Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN Pracownia Badań Strategicznych dr hab. inż. Elżbieta Pietrzyk-Sokulska prof. IGSMiE PAN Adaptacja terenów poprzemysłowych - przykłady z krajów UE Seminarium Kraków 26 lutego 2016 r.
Kryteria wyboru kierunku adaptacji Atrakcyjność przyrodnicza, antropogeniczna Lokalizacja w zasięgu terenów przemysłowych miejscowości wypoczynkowych uzdrowisk lub miejsc chronionych obszarów prawnie chronionych Dostępność drogowa lub kolejowa szlakami turystycznymi Możliwości techniczne łatwe średnio trudne trudne Zapotrzebowanie społeczne Możliwości ekonomiczne
Trudności restrukturyzacji terenów poprzemysłowych prawne techniczne ekonomiczne architektoniczne konserwatorskie planistyczne własnościowe środowiskowe instytucjonalne
Region Nord Pas de Calais tradycyjny region przemysłowy, o dużej koncentracji przemysłu hutniczego i górniczego; po ich likwidacji pozostał problem adaptacji, aby znowu odzyskał wartość użytkową; pojawiały się np. strefy aktywności gospodarczej, w obrębie których znalazły siedziby firmy z sektora ochrony środowiska m.in. hodowli i sprzedaży drzew i krzewów; firmy doradcze zajmujące się OZE; biblioteka z pozycjami na temat ochrony środowiska oraz teatr; obszar poprzemysłowy, zdegradowany o złym wizerunku zmienił się w teren, którym są zainteresowane kolejne przedsiębiorstwa; atutem regionu jest jego położenie, blisko centrum bogatej części Europy, blisko Belgii i Wielkiej Brytanii.
Region Nord Pas de Calais W szczytowym okresie działalności wydobywczej tereny górnicze zajmowały w regionie obszar 140 tys. ha (43 koncesje) z 600 szybami, 350 zwałowiskami odpadów (4 tys. ha powierzchni); to tylko część naziemna, a pod ziemią było jeszcze 100 tys. km korytarzy; w otoczeniu kopalń było 700 osiedli mieszkaniowych ze 120 tys. mieszkań, a ponadto cała infrastruktura drogowa (1,6 tys. km torów kolejowych) i technicznoadministracyjna (np.120 stacji uzdatniania wody).
Krajobraz z hałdami w regionie Nord Pas de Calais
Oignes działająca od 1930 r. kopalnia węgla kamiennego została zamknięta w 1990 r.; pozostał po niej obszar o pow. 10 ha oraz istniejące w otoczeniu 4 osiedla górnicze; hałda po rekultywacji działa jako park miejski; w 1994 r. budynki o pow. 5 tys. m2 i wieże wyciągowe zaliczono do pomników historycznych; w ramach regionalnej polityki konserwacji nieużytków górniczych budynki wyremontowano i w 2004 r. rozpisano konkurs na adaptację obszaru widok z lotu ptaka na kopalnię i otoczenie
Sala koncertowa
Aranżacja architektoniczna jednego z budynków dawnej kopalni w Oignes tzw. Métaphone kurant miejski
Adaptacja budynków po kopalni w Oignes Na 140 ha w otoczeniu park o charakterze edukacyjnym; na zwałowisku drewna stworzono park krajobrazowy - ogród ekologiczny
Muzeum Historii Górnictwa w Leward Dawne budynki kopalni zostały zaadaptowane na sale i galerie prezentujące archiwalne dokumenty kopalni (plany, mapy itp.), ekspozycje skamieniałości węglowych, historii górnictwa i geologii występujących w tym regionie złóż węgla kamiennego; odrestaurowano 4 tys. m2 m.in. dawnej maszynowni, łaźni, wieży wyciągowej itp. zostawiono także fragment podziemnej części kopalni, udostępniony do zwiedzania; część naziemną Muzeum przeznaczono także dla czasowych wystaw tematycznych związanych np. ze zwyczajami górników, ich codziennym życiem w rodzinach i w kopalni, a także targów rękodzieła i produktów lokalnych
Sala wystawowa w dawnej szatni kopalni
Noeux-les-Mines francuska miejscowość w departamencie Pas-de-Calais, w dzielnicy Bethune; po działalności kopalni węgla kamiennego pozostały hałdy; jedną z nich Spółka Węglowa Noeux zaadaptowała w 1996 r. na sztuczny, całoroczny stok narciarski przystosowany do uprawiania free style, sponsorowany przez mistrza olimpijskiego; u wylotu stoku jest zbiornik wodny dla wyczynowego narciarstwa wodnego oraz innych sportów
Kompleks Loisinord Stok narciarski ma 320 m dł. wypożyczalnie nart, snowboardów i desek surfingowych; na wierzchołek prowadzą dwa wyciągi; całość oświetlona dla jazdy wieczorem http://france3-regions.francetvinfo.fr/nord-pas-de-calais/2013/11/10/noeux-les-mines-354239.html
Kopalnia Zollvereine perfekcyjna rewitalizacja terenów poprzemysłowych Essen dawna największa i najnowocześniejsza kopalnia węgla kamiennego na świecie (1847 r.) zamknięta w 1986 r. odkupiona przez land Północnej Nadrenii-Westfalii od spółki węglowej RAG i objęta ochroną konserwatorską. Projekt rewitalizacji kopalni wraz z koksownią uzyskał finansowanie z Komisji Europejskiej. Wszystkie budynki zostały odrestaurowane, z zachowaniem w części z nich dawnego wyposażenia i utworzeniem muzeum techniki; część budynków uzyskała zupełnie nowe przeznaczenie m.in. kasyno i centrum wzornictwa przemysłowego, liczne atelier projektantów, sale wystawowe, restauracje i kawiarnie; w koksowni jest sala koncertowa; w otoczeniu jest letni basen, a zimą trasy łyżwiarskie. 14 grudnia 2001 r. kompleks kopalni i koksowni Zollverein został wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO pod nazwą "Przemysłowy Pejzaż Kulturowy Zollverein.; Komitet światowego dziedzictwa kulturalnego nazwał kopalnię Zollverein "przykładem rozwoju przemysłu ciężkiego w Europie"
Kompleks Zollefereine Niemcy powierzchnia obszaru 15 ha Na terenie kompleksu jest ścieżka muzealna Droga Węgla i centrum dla turystów wędrujących szlakiem kultury przemysłowej; w przebudowanym dawnym budynku kotłowni jest Ośrodek Wzornictwa Nadrenii Północnej-Westfalii; inny budynek przeprojektowano na centrum choreograficzne Nadrenii Północnej-Westfalii (PACT Zollverein); w innym budynku założono pole doświadczalne oraz warsztat ceramiczny (Margarethenhöhe); w dawnej koksowni zorganizowano przestrzeń wystawienniczą dla sztuki współczesnej m.in. z instalacjami przestrzennymi (Palast der Projekte)
Pawilon wzornictwa Gmach Sanaa z siedzibą prywatnej Szkoły Zarządzania i Projektowania, a następnie Wyższej Szkoły Sztuki i Muzyki Folkwang
Podwójna wieża szybowa symbol kompleksu http://rewitalizacje.blog.pl/2015/01/09/zollverein-essen/
Alpincenter-Bottrop - Niemcy
Wieża widokowa tetraedr symbol kompleksu Bottrop o wysokości 50 m (120 m n.p.m.) i 60 m bokach, która spoczywa na 4 filarach 9 m i jest elementem Emscher Park IBA. www.globtroter.info/europa...37/110-niemcy/807-zagbie-kultury-47991
Stok o dł. 640 m nartostrady dla początkujących i zaawansowanych (24% nachylenia); zwolennicy jazdy free style mogą próbować swoich sił w funparku; na miejscu można wypożyczyć sprzęt oraz wykupić kurs nauki; dla innych, szukających odmiennych atrakcji przygotowano na zewnątrz letnią trasę saneczkową park linowy, basen do serfowania oraz teren do paintball a; szczególną atrakcję stanowią skoki spadochronowe w jedynym w Niemczech kanale powietrznym znajdującym się obok hali.
Źródła i wysokość finansowania procesu rewitalizacji w regionie Nord-Pas de Calais (mln euro) Lata Państwo UE Władze lokalne Region Ogółem Inni 1989-1993 9,627 16,045 6,418 - - 32,090 1994-1999 40,650 23,823 9,643 0,240-74,139 2000-2006 17,453 12,343 4,581 5,126 1,576 41,079 67,730 52,211 20,642 5,366 1,576 147,308 Ogółem Roczne całkowite wydatki Funduszu Nieruchomości na rewitalizacje terenów poprzemysłowych (mln euro) - Niemcy 1990 Udział wspólnoty (Erschlieβung) 46,7 1995 Lata OGÓŁEM Budżet GFG/Stahl Wpływy (Erlöse) UE + państwo 15,0 10,2 0,61 40,9 19,1 18,3 6,24 2000 60,8 32,8 12,2 7,23 2004 32,9 14,6 13,9 8,28 181,3 81,5 54,6 22,36
Kategorie terenów: łatwe do komercjalizacji ok.15-20%; wymagające interwencji i zaangażowania środków publicznych ok.60-70%; wymagające najwyższych nakładów na rekultywację przeznaczone do podjęcia działań w przyszłości ok.15-20%; dodatkowo tereny wymagające podjęcia działań ze względu na zagrożenia środowiskowe
Problemy typowe przy adaptacji złożoność norm i postanowień prawnych właściwych dla terenów górniczych; skala instalacji przemysłowych obejmujących czasami obszar kilku gmin; wysokość kosztów robót w stosunku do redukcji dotacji publicznych (regionowi przysługują jedynie środki z Europejskiego Funduszu Spójności, przy zmniejszeniu kredytów państwowych do jednej trzeciej w porównaniu z okresem 2000 2006); brak infrastruktury (np. dróg) na terenie niektórych miejscowości; nieprzychylność przedstawicieli władz lub społeczności przy określeniu wizji lub opracowaniu projektu dla własnego regionu;
Dziękuję za uwagę eps@meeri.pl