Młody obywatel Jak samorządy terytorialne mogą wsierać młodych ludzi w ich działaniach na rzecz lokalnych sołeczności
Zaangażowanie młodych ludzi w działania na rzecz ich otoczenia zostawi ślad, który będzie rocentował w ich dorosłym życiu Na co dzień młodzież zauważa na ulicy, w sąsiedztwie, we własnych domach wiele roblemów sołecznych, dowiaduje się o nich od rówieśników i z mediów. Brak zgody na nie oraz chęć angażowania się w ich rozwiązywanie jest naturalną reakcją. Wartościowe sołecznie działania odnoszą oczucie własnej wartości i srawczości oraz dają szansę na doświadczenie solidarności sołecznej. Zostawiają w młodych ludziach ożądany wychowawczo ślad na całe życie. Dlatego obowiązkiem dorosłych jest stworzenie uczniom możliwości działania na rzecz innych Odowiadają za to wszystkie lokalne instytucje. Kluczowa jest ostawa szkoły (dyrekcji i nauczycieli), ale również ośrodków kultury, ognisk młodzieżowych, świetlic środowiskowych oraz władz samorządowych jako organu rowadzącego dla większości wymienionych instytucji. Przy wsarciu dorosłych młodzi ludzie mogą angażować się w rozwijanie lokalnego kaitału sołecznego oraz rozwijać wolontariat korzystny dla wsólnot sąsiedzkich. ISBN 978-83-89-2406-7-5 Wydawca: Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej
Szkoła w sołeczności lokalnej Szkoła jest ważnym elementem sołeczności lokalnej, a nie tylko miejscem rzekazywania uczniom wiedzy. To tu młodzi ludzie sędzają dużą część dnia i zdobywają ierwsze doświadczenia życia sołecznego. To szkoła rzygotowuje młodych ludzi do roli obywateli, rzekazując umiejętności i kształtując ostawy oraz rozwijając oczucie tożsamości uczniów. Szkoła ma do sełnienia dwie ważne funkcje w sołeczności lokalnej: Szkoła okazuje sołeczność lokalną Szkoła: uczy, czym jest sołeczność i co ją odróżnia od innych wsólnot i miejsc, okazuje, jak funkcjonuje sołeczność, Szkoła angażuje w życie sołeczności lokalnej Szkoła: roonuje uczniom działania lokalne, omaga nawiązywać wsółracę z innymi lokalnymi instytucjami, rzedstawia atuty sołeczności i zachęca do oszukiwania jej słabych stron, informuje, co się dzieje w sołeczności. Młodzi ludzie czują się częścią sołeczności. wsiera ozaszkolne inicjatywy uczniów. Młodzi ludzie uczestniczą w rozwiązywaniu roblemów wystęujących w sołeczności oraz w działaniach orawiających jej funkcjonowanie. Na oczątku był KOSS... KOSS (Kształcenie obywatelskie w szkole samorządowej) to rogram aktywnej edukacji obywatelskiej w szkole, który rzekłada abstrakcyjną szkolną wiedzę na roblemy codziennego życia. Uczniowie odnoszą wiadomości z lekcji wiedzy o sołeczeństwie do wydarzeń i zjawisk z najbliższego otoczenia. Program omaga integrować klasę i sołeczność szkolną, buduje więzi ze wsólnotą lokalną, narodową i euroejską. Uczy odowiedzialności za otoczenie oraz tworzy rzestrzeń do odejmowania działań na rzecz sołeczności lokalnej. 3
Przykłady lokalnych działań młodych ludzi Segregacja śmieci w Dziwnowie Uczniowie ostanowili dowiedzieć się, co mieszkańcy ich miejscowości sądzą o segregacji śmieci: czy jest ona otrzebna, a jeśli tak, to jak należy ją zorganizować. Przygotowali ankietę i rzerowadzili ją, a nastęnie odsumowali wyniki, a wnioski rzedstawili władzom samorządowym odczas rezentacji rojektu. Wzięli nawet udział w sesji rady miejskiej, by zwrócić uwagę władz gminy na konieczność zajęcia się ochroną środowiska. Skąd wiedzieli, do kogo złożyć etycję w tej srawie? Z lekcji KOSS! A realizacja rojektu edukacyjnego ozwoliła im w raktyce zastosować jeden z oznanych w szkole sosobów wływania na decyzje władz. Publiczne Gimnazjum Pomerania w Dziwnowie Wolontariat młodych Projekt romował ideę wolontariatu i okazywał różne możliwości angażowania się młodych ludzi w środowisku lokalnym. Uczniowie zorganizowali targi wolontariatu, rezentujące siedleckie miejsca i instytucje, które otrzebują wsarcia wolontariuszy, odbyło się też sotkanie z lokalnymi liderami wolontariatu. Młodzi ludzie ołączyli romocję z działalnością charytatywną zorganizowali kurs ierwszej omocy, odwiedziny w domu małego dziecka oraz turniej tenisa stołowego, z którego dochód rzeznaczyli na rzecz otrzebujących mieszkańców Siedlec. Zesół Szkół nr 1 w Siedlcach 4
Dlaczego samorządy lokalne owinny wsierać działania młodych ludzi? Samorząd terytorialny jest ważnym sojusznikiem działań młodzieży. Bez jego wsarcia wielu inicjatyw o rostu nie da się zrealizować. Coraz więcej samorządów w całej Polsce rozumie to wyzwanie i wsiera młodzież. Przynosi to wiele korzyści całej sołeczności: Działając lokalnie, młodzi ludzie oznają swoją sołeczność i angażują się w jej życie Lokalne działania młodych oznaczają zwykle konieczność wyjścia oza szkołę, odwiedzenia urzędu gminy, miasta czy owiatu, wizyty w ośrodku kultury lub innej lokalnej instytucji. Sotkanie z urzędnikami często jest ierwszym krokiem do zaangażowania młodych ludzi n. do racy wolontariackiej albo rzygotowania rzyjaznego rzewodnika o urzędzie. Lokalne działania młodzieży integrują sołeczność, odkreślając to, co łączy mieszkańców Wielu uczniów interesuje się historią i lokalnymi tradycjami. Dlatego często celem ich działań staje się rzywrócenie amięci o zaominanych zabytkach czy tradycjach. W wielu miejscowościach młodzi ludzie ocalili rzed zniszczeniem miejsca i obiekty ważne dla lokalnych dziejów i stworzyli lokalne izby amięci. Inicjatywy młodych ludzi ożywiają życie kulturalne i ułatwiają romocję W wielu miejscach młodzież nie ma gdzie ciekawie sędzać czasu o lekcjach. Jednak już rzy odrobinie wsarcia młodzi ludzie sami mogą to zmienić. Wykazują się dużą kreatywnością organizują nie tylko szkolne dyskoteki, ale też okazy filmowe, wystawy i inne imrezy kulturalne otwarte dla wszystkich mieszkańców. Tworzone rzez młodzież foldery, strony internetowe i ścieżki sacerowe można też wykorzystać do romocji miejscowości. Młodzi ludzie dostrzegają roblemy lokalne i sami rozwiązują niektóre z nich Młodzież to nieocenione źródło informacji. Wielu lokalnych roblemów nie da się rozoznać bez jej udziału rzemoc w szkole, brak rzestrzeni do sotkań o lekcjach. Młodzi ludzie mają też otencjał do samodzielnego rozwiązywania niektórych roblemów, n. mogą sami osrzątać zaniedbany skwer nieoodal szkoły czy zwrócić uwagę władz na brak beziecznego rzejścia dla ieszych w okolicach szkoły. 5
Przykłady lokalnych działań młodych ludzi Zasa Podobno gdańska Zasa to tylko szare blokowisko. Nic bardziej mylnego! Wiedzą o tym doskonale uczniowie Gimnazjum nr 16 w Gdańsku, którzy ostanowili zrealizować rojekt romujący ich dzielnicę. Mogą się o tym rzekonać wszyscy, którzy zajrzą na rzygotowany rzez uczniów fanage Zasy na Facebooku. Gimnazjaliści zamieścili tam informacje na temat swojej dzielnicy i jej historii oraz mnóstwo zdjęć, w tym fotografie znanych na całym świecie murali. Nawiązali też wsółracę z osiedlowym klubem Plama i wsólnie romują stronę dzielnicy oraz rzekonują, że Gdańsk Zasa to fajne miejsce do życia. Już onad 400 osób olubiło ich stronę: www.facebook.com/gdanskzasa. A co mają w lanach? Nakręcenie filmu o dzielnicy i rzygotowanie dzielnicowych gier i zabaw. Gimnazjum nr 16 w Gdańsku Młodzi dla miasta, czyli zaangażowany bialczanin Młodzi bialczanie rzerowadzili wśród swoich rówieśników kamanię na rzecz zaangażowania sołecznego. W ramach rojektu rzygotowali i orowadzili zajęcia na temat tworzenia stowarzyszeń. Na stronie internetowej szkoły oublikowali bazy danych miejsc, w których można omagać jako wolontariusz, oracowali lakaty romujące wolontariat, rozdawali ulotki bialskich stowarzyszeń na rzecz dzieci (namawiali do rzekazywania im 1% odatku). Patronat medialny nad rojektem objęła lokalna gazeta Słowo Podlasia, która oublikowała artykuły na temat rojektu. Zesół Szkół Zawodowych nr 1 w Białej Podlaskiej 6
Kaitał sołeczny lokalnie W mieszkańcach każdej miejscowości drzemie określony otencjał. Obserwując życie sołeczności widzimy, jak chętnie jej członkowie ze sobą wsółracują, na ile sobie ufają, w jaki sosób odejmują decyzje, jakimi zasadami się kierują i jak mocno identyfikują się ze swoją wsólnotą. Ten otencjał to kaitał sołeczny. Tworzy go: wzajemne zaufanie mieszkańców aktywność obywatelska i zaangażowanie członków sołeczności Kaitał sołeczny sieci owiązań i wsółraca między mieszkańcami rzeływ informacji omiędzy mieszkańcami Wysoki oziom kaitału sołecznego: ułatwia wsółracę omiędzy mieszkańcami i zwiększa ich aktywność, omaga obywatelom wsólnie rozwiązywać lokalne roblemy, zwiększa efektywność działań lokalnych instytucji. Podniesienie oziomu kaitału sołecznego jest jednym z 10 wyzwań rozwojowych w rządowej strategii Polska 2030. Lokalne działania uczniów odnoszą kaitał sołeczny zachęcają młodych ludzi do wsółracy, okazują, jak funkcjonuje sołeczność, uczą zaufania i niesienia sobie omocy, ułatwiają kontakty z lokalnymi instytucjami ublicznymi. 7
Przykłady lokalnych działań młodych ludzi Skwer Koernik Uczniowie I Liceum Ogólnokształcącego w Będzinie ostanowili zaoiekować się miejscem, które do tej ory odstraszało mieszkańców. Nieformalne wysyisko śmieci znajduje się tuż rzy ich szkole i nie było beziecznie tam zaglądać. Zesół realizujący rojekt rozoczął intensywne działania, by zaniedbany nieużytek uczynić dostęnym dla mieszkańców. Uczniowie oracowali lan zagosodarowania wysyiska chcą je ogrodzić i stworzyć ciekawą i rzyjazną rzestrzeń do rekreacji. Przekonują do swojego omysłu władze miejskie. I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Koernika w Będzinie Na zachód od Bugu Uczniowie ostanowili skoncentrować swoje działania wokół zagadnienia tożsamości lokalnej. Stworzyli fotoblog Łosic rzedstawiający zabytki miasta. Przerowadzili wywiad z najstarszą mieszkanką Łosic, a także nawiązali wsółracę z lokalnym kołem gosodyń, dzięki któremu zebrali rzeisy na tradycyjne otrawy. Zorganizowali także warsztaty haftu oraz wsólne śiewanie ieśni ludowych. Zdaniem uczniów rojekt ozwolił zachęcić wiele osób do działania i okazał, że kultura i zwyczaje lokalne mogą być owodem do dumy. Gimnazjum nr 1 w Łosicach 8
Program Młody Obywatel Program wsiera młodych ludzi, którzy chcą działać na rzecz swoich miejscowości, a ich zaangażowanie odnosi lokalny kaitał sołeczny. Materiały edukacyjne i kurs internetowy rogramu omagają nauczycielom zachęcać i wsierać uczniów w realizacji lokalnych inicjatyw. Młodzi ludzie od oieką nauczycieli: oznają swoją okolicę rzygotowują may, zaznaczając miejsca ważne dla mieszkańców odejmują decyzję, jakim roblemem chcą się zająć badają lokalne zasoby i kaitał sołeczny, rzerowadzając wywiady z mieszkańcami lanują i realizują swoją inicjatywę rezentują swoje działania mieszkańcom Działania młodych ludzi wsierają samorządy terytorialne lokalni artnerzy rojektu. Dzięki nim młodym ludziom łatwiej rowadzić rojekty i rezentować je mieszkańcom. Młodzież rowadzi działania w jednej z 4 ścieżek tematycznych: tożsamość lokalna sieci informacji wolontariat rzedsiębiorczość sołeczna Liderzy gru młodzieżowych biorą udział w szkoleniach organizowanych rzez CEO. Animatorzy omagają im wybrać rojekt, zalanować działania, zdobyć sojuszników, odowiadają, jak zarezentować rojekt. Młody Obywatel to rojekt rowadzony wsólnie rzez Centrum Edukacji Obywatelskiej i Fundację Banku Gosodarstwa Krajowego im. J. K. Steczkowskiego. Honorowym atronatem objął go Minister Edukacji Narodowej. 9
Jak samorząd może wsierać młodych ludzi w ich działaniach sołecznych Znaleźć młodych liderów Młodzi ludzie otrzebują rzestrzeni do działania, a tą tworzą nauczyciele w szkołach, oiekunowie w organizacjach młodzieżowych (n. w harcerstwie) czy animatorzy (n. w ośrodku kultury). Dlatego to tam najleiej rozocząć oszukiwania młodych liderów. Wesrzeć sojuszników Większość młodych ludzi działa od oieką dorosłych nauczycieli, oiekunów, animatorów. Jednym ze sosobów wsierania młodzieży może być ułatwienie racy tym, którzy racują z nią na co dzień. Samorząd może uhonorować wysiłki oiekunów i romować tych, którzy odnoszą sukcesy. Zachęcać do wsółracy Młodzież otrzebuje lokalnych sojuszników. W zależności od inicjatywy rzyda się wsarcie ośrodka kultury, domu omocy sołecznej, świetlicy środowiskowej, klubu sortowego, biura edukacji w urzędzie gminy. Często dorośli odnoszą się do odobnych inicjatyw nieufnie, dlatego tak ważny jest czytelny sygnał od władz miasta zachęta do wsierania odobnych działań i zaufania młodym ludziom. Pokazywać i romować Młodzi ludzie docenią również wsarcie symboliczne, n. objęcie ich inicjatywy atronatem. Taki zewnętrzny wyraz uznania może ułatwić im znalezienie sonsora. Warto też wykorzystać kontakty urzędników, n. z lokalnymi mediami, by wyromować omysł młodych wśród mieszkańców. Wsierać finansowo lub rzeczowo Nawet symboliczne ieniądze (n. 200 czy 500 zł) mogą umożliwić młodym ludziom realizację ich omysłu. Często urząd może n. okryć niektóre koszty ich działań, n. ufundować nagrody w lebiscycie.równie ważne jest wsarcie rzeczowe, n. użyczenie sali w domu kultury na rojekcję filmu, umożliwienie organizacji sotkania z mieszkańcami w budynku urzędu lub skserowanie ankiet do badań. Warto wyznaczyć w urzędzie osobę, z którą będą mogli kontaktować się młodzi ludzie szukający wsarcia dla swoich inicjatyw. Informacje na ten temat można rzekazać n. orzez samorządy uczniowskie. 10
Programy CEO wsierające lokalne działania młodych ludzi Ślady rzeszłości. Uczniowie adotują zabytki Uczniowie odkrywają dziedzictwo kulturowe swojej miejscowości i regionu i rzywracają je sołecznej amięci. Symbolicznie adotują zaomniane zabytki kultury materialnej i niematerialnej. Wyszukują je, badają i dokumentują, a nastęnie oiekują się nimi, rezentują ich historię lokalnej sołeczności i zabiegają o renowację zaniedbanych budynków i miejsc. Samorząd uczniowski Uczniowie gimnazjów i szkół onadgimnazjalnych oznają zasady działania samorządu; dowiadują się, jak srawnie i efektywnie działać w szkole i oza nią. Dzięki zdobytym umiejętnościom i wiedzy mogą realizować własne rojekty oraz zmieniać szkolną rzeczywistość i życie wsólnoty lokalnej. Swoje działania samorządy rowadzą w szkołach i oza nimi. Kulthurra! Zajęcia artystyczne w szkole Uczniowie rzygotowują rojekty artystyczne z dziedziny teatru, filmu i fotografii od wsólnym hasłem Moje miejsce, moja historia. Biorą udział w warsztatach, tworzą sektakle, filmy i wystawy, rzedstawiając dzieje swojej małej ojczyzny i jej mieszkańców. EtnoLog. Zaloguj się na ludowo! Uczniowie badają kulturę ludową swojej miejscowości i regionu. Przyglądają się zanikającym obrzędom i tradycjom, dokumentują je, wykorzystując nowoczesne technologie i zastanawiają się wsólnie, jak je uchronić od zaomnienia. Poczytaj mi, rzyjacielu Uczniowie szkół gimnazjalnych i onadgimnazjalnych z całej Polski czytają książki dzieciom ze szkół odstawowych, rzedszkoli, szitali, świetlic i domów dziecka. Organizują zajęcia i sotkania dla najmłodszych, rzygotowują zabawy i rzedstawienia.
centrum Edukacji Obywatelskiej CEO jest niezależną instytucją edukacyjną istniejącą od 1994 roku. Uowszechnia wiedzę, umiejętności i ostawy otrzebne w budowaniu sołeczeństwa obywatelskiego. Wrowadza do szkół rogramy, które odnoszą efektywność kształcenia, omagają młodym ludziom rozumieć świat, rozwijają krytyczne myślenie, wiarę we własne możliwości, zachęcają do angażowania się w życie ubliczne oraz działania na rzecz innych. Dobra szkoła to dobra rzyszłość młodych ludzi i nas wszystkich, demokratycznej i obywatelskiej Polski. Mądra edukacja to najszybsza droga do solidarnej i dostatniej Euroy, leszego i srawiedliwszego świata. Dlatego szkoła owinna: omagać zrozumieć zjawiska sołeczne, olityczne i ekonomiczne, uczyć wsółracy oraz kształtować umiejętności i ostawy obywatelskie, rozwijać krytyczne i twórcze myślenie, uczyć odowiedzialności i troski o dobro wsólne. Więcej informacji na www.ceo.org.l Fundacja BGK im. Jana Kantego Steczkowskiego Wychodząc z założenia, że każda firma jest odowiedzialna za otoczenie, w którym działa i owinna wływać na orawę jakości życia obywateli i rozwój sołeczności lokalnych Bank Gosodarstwa Krajowego owołał w 2005r. Fundację BGK im. Jana Kantego Steczkowskiego, która w imieniu banku rowadzi działania sołeczne i filantroijne. Fundacja rozoczęła działalność 14 kwietnia 2005 r. Nasze działania skuiają się wokół trzech zagadnień wyrównywanie szans edukacyjnych, tworzenie rzyjaznego, beziecznego i insirującego otoczenia do rozwoju dzieci i młodzieży, które z racji miejsca zamieszkania i sytuacji materialnej mają utrudniony dostę do odstawowych dóbr edukacji, nauki, kultury. romowanie wśród racowników Banku Gosodarstwa Krajowego idei wolontariatu racowniczego zachęcanie do działania na rzecz swojego otoczenia jak i środowisk wymagających wsarcia. umożliwianie młodym ludziom angażowania się w działania budujące lokalny kaitał sołeczny. Działania koncentrujemy w szczególności na terenach wiejskich oraz w sołecznościach lokalnych do ok. 20 tys. mieszkańców. 12 Więcej informacji na www.fundacja-steczkowskiego.l