie działań lokalnych na danym obszarze, integrujących pokolenia (młodych, osoby szukające pracy oraz seniorów). Będzie oferował działania towarzyszące powrotowi do poczucia przynależności, działania szkoleniowe i edukacyjne związane z promowaniem dziedzictwa i ożywianiem terytorium, tak aby wpisały się trwale do wspólnego rozwoju mieszkańców i ich obszaru. Projekt pozwoli na stworzenie ram dla europejskiej wymiany oraz popularyzacji dobrych praktyk lokalnych. Celem niniejszego katalogu dobrych praktyk jest zaprezentowanie oraz popularyzacja w Europie dobrych praktyk lokalnych związanych z mobilizowaniem i uwrażliwianiem obywateli do podejmowania aktywnej roli w budowaniu przynależności terytorialnej oraz promowaniu zasobów dziedzictwa. Partnerzy projektu zachęcają czytelników do korzystania z tych dobrych praktyk, które już zostały z powodzeniem zastosowane w kilku regionach Europy. Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 5

Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 6

Dobre praktyki z naszych krajów europejskich Francja : Koncepcja Ścieżek Dziedzictwa Nazwa dobrej praktyki : Koncepcja Ścieżek Dziedzictwa Instytucja i / lub osoba : Office de l Environnement de la Corse Kontakt : Nazwisko : Charles Antoine Pasqualini Adres : O.E.C. Avenue Jean Nicoli 20250 Corte Tel : 04 95 45 04 00 Mail : info@oec.fr Streszczenie praktyki : «Ścieżki dziedzictwa» to koncepcja związana z promowaniem dziedzictwa macierzystego jako składnik oferty skierowanej do ogółu ludności, a w szczególności do turystów. Produkt ten adresowany jest zarówno do miejscowej ludności jak i do turystów. Co więcej, stanowi on siłę napędową rozwoju lokalnego, poprzez odzyskanie dawnej wiedzy oraz wytworzenie wartości dodanej na poziomie jednostek terytorialnych, które chcą się wpisywać w strategie związane z zachowaniem dziedzictwa dotychczas bagatelizowanego, jego pokazaniem oraz komercjalizacją. Trasy wycieczkowe wiodące poprzez miasteczka i otaczające obszary wiejskie powinny zawierać wiele elementów tradycyjnego dziedzictwa : budowle kamienne będące wyznacznikami wiejskich ciągów komunikacyjnych, elementy dotąd nie chronionego dziedzictwa (piece, sadzawki, pralnie...), miejsca symbolizujące wydarzenia historyczne, religijne i świeckie oraz wszystko to, co może świadczyć o sztuce życia na danym terytorium i oddać lokalnego ducha tych miejsc. Takie przedstawienie tematu wymaga przygotowania miejsc do zwiedzania w sposób szczególny, z wyjątkową starannością, tak aby odwiedzający je turysta miał satysfakcję, ale by same eksponaty nie doznały uszczerbku, a przyciągały kolejnych turystów zapewniając przychody dla lokalnej gospodarki. Realizacja koncepcji «Ścieżek dziedzictwa» wygląda następująco : Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 7

- Rozwój lokalny : opracowanie baz danych terytorialnych, - Turystyka : określenie tras «ścieżek dziedzictwa», - Dziedzictwo i szkolenia : inwentaryzacja zasobów dziedzictwa, wycena kosztów oraz metod odbudowy. Fazy wykonawcze opracowane przez zespół ekspertów wyglądają następująco : - Opracowanie programu wykonawczego oraz przedstawienie go do akceptacji lokalnym podmiotom - Opracowanie strategicznego planu zachowania dziedzictwa, określenie wyposażenia niezbędnego do realizacji produktu turystycznego - Monitorowanie realizacji planu wykonawczego - Wymiar komunikacyjny : stworzenie narzędzia multimedialnego oraz narzędzi komunikacji o przeznaczeniu publicznym. Trasy zrealizowane w ramach programu «ścieżki dziedzictwa» znajdują się w miejscowościach : Lama, Lumio, Luri, Penta di Casinca, San Petru di Venaco, Serra di Scopamena, Sorio di Tenda, Veru. Kontekst realizacji : «Ścieżki dziedzictwa» to koncepcja związana z promowaniem dziedzictwa macierzystego jako składnik oferty skierowanej do ogółu ludności, a w szczególności do turystów. W związku z tym wpisują się w założenia osi 3 programu FEADER (Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich) przeznaczony na zachowanie dziedzictwa na poziomie lokalnym. Odbiorcy : - Ludność/ mieszkańcy regionu - Podmioty lokalne i regionalne - Uczniowie / młodzież - Gminy i związki gmin - Podmioty gospodarcze działające w branży środowiska, rzemiosła, rolnictwa i turystyki Odnośnie realizacji projektu przez OEC, w zakresie ewaluacji, zatwierdzenia i finansowania : OEC zapewnia środki na przeprowadzone prace, oznakowanie oraz zarządzanie projektem w ramach osi 3 FEADER przeznaczonej na zachowanie dziedzictwa na poziomie lokalnym. W tym celu, organizacja wyznaczyła za własne środki wielodyscyplinarny zespół złożony z ekspertów z dziedzin : turystyka, dziedzictwo, szkolenia, komunikacja i rozwój lokalny, aby opracowana koncepcja uwzględniała wszystkie te zagadnienia; realizuje to zadanie poprzez wcześniej podjęte kroki związane z zatwierdzeniem programu, badania, monitorowanie realizacji, animację aż po opracowanie koncepcji oraz monitorowanie realizacji oficjalnego oznakowania «ścieżek dziedzictwa» (zgodnie z deklaracją). Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 8

Cele przedsięwzięcia : - Pokazać i ułatwić zrozumienie tego, co do tej pory było niedostępne lub niezrozumiałe. Czasem oba problemy naraz. - Zorganizować trasy odkrywcze na małych odcinkach, łatwych do pokonania. - Zjednoczyć, usystematyzować i sharmonizować działania gmin, które chciały chronić i promować swoje dziedzictwo, aby ożywić miejsca, wokół których istniały różne inicjatywy jednakże rozproszone i niespójne. - Wspierać tworzenie i rozwój działalności gospodarczej w dziedzinie środowiska, rzemiosła, rolnictwa i turystyki - Ożywiać i dynamizować «Korsykę środkową» Rezultaty : - Szybka identyfikacja «Ścieżki dziedzictwa» przez ludność - Zapewnienie jakości trasy i sprawienie, że odwiedzający ma chęć zobaczyć kolejną - Znacząca poprawa częstotliwości zwiedzania tras dzięki ścieżkom dziedzictwa(ludność miejscowa i turyści) - Utożsamianie się ludności lokalnej z miejscami i przestrzenią bezpośrednio związanymi z terytorium; utożsamianie w sensie związku «miejsca» z «ludnością» - Odkrycie przez zwiedzających miejsc dotychczas mało rozpowszechnionych - Działania szkoleniowe skierowane do szerokiego grona odbiorców - Zwiedzanie z przewodnikiem - Tworzenie i rozwój działalności gospodarczej w dziedzinie środowiska, rzemiosła, rolnictwa i turystyki - Ożywienie mikro-regionów na terenie środkowej Korsyki, dotychczas defaworyzowanych, w przeciwieństwie do rozwijanych obszarów nadbrzeżnych i równinnych. - Ponowne otwarcie przestrzeni i zakątków zamkniętych przez naturę - Dobra widoczność i czytelność przekazu dotyczącego dziedzictwa poprzez zbiór działań dydaktycznych i komunikacyjnych. - Wydanie dokumentacji poświęconej dziedzictwu Perspektywy dla zastosowania i rozpowszechniania: - Podjęcie działań uwrażliwiania i komunikowania o projekcie «Ścieżki dziedzictwa» wobec potencjalnych podmiotów zainteresowanych produktem : organizacja zwiedzania tras z przewodnikiem, obsługa grup szkolnych, organizacji dni szkoleniowych i informacyjnych, wydawanie publikacji, realizacja narzędzi interaktywnych. - Tworzenie i rozwój sieci regionalnej. Działania powiązane : - Działania promujące i rozpowszechniające informacje o ścieżkach dziedzictwa - Używanie języka korsykańskiego przy okazji różnych działań (zwiedzanie z przewodnikiem po korsykańku dla lokalnych odbiorców, wydanie dwujęzycznych publikacji) - Działanie szkoleniowe na temat ochrony środowiska i technik odnawiania budynków metodą tradycyjną, przeznaczone dla pracowników przedsiębiorstw budowlanych, urzędników gminnych, artystów, rolników oraz osób w czasie reintegracji społecznej, kobiet oraz innych odbiorców. Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 9

Francja : Animacja ścieżki dziedzictwa Nazwa dobrej praktyki : Animacja ścieżki dziedzictwa Instytucja i / lub osoba : Coop Eco Patrimoine Kontakt : Nazwisko : Dogaru Ramona Adres : Palais Brogniard, Paris Mail : coopecopatrimoine@gmail.com Streszczenie dobrej praktyki : Ta praktyka opiera się na ekspertyzie «ścieżek dziedzictwa» (ścieżki dydaktyczne w górach) zrealizowanej przez organizację na rzecz rozwoju zatrudnienia «Sud Concept». Sud Concept działa w dziedzinie zarządzania, animacji i odnowy zasobów dziedzictwa w ramach polityki zarządzania dziedzictwem oraz realizacji wieloletniego planu tworzenia «ścieżek dziedzictwa» przez Office de l Environnement de la Corse (OEC). Stanowi ona element pionierskich działań w zakresie uwrażliwiania, animacji, poszukiwania i tworzenia narzędzi promowania dziedzictwa architektonicznego i krajobrazowego terytoriów. Praktyka ta jest włączona do projektów związanych z animacją i szkoleniami mającymi na celu powiązanie lokalnych mieszkańców i turystów, tak aby skutkowało ono znaczącym rozwojem lokalnych działań. W ten właśnie sposób z inicjatywy OEC zrealizowano projekt LAB NET+ (program «Morski» 2007-2013) oraz «Spotkania wokół żywego Dziedzictwa» (2011/2012), w których punktem wyjścia były zasoby dziedzictwa, pojmowane nie jako bierny podmiot, ale jako żywa i dynamiczna materia, mająca wiele wspólnego z życiem codziennym oraz projektami mieszkańców terytorium, jako «pole doświadczalne» utożsamiania się z przeszłością oraz projekcji na przyszłość. W rezultacie, nasze miasteczka, nasze trasy, nasze krajobrazy mówią o nas. W nich zachowana jest istota danej wspólnoty, przechowywana jest pewna pamięć zbiorowa, świadcząca o tożsamości danego obszaru. Te elementy to nasze dziedzictwo i nasze miejsce na ziemi. Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 10

Kontekst realizacji : Opisane działania oraz dobra praktyka były realizowane w projekcie LAB NET +, prowadzonego przez OEC w ramach programu «Morskiego» 2007-2013 program współpracy transgranicznej Korsyka- Sardynia- Toskania Liguria. W ramach tego projektu, OEC było odpowiedzialne za realizację pilotażowych warsztatów animacji i szkoleń na terenie 5 regionów Korsyki (Alta Rocca Serra di Scopamena, Balagne- Lama, Casinca-Penta di Casinca, Haute-Gravona- Vero, Nebbiu- Sorio). Na bazie tego narzędzia stworzono i zrealizowano «Spotkania wokół żywego Dziedzictwa» w 2011/2012 roku. Odbiorcy : - Podmioty terytorialne i lokalne - Ludność / mieszkańcy lokalni - Zrzeszone podmioty, w związku z animacją ścieżek dziedzictwa : Rolnicy, sadownicy, leśnicy, specjaliści w zakresie dawnej wiedzy powiązani z promowaniem ścieżek dziedzictwa Stowarzyszenia, szczególnie stowarzyszenia na rzecz kultury, związane z historią regionu / obszaru i z promowaniem dziedzictwa danego terytorium Centra szkoleniowe Lokalne władze Struktury związane z rozwojem lokalnym W obu przypadkach dziedzictwo jest przedmiotem badań i konkretnym polem pilotażowych działań. Bardziej niż historia, ta nauczana w szkole czy książkach, dziedzictwo wprowadza jednostkę do świata pamięci zbiorowej, ponieważ należy do jej codziennej rodzinnej rzeczywistości. Historia dziedzictwa może współgrać z historią danej rodziny, dziedzictwo jest więc nie tylko spojrzeniem w przeszłość, staje się szerokim polem doświadczeń, które otwiera się na wiele różnych tematyk : architektura, archeologia, legendy, dawna wiedza... Opisana praktyka, oferując żywe podejście sensoryczne pozwala na dołączenie do niej ważnego czynnika jakim jest działanie, to które towarzyszy refleksji i pobudza zaangażowanie jednostki w projekt. Od wczoraj do dzisiaj jak postrzegamy nasze miejsce do życia, nasze dziedzictwo? Jak «żyjemy» i jak «ożywiamy» nasze terytorium? Czego możemy się nauczyć i co możemy dać naszemu regionowi? To w tym sposobie myślenia umiejscawia się nasze działanie animacyjne na ścieżkach dziedzictwa. Cel przedsięwzięcia : Współtworzenie programów animacji z lokalnymi podmiotami. Chodzi o włączenie w działania radnych, stowarzyszeń, władz lokalnych i mieszkańców w taki sposób, Rezultaty : - Uczestnictwo odbiorców w działaniach animacyjnych ( w formie warsztatów). - Wydarzenia i animacje oparte na działaniach uwrażliwiających, szkolenia teoretyczne i praktyczne. Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 11

by zapewnić jak najlepsze warunki diagnozy potrzeb animacji danego obszaru. - Stworzenie diagnozy terytorium z udziałem wszystkich podmiotów uwzględniającej ich oczekiwania i spostrzeżenia - Opracowanie programu animacji - Wydanie materiałów reklamowych i informacyjnych - Realizacja dynamicznych programów animacji Chodzi o wzbudzenie lokalnej dynamiki pozwalającej szerokiej publice zobaczyć, wiedzieć, zrozumieć i wziąć udział, tak by projekt zyskał wymiar społeczny i kulturowy. Założony cel : uwrażliwić mieszkańców, zapewnić szerokie rozpowszechnienie i informację o dziedzictwie (ścieżki dziedzictwa), wspierać rozwój trwałych działań edukacyjnych i kulturowych, inicjować tworzenie działań społeczno-ekonomicznych w regionie. Zasadniczą kwestią jest uwzględnienie specyfiki lokalnej oraz oczekiwań mieszkańców. - Ponowne odkrycie przez mieszkańców dawnej wiedzy i technik związanych z tożsamością i przynależnością terytorialną, dziedzictwem lokalnym ze wszystkimi jego składowymi poprzez proponowane działania (działania uwrażliwiające i szkoleniowe, przyjaźnie spędzony czas...) skierowane do różnych odbiorców: Radni i specjaliści Personel zarządzający obiektami (dni szkoleniowe poświęcone technikom utrzymania obiektów i ich odnawiania) mieszkańcy (uwrażliwianie, wprowadzenie do tematu) uczniowie i młodzież (edukacja, wprowadzenie do tematu) - Dynamizacja terytorium w duchu odnowionej praktyki «wspólnego działania» Perspektywy dla zastosowania i rozpowszechniania : Wsparcie partnerstwa lokalnego we «wspólnym działaniu» tzn. w budowaniu wspólnie programu animacji (wydarzenia i szkolenia) oraz w poszukiwaniu wspólnie środków na rozwijanie działań. Przeistoczenie terytorium w laboratorium, miejsce nauki i rozpowszechniania żywej wiedzy o dziedzictwie, poprzez ścieżki dziedzictwa, «pola doświadczeń» ponowne odkrywanie pamięci, projekcji na przyszłość. Powiązane działania : Sprawdzone w ramach projektu LAB.NET+ biuro OEC zostało powołane do zrealizowania «pilotażowych warsztatów animacji i szkoleń» w 5 regionach Korsyki w dziedzinie dziedzictwa architektonicznego i krajobrazowego, skierowanych do mieszkańców tych regionów. Biuro OEC połączyło siły i doświadczenia z Coop Eco Patrimoine, aby zrealizować działania związane z uwrażliwianiem, animacją, poszukiwaniem i opracowaniem narzędzi do promowania dziedzictwa architektonicznego i krajobrazowego danych regionów. Ponowne odkrycie i konkretne użycie dawnych technik w codziennym życiu mieszkańców : szczepienie drzew, budowa murów z kamienia suchego, użycie aromatycznych roślin w kuchni, tradycyjna budowa ogrodzeń, zastosowanie narzędzi i dawnej wiedzy... Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 12

France : PETRA PATRIMONIA Nazwa dobrej praktyki : PETRA PATRIMONIA Instytucja i / lub osoba : Spółdzielnia pracy Petra Patrimonia Kontakt : Nazwisko : Marie-Louise CLÉMENT Adres : Lieu-dit Lugo 202131 VENACO Tel : 04 95 31 59 52 mail : petra.patrimonia@gmail.com Streszczenie praktyki : Poprzez stworzenie spółdzielni na rzecz rozwoju zatrudnienia w branży eko-budowlanej, odnowy/rozwoju dziedzictwa region wzbogacił się o strukturę z dziedziny ekonomii społecznej. Jej zadaniem jest rozwój projektów budownictwa ekologicznego oraz związanych z odnawianiem i rozwojem dziedzictwa z zapewnieniem dostępu do tej nowej branży dla osób z niskimi kwalifikacjami, powracających na rynek pracy oraz dla kobiet - poprzez zastosowanie testowego okresu zatrudnienia. Założenie spółdzielni pracy w sektorze budownictwa ekologicznego /odnowy / rozwoju dziedzictwa architektonicznego pozwoliło na : - promowanie rozwoju «budownictwa zrównoważonego» (o neutralnym wpływie na środowisko i pozytywnej energii) - odnowę istniejących budynków z uwzględnieniem poprawy ich oddziaływania na środowisko (zmniejszenie poboru energii) - wprowadzenie nowych norm w nowych budynkach (z czasem staną się one obowiązkowe) - promowanie oznaczeń i znaków jakości (HQE i innych...) - wsparcie dla przedsiębiorstw z branży w dostosowaniu się do zmian w sektorze (nowe technologie, szkolenia pracowników, strukturyzacja sektora, etc.) - rozwój lokalnych kompetencji Spółdzielnia na rzecz rozwoju zatrudnienia w branży eko-budowlanej, odnowie/rozwoju dziedzictwa jest oparta na czterech działach : - Testowy okres zatrudnienia, w którym istnieją dwie możliwości : praca na podstawie bezpiecznej umowy (forma zatrudnienia w prawie francuskim zbliżona do pracy subsydiowanej) lub jako przedsiębiorca z umową o pracę. Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 13

- Dział związany z sektorem usług - Dział innowacji i eksperymentów Polega to na : - realizacji próbnej działalności dla liderów projektów w dziedzinie budownictwa ekologicznego, odnowy/rozwoju dziedzictwa architektonicznego, - rozwoju nowej formy zatrudnienia w sektorze budownictwa ekologicznego, odnowy/rozwoju dziedzictwa architektonicznego, - stworzeniu centrum rozwoju przedsiębiorczości i zrównoważonego rozwoju, poprzez dział innowacji i eksperymentów, który ma być wsparciem w zakresie inżynierii, opracowywania, testowania i rozpowszechniania informacji oraz organizować szkolenia w dziedzinie budownictwa ekologicznego, odnowy/rozwoju dziedzictwa architektonicznego. - wspieraniu w tworzeniu synergii kompetencji i wiedzy branżowej pozwalającej na lepszą adaptację do zmian rynkowych - wspieraniu powrotu na rynek pracy osób zagrożonych wykluczeniem - uczestniczeniu w profesjonalizacji sektora : szkolenia, programy mentorskie, spotkania spółdzielców... - stworzeniu modelu ekonomicznego, który umożliwia umocnienie i wymianę doświadczeń oraz wspiera trwałość przedsiębiorstwa - realizacji rozwiązań finansowanych z hybrydowym źródeł (publiczne/prywatne ; komercyjne/niekomercyjne) - umożliwieniu przedsiębiorcom zaangażowanie się próbne w projekty uwzględniające zagadnienia zrównoważonego rozwoju (tworzenie kapitału społecznego ze wskazaniem na oddziaływanie gospodarcze, społeczne i środowiskowe ich przedsiębiorstwa). Kontekst jej realizacji : Sektor budownictwa ekologicznego, odnowy/rozwoju dziedzictwa oraz cała branża budowlana są ściśle związane z zagadnieniem zrównoważonego rozwoju i ich oddziaływania na środowisko : - poprzez fakt używania dużej ilości surowców, materiałów budowlanych, wytwarzanie odpadów, emisję szkodliwych substancji do powietrza i wody ; - pośredni wpływ budynków na środowisko poprzez pobór energii (ogrzewanie, ciepła woda, klimatyzacja...) emisję gazów cieplarnianych, zajmowaną powierzchnię... Analiza zebranych danych ekonomicznych i społecznych dotyczących terytorium pozwoliła określić potrzeby lokalne w zakresie odnowy/rozwoju dziedzictwa architektonicznego i budownictwa ekologicznego a dzięki temu również pozwoliła poznać potencjał rozwoju dla powstającej spółdzielni w tej branży. Odbiorcy : - osoby chcące rozwijać się zawodowo w branżach związanych z odnową lub rozwojem dziedzictwa architektonicznego i krajobrazowego jak również te już związane z budownictwem ekologicznym (liderzy projektów, kobiety wracające na rynek pracy, bezrobotni, młodzież), - właściciele przedsiębiorstw i samozatrudnieni z sektorów dotkniętych trudnościami, którzy szukają alternatywy rozwoju - przedsiębiorstwa z sektora, które mają coraz większe trudności ze znalezieniem fachowców i rekrutacją pracowników, - lokalne społeczności chcące rozwijać swoje dziedzictwo oraz ożywiać region (organizacja «dni obywatelskich») Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 14

Cele przedsięwzięcia : - Wzmocnienie atrakcyjności mikro regionu, uwzględniające ochronę środowiska, respektowanie człowieka i jego rozwoju oraz zachowanie dynamiki ekonomicznej. - Działanie w sposób odpowiedzialny, udział w tworzeniu praktyk na rzecz zrównoważonego rozwoju. - Wykreowanie pewnej dynamiki na poziomie mikro regionu, która sprawi, że społeczności, obywatele, organizacje i przedsiębiorstwa będą działać w porozumieniu i synergii. Rezultaty : - Testowanie funkcjonowania przedsiębiorstwa społecznego ze wsparciem w zakresie tworzenia, produkcji, prowadzenia przedsiebiorstwa. - Ograniczenie izolacji liderów projektów i dostarczenie wsparcia na poziomie szkoleń, wymiany doświadczeń i strukturyzacji ich projektów oraz mentoring. Szerzej, o o Propozycja nowatorskiego modelu ekonomicznego, wiążącego zatrudnienie, rozwój społeczny, wyniki ekonomiczne i dbałość o środowisko. Stworzenie w tym miejscu laboratorium, centrum szkoleń i rozpowszechniania informacji na temat zrównoważonego rozwoju w MŚP w ramach profesjonalnego wsparcia. Co więcej, spółdzielnia, poprzez swój dział innowacji/eksperymentów odgrywa ważną rolę w zakresie uwrażliwiania na zagadnienia zrównoważonego rozwoju wszystkich podmiotów i mieszkańców regionu : dostęp do materiałów w centrum informacji, organizacja wydarzeń tematycznych, warsztatów, wizyt w budynkach zrównoważonych... Perspektywy dla zastosowania i rozpowszechniania : W kontekście kryzysu gospodarczego, sektor budowlany : budownictwo ekologiczne, odnowa/rozwój dziedzictwa architektonicznego może być postrzegane jako alternatywa dla bezrobocia osób marginalizowanych a zainteresowanych tą dziedziną i możliwość utworzenia miejsc pracy. Budownictwo ekologiczne, czynnik zrównoważonego rozwoju jest również odpowiedzią na wymagania wynikające z Karty Środowiskowej. Sektor ten stanowi ważny potencjalny rynek oraz oferuje możliwości zatrudnienia i rozwijania nowych kompetencji dla osób, które chcą otwierać działalność dospodarczą. Działania powiązane : Spółdzielnia pełni również rolę przedsiębiorstwa na rzecz kultury, gdyż jej celem jest ochrona i rozwój dziedzictwa. Wymaga to również nowych kompetencji, tak jak uwrażliwianie społeczeństwa i mieszkańców regionu. Aby dotrzeć do szerokiego grona odbiorców organizowane są konferencje tematyczne przeznaczone dla specjalistów, ale i do ogółu społeczeństwa. W szkołach odbywają się warsztaty praktyczne. Inicjatywy te dają mieszkańcom możliwość zaangażowania się w ochronę i rozwój ich dziedzictwa. Co więcej, taka praktyczna nauka pozwala na większe uwrażliwienie wszystkich podmiotów i lepsze poznanie zrównoważonych technik odnowy/rozwoju dziedzictwa. Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 15

Francja : Promowanie/rozwój dziedzictwa Nazwa dobrej praktyki : Promowanie/rozwój dziedzictwa Instytucja i /lub osoba : Institut pour le Développement et la Formation Kontakt : Nazwisko : Ramona DOGARU Adres : Institut pour le Développement et la Formation 2, Chemin de l Annonciade 20200 Bastia Tel : 04 95 38 01 03 Mail : r.dogaru@gmail.com Streszczenie praktyki: L Institut pour le Développement et la Formation (Instytut Rozwoju i Szkoleń) wypracował dobrą praktykę w oparciu o różne szkolenia, które prowadzi w dziedzinie promowania/rozwoju dziedzictwa, a w szczególności dotyczące kwalifikacji wstępnej «Technik rzeczoznawca dziedzictwa» oraz szkolenia certyfikowane «Rzeczoznawca dziedzictwa». Działania te pozwalają odbiorcom (osoby szukające pracy, szkolenia na warsztatach szkolnych): - zrealizować prace - promować, oprowadzać po obiekcie dziedzictwa, uwrażliwiać odbiorców - rozwijać lokalne zatrudnienie - stworzyć, pilotować, zarządzać projektem promowania dziedzictwa - rozszerzyć zakres swoich kompetencji i działań - wyspecjalizować się i nabyć nowe uzupełniające kompetencje, tak by byli w stanie brać udział w odnawianiu lub utrzymaniu dawnego budynku z użyciem specyficznych materiałów i dawnej wiedzy, - wybrać techniki budowlane oraz materiały uwzględniając historię i otoczenie obiektu - zarejestrować swoje działania zgodnie z prawem francuskim - samemu poprowadzić budowę lub odbudowę obiektów z kamienia suchego Działania takie pozwalają jednocześnie na realizację prac, które będą podnosiły wartość danego obiektu (budowa lub Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 16

odbudowa obiektów z kamienia suchego, zwłaszcza dzięki zastosowaniu technik pokrycia i bielenia wapnem) oraz na rozwijanie umiejętności animowania takich przestrzeni i uwrażliwiania odbiorców na kwestie związane z dziedzictwem. Poziom specjalizacji «rozwój/promocja dziedzictwa» sytuuje się pomiędzy kierownikiem budowy a robotnikiem kwalifikowanym. Zakres jego pracy określa siępomiędzy budową, kierownikiem budowy lub architektem, rzeczoznawca monituruje realizację projektu. Jako osoba zaznajomiona z tradycyjnymi technikami odbudowy, respektującymi reguły fachu, rzeczoznawca działa autonomicznie, ale również w zespole. Opisywana dobra praktyka oraz to działanie wpisały się w rzeczywiście wykonaną pracę partnerów przeprowadzoną w projekcie wspólnie z Office de l Environnement de la Corse w ramach programu RACINE (2009-2011) «międzynarodowe działania innowacyjne», które zostały prawnie zatwierdzone jako szkolenia : * kwalifikacja wstępna «Technik rzeczoznawca dziedzictwa», zrealizowane w Sorio i w Luri w 2010 r. ; * szkolenie certyfikowane «Rzeczoznawca dziedzictwa», zrealizowane w Sorio w 2011 r. i w Penta di Casinca w 2012 r. Kontekst realizacji : Zarządzanie, animacja i odnowa dziedzictwa są dzisiaj w centrum zagadnień związanych z rozwojem regionalnym. Co za tym idzie, rozwój gospodarczy terytoriów sprawia, że pojawiają się nowe działalności i nowe miejsca pracy Jednak oprócz zachowania krajobrazów coraz ważniejsza staje się atrakcyjność danego miejsca, jego poczucie odrębności i żywotność. Klasyczne podejście do przekazywania wiedzy dzisiaj powinno być rozszerzone przez podejście wielodyscyplinarne. Stworzenie koncepcji «rzeczoznawcy dziedzictwa» podkreślając znaczenie zasobów terytorialnych pozwala na wykreowanie nowego modelu rozwoju. Realizacja tej praktyki wpisuje się w kontekst mobilizacji partnerów i pracy w partnerstwie. Odbiorcy : - Poszukujący pracy (praca w powiązaniu z Rejestrem Pracy- odpowiednik rejestru bezrobotnych) - Specjaliści z branży budowlanej - Każda osoba chcąca kontynuować/rozwinąć swój własny projekt w powiązaniu z wymaganiami dotyczącymi dziedzictwa i konieczności dostosowania się do przepisów z nimi związanych. Cel przedsięwzięcia : - Szkolenie do zawodu technik «rzeczoznawca dziedzictwa» dla osób bezrobotnych pozwalające na uzyskanie kwalifikacji potwierdzających umiejętności zawodowe (certyfikacja) - Wprowadzenie certyfikacji zawodowej przyznawanej przez Federację Szkolenia Zawodowego (potwierdzenie kompetencji) pozwalającej każdemu stażyście, po zakończeniu toku szkolenia, uzyskać certyfikat zawodowy ułatwiający powrót na rynek pracy. - Ukazanie wartości/promowanie lokalnych zasobów dziedzictwa poprzez koncepcje «rzeczoznawcy Rezultaty : Przeprowadzone prace pozwoliły na stworzenie narzędzi animacji terytorialnej (przewodnik dydaktyczny, metoda oceny kompetencji...) poprzez seminaria dotyczące animacji i krzyżowej ekspertyzy co do organizacji prac budowlanych w ramach powrotu na rynek pracy, szkolenia i animacji terytorialnej. Ta dobra praktyka spowodowała : - mobilizację podmiotów lokalnych odnośnie wprowadzenia szkoleń certyfikowanych «rzeczoznawca dziedzictwa» - ożywienie regionalne, wpisujące się w ramy odnowionej praktyki «Wspólnego działania» - ponowne przyswojenie przez odbiorców docelowych dawnej wiedzy i technik związanych z odnową lokalnego dziedzictwa, Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 17

dziedzictwa», promowanie nowego modelu rozwoju terytorialnego opartego na potencjale dziedzictwa architektonicznego i krajobrazowego gmin. - Współudział w rozwijaniu zatrudnienia lokalnego poprzez szkolenia/kwalifikacje, w ramach tej dobrej praktyki. jego wpływu na region jako czynnika identyfikacji terytorialnej. - Szkolenie/kwalifikację odbiorców docelowych, powrót na rynek pracy - Rozwój lokalnego zatrudnienia Perspektywy zastosowania i rozpowszechniania : Zdobyte doświadczenie pozwoli rzeczoznawcy na robienie postępów ku pełnieniu funkcji współpracownika osób kierujących przedsiębiorstwami, zwłaszcza w organizacjach rzemieślniczych, których główną działalnością jest odnowa i odbudowa dziedzictwa. Co więcej, po uzupełnieniu szkoleń z zakresu zarządzania specjalista taki będzie mógł stworzyć lub poprowadzić małe przedsiębiorstwo Działania powiązane : Polityka zarządzania dziedzictwem prowadzona przez (CTC Wspólnota Terytorialna Korsyki), realizacja wieloletnich programów zagospodarowania takich jak «Ścieżki Dziedzictwa», zapotrzebowanie ze strony gmin i związków gmin pokazują rzeczywiste potrzeby w zakresie zachowania i odnowy dziedzictwa. Ta dobra praktyka dostarcza konkretnych rozwiązań związanych z tymi potrzebami. Obecnie polityki zarządzania terytorialnego uwzględniają rozszerzenie tej dobrej praktyki, szczególnie w zakresie rozwijania kwalifikacji na danym obszarze i powiązania jej z pragnieniem gmin odnośnie nadania znaczenia ich dziedzictwu. Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 18

Belgia : «Verviers & Moi» Nazwa dobrej praktyki : «Verviers & Moi» Instytucja i /lub osoba: Centre d Information et d Education populaire de Verviers Centrum informacji i edukacji powszechnej w Verviers Kontakt : Nazwisko : Philippe Taquet Adres : Rue du centre 81, 4800 Verviers Tel : 0479/64 58 38 mail : philippe.taquet@moc.espace28.be Streszczenie praktyki : Miasto Verviers posiada niezaprzeczalnie bogate dziedzictwo zarówno architektoniczne, kulturowe, przyrodnicze i historyczne. Verviers jest piątym miastem walońskim pod wzgledem klasyfikacji dóbr. Projekt «Verviers & Ja» zainicjowany przez CIEP ma na celu wspólne stworzenie aplikacji audioprzewodnika w celu promowania najcenniejszych miejsc zwiazanych z dziedzictwem. Grupa złożona z mieszkańców i mieszkanek Verviers pod kierownictwem CIEP ma za zadanie wybór różnych znaczących budynków (dziedzictwo architektoniczne) i jednej lub dwóch oznakowanych ścieżek (dziedzictwo przyrodnicze) posiadających atuty turystyczne. Celem jest stworzenie aplikacji audioprzewodnika na smartfony, który byłby aktualny, udostępniany za darmo każdej zainteresowanej osobie (mieszkańcowi Verviers lub turyście) chcącej odkrywać skarby dziedzictwa Verviers. Po ściągnięciu aplikacji na telefon komórkowy, użytkownik może się udać na wirtualną wycieczkę po Verviers i otaczających je terenach. Projekt pozwala na promowanie dziedzictwa Verviers w celach turystycznych, mobilizując jednocześnie mieszkańców w programie, który podkreśla ich kompetencje osobiste oraz zainteresowanie własnym miastem. Obecnie grupa projektowa spotyka się regularnie by opracowywać nowe trasy, a wiele tras miejskich zostało już opracowanych. Kontekst realizacji : Miasto Verviers jest dawnym międzynarodowym centrum produkcji wełny, którego rozwój rozpoczął się w czasie pierwszej rewolucji przemysłowej. Wiele budynków i zabudowań miejskich świadczy o tej przemysłowej bogatej historii, co należy podkreślić, Odbiorcy : - Mieszkańcy regionu - Turyści - Uczniowie i młodzież - Podmioty gospodarcze, społeczne, organizacje działające w dziedzinie edukacji, szkoleń, ochrony środowiska, Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 19

również w sposób negatywny wpłynęło na lokalne środowisko. Na skutek kryzysu w latach 70-tych i koniec przemysłu produkcji wełny Verviers zubożało i stało się miastem o wysokim poziomie bezrobocia i ze znaczącym udziałem ludności obcego pochodzenia. Obecnie cierpi na tym wizerunek miasta, zarówno postrzeganie go przez własnych mieszkańców jak i z zewnątrz. W związku z tym, miasto Verviers zamówiło wykonanie badania, które ma określić jego współczesny wizerunek i tożsamość, zwłaszcza wobec bliskiego sąsiada miasta Liege, które pretenduje do miana regionalnej metropolii. rolnictwa i turystyki. Cel przedsięwzięcia : - Promowanie dziedzictwa przyrodniczego i architektonicznego Verviers na bazie kompetencji i zainteresowania mieszkańców własnym miastem ; - Propozycja tras wycieczkowych, które są dość krótkie i łatwe do pokonania ; - Użycie nowych technologii (audioprzewodnik) jako narzędzia promowania dziedzictwa ; - Stworzenie sieci kompetencji związanych z rozwojem turystyki kładąc nacisk na udział czynnika obywatelskiego ; - Ożywienie i aktywizacja Verviers, przywrócenie mieszkańcom poczucia dumy z własnego miasta, chęci inwestowania w nie i jego promowanie. Rezultaty : - Świadomość konieczności zaangażowania obywateli ; - świadomość wartości promowania dziedzictwa jako dźwigni rozwoju społeczno-gospodarczego regionu ; - stworzenie aplikacji audioprzewodnika ; - zorganizowanie obywatelskiej grupy chcącej promować dziedzictwo swojego miasta ; - poczucie przynależności terytorialnej u lokalnej ludności ; - odkrycie przez zwiedzających miejsc dotąd nie promowanych ; - stworzenie oferty uzupełniającej dla dotychczas istniejącej a związanej z dziedzictwem ; - podkreślenie wagi istniejących inicjatyw promowania dziedzictwa ; - powiązanie działań w sieć ; - dobre informowanie o naszych działaniach. Perspektywy zastosowania i rozpowszechniania: - powiadomienie o naszych działaniach agencji turystycznych i propozycja zastosowania naszego modułu audioprzewodnika; - obrona założenia o konieczności zaangażowania mieszkańców (podejście partycypacyjne) w promowanie dziedzictwa regionalengo ; - kontynuacja opracowywania tematycznych tras z przewodnikiem oraz użycie audioprzewodnika ; - tworzenie i rozwój regionalnej sieci promowania dziedzictwa. Specjalizacja w podejściu obywatelskim. Działania powiązane : - Działania promujące grupy projektowej oraz rozpowszechnianie naszych tras z przewodnikiem ; - Wpisanie się do sieci agencji turystycznych ; - Rozwój kompetencji eksperckich w zakresie rozwoju regionalnego. Projekt N 2013-1-FR1-GRU06-49433 20