KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ STUDIÓW BUDŻETOWYCH Stan rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw, programy wsparcia realizowane przez państwo oraz absorpcja środków przedakcesyjnych Czerwiec 2004 Urszula Smołkowska Informacja Nr 1051 Potrzeba stworzenia warunków sprzyjających wzrostowi aktywności i rozwoju przedsiębiorczości, wynikająca z trudnej sytuacji na rynku pracy, inspiruje rząd Polski do coraz to nowych działań, mających na celu wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw. Mimo zróżnicowanej oferty proponowanej przez krajowe jednostki, jak również możliwości uzyskania wsparcia z funduszy pomocowych, małe i średnie przedsiębiorstwa napotykają szereg barier w ich wykorzystaniu. Istnieje zatem ciągła konieczność zmian prawnych, które przyczynią się do ułatwienia i podejmowania prowadzenia przez MSP działalności gospodarczej oraz spowodują większe zainteresowanie oferowaną pomocą.
BSiE 1 1. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) Rozpoczęty w latach 90. dynamiczny rozwój przedsiębiorczości miał swoje odbicie w powstaniu tysięcy małych firm prywatnych 1. Aktualnie małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią około 99,8% ogólnej liczby przedsiębiorstw. W latach 1995-2000, w tej grupie firm, powstało około miliona nowych miejsc pracy, co spowodowało, że jej udział w zatrudnieniu osiągnął blisko ¾ ogółu pracujących. Na koniec 2003 r. liczba MSP zarejestrowanych wg REGON wynosiła 3.577 tys. Zmiany liczebności omawianych podmiotów pod koniec 1995 r. prezentuje poniższy wykres: Liczba małych i średnich przedsiębiorstw ogółem 4000 3500 3000 w tys. 2500 2093 2373 2546 2786 3007 3176 3368 3463 3577 2000 1500 1000 500 0 1995 r. 1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. Źródło: dane zebrane na podstawie informacji i opracowań statystycznych Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej, GUS MSP charakteryzuje rozdrobnienie, przejawiające się bardzo wysokim udziałem tzw. przedsiębiorstw mikro (do 9 pracujących), który w 2003 r. wynosił 95,4%. Porównanie struktury MSP w 1995 r. i 2003 r. prezentują poniższe wykresy: 1 W ustawie z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. nr 101, poz. 1178 z późniejszymi zmianami) zdefiniowano małego i średniego przedsiębiorcę: Art. 54. 1. Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym: 1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz 2) osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 7 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 milionów EURO. 2. Nie uważa się jednak za małego przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali posiadają: 1) więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji, 2) prawa do ponad 25% udziału w zysku, 3) więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy). Art. 55. 1. Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, nie będącego małym przedsiębiorcą, który w poprzednim roku obrotowym: 1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz 2) osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 40 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 27 milionów EURO. 2. Nie uważa się jednak za średniego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali i średni posiadają: 1) więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji, 2) prawa do ponad 25% udziału w zysku, 3) więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).3. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może podwyższyć kwoty, o których mowa w art. 54 ust. 1 pkt 2 oraz w art. 55 ust. 1 pkt 2.
2 BSiE 1995 rok 2003 rok 91,8% 95,4% mikro (0-9) małe (10-49) 1,1% 7,1% 0,8% 3,9% średnie (50-249) Zmiany w prezentowanych latach charakteryzuje zmniejszanie się udziału przedsiębiorstw małych i średnich, na korzyść przedsiębiorstw mikro (ich udział zwiększył się o 3,6 punktów procentowych). Natomiast w ostatnim okresie, tj. w latach 2002-2003 największy, prawie 5%. przyrost liczebności podmiotów odnotowano w grupie firm małych, stanowiącej 3,9% MSP ogółem. W sektorze publicznym w 2003 r. największy wzrost liczebności podmiotów (w układzie związanym z Polską Klasyfikacją Działalności PKD) wystąpił w następujących sekcjach: hotele i restauracje o 31% (w tym największy w przedsiębiorstwach mikro), obsługa nieruchomości i firm oraz nauka o 12% (w tym największy w przedsiębiorstwach małych), edukacja o 32% (w tym największy w przedsiębiorstwach mikro). Spadek odnotowano w sekcjach przetwórstwo przemysłowe, budownictwo oraz ochrona zdrowia i opieka społeczna. Natomiast w sektorze prywatnym nastąpił wzrost liczebności podmiotów w następujących sekcjach: rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo o 9,2% (w tym największy w przedsiębiorstwach mikro), hotele i restauracje o 5,7%, w grupie małych przedsiębiorstw, obsługa nieruchomości i firm oraz nauka o 5,6% (w tym największy w grupie małych przedsiębiorstw), administracja publiczna i obrona narodowa oraz ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne o 6,7% (w tym największe w grupie średnich przedsiębiorstw). Spadku liczby podmiotów w żadnej sekcji sektora prywatnego w tym okresie nie odnotowano. W 2003 r. powstało ogółem 108 tys. firm mikro. Dynamika wzrostu liczby MPS nowo powstałych wskazuje, że największy, ponad 11%-wy przyrost, występował w grupie przedsiębiorstw w sektorze publicznym najmniejszych (w sektorze prywatnym przyrost wynosił 3,1%). MSP wykazują znaczne zróżnicowanie w zależności od rodzaju prowadzonej działalności. Patrz tabela 1.
BSiE 3 Tabela 1. L. p. Sekcja Polskiej Klasyfikacji działalności (PKD) Liczba podmiotów Struktura w % W 2003 roku (w tys.) 1 Handel hurtowy i detaliczny 1 200 33,5 2 Obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności 546 15,2 3 Przetwórstwo przemysłowe 382 10,7 4 Budownictwo 361 10,1 5 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 270 7,5 6 Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna 221 6,2 7 Pozostałe 602 16,8 OGÓŁEM 3 582 100,0 W 2003 roku najwięcej, bo blisko 50% małych i średnich przedsiębiorstw funkcjonowało w sekcji handel hurtowy i detaliczny oraz w obsłudze nieruchomości. W porównaniu do lat poprzednich, struktura uległa tylko nieznacznej zmianie i dwie ww. grupy podmiotów nadal dominują. Na koniec 2001 r. (dane za 2002 r. i 2003 r. będą opublikowane w połowie br.) liczba tzw. przedsiębiorstw aktywnych 2 wynosiła 1.657.630. W porównaniu do poprzedniego roku oznacza to spadek o 6,2%. Struktura przedsiębiorstw aktywnych była identyczna, jak w roku poprzednim. Liczba małych przedsiębiorstw stanowiła 99% ogólnej liczby przedsiębiorstw aktywnych. Ze względu na wzrost w 2001 r. liczby zarejestrowanych przedsiębiorstw i równoczesny spadek liczby firm aktywnych, liczba aktywnych prywatnych przedsiębiorstw (w stosunku do zarejestrowanych) poważnie się zmniejszyła (z 59,5% w 2000 r. do 53,1% na koniec 2001 r.). A zatem prawie połowa przedsiębiorstw zarejestrowanych w REGON, faktycznie nie prowadziła działalności gospodarczej. Dotyczyło to głównie małych podmiotów zarejestrowanych przez osoby fizyczne. Udział sektora MSP w tworzeniu produktu krajowego brutto w latach 1995-2001 obrazuje poniższy wykres. Udział MSP w tworzeniu PKB 50,0% 40,0% 30,0% 30,0% 40,0% 45,3% 48,1% 48,2% 48,6% 48,3% 20,0% 10,0% 0,0% 1995 r. 1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. W latach 1998-2001 badany wskaźnik utrzymywał się na porównywalnym poziomie, a 2001 r. był pierwszym od połowy lat dziewięćdziesiątych, w którym udział MSP w tworzeniu PKB obniżył się. 2 Oprócz rolnictwa i leśnictwa, rybołówstwa i rybactwa oraz administracji publicznej.
4 BSiE 2. Rządowe programy wsparcia dla MSP W celu poprawy otoczenia prawnego oraz ułatwienia przedsiębiorcom rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej, administracja państwowa podejmowała różnorakie działania. Realizacja pierwszego programu z 1995 r. potwierdziła konieczność kontynuacji wsparcia dla MSP przez program kolejny, zatytułowany Kierunki działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 roku. Działania podejmowane w oparciu o ten dokument polegały głównie na: zapewnieniu przedsiębiorcom pomocy doradczo-szkoleniowej, związanej z prowadzoną działalnością, ułatwieniu dostępu do źródeł finansowania, pochodzących z Unii Europejskiej, wspieraniu rozwoju eksportu. Potrzeba objęcia wsparciem coraz szerszego kręgu przedsiębiorców skutkowała w późniejszych okresach kolejnymi programami, m.in. Przedsiębiorczość Rozwój Praca, Plan działań antykryzysowych w sferze ochrony rynku pracy, Kapitał dla przedsiębiorczych. Podstawową instytucją, która koordynuje wszystkie działania rządu RP wobec sektora małych i średnich przedsiębiorstw jest Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej 3, przy udziale innych resortów i agencji (Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa) oraz we współpracy z organizacjami przedsiębiorców. Polityka państwa wobec MSP polega, między innymi, na realizowaniu zaleceń wynikających z ustawy z 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji 4. Na podstawie tej ustawy przedsiębiorstwa, a także gminy, mogą ubiegać się o dotacje na finansowanie inwestycji z budżetu państwa. Ponadto ustawa stwarza możliwości: dofinansowania udziału przedsiębiorstw w zbiorowych wystąpieniach na targach i wystawach za granicą, uzyskania dotacji na organizowanie w Polsce targów międzynarodowych, wsparcia szkoleń na temat organizacji i technik handlu zagranicznego, w ramach programu Akademia Handlu Zagranicznego. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości 5 (PARP) podejmuje szereg działań na rzecz wspierania rozwoju przedsiębiorczości, poprzez: ułatwianie przedsiębiorcom dostępu do informacji, wiedzy związanej z prowadzeniem firmy oraz specjalistycznych usług doradczych, udzielanie dotacji dla przedsiębiorców zarówno ze środków krajowych jak i zagranicznych, organizowanie przedsięwzięć promocyjnych, targowych i wystawienniczych w kraju i za granicą, pomoc w poszukiwaniu partnerów gospodarczych za pośrednictwem dostępnych baz danych. Działania PARP realizowane są za pośrednictwem Krajowego Systemu Usług, poprzez bezpłatne świadczenie usług informacyjno-doradczych, udzielaniu dotacji na konsolidację (finansowanie części kosztów przy procesie łączenia się), dotacji na pozyskanie finansowania (np. dofinansowanie kosztów związanych z emisją akcji), dotacji na wspólną ofertę 3 Szczegółowe informacje odnośnie form pomocy znajdują się na stronie internetowej ministerstwa www.mg.gov.pl. 4 Dz. U. Nr 41, poz. 363 z 19 kwietnia 2002 r., z późniejszymi zmianami. 5 Szczegółowe informacje odnośnie form pomocy znajdują się na stronie internetowej Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości www.parp.gov.pl.
BSiE 5 (pokrycie części kosztów usług doradczych, obejmujących wspólną ofertę realizacji zamówienia publicznego) oraz udzielanie pożyczek na finansowanie części kosztów przedsięwzięć, w zakresie działalności innowacyjnej (np. wdrażanie wyników prac badawczo-rozwojowych, zakup licencji, zakup i montaż maszyn i urządzeń do budowy, rozbudowy lub modernizacji budynków lub instalacji niezbędnych do wprowadzenia innowacji). Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 6 nadzoruje i finansuje pomoc przy realizacji nowych inwestycji, służących ochronie środowiska. Na podstawie ustawy z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, przedsiębiorcy mogą korzystać z pomocy finansowej na realizację nowych inwestycji dotyczących: ochrony wód przed zanieczyszczeniami, poprawy jakości wody do picia, ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem oraz oszczędzania surowców i energii. W celu wspierania działalności, związanej z ochroną środowiska, Minister Finansów powołał fundację EkoFundusz 7, która zarządza środkami finansowymi, pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu. EkoFundusz dofinansowuje (w formie dotacji i pożyczek) przedsięwzięcia, mające istotne znaczenie dla ochrony środowiska w Polsce i spełniające priorytety międzynarodowe (m.in. wspieranie transferu zagranicznych technologii środowiskowych). Ministerstwo Nauki i Informatyzacji nadzoruje, przy udziale Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych (NOT), 8 dofinansowanie projektów badawczo-wdrożeniowych. Federacja ogłasza i przeprowadza konkursy na dofinansowanie projektów celowych dla małych i średnich przedsiębiorstw, związanych z wprowadzaniem nowoczesnych technologii. Bank Gospodarstwa Krajowego zarządza środkami niektórych funduszy celowych oraz wybranymi programami rządowymi przeznaczonymi dla MSP. Informacje na temat oferowanych produktów można uzyskać pod adresem internetowym www.bgk.com.pl. Podstawowe formy wspierania MSP przez BGK to poręczenia, gwarancje, premie i dopłaty. Mogą być nimi objęte kredyty i pożyczki bankowe przeznaczone na: finansowanie inwestycji, tworzenie nowych miejsc pracy, organizowanie własnego miejsca pracy lub zakładanie spółdzielni przez absolwentów, w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych, będących wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych, realizowanie kontraktów eksportowych, zapobieganie lub usuwanie skutków katastrof naturalnych lub awarii technicznych, noszących znamiona klęski żywiołowej. Bank może również wspomagać MSP poprzez dopłaty do kredytów przeznaczonych dla określonych grup zawodowych oraz na inne określone cele. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa udziela wsparcia, które służy rozwojowi obszarów wiejskich i dotyczy głównie: inwestycji w rolnictwie oraz w przetwórstwie rolno-spożywczym, przedsięwzięć, tworzących dla mieszkańców wsi stałe miejsca pracy poza rolnictwem, rozwoju infrastruktury wiejskiej oraz poprawy struktury agrarnej, inwestycji związanych z budową giełd i rynków hurtowych, 6 www.nfosigw.gov.pl 7 www.ekofundusz.org.pl 8 www.not.org.pl
6 BSiE doradztwa rolniczego oraz upowszechnianiu i wdrażaniu rachunkowości w gospodarstwach. Agencja dopłaca do oprocentowania kredytów bankowych, udziela gwarancji kredytowych i poręczeń spłat kredytów oraz pożyczek. Cechą wspólną wszystkich wymienionych form pomocy finansowej jest zasada łączenia środków publicznych ze środkami własnymi inwestorów. Szczegółowe informacje na temat wszystkich instrumentów oferowanych przez agencję można znaleźć na jej stronie internetowej 9. 3. Pomoc przedakcesyjna Polska korzysta z trzech funduszy przedakcesyjnych: PHARE, SAPARD, ISPA oraz niektórych programów wspólnotowych, dostępnych na tych samych zasadach dla wszystkich państw członkowskich UE. Program PHARE finansował przygotowanie do wstąpienia do Unii Europejskiej. W ramach tego programu przewidziano wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw poprzez dotacje administrowane przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. Program PHARE 2001 Spójność Gospodarcza i Społeczna miał na celu zmniejszenie opóźnień i nierównomierności rozwoju regionów między innymi poprzez: promowanie aktywności gospodarczej, rozwiązywanie problemów społecznych związanych z rynkiem pracy, restrukturyzację oraz rozwój infrastruktury. Program SAPARD został uruchomiony głównie ze względu na zapóźnienia w rozwoju gospodarczym na obszarach wiejskich. Z jego środków MSP mogą finansować inwestycje w rolnictwie i przemyśle spożywczym. Z funduszy mogą korzystać na ściśle określonych zasadach: przedsiębiorstwa i rolnicy na dostosowanie produkcji do norm UE, modernizacje oraz tworzenie nowych miejsc pracy, gminy przeznaczając środki na określone inwestycje lokalne. Program ISPA ma na celu wsparcie dużych przedsięwzięć inwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska i transportu. W programie nie ma bezpośrednich dotacji dla małych i średnich przedsiębiorstw. Głównymi beneficjentami są samorządy regionalne, Dyrekcja Generalna Dróg Publicznych oraz Polskie Koleje Państwowe. Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą pośrednio skorzystać ze środków programu, ubiegając się o zamówienia publiczne w zakresie prowadzonych remontów i inwestycji. 4. Wykorzystanie funduszy przedakcesyjnych Polska wykorzystuje bezzwrotną pomoc z Unii Europejskiej od 1990 r. Początkowa była to pomoc humanitarna i rzeczowa, służąca poprawie stanu zaopatrzenia handlu i osiągnięciu równowagi rynkowej. Następnie, już w ramach programu PHARE, była to niematerialna pomoc techniczna, mająca na celu utrwalanie wzrostu gospodarczego. Stopniowo zastępowano je środkami na cele inwestycyjne, głównie na rzecz poprawy stanu infrastruktury. Od 1998 r. priorytet dotyczył przede wszystkim wspierania działań dostosowawczych przed uzyskaniem akcesji. Od 2000 r. uruchomione zostały nowe programy przedakcesyjne ISPA i SAPARD. 9 www.arimr.gov.pl
BSiE 7 Łączna suma wsparcia udzielonego przez UE Polsce w ramach programów przedakcesyjnych wyniosła 7 017 mln euro. Wartość alokacji dla poszczególnych funduszy kształtowała się w poniższych okresach następująco: PHARE (1990-2003 r.) 3 916 mln euro, ISPA (2000-2003 r.) 2 393 mln euro, SAPARD (2000-2003 r.) 708 mln euro. 4.1. Wykorzystanie środków PHARE W ramach Programu PHARE z alokowanej na lata 1990-2003 kwoty 3.916. 871 tys. euro do 15 lutego br. zakontraktowano 75,7%, natomiast wypłacono 63% środków. Poniższa tabela prezentuje poziom wykorzystania środków (w tys. euro) w poszczególnych okresach. Tabela 2. Lata Alokacja wg MF Środki zakontraktowane Środki zakontraktowane w % Środki wydatkowane Środki wydatkowane w % 1990-1999 2 051 340 1 95 388 95,2 1 924 771 93,8 2000 484 858 459 708 94,8 356 162 73,5 2001 468 450 454 044 96,9 124 272 26,5 2002 451 700 68 899 15,3 33 339 7,4 2003 459 523 26 742 5,8 26 742 5,8 Razem 3 915 871 2 963 281 75,7 2 465 286 63,0 Dane dotyczące lat 1990-1999 przedstawiono zbiorczo, ponieważ został już zakończony okres kontraktacji i wydatkowania środków. Dla alokacji w tym okresie zakontraktowano łącznie 95,2%, natomiast wydatkowano 93,8% środków. Należy zaznaczyć, że w latach 1998-1999 udział środków zakontraktowanych i wydatkowanych był najniższy i wynosił odpowiednio w 1998 r. 90,4% i 89% a w 1999 r. 84,3% i 81,5%. Proces kontraktacji środków alokowanych w latach 2000-2001 został już zakończony, a wydatkowanie środków dla realizacji części projektów PHARE 2000 potrwa do końca III kwartału br. Proces wydatkowania dla niektórych projektów PHARE 2001 przedłużono do listopada 2005 r. Dla alokacji PHARE 2002 i 2003 zakończenie realizacji podstawowych projektów przewiduje się na koniec 2005 r. (niektóre projekty zakończą się dopiero w 2006 r.). Z uwagi na największe możliwości absorbowania środków przez małe i średnie przedsiębiorstwa, w ostatnich dwóch latach strona polska, we współpracy z Komisją Europejską, dokonuje realokacji środków bądź wnioskuje o przedłużenie okresów realizacji wybranych projektów. 4.2. Wykorzystanie środków w ramach programu ISPA Budżet ISPA wynosi 1,04 mld euro rocznie, z czego Polsce przysługuje od 30 do 37% tej kwoty, czyli średnio 348 mln euro. Z dniem 1 maja 2004 r. realizowane projekty ISPA stają się projektami Funduszu Spójności. W ramach tego programu realizowane są projekty w sektorze środowiska i transportu. W latach 2000-2002 w sektorze środowiska łączny koszt kwalifikowany dla wszystkich projektów wynosił 1.520,3 mln euro, z tego maksymalne dofinansowanie z funduszu ISPA to kwota 940,6 mln euro. Najbardziej zaawansowane są projekty ISPA 2000, w ramach których prace są już rozpoczęte, natomiast trwają procesy przetargowe w projektach ISPA 2002. W ramach ISPA 2003 Komisja Europejska zatwierdziła 15 projektów, z czego memoranda finansowe podpisano dla trzech projektów. W sektorze transportu w latach 2000-2002 łączny koszt kwalifikowany wynosi 1.503,7 mln euro, z tego maksymalne dofinansowanie z funduszu to kwota 1.128 mln euro. W ramach alokacji ISPA
8 BSiE 2000 proces kontraktacji został zakończony w czterech. spośród sześciu projektów, a w odniesieniu do alokacji 2001 i 2002 większość projektów jest w fazie przygotowywania dokumentacji przetargowych. W sektorze transportu do dofinansowania ISPA 2003 zatwierdzono cztery projekty, przy czym memoranda finansowe podpisano dla trzech projektów. 4.3. Wykorzystanie środków w ramach programu SAPARD Łączna kwota środków z programu SAPARD w latach 2000-2003 na finansowanie projektów w ramach czterech rocznych umów wynosi 708,16 mln euro. W związku z decyzją Komisji Europejskiej z dnia 2 lipca 2002 r. o przekazaniu Polsce zarządzania programem, w roku 2002 rozpoczął się proces wdrażania programu SAPARD. Rozpoczęto przyjmowanie wniosków o pomoc finansową w następujących działaniach: działanie 1 Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych, działanie 2 Inwestycje w gospodarstwach rolnych działanie 3 Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich, działanie 4 Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich, działanie 6 Szkolenia zawodowe, działanie 7 Pomoc techniczna. W związku z przystąpieniem Polski do UE Komitet Monitorujący podjął uchwałę o rezygnacji z działania 5 Działania rolno-środowiskowe, a środki przeznaczone na to działanie będą przesunięte na pozostałe, obecnie realizowane. Według stanu na 27 lutego br. łączna kwota zawartych umów we wszystkich działaniach stanowi około 45% środków programu SAPARD dostępnych w ramach rocznych umów finansowych 2000-2003, zaś łączna kwota zrealizowanych płatności stanowi około 25% środków. W Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zakończono już proces przyjmowania wniosków z programu SAPARD, a data zakończenia zawierania umów została określona na 30 czerwca 2004 r. Terminowe zakończenie programu jest warunkiem rozpoczęcia wdrażania Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich. W ramach tego programu będą kontynuowane działania realizowane między innymi na rzecz MSP, w ramach programu SAPARD. 5. Uwagi końcowe Najpoważniejszą barierę rozwoju MSP stanowi brak środków finansowych na inwestycje i rozwój. Mimo zróżnicowanej oferty wsparcia ze strony funduszy pomocowych oraz licznej sieci ośrodków doradczych, możliwości korzystania ze środków są utrudnione z wielu powodów, m.in. z powodu ograniczonego dostępu do informacji (głównie internetu) oraz braku własnych środków lub koniecznych zabezpieczeń finansowych, decydujących o dostępności do zewnętrznych źródeł finansowania. Istotną barierę stanowi złożoność i zmienność wniosków kredytowych. Natomiast podstawową przyczyną ograniczonego zainteresowania MSP środkami pomocowymi wydają się problemy związane z prowadzeniem codziennej działalności gospodarczej, m.in. niestabilne i skomplikowane przepisy. Istnieje zatem ciągła konieczność przeprowadzenia szeroko rozumianych zmian prawnych, (szczególnie przepisów dotyczących przedsiębiorstw), które mogłyby przyczynić się do ułatwienia podejmowania i prowadzenia przez MSP działalności gospodarczej. Postulowane zmiany wymuszą wzrost przedsiębiorczości i konkurencyjności oraz spowodują większe zainteresowanie MSP środkami z programów wspólnotowych.
BSiE 9 Źródła: 1. Rządowy Program wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw. 2. Informacje o małych i średnich przedsiębiorstwach publikowane przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczośc. 3. Raport o stanie realizacji programów pomocy przedakcesyjnej materiał Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej. 4. Kierunki działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw. 5. Materiały resortowe o wykorzystaniu funduszy PHARE, ISPA, SAPARD dostępne na stronach internetowych.