JĘZYK POLSKI WYMAGANIA EDUKACYJNE do programu ZROZUMIEĆ TEKST. ZROZUMIEĆ CZŁOWIEKA, nr aprobaty MEN: DKOS-5002/17/08 Rok szkolny 2012/13 klasa II - III Do najważniejszych celów nauczania i wychowania, zakładanych w programie Zrozumieć tekst zrozumieć człowieka, należą: 1. Poznanie tekstów kultury, stanowiących trwałe dziedzictwo kulturowe Europy (przede wszystkim w zakresie następującej wiedzy: nadawca, odbiorca, czas powstania, przynależność gatunkowa, funkcja). 2. Rozumienie tekstów kultury na poziomie znaczeń dosłownych (streszczanie, dostrzeganie głównego tematu, formułowanie idei przewodniej itd.). 3. Odczytywanie tekstów kultury na poziomie znaczeń dodatkowych (alegorycznych, symbolicznych, metaforycznych, parabolicznych). 4. Odczytywanie tekstów literackich w wymiarze antropologicznym jako wyrazu natury i istoty człowieka. 5. Odczytywanie tekstów literackich w wymiarze aksjologicznym; dostrzeganie ich wartości etycznych, estetycznych, uniwersalnych i narodowych. 6. Rozpoznawanie i interpretowanie w testach kultury istotnych toposów i motywów, świadczących o ciągłości kultury śródziemnomorskiej. 7. Wykorzystywanie podstawowych kontekstów do odczytania tekstów kultury. 8. Poznanie wyróżników kodu komunikacyjnego dzieła literackiego na tle kodów innych dziedzin sztuki. 9. Posługiwanie się podstawowym aparatem pojęciowym (teoretyczno- i historyczno-literackim oraz językoznawczym) przy odbiorze tekstów kultury. 10. Rozumienie podstawowych procesów historyczno-kulturowych; krytyczna ocena zjawisk kulturowych w kulturze dawnej i współczesnej. 11. Posługiwanie się polszczyzną literacką w mowie i piśmie; przestrzeganie zasad poprawności i stosowności językowej w obu odmianach języka. 12. Przygotowanie dłuższej wypowiedzi ustnej i pisemnej; respektowanie wyznaczników gatunkowych danej formy wypowiedzi. 13. Rozpoznawanie i budowanie wypowiedzi językowych o różnych funkcjach; nazywanie i świadome wykorzystywanie środków językowych służących realizacji tych funkcji. 14. Formułowanie własnych opinii i skuteczna obrona własnego stanowiska. 15. Korzystanie z różnorodnych źródeł informacji (poszukiwanie i przetwarzanie informacji z wykorzystaniem nowoczesnych technologii informacyjnych). 16. Aktywne uczestnictwo w życiu kulturalnym i społecznym. 17. Budowanie postawy tolerancji i poszanowania wobec innych poglądów, przekonań, hierarchii wartości przy jednoczesnej samodzielności poznawczej i niepodatności na manipulację. 18. Budzenie refleksji dotyczących świata, różnorodnych relacji międzyludzkich, wartości; uwrażliwienie na drugiego człowieka i jego problemy. 19. Zakorzenienie w tradycji, rozumiane również jako internalizacja uniwersalnego systemu etycznego kultury europejskiej. 20. Branie odpowiedzialności za własny rozwój i samodoskonalenie (umiejętność dokonywania obiektywnej samooceny, racjonalnego planowania i podejmowania decyzji, konsekwentnej realizacji zamierzeń, wyciągania wniosków z błędów i porażek). PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW Realizacja programu Zrozumieć tekst zrozumieć człowieka pozwala wyposażyć absolwenta szkoły ponadgimnazjalnej w określony zasób wiedzy i umiejętności, związanych zarówno z odczytywaniem różnych tekstów kultury, jak i tworzeniem własnych wypowiedzi oraz organizacją procesu samokształcenia. 1
Zestaw zakładanych osiągnięć ucznia, pozostający w ścisłym związku ze standardami maturalnymi, obejmuje zagadnienia z zakresu kształcenia literacko-kulturowego i językowego, a zarazem odnosi się bezpośrednio do materiału nauczania oraz celów edukacyjnych. Uczeń potrafi: W ZAKRESIE POSIADANEJ WIEDZY na poziomie podstawowym: wyjaśnić istotę odrębności literatury wobec innych dziedzin piśmiennictwa, objaśnić istotę rozróżnienia trzech rodzajów literackich, podać najważniejsze cechy rodzajowe tekstów lirycznych, epickich i dramatycznych, objaśnić znaczenie nazw epok literackich, przyporządkować epoce nazwiska najważniejszych twórców kultury i wskazać ich dzieła, umiejscowić dzieło literackie na osi chronologicznej (przyporządkować je epoce historycznoliterackiej), streścić dzieła literackie przewidziane programem dla poziomu podstawowego, wskazując nich najważniejsze wątki i problemy, scharakteryzować program ideowy i artystyczny poszczególnych epok, wymienić cechy gatunkowe najważniejszych dla danej epoki gatunków literackich, omówić budowę systemu językowego, wskazać elementy aktu komunikacji językowej, wymienić podstawowe funkcje wypowiedzi językowych, określić najważniejsze cechy językowe stylów funkcjonalnych w polszczyźnie, wymienić podstawowe typy stylizacji, podać genezę i objaśnić znaczenie najczęściej pojawiających się w tekstach związków frazeologgicznych o pochodzeniu biblijnym i mitologicznym, wskazać najważniejsze zmiany w rozwoju historycznym polszczyzny, określić wyróżniki gatunkowe podstawowych typów uczniowskich wypowiedzi ustnych (np. negocjacje, dyskusja, prezentacja) i pisemnych (np. analiza kierowana, rozprawka, referat) oraz tekstów użytkowych (np. podanie, list motywacyjny, CV); określić problematykę utworów literackich przewidzianych programem dla poziomu rozszerzonego oraz poznanych w trakcie lektury własnej, zdefiniować podstawowe kategorie estetyczne, prześledzić przemiany światopoglądowe w kolejnych epokach historycznoliterackich; określić rodzaj zależności pomiędzy ich programami ideowymi oraz artystycznymi (polemika, kontynuacja), omówić ewolucję najważniejszych gatunków literackich, podać genezę i objaśnić znaczenie związków frazeologicznych, aforyzmów, skrzydlatych słów, pochodzących z różnych rodzajów tekstów, określić wyróżniki gatunkowe analizy porównawczej oraz eseju (jako szkolnej językowej wypowiedzi pisemnej). W ZAKRESIE ANALIZY I INTERPRETACJI TEKSTU (CZYTANIE TEKSTU) na poziomie podstawowym: odczytać tekst (fragment tekstu) na poziomie znaczeń dosłownych, określić tematykę tekstu, sformułować myśl streszczającą ogólną ideę tekstu (fragmentu tekstu), odczytać tekst (fragment tekstu), wskazując na jego znaczenia przenośne, usytuować znaczący fragment utworu literackiego (np. inwokacja, scena finałowa) w całości dzieła, wskazać znaczenie analizowanego fragmentu dla całości dzieła literackiego (określić istotne dla utworu problemy znajdujące swoje odzwierciedlenie we fragmencie), objaśnić znaczenie tytułu (zwłaszcza metaforycznego) dzieła literackiego, odwołując się do kreacji bohaterów i fabuły utworu, przedstawić kreację bohatera literackiego (również odnosząc ją do wzorów osobowych epoki), zrekonstruować system wartości wpisany w dzieło literackie, dostrzegając jego wartości etyczne, uniwersalne i narodowe, 2
wykorzystać podstawowe konteksty (przede wszystkim biograficzny i historyczny) w interpretacji utworu literackiego, wskazać w dziele literackim oraz plastycznym obecność typowych dla epoki motywów i toposów, wskazać w dziele sztuki (literackim, plastycznym, filmowym, teatralnym) nawiązania do istotnych toposów biblijnych i mitologicznych, dostrzec wyraziste relacje intertekstualne między dwoma dziełami literackimi (np. podobieństwo tytułu, kreacji bohatera), porównać dzieła literackie według podanego kryterium (wskazać podobieństwa i różnice), rozpoznać w utworze literackim najważniejsze kategorie estetyczne, wartościować dzieła literackie z punktu widzenia czytelnika, rozpoznać cechy charakterystyczne stylów w sztukach plastycznych, scharakteryzować nadawcę i odbiorcę analizowanego tekstu, określić cel tekstu (rozpoznać intencję nadawcy), objaśnić tytuł, motto i puentę tekstu, odnosząc je do poruszanej w nim problematyki, rozpoznać cechy rodzajowe i gatunkowe analizowanego tekstu, rozpoznać najważniejsze cechy językowe i stylistyczne tekstu (nazwać wykorzystane środki stylistyczne), określić funkcję środków językowych i stylistycznych występujących w tekście, objaśnić znaczenie związków frazeologicznych występujących w tekście, określić dominujące w tekście funkcje wypowiedzi oraz przyporządkować im charakterystyczne dla nich środki językowe, odróżnić perswazję od manipulacji, rozpoznać w tekście podstawowe środki retoryczne służące przekonywaniu odbiorcy oraz wskazać ich funkcję, wskazać w tekście cechy polszczyzny mówionej i pisanej, rozpoznać w tekście archaiczne formy językowe (fonetyczne, fleksyjne, leksykalne i składniowe), wskazać zapożyczenia w wypowiedzi językowej; zinterpretować dzieło literackie w samodzielnie dobranym kontekście (np. filozoficznym, historycznym, historycznoliterackim, kulturowym), integrować informacje z różnych dziedzin wiedzy (np. filozofii, psychologii, socjologii) i wykorzystywać je w interpretacji dzieła literackiego, wskazać w tekście różnorodne nawiązania intertekstualne oraz określić ich funkcję, samodzielnie dobrać kryteria porównania dwóch utworów literackich, uwzględniając ich przynależność rodzajową, dostrzegać powiązania pomiędzy stylami artystycznymi w różnych dziedzinach sztuki, rozpoznać w utworze literackim charakterystyczne dla danej epoki cechy języka i stylu, dostrzec związki między kształtem językowo-stylistycznym oraz formą gatunkową a światopoglądem epoki i prądami artystycznymi, wartościować dzieła literackie z punktu widzenia ich wartości estetycznej; W ZAKRESIE BUDOWANIA WYPOWIEDZI USTNEJ ORAZ PISEMNEJ (TWORZENIE TEKSTU) na poziomie podstawowym: określić szczegółowo zadania wyznaczone przez temat pracy, ułożyć szkicowy plan oraz przygotować na jego podstawie wypowiedź ustną bądź pisemną, sformułować hipotezę badawczą w odniesieniu do tematu (podporządkować zamysł interpretacyjny tematowi), formułować wnioski interpretacyjne oparte na samodzielnej analizie tekstu, selekcjonować materiał, przywoływać tylko informacje istotne z punktu widzenia tematu (zarówno z analizowanego fragmentu, jak i z całości utworu literackiego), posługiwać się cytatami w funkcji argumentacyjnej, posługiwać się podstawową terminologią historyczno- i teoretycznoliteracką oraz językoznawczą, podsumować rozważania (uogólnić wnioski wynikające w analizy i interpretacji tekstu), skomponować spójną pracę, przestrzegając zasady trójdzielności (wstęp, rozwinięcie, zakończenie), 3
stosować czytelny podział akapitowy wypowiedzi, łączyć akapity, używając wskaźników zespolenia, dokonać streszczenia i parafrazy tekstu, zredagować proste teksty użytkowe (np. podanie, list motywacyjny, CV), posługiwać się poprawną polszczyzną (w zakresie wymowy, fleksji, leksyki, frazeologii, składni), posługiwać się stylem stosownym do sytuacji wypowiedzi, formułować wypowiedź zgodnie z wyróżnikami określonego stylu funkcjonalnego, bronić własnego stanowiska i polemizować z cudzymi opiniami, zabierając głos w dyskusji, przestrzegać zasad etykiety językowej podczas rozmowy, dyskusji, negocjacji; biegle posługiwać się aparatem pojęciowym w zakresie terminologii związanej z rodzajami i gatunkami literackimi, środkami artystycznego wyrazu, kategoriami estetycznymi, konwencjami stylistycznymi i prądami artystycznymi, rodzajami stylizacji, rodzajami relacji intertekstualnych, zjawiskami kulturowymi, podporządkować kompozycję wypowiedzi własnemu zamysłowi interpretacyjnemu, unikać szablonów i schematów językowych, posługiwać się bogatym słownictwem i urozmaiconą składnią; W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENIA zgromadzić materiał (literacki, plastyczny, filmowy, teatralny) na zadany temat, dokonać jego selekcji i problematyzacji, korzystać z tradycyjnych (np. encyklopedie, słowniki, leksykony) i nowoczesnych (np. internet) źródeł informacji, zaplanować i właściwie rozłożyć w czasie działania związane z przygotowaniem większej pracy pisemnej lub ustnej (np. projektu badawczego, prezentacji, referatu), przygotować bibliografię podmiotową i przedmiotową, przestrzegając zasad sporządzania opisu bibliograficznego, dokonać korekty własnego tekstu, posługując się słownikiem ortograficznym i słownikiem poprawnej polszczyzny; sporządzać przypisy, przestrzegając zasad ich zapisu, planować lekturę własną, uwzględniając swoje zainteresowania oraz plany edukacyjne, gromadzić informacje o ważnych wydarzeniach kulturalnych (np. premierach filmowych, spektaklach teatralnych, wystawach, konkursach literackich, nowościach wydawniczych) oraz uczestniczyć w nich, zgodnie ze swoimi możliwościami i zainteresowaniami. TREŚCI NAUCZANIA: Materiał nauczania w poszczególnych klasach liceum obejmuje następujące treści: klasa I: Biblia, antyk grecko-rzymski, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie i początki nowoczesności przełom romantyczny klasa II: romantyzm, pozytywizm, modernizm, dwudziestolecie międzywojenne (dyskusja nad kształtem odrodzonej Polski); klasa III: dwudziestolecie międzywojenne (awangarda), literatura wojny i okupacji, współczesność i ponowoczesność. Wewnątrzszkolny system oceniania język polski 2012/ 2013 Ocenę śródroczną i roczną ustala nauczyciel. Waga ocen uzyskiwanych przez ucznia z poszczególnych form pracy i sprawdzania wiedzy oraz umiejętności jest następująca: 4
Lp. Formy pracy i sprawdzania wiedzy oraz umiejętności. Waga oceny Poprawa 1. Zadanie klasowe w formie wypracowania typu maturalnego. 3 X 2. Sprawdzian wiedzy i umiejętności z określonego przez nauczyciela zakresu materiału. 3 X 3. Odpowiedź ustna na lekcji z trzech ostatnich 2 tematów. 4. Sprawdzian z rozumienia czytanego tekstu. 2 X 5. Kartkówka z określonego przez nauczyciela zakresu materiału lub kartkówka z trzech ostatnich tematów niezapowiedziana. 6. Prezentacja ustna przygotowana przez ucznia i wygłoszona na lekcji. 2 X 2 7. Praca na lekcji. 1 8. Przygotowanie do lekcji. 1 9. Praca w grupach. 1 10. Zadanie domowe. 1 11. Inne formy 1 X - możliwość poprawy 1. Ustalając ocenę śródroczną, nauczyciel uwzględnia wszystkie oceny cząstkowe uzyskane w ciągu semestru, a przy ustalaniu oceny rocznej wszystkie oceny cząstkowe uzyskane w ciągu roku szkolnego. 2. Szczególne znaczenie przy ustalaniu oceny śródrocznej i rocznej mają oceny z najwyższą wagą. 3. Ustalając ocenę śródroczną i roczną, nauczyciel bierze pod uwagę postępy ucznia w opanowaniu wiedzy i umiejętności określonych w realizowanym programie. 5
KRYTERIA OCENY WYPRACOWAŃ: Wypracowanie z języka polskiego to wypowiedź pisemna będąca realizacją podanego tematu oparciu o załączony fragment (lub fragmenty) tekstu literackiego. Ta formuła odpowiada pracy maturalnej. Uwzględnione są przy ocenie kryteria maturalne na poziom podstawowy wyrażone w następującej punktacji: w I Rozwinięcie tematu (maksymalnie 25 punktów) II Kompozycja (maksymalnie 5 punktów) Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5 pkt uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części, 3 pkt wskazująca na podjęcie próby uporządkowania myśli, na ogół spójna, 1 pkt III Styl (maksymalnie 5 punktów) jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka, 5 pkt - zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 3 pkt na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe, 1 pkt IV Język (maksymalnie 12 punktów) język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeologia 12 pkt język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja, 9 pkt język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo i frazeologia, 6 pkt język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, słownikowych, frazeologicznych i fleksyjnych, 3 pkt język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów słownikowych i frazeologicznych, 1 pkt V Zapis (maksymalnie 3 punkty) bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy), 3 pkt poprawna orografia (nieliczne błędy II stopnia), na ogół poprawna interpunkcja; 2 pkt poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo różnych błędów), 1 pkt Uwaga: jeżeli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów poszczególnych kategoriach. Jeżeli uczeń nie otrzymuje ani jednego punktu za rozwinięcie, to całą pracę ocenia się na niedostateczny. VI Szczególne walory pracy 0 4 pkt Uzyskana w ten sposób ilość punktów zostaje przeliczona na ocenę szkolną według podanego wzorca 6
W klasach II III Poniżej 38% Od 38% poniżej 50% Od 50% poniżej 62% Od 62% poniżej 68% Od 68% poniżej 84% Od 84% poniżej 88% Od 88% poniżej 96% Od 96% stopień niedostateczny stopień dopuszczający stopień dostateczny stopień plus dostateczny stopień dobry stopień plus dobry stopień bardzo dobry stopień celujący Podstawą przeliczenia jest przyjęta w szkole ocena testu, która została nieco zmodyfikowana ze względu na wysokie wymagania stawiane w kryteriach pracy maturalnej. Sprawdziany i testy są oceniane we wszystkich klasach według przyjętych w szkole kryteriów oceny testu. Kryteria ocen odpowiedzi ustnej z języka polskiego w klasach I III ( XI LO ) z trzech ostatnich tematów ( trwającej ok. 5 min.) CELUJĄCY w pełni opanował materiał, umie odwołać się do odpowiednich kontekstów (kontekstu) kulturowych lub umie samodzielnie zastosować opanowaną wiedzę do poprawnego omówienia nowego tekstu kultury poprawnie formułuje wypowiedź, zarówno pod względem kompozycyjnym (kompozycja spójna, logiczna), jak i językowym ( poprawna, oficjalna polszczyzna, opanowana terminologia fachowa, pełne zdania powiązane logicznie ) samodzielnie formułuje wnioski BARDZO DOBRY PLUS DOBRY w pełni opanował materiał lub umie samodzielnie zastosować opanowaną wiedzę do poprawnego omówienia nowego tekstu kultury poprawnie formułuje wypowiedź, zarówno pod względem kompozycyjnym (kompozycja spójna, logiczna), jak i językowym ( poprawna, oficjalna polszczyzna, opanowana terminologia fachowa, pełne zdania powiązane logicznie ) samodzielnie formułuje wnioski DOBRY w swojej wypowiedzi realizuje kryteria na ocenę dobrą i niektóre z kryteriów na ocenę bardzo dobrą 7
PLUS DOSTATECZNY opanował wiadomości ( zna treść lektury, najważniejsze zagadnienia i problemy związane z omawianymi treściami, potrafi dokładnie odtworzyć omawiany na lekcji problem, rozumie zagadnienie ) dokonuje z pomocą nauczyciela analizy i syntezy materiału literackiego, potrafi sformułować wnioski poprawnie formułuje odpowiedź ( dopuszczalne niewielkie błędy językowe lub kompozycyjne) w swojej wypowiedzi realizuje kryteria na ocenę dostateczną i niektóre z kryteriów na ocenę dobrą DOSTATECZNY opanował podstawowe wiadomości z bieżącego materiału (zna treść lektury, pojęcia kluczowe związane z omawianymi treściami) umie (z pomocą nauczyciela) podsumować odpowiedź wypowiedź ma usterki kompozycyjne i językowe w czasie wypowiedzi istnieje potrzeba ingerencji nauczyciela ( pytania pomocnicze, korygowanie błędów ) DOPUSZCZAJĄCY NIEDOSTATECZNY zna treść omawianej lektury, niektóre fakty, pojęcia, problemy wypowiedź wymaga stałej kontroli nauczyciela, pytań pomocniczych, naprowadzania ucznia na właściwy temat i tok wypowiedzi w wypowiedzi występują błędy językowe w znaczącej ilości uczeń nie spełnia wymagań na ocenę dopuszczającą, nie zna treści utworu, co przekreśla sformułowanie ( nawet pod kierunkiem nauczyciela) poprawnej odpowiedzi. 8