Komitet ds. Gospodarki Przestrzennej Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej Ausschuss für Raumordnung der deutsch-polnischen Regierungskommission für regionale und grenznahe Zusammenarbeit Materiał roboczy Wizualizacja i opis sytuacji wyjściowej Zawarte w tym dokumencie mapy nie są mapami topograficznymi i nie zawierają formalnych ustaleń planistycznych.
Komitet ds. Gospodarki Przestrzennej Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej Ausschuss für Raumordnung der deutsch-polnischen Regierungskommission für regionale und grenznahe Zusammenarbeit Zapraszamy do udziału w dyskusji nad Wspólną koncepcją przyszłości 2030 dla polsko-niemieckiego obszaru powiązań! Wspólnie w przyszłość! W oparciu o wieloletnie doświadczenie współpracy w dziedzinie planowania przestrzennego Komitet ds. Gospodarki Przestrzennej Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej (w skrócie Polsko- Niemiecki Komitet ds. Gospodarki Przestrzennej) podjął decyzję w sprawie wspólnego wypracowania wyobrażeń, jak powinien wyglądać obszar po obu stronach Odry w roku 2030. Opracowana zostanie Wspólna koncepcja przyszłości 2030 dla polsko-niemieckiego obszaru powiązań. Zapraszamy Państwa serdecznie do włączenia się do dyskusji nad Koncepcją Przyszłości! Poniżej znajdą Państwo projekty czterech map tematycznych, które wizualizują sytuację wyjściową w 2016 r. w odniesieniu do ważnych pól współdziałania. Mapy razem z częścią opisową stanowią punkt wyjścia do opracowania właściwej Koncepcji Przyszłości. będzie mogła być uwzględniona w procesie prac nad Koncepcją Przyszłości. Formularz zwrotny będzie dostępny do końca marca 2016 roku. Państwa opinie zostaną podsumowane i będą włączone do procesu dyskusji nad Koncepcją. Wszystkie opinie zostaną uwzględnione w pracach nad Wspólną koncepcją przyszłości 2030 dla polsko-niemieckiego obszaru powiązań. Dyskusja dotycząca pierwszego projektu Koncepcji Przyszłości przewidziana jest w ramach posiedzenia Polsko-Niemieckiego Komitetu ds. Gospodarki Przestrzennej w końcu kwietnia 2016 r. Zakończenie prac nad Koncepcją Przyszłości planowane jest do końca 2016 r. Przedstawiciele samorządów, uczelni oraz dalsi specjaliści będą mieli okazję przedstawić dalsze propozycje i uwagi w ramach warsztatów i sympozjum naukowego w dniu 18 marca 2016 r., w Szczecinie. Mapy nie są mapami topograficznymi i nie zawierają formalnych ustaleń planistycznych. Mają one przede wszystkim za zadanie pokazanie potencjału i możliwości rozwoju. W odniesieniu do map oraz dotychczas wypracowanych wstępnych ram Koncepcji Przyszłości polsko-niemieckiego obszaru powiązań mogą Państwo przesłać opinie za pośrednictwem następującej strony internetowej: http://wkp2030.kooperacja-bez-granic.pl http://gzk2030.kooperation-ohne-grenzen.de Proszę pozwolić zadziałać wyobraźni i przesłać nam Państwa pomysły, jak obszar ten mógłby wyglądać w roku 2030! Im wcześniej Państwo prześlą nam swoją opinię i im precyzyjniej Państwa opinia będzie sformułowana, tym lepiej
- 3 -
- 4 - I Osadnictwo i powiązania transportowe / Siedlung und verkehrliche Verflechtungen Opis sytuacji wyjściowej, z uwzględnieniem rozwoju przewidzianego w ramach Transeuropejskiej Sieci Transportowej (TEN-T) 1. Na polsko-niemieckim obszarze powiązań istnieje policentryczny system miast, złożony z następujących elementów: a. ośrodek pełniący funkcję stołeczną: Berlin b. ośrodki pełniące funkcje metropolitalne o znaczeniu europejskim: Szczecin, Poznań, Wrocław, Drezno, Lipsk c. ośrodki pełniące funkcje wyższego rzędu, będące zarazem siedzibą administracji landu lub województwa: Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski, Schwerin, Poczdam d. inne ośrodki pełniące funkcje wyższego rzędu 2. Szczecin to centrum jednego z nielicznych transgranicznych regionów metropolitalnych w Europie. 3. Ośrodki polsko-niemieckiego obszaru powiązań mają być ze sobą połączone Transeuropejską Siecią Transportową (TEN-T) w komunikacji drogowej i kolejowej. Transeuropejska Sieć Transportowa składa się z sieci bazowej i sieci kompleksowej. Sieć bazowa powinna być ukończona najpóźniej do roku 2030, a sieć kompleksowa najpóźniej do roku 2050. 4. Połączenia między ośrodkami pełniącymi funkcje metropolitalne o znaczeniu europejskim będą przeważnie częścią sieci bazowej. Połączenia między ośrodkami pełniącymi funkcje metropolitalne o znaczeniu europejskim oraz ośrodkami pełniącymi funkcje wyższego rzędu będą przeważnie częścią sieci kompleksowej. 5. Sieć bazowa dzieli się na korytarze. Cztery korytarze sieci bazowej będą miały szczególne znaczenie dla polsko-niemieckiego obszaru powiązań: a. Baltic-Adriatic: Świnoujście-Szczecin-Poznań-Wrocław (transport kolejowy) oraz Świnoujście- Szczecin-Gorzów Wielkopolski-Zielona Góra-Legnica-Wrocław (transport drogowy) b. Scandinavian-Mediterranean: Rostock-Berlin-Lipsk c. Orient/East-Med: Hamburg/Rostock-Berlin-Drezno d. North Sea-Baltic: Berlin-Frankfurt nad Odrą/Słubice-Poznań 6. Korytarze sieci bazowej Baltic-Adriatic, Scandinavian-Mediterranean oraz Orient/East-Med mają tworzyć wydajne połączenia portów w Szczecinie, Świnoujściu i Rostocku. Połączenie w ramach sieci bazowej Berlin-Szczecin będzie łączyć ww. korytarze sieci bazowej. 7. Korytarz sieci bazowej North Sea-Baltic i połączenie w ramach sieci bazowej Lipsk-Drezno-Wrocław ( Via Regia ) z odgałęzieniem do i z Magdeburga mają uzupełnić sieć bazową na linii Wschód-Zachód. 8. Dodatkowo istnieją uzupełniające połączenia o znaczeniu transgranicznym, które nie są częścią Transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T), a ich rozwój zależy od decyzji na szczeblu krajowym i regionalnym. 9. Lotniska i porty morskie stanowią ważną funkcję bram do regionu. Lotniska o największym ruchu pasażerskim to lotniska Berlina (w przyszłości BER), Lipsk/Halle, Wrocław, Drezno i Poznań. Lotniska w Szczecinie i Rostocku oraz lotniska lokalne (np. Zielona Góra-Babimost, Heringsdorf) uzupełniają sieć dużych lotnisk. 10. Porty morskie o największych przeładunkach to porty w Rostocku, Świnoujściu, Szczecinie, Wismarze, Policach i Sassnitz. Mniejsze porty (np. Stralsund, Kołobrzeg) i porty śródlądowe uzupełniają sieć dużych portów morskich. 11. Rzeki Odry, Łaby, Haweli i Piany tworzą razem z przyległymi kanałami (np. Kanał Odra-Hawela, Kanał Łaba-Hawela, Kanał Odra-Sprewa) sieć śródlądowych dróg wodnych w polsko-niemieckim obszarze powiązań. Droga wodna ze Szczecina do Berlina i dalej w kierunku Magdeburga ma stanowić część sieci bazowej.
- 5 -
- 6 - II Zasoby przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe / Natürliche, landschaftliche und kulturelle Ressourcen Opis sytuacji wyjściowej 1. Polsko-niemiecki obszar powiązań jest różnorodnym obszarem obejmującym atrakcyjne obszary krajobrazowe i historycznie powstałe krajobrazy kulturowe. Dużą część jego powierzchni stanowią obszary chronione, w tym 11 parków narodowych i 7 rezerwatów biosfery. 2. Wiele obszarów chronionych znajduje się w bezpośrednim obszarze granicznym. Zaliczają się do nich Woliński Park Narodowy, Park Narodowy Dolina Dolnej Odry z przyległymi parkami krajobrazowymi oraz Park Narodowy Ujście Warty. W południowej części pogranicza znajduje się transgraniczny Geopark Łuk Mużakowa. 3. Wybrzeże Bałtyku, góry, rzeki i pojezierza tworzą charakterystykę struktury przestrzennej polskoniemieckiego obszaru powiązań. W wielu z tych obszarów turystyka ma duże znaczenie gospodarcze i istnieją różnorodne oferty dla różnych grup docelowych. 4. Zaliczają się do nich również uzdrowiska z atrakcyjnymi ofertami turystyki zdrowotnej. 5. W polsko-niemieckim obszarze powiązań istnieje 7 zabytkowych obiektów i zespołów uznanych przez UNESCO jako element światowego dziedzictwa kultury: a. Starówki miast Stralsund i Wismar b. Zespoły pałacowo-ogrodowe Poczdamu i Berlina c. Wyspa muzeów w Berlinie d. Osiedla berlińskiego modernizmu e. Park Mużakowski w Bad Muskau i Łęknicy f. Kościoły pokoju w Jaworze i Świdnicy g. Hala Stulecia we Wrocławiu Ponadto kilka obszarów starych lasów bukowych w Meklemburgii-Pomorzu Przednim i Brandenburgii zostało uznanych przez UNESCO jako element światowego dziedzictwa przyrodniczego. 6. Rzeki w polsko-niemieckim obszarze powiązań są wspólnym dziedzictwem przyrodniczym, które łączy regiony po obu stronach granicy. Aspektem, który w szczególny sposób czyni współpracę transgraniczną konieczną, jest zagrożenie powodziowe. Następujące obszary mają przy tym szczególne znaczenie: a. Zalew Szczeciński b. Odra graniczna od ujścia Nysy Łużyckiej do Szczecina, z uwzględnieniem odcinków Odry położonych dalej w górę rzeki c. Nysa Łużycka
- 7 -
III Gospodarka, nauka i edukacja / Wirtschaft, Wissenschaft und Bildung Opis sytuacji wyjściowej - 8-1. Duże ośrodki to motory rozwoju polsko-niemieckiego obszaru powiązań z ich zróżnicowanymi funkcjami w dziedzinie gospodarki, usług, szkół wyższych, badań naukowych oraz turystyki miejskiej i kulturalnej. 2. Wiele ośrodków stanowi siedzibę renomowanych uniwersytetów, szkół wyższych lub akademii i przyciąga również renomowane instytuty badawcze: a. Berlin-Brandenburgia: Berlin, Poczdam, Chociebuż, Frankfurt nad Odrą b. Saksonia: Drezno, Lipsk, Chemnitz, Freiberg c. Meklemburgia-Pomorze Przednie: Rostock, Greifswald d. Wielkopolskie: Poznań e. Dolnośląskie: Wrocław f. Zachodniopomorskie: Szczecin, Koszalin g. Lubuskie: Zielona Góra, Słubice (Collegium Polonicum, wspólna placówka Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą i Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) 3. Wyższe szkoły zawodowe i technika zawodowe oraz instytuty badawcze w mniejszych ośrodkach uzupełniają obraz zróżnicowanej struktury szkół wyższych i placówek badawczych. 4. Ośrodki w polsko-niemieckim obszarze powiązań stanowią popularne cele turystyki miejskiej i kulturowej. Zdecydowanie najwięcej noclegów odnotowuje się w Berlinie, po nim następują Drezno, Lipsk, Rostock, Wrocław, Poznań, Poczdam, Świnoujście i Szczecin. 5. W obszarze poza wielkimi ośrodkami sytuacja jest bardziej zróżnicowana. Z jednej strony istnieją obszary o dużym udziale zatrudnienia w przemyśle oraz wieloma lokalizacjami dużych zakładów przemysłowych. Z drugiej strony istnieją obszary, w których z różnych powodów (np. z powodu deficytów rozwojowych lub z powodu skutków przemian demograficznych) zagrożony jest wystarczający dostęp do dóbr i usług. 6. Obszar powiązań ciągle jeszcze charakteryzuje się znaczącymi dysproporcjami ekonomicznymi. W czasie gdy PKB na głowę za 2013 rok mieszkańca w Meklemburgii-Pomorzu Przednim, Berlinie, Brandenburgii i Saksonii wynosił średnio 27.330 EUR, w zachodniopomorskim, lubuskim, wielkopolskim i dolnośląskim osiągnął średnio wartość 10.630 EUR. Wynikające z tego różnice w standardzie życia prowadzą do różnic w sytuacji życiowej po obu stronach granicy i mają odczuwalny wpływ na procesy ekonomiczne i społeczne (np. dojazd do pracy po drugiej stronie granicy, podejmowanie prac niskopłatnych). 7. Szczególną cechą polsko-niemieckiego obszaru powiązań są mniejsze i większe miasta i ośrodki położone bezpośrednie nad Odrą i Nysą Łużycką. Miasta te oraz ich otoczenie są razem z większymi ośrodkami szczególnymi punktami krystalizacyjnymi wymiany transgranicznej.
- 9 -
- 10 - IV Energetyka / Energie Opis sytuacji wyjściowej, z uwzględnieniem projektów przewidzianych w ramach Transeuropejskich Sieci Energetycznych (TEN-E) 1. Bezpieczeństwo zaopatrzenia w energii jest ważnym celem zarówno w Polsce jak i w Niemczech. 2. Obecna struktura produkcji energii w polsko-niemieckim obszarze powiązań jest zdominowana przez konwencjonalne źródła energii i duże elektrownie. W miastach produkowana jest zarówno energia elektryczna, jak i cieplna (przesyłana za pośrednictwem sieci ciepłowniczych), wytwarzana metodą kogeneracji. 3. W Brandenburgii, Saksonii, na Dolnym Śląsku i w Wielkopolsce eksploatowane są wielkie kopalnie odkrywkowe węgla brunatnego. Zarówno w Niemczech, jak i w Polsce toczy się dyskusja o przyszłości węgla brunatnego jako źródło energii ze względu na wysokie emisje dwutlenku węgla i intensywną eksploatację krajobrazu. 4. Energia wiatru jest obecnie najważniejszym odnawialnym źródłem energii, którego wykorzystanie rośnie we wszystkich regionach polsko-niemieckiego obszaru powiązań. W niektórych regionach wnosi ona już odczuwalny wkład w zaopatrzenie w energię. 5. Energia słoneczna, energia z biomasy, energia wodna i energia geotermalna to dalsze możliwości wytwarzania energii odnawialnej. Biomasa już teraz jest stosowana w dużych elektrowniach jako paliwo dodatkowe w celu poprawy bilansu CO 2. 6. Istniejące i planowane elektrownie szczytowo-pompowe mogą pomóc w okresowym magazynowaniu nadwyżkowej energii i w zapewnieniu niezbędnej mocy służącej pokryciu szczytowego zapotrzebowania na energię. 7. Zarówno w Polsce jak i w Niemczech rozbudowywane są sieci przesyłowe najwyższych napięć. W Polsce chodzi przede wszystkim o zwiększenie bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię, w Niemczech natomiast na pierwszym planie znajduje się cel lepszego wykorzystania mocy wytwórczych. Aby połączyć ze sobą sieci przesyłowe najwyższych napięć w Polsce i Niemczech planowana jest modernizacja i budowa nowych połączeń transgranicznych.