Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia 322[01].O1.05

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Elżbieta Zagożdżon-Kuśmirek Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia 322[01].O1.05 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

Recenzenci: Lek med. Mariusz Długosz Dr n. med. Piotr Majcher Opracowanie redakcyjne: mgr Elżbieta Zagożdżon-Kuśmirek Konsultacja: mgr Ewa Łoś Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu Jednostki modułowej 322[01].O1.05,,Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu asystentka stomatologiczna. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 1

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7 4.1. Działalność gospodarcza 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 10 4.1.3. Ćwiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postępów 11 4.2. Podstawy prawne prowadzenia działalności gospodarczej 12 4.2.1. Materiał nauczania 12 4.2.2. Pytania sprawdzające 14 4.2.3. Ćwiczenia 14 4.2.4. Sprawdzian postępów 16 4.3. Konstruowanie biznesplanu dla zakładu świadczącego usługi zdrowotne 17 4.3.1. Materiał nauczania 17 4.3.2. Pytania sprawdzające 18 4.3.3. Ćwiczenia 19 4.3.4. Sprawdzian postępów 20 4.4. Kontraktowanie usług medycznych 21 4.4.1. Materiał nauczania 21 4.4.2. Pytania sprawdzające 32 4.4.3. Ćwiczenia 33 4.4.4. Sprawdzian postępów 34 4.5. Finansowanie świadczeń zdrowotnych 35 4.5.1. Materiał nauczania 35 4.5.2. Pytania sprawdzające 38 4.5.3. Ćwiczenia 38 4.5.4. Sprawdzian postępów 39 5. Sprawdzian osiągnięć 40 6. Literatura 45 2

1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o funkcjonowaniu gospodarki rynkowej, prawie pracy, formalno prawnej obsłudze i organizacji usług medycznych oraz zagadnieniach cywilnoprawnych, niezbędnych w pracy zawodowej pracownika medycznego. Szczególny nacisk musisz położyć na zrozumienie nowych, trudnych treści związanych z podejmowaniem działalności gospodarczej i kontraktowaniem usług medycznych. W poradniku zamieszczono: wymagania wstępne wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, cele kształcenia wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, materiał nauczania wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki modułowej, zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści, ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować umiejętności praktyczne, sprawdzian postępów w nauce, sprawdzian osiągnięć przykładowy zestaw zadań; zaliczenie testu potwierdzi opanowanie materiału całej jednostki modułowej, literaturę. 3

322[01].O1 Podstawy działalności zawodowej 322[01].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 322[01].O1.02 Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patologii narządu żucia 322[01].O1.03 Stosowanie leków w leczeniu chorób jamy ustnej 322[01].O1.04 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich 322[01].O1.05 Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia Schemat układu jednostek modułowych 4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: korzystać z różnych źródeł informacji, posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu przedsiębiorczości, rozróżniać czynniki wpływające na popyt i podaż usług, wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej, sporządzać dokumenty związane z poszukiwaniem pracy i zatrudnieniem, charakteryzować podstawowe przepisy prawa dotyczące praw i obowiązków pracowników i pracodawców, interpretować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej, współpracować w grupie, obsługiwać komputer. 5

3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: zdefiniować podstawowe pojęcia: towar, rynek, popyt, podaż, wyjaśnić funkcjonowanie mechanizmu rynkowego we współczesnej gospodarce, zinterpretować przepisy prawa medycznego, określić źródła finansowania świadczeń zdrowotnych, wyjaśnić istotę i zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce, zinterpretować przepisy prawa dotyczące świadczeń ubezpieczeniowych oraz pomocy społecznej, określić podstawy prawne dotyczące funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej i płatnika, zinterpretować przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy o zamówieniach publicznych, określić czynniki wpływające na popyt i podaż usług medycznych, określić podmioty uprawnione do realizacji świadczeń zdrowotnych, wyjaśnić zasady reglamentowania dostępu do niektórych usług medycznych, wyjaśnić mechanizmy konkurencji między podmiotami świadczącymi usługi medyczne, rozróżnić rodzaje kontraktów na usługi medyczne, określić procedurę kontraktowania usług medycznych, uzasadnić znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu medycznego udzielającego świadczeń medycznych, określić organy ochrony praw pacjenta, wykonać czynności prawne związane ze świadczeniem usług medycznych, zaspokoić uzasadnione roszczenia pacjenta dotyczące świadczonych usług medycznych, zastosować przepisy prawa pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika oraz pracodawcy, zastosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych, sporządzić dokumenty związane z poszukiwaniem pracy i zatrudnieniem, zastosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej, skorzystać z różnych źródeł informacji. 6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Działalność gospodarcza 4.1.1. Materiał nauczania Działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy Prawo działalności gospodarczej jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz wyszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Aby działalność była zakwalifikowana jako gospodarcza, musi spełnić łącznie dwa warunki, które odnoszą się do celu prowadzonej działalności oraz stopnia samodzielności ekonomiczno finansowej, a także prowadzić interesy w sposób zorganizowany i ciągły, czyli w formie przedsiębiorstwa. Współczesne ustawodawstwo uznaje zasadę wolności gospodarczej, której treścią jest reguła, według której podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej jest wolne i dozwolone każdemu na równych prawach, ale z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Zasadzie wolności gospodarczej towarzyszy zasada równości gospodarczej, według której przedsiębiorcy niezależnie od typu własności, na jednolitych zasadach podlegają obciążeniom publiczno-prawnym, w tym zwłaszcza podatkom oraz korzystają z kredytów bankowych i zaopatrzenia w środki produkcji. Warto, aby osoba podejmująca działalność gospodarczą rozumiała podstawowe pojęcia, w oparciu o które będzie funkcjonować. Są nimi: rynek, towar, popyt, podaż i mechanizm rynkowy. Otóż rynek (jako miejsce lub instytucja) to miejsce albo instytucja, na której kojarzą się sprzedawcy i nabywcy produktów i zasobów. Natomiast rynek jako mechanizm to mechanizm konfrontacji podaży i popytu na produkty i zasoby, jednym słowem towary. Kontakty, które zachodzą między uczestnikami rynku, mogą być personalne, bezpośrednie lub partnerzy transakcji mogą w ogóle się nie znać i nigdy nie widzieć. Rynek, na którym dochodzi do sprzedaży i kupna dóbr i usług (towaru), może mieć charakter lokalny, ogólnokrajowy lub międzynarodowy. Towarem/produktem jest każdy efekt działalności gospodarczej: wyrób (firmy produkcyjnej) lub usługa (firmy usługowej). Z rynkiem i produktem ściśle związane są pojęcia podaż i popyt. Otóż podaż to liczba jednostek produktu oferowana do sprzedaży po określonej cenie, natomiast popyt to zapotrzebowanie na określone produkty: liczba jednostek produktu, który ludzie gotowi są kupić po danej cenie. W tym momencie niezbędna jest znajomość kolejnych ważnych definicji: mechanizm rynkowy i konkurencja. Konkurencja jest to proces, w którym uczestnicy rynku dążąc do realizacji swoich interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty ceny, jakości lub innych cech wpływających na decyzję zawarcia transakcji. Proces ten zachodzi i między kupującymi i między sprzedającymi. Kupujący z innymi kupującymi konkurują o ograniczoną ilość dóbr znajdujących się na rynku, natomiast sprzedający konkurują ze sobą o pieniądze znajdujące się w posiadaniu kupujących. Tworzy się więc mechanizm rynkowy, czyli uzgadnianie decyzji nabywców i sprzedawców poprzez wzajemne oddziaływanie popytu, podaży i cen. Rozróżnienie rodzajów przedsiębiorców wprowadza ustawa Prawo o działalności gospodarczej, stanowi ona, że przedsiębiorcą może być osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Osoba fizyczna to człowiek, który dysponuje zdolnością prawną od chwili urodzenia, dzięki czemu ma możność bycia podmiotem prawa. Zdolność prawna osoby fizycznej nie może być niczym ograniczona i kończy się z chwilą jej śmierci. Przedsiębiorcą może być tylko osoba fizyczna 7

posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli mogąca nabywać prawa i zaciągać zobowiązania np. poprzez zawieranie umów gospodarczych. Osobą prawną jest, zgodnie z kodeksem cywilnym, skarb państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy przyznają osobowość prawną np. na drodze ustawowej. Poza skarbem państwa i gminami osobami prawnymi, które nie są przedsiębiorstwami, występują osoby prawne, dla których cecha bycia przedsiębiorcą jest najważniejsza w opisie ich statusu prawnego. Spośród nich najważniejsze są spółki kapitałowe, duże znaczenie mają też przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielnie. Typy działalności gospodarczej zostały określone bardzo ogólnie, dzięki czemu możliwe jest objęcie jej zakresem bardzo różnych dziedzin aktywności, w tym ochrony zdrowia. Wyznacznikami działalności gospodarczej są: 1. gospodarczy charakter prowadzonej działalności, 2. cel zarobkowy, 3. prowadzenie działalności w sposób zorganizowany i trwały, 4. prowadzenie działalności na własny rachunek prowadzącego. Z gospodarczym charakterem prowadzonej działalności wiąże się występowanie w stosunkach prawnych w charakterze profesjonalisty, a więc prowadzenie przedsiębiorstwa, w oparciu o które można wyodrębnić kompleks majątkowy. Z kolei wskazanie celu zarobkowego pozwala zakładać, że celem działalności gospodarczej musi być osiąganie zysku. Działalność musi być wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, czyli musi być realizowana w ramach procesu prowadzenia przedsiębiorstwa jako koncepcja prowadzenia działalności, a nie czynność jednorazowa. Działalność musi być prowadzona we własnym imieniu, czyli właściciel ponosi odpowiedzialność za podejmowane czynności. Kryterium podmiotowym uznania za przedsiębiorcę jest zawodowe występowanie we własnym imieniu, co łączy się z posiadaniem określonej wiedzy i umiejętności związanych z wykonywaną działalnością zarobkową. Działalność gospodarcza może być prowadzona bezpośrednio, wtedy, w zależności od tego, czy będą ją prowadzić sami przedsiębiorcy, czy też z innymi osobami będzie im przysługiwał status przedsiębiorcy indywidualnego lub wspólnika spółki cywilnej. Istnieje też forma spółki handlowej, wtedy przedsiębiorcą będzie powołana w tym celu spółka handlowa, zaś jej uczestnicy będą przedsiębiorcami jedynie pośrednio. Jeśli osoby tworzące spółkę handlową chcą wpływać bezpośrednio na podejmowanie przez spółkę decyzji gospodarczych, mogą wybrać formę prawną spółki osobowej z pozycją wspólnika jawnego, partnera lub komplementariusza prowadzącego sprawy spółki. Mogą też wybrać formę prawną spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej, wtedy mogą wejść do zarządu takiej spółki. Do prowadzenia działalności gospodarczej ustawodawca przewidział też: przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, inne osoby prawne, jeśli prowadzą działalność gospodarczą i podlegają obowiązkowi wpisania do rejestru przedsiębiorców np. fundacje, stowarzyszenia. Aby podjąć działalność gospodarczą, należy zastosować się do obowiązujących przepisów prawnych określonych w ustawie Prawo działalności gospodarczej. Przewidują one, że podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą powinien zapewnić, o ile ustawy wprowadzają obowiązek posiadania odpowiednich kwalifikacji, aby prace, zajęcia lub czynności, gdzie taki 8

obowiązek istnieje, były wykonywane przez osoby, które je posiadają. Prowadzenie praktyki medycznej jest rodzajem działalności gospodarczej w zakresie świadczenia usług medycznych. W tej dziedzinie także obowiązują mechanizmy rynkowe wpływające na popyt i podaż usług medycznych, a za tym idzie konkurencja między poszczególnymi podmiotami. Bardzo duży wpływ na popyt na usługi medyczne ma ich jakość i cena, za którą świadczeniobiorcy są skłonni z nich skorzystać. Na jakość składa się nie tylko wyposażenie zakładu opieki zdrowotnej w nowoczesną aparaturę medyczną, ale też profesjonalizm, kwalifikacje i kultura osobista osób świadczących usługi. Świadczeniobiorca skłonny jest wybrać usługę zdrowotną świadczoną za wyższą cenę, jeśli tylko uzna, że świadczeniodawca jest doskonale przygotowany zawodowo (w pełni profesjonalny) i można mieć zaufanie co do jakości jego pracy. Działalność medyczna może być realizowana albo w postaci indywidualnej praktyki, albo poprzez zakład opieki zdrowotnej publiczny lub niepubliczny. Wybór formy determinuje w dużym stopniu przyszły kształt działalności, a także decyduje o trybie rejestracji działalności gospodarczej. Definicję świadczeniodawcy można znaleźć w ustawie o ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia, według niej przez pojęcie świadczeniodawcy rozumie się: 1. zakład opieki zdrowotnej wykonujący zadania określone w jego statucie, grupową praktykę lekarską, grupową praktykę pielęgniarek lub położnych, osobę wykonującą zawód medyczny w ramach indywidualnej lub specjalistycznej praktyki, 2. osobę fizyczną inną niż wyżej wymieniona, która uzyskała fachowe uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych i udziela ich w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, 3. jednostkę budżetową tworzoną i nadzorowaną przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub Ministra Sprawiedliwości, posiadającą w strukturze organizacyjnej ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, w której gromadzone są środki specjalne na finansowanie wydatków związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych. Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym także zawiera definicję świadczeniodawcy: jest nim zakład opieki zdrowotnej wykonujący zadania określone w jego statucie oraz osoba fizyczna wykonująca zawód medyczny w ramach indywidualnej lub specjalistycznej praktyki albo osoba, która uzyskała fachowe kwalifikacje do udzielania świadczeń zdrowotnych i udziela je w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zasady wykonywania świadczeń zdrowotnych przez osoby fizyczne wykonujące zawód medyczny lub grupową praktykę lekarską określają przepisy ustawy o zawodzie lekarza. Wynika z niej, że usługi medyczne mogą być wykonywane w formie zakładów opieki zdrowotnej lub w formach określonych w ustawie. Ustawy zasadniczo dopuszczają dwie formy prowadzenia praktyk grupowych: spółkę cywilną oraz spółkę partnerską. W przypadku, gdy świadczeń refundowanych udzielają lekarze, pielęgniarki lub położne wykonujący zawód w formie praktyki grupowej prowadzonej jako spółka cywilna, świadczeniodawcami powinni być odpowiednio wszyscy wspólnicy spółki cywilnej. Stroną kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia będzie wtedy każdy z podmiotów wykonujących zawód w tej formie. W przypadku, gdy praktyka grupowa prowadzona jest w formie spółki partnerskiej, ze względu na zdolność prawną spółek partnerskich do zaciągania zobowiązań, stroną kontraktu będzie spółka. W przypadku praktyk grupowych prowadzonych jako spółki partnerskie należy w roli świadczeniodawcy widzieć spółkę partnerską, a nie prowadzoną przez wspólników praktykę grupową. Umowa o udzielanie świadczeń może być zawarta wyłącznie ze świadczeniodawcą, który został wybrany do udzielania świadczeń zdrowotnych na zasadach określonych w ustawie. 9

Usług medycznych w formie praktyki indywidualnej lub grupowej mogą udzielać, zgodnie z ustawą o zawodzie lekarza i ustawą o zawodzie pielęgniarki i położnej, tylko wymienione w niej grupy zawodowe. Można wyróżnić jeszcze inne grupy zawodowe (średni personel ochrony zdrowia), które mogą udzielać świadczeń zdrowotnych refundowanych z ubezpieczenia, nie mają one jednak możliwości zawarcia samodzielnie umowy z Funduszem i praktykują u innych świadczeniodawców. Do katalogu tych podmiotów wchodzą m.in. podmioty realizujące usługi zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i medyczne środki pomocnicze oraz wykonujące czynności techniczne z zakresu protetyki i ortodoncji, jak również świadczące usługi transportu sanitarnego innego niż określony w ustawie o ratownictwie medycznym. Do tych podmiotów można zaliczyć np. uprawnionych do prowadzenia rehabilitacji magistrów rehabilitacji leczniczej lub fizykoterapii, psychologów lub inne osoby posiadające wykształcenie przydatne przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych w zakresie, w jakim mogą samodzielnie ich udzielać. 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Na czym polega działalność gospodarcza? 2. Co jest wyznacznikiem działalności gospodarczej? 3. Czym różni się osoba prawna od osoby fizycznej? 4. Jakie są różnice między prowadzeniem działalności gospodarczej pośrednio i bezpośrednio? 5. Jakie znaczenie dla przedsiębiorstwa ma wybór określonej formy działalności gospodarczej? 6. Kto i na jakich zasadach może utworzyć zakład opieki zdrowotnej? 7. Kto i na jakich zasadach może świadczyć usługi zdrowotne? 8. Jakie przepisy prawne regulują świadczenie usług zdrowotnych? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dokonaj analizy form organizacyjno-prawnych prowadzenia działalności gospodarczej. Wskaż ich wady i zalety oraz możliwość wykorzystania jako formy prowadzenia publicznego i niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) dokonać analizy materiału na temat form organizacyjno-prawnych prowadzenia działalności gospodarczej, 2) dokonać analizy przepisów prawa mówiących o zakładaniu działalności gospodarczej w ochronie zdrowia, 3) wypisać wady i zalety poszczególnych form prowadzenia działalności, 4) określić możliwość wykorzystania poszczególnych form organizacyjno-prawnych do prowadzenia działalności usługowej w ochronie zdrowia, 5) wskazać formy prowadzenia działalności przydatne do prowadzenia publicznego i niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej. 10

Wyposażenie stanowiska pracy: papier formatu A4, flamastry, komputer z dostępem do Internetu, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Sporządź wykaz czynności związanych z zakładaniem działalności gospodarczej pozwalającej na świadczenie usług medycznych w twoim zwodzie. Przydatne będą adresy internetowe: www.rejestrzoz.gov.pl, www.mz.gov.pl, www.ifirma.pl, www.wskazowkiksiegowe.pl, www.egospodarka.pl. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać we wskazanej przez nauczyciela literaturze i w Internecie odpowiednie akty prawne, regulujące działalność gospodarczą w ochronie zdrowia, 2) dokonać analizy przepisów prawa mówiących o zakładaniu działalności gospodarczej, 3) ustalić wykaz czynności niezbędnych do założenia działalności gospodarczej, 4) wskazać instytucje, w których dokonuje się rejestracji przedsiębiorstwa osoby fizycznej. Wyposażenie stanowiska pracy: papier formatu A4, flamastry, komputer z dostępem do Internetu, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) odszukać akty prawne określające działalność gospodarczą w ochronie zdrowia? 2) znaleźć przepisy prawne regulujące świadczenie usług zdrowotnych? 3) znaleźć akty prawne określające warunki powstania i funkcjonowania praktyki w twoim zawodzie medycznym? 4) uzasadnić wybór formy prowadzenia działalności gospodarczej w ochronie zdrowia? 5) ustalić wykaz czynności niezbędnych do założenia działalności gospodarczej? 6) wskazać instytucje, w których dokonuje się rejestracji przedsiębiorstwa osoby fizycznej? 11

4.2. Podstawy prawne prowadzenia działalności gospodarczej 4.2.1. Materiał nauczania Przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym oznacza kompleks majątkowy zorganizowany w celu prowadzenia działalności gospodarczej. W takim ujęciu przedsiębiorstwo składa się z elementów majątkowych takich, jak: zespoły budynków, maszyny, urządzenia, surowce oraz firma, czyli nazwa przedsiębiorstwa, patenty, licencje itp. Składnikiem przedsiębiorstwa jest także jego struktura organizacyjna. Według kodeksu cywilnego przedsiębiorstwo to zespół składników materialnych i niematerialnych, przeznaczonych do realizacji określonych zdań gospodarczych, obejmuje ono wszystko, co wchodzi w jego skład, a w szczególności: 1. firmę (nazwę), znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo, 2. księgi handlowe, 3. nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały, 4. patenty, wzory użytkowe i zdobnicze, 5. zobowiązania i obciążenia związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, 6. prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo. W znaczeniu podmiotowym przedsiębiorstwo to wyodrębniony ustawowo zespół praw i obowiązków, ściśle związanych z tym przedsiębiorstwem. Takie przedsiębiorstwo musi przybrać konkretną postać formalno prawną. Podjęcie działalności gospodarczej wiąże się z dokonaniem wielu czynności formalnych i organizacyjnych. Zanim zarejestruje się przedsiębiorstwo, należy prześledzić akty prawne, np.: ustawa Prawo działalności gospodarczej z 1999 r. z późniejszymi zmianami, ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (sierpień 2007 r. tekst jednolity), ustawa o zakładach opieki zdrowotnej (z października 2006 r. tekst ujednolicony), ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (z lipca 1991 r. z późniejszymi zmianami), ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (z listopada 1998 r. z późniejszymi zmianami), ustawa o podatku od towarów i usług ( z marca 2004 r. z późniejszymi zmianami), inne ustawy wprowadzane w trakcie trwania działalności. Z kolei przy rejestracji firmy mogą okazać się niezbędne takie dokumenty, jak: wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej, karta zgłoszenia pracodawcy do Państwowej Inspekcji Pracy wymagana, gdy firma, oprócz właściciela, zatrudnia na umowę o pracę pracownika lub pracowników, karta zgłoszenia pracodawcy do Państwowej Inspekcji Sanitarnej wymagana, gdy firma, oprócz właściciela, zatrudnia na umowę o pracę pracownika lub pracowników, NIP 1 jeśli zamierzasz samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą, VAT R zgłoszenie rejestracyjne w zakresie podatku od towarów i usług, ZUS ZFA zgłoszenie danych płatnika składek osoby fizycznej, ZUS ZPA zgłoszenie danych płatnika składek osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, ZUS ZUA zgłoszenie do ubezpieczeń, ZUS ZZA zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego, wniosek o numer REGON. 12

Utworzenie przedsiębiorstwa, zwłaszcza prywatnej praktyki medycznej, w określonych ramach prawno-organizacyjnych, powinno być poprzedzone rzetelną analizą, gdyż wybór określonej formy działalności decyduje o: rodzaju i skali odpowiedzialności przedsiębiorstwa i jego właściciela/właścicieli wobec wierzycieli (cały majątek lub do pewnej jego wysokości), uprawnieniach właściciela/właścicieli i osób prowadzących przedsiębiorstwo w zakresie zarządzania, kontroli, reprezentowania na zewnątrz, stopniu upublicznienia działalności przedsiębiorstwa (informowanie o wynikach działalności), możliwości i stopniu trudności pozyskania lub zmiany kapitału przedsiębiorstwa, sposobie rozliczania przez księgowego, procedurze powołania, rozwiązania i likwidacji przedsiębiorstwa, stopniu zaufania potencjalnych klientów i wierzycieli. Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej (z 1991 r. z późniejszymi zmianami, z sierpnia 2007 r. tekst jednolity) mówi, iż zakład opieki zdrowotnej to wyodrębniony organizacyjnie zespół osób i środków majątkowych, utworzony i utrzymywany w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia. W zależności od podmiotu, który utworzył zakład opieki zdrowotnej, można wyodrębnić publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej. Zakłady opieki zdrowotnej mogą być tworzone i utrzymywane przez osoby fizyczne. Świadczenia zdrowotne mogą być udzielane przez zakłady opieki zdrowotnej, np. tworzone przez osoby fizyczne jako spółki lub przez osoby fizyczne o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych (art. 4 Ustawy). Zakładając zakład opieki zdrowotnej, czy też tylko podejmując w nim pracę, każdy człowiek powinien dobrze przeanalizować akty prawne dotyczące prawa cywilnego, prawa pracy, prawa o ubezpieczeniach społecznych oraz prawa o ubezpieczeniach zdrowotnych. Jest to potrzebne, aby nie złamać obowiązujących przepisów i nie ponosić w związku z tym konsekwencji karnych, ale także po to, aby potencjalny pracodawca, świadomie bądź nieświadomie, nie wykorzystał naszej nieznajomości prawa (nieznajomość prawa nie zwalnia od jego przestrzegania). Podstawy prawne funkcjonowania zakładu opieki zdrowotnej to: ustawa z 30 VIII 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. nr 91 poz. 408 z 1991 r. z późniejszymi zmianami), wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym, rejestrze publicznych zakładów opieki zdrowotnej, prowadzonym przez właściwy sąd rejonowy, wpis w rejestrze zakładów opieki zdrowotnej, prowadzonym przez właściwego wojewodę, statut zakładu opieki zdrowotnej. Oto zestaw przepisów, z którymi należy się zapoznać, aby uniknąć problemów prawnych: kodeks pracy, a w nim przepisy dotyczące m.in.: kwalifikacji zawodowych pracowników, rodzaju stosunków pracy, nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, równego traktowania w pracy, konsekwencji dyskryminacji w pracy, praw i obowiązków pracodawcy i pracownika, czasu pracy, zasad przyznawania urlopów, zasad rozwiązywania sporów o roszczenia w sprawie pracy, wynagrodzenia za pracę i jego ochrony, odpraw emerytalnych, rentowych, pośmiertnych, zakazu konkurencji, nagród 13

i wyróżnień, bezpieczeństwa i higieny pracy, zatrudniania młodocianych, kobiet, kobiet w ciąży i karmiących, kodeks cywilny, a w nim przepisy dotyczące m.in.: zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych, osoby prawnej i osoby fizycznej, przedsiębiorców i ich oznaczenia, czynności prawnych i ich form, zawarcia umowy, wad oświadczenia woli, przedstawicielstwa, pełnomocnictwa, własności, użytkowania przez osoby prawne i fizyczne, zobowiązań, przedawnienia roszczeń, Ustawa o ubezpieczeniach społecznych, a w nim przepisy dotyczące m.in.: organizowania i finansowania ubezpieczeń społecznych, zasad przyznawania emerytur i rent, zaopatrzenia emerytalno-rentowego pracowników i ich rodzin, zaopatrzenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby i macierzyństwa, ubezpieczeń zdrowotnych, pomocy społecznej, Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, a w niej przepisy dotyczące obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego, sposobu zbierania składek na ubezpieczenie zdrowotne, świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego, organizacji udzielania świadczeń z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego, organizacji i zakresu działania Narodowego Funduszu zdrowia oraz jego gospodarki finansowej, uprawnień kontrolnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, przepisów karnych. Osoba podejmująca decyzję o założeniu zakładu opieki zdrowotnej ma obowiązek znać także zapisy wchodzące w skład tzw. Karty Praw Pacjenta, w której zawarte są niezwykle ważne dla potencjalnego przedsiębiorcy i pacjenta (świadczeniobiorcy) akty prawne. Na ich mocy pacjent ma prawo żądać zaspokojenia uzasadnionych roszczeń dotyczących świadczenia usług medycznych, jeśli uzna, że świadczeniodawca nie spełnił jego oczekiwań. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Które akty prawne regulują powstanie przedsiębiorstwa usługowego? 2. Jakie dokumenty są niezbędne przy zakładaniu firmy? 3. Jakie są podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej? 4. Jakie warunki należy spełnić, żeby utworzyć niepubliczny zakład opieki zdrowotnej? 5. Jakie przepisy prawa pracy, cywilnego oraz które ustawy należy znać, aby być pracownikiem świadomym swych praw i obowiązków? 6. Które przepisy prawne regulują obowiązek ubezpieczenia społecznego pracownika i pracodawcy? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Znajdź i przeanalizuj akty prawne określające zasady powoływania oraz warunki działania i funkcjonowania prywatnej praktyki w twoim zawodzie medycznym. Przydatne będą adresy internetowe www.nfz.gov.pl, www.rejestrzoz.gov.pl, www.mz.gov.pl Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych i w Internecie akty prawne określające zasady powoływania i warunki działania prywatnej praktyki w wybranym zawodzie medycznym, 14

2) dokonać analizy tych aktów prawnych, 3) zapisać warunki, jakie muszą być spełnione, aby powstała i mogła funkcjonować prywatna praktyka. Wyposażenie stanowiska pracy: papier formatu A4, flamastry, komputer z dostępem do Internetu, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Znajdź w dostępnej literaturze i w Internecie, a następnie dokonaj analizy aktów prawnych, dotyczących prawa cywilnego, prawa pracy, prawa o ubezpieczeniach społecznych i zdrowotnych, które powinien znać nowo przyjmowany pracownik. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować dostępną literaturę i adresy w Internecie, 2) wskazać akty prawne zawierające przepisy dotyczące praw i obowiązków pracownika, 3) wskazać akty prawne dotyczące prawa o ubezpieczeniach społecznych i zdrowotnych, 4) dokonać ich analizy pod kątem wykorzystania w pracy w Twoim zawodzie. Wyposażenie stanowiska pracy: papier formatu A4, komputer z dostępem do Internetu, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Sporządź dokumenty niezbędne Ci do podjęcia czynności związanych z zatrudnieniem: CV, list motywacyjny, scenariusz rozmowy kwalifikacyjnej, kwestionariusz osobowy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować dostępną literaturę, 2) przeanalizować CV i listy motywacyjne dostarczone przez nauczyciela i znajdujące się w Internecie, 3) w oparciu o w/w napisać własne CV i list motywacyjny, 4) opracować scenariusz rozmowy z przyszłym pracodawcą, 5) wypełnić druk obowiązującego kwestionariusza osobowego. Wyposażenie stanowiska pracy: przykładowe CV i świadectwa pracy, druki kwestionariusza osobowego, papier formatu A4, komputer z dostępem do Internetu, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 15

4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) odszukać akty prawne określające zasady powoływania i warunki działania prywatnej praktyki w twoim zawodzie medycznym? 2) określić warunki, jakie muszą być spełnione, aby powstała i mogła funkcjonować prywatna praktyka świadcząca usługi medyczne? 3) scharakteryzować akty prawne zawierające przepisy dotyczące praw i obowiązków pracownika? 4) scharakteryzować akty prawne dotyczące prawa o ubezpieczeniach społecznych i zdrowotnych? 5) określić zagrożenia wynikające z niestosowania się pracodawcy do przepisów prawnych wynikających z Kodeksu cywilnego i Kodeksu pracy? 16

4.3. Konstruowanie biznesplanu dla zakładu świadczącego usługi zdrowotne 4.3.1. Materiał nauczania Zanim utworzy się zakład opieki zdrowotnej, zwłaszcza niepubliczny, należy sporządzić biznes plan, aby móc przewidzieć, czy i jakie inwestycja ma szanse powodzenia. Biznesplan jest dokumentem, który: określa i wytycza działalność przedsiębiorstwa w przyszłości, pozwala określić niezbędne zasoby, przewidywane koszty oraz ocenić, czy warto ponosić ryzyko związane z inwestowaniem, czyli pozwala ocenić opłacalność przedsięwzięcia, później stanowi podstawę do kontrolowania, czy działalność firmy zmierza do osiągnięcia wytyczonego celu, umożliwia podjęcie właściwych decyzji dotyczących teraźniejszości i przyszłości przedsiębiorstwa, pozwala pozyskać ewentualnego inwestora lub sponsora, który pomoże rozwinąć i uatrakcyjnić działalność, daje szansę zaprezentowania zamiarów, pomysłów i zdolności w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem, gdy jest pisany samodzielnie, pozwala wychwycić wszystkie braki i niedociągnięcia, dzięki czemu można je wyeliminować przed wejściem na rynek. Zanim rozpocznie się prace nad biznesplanem, należy odpowiedzieć sobie na pytania: jaka jest usługa lub produkt, który chcemy oferować na rynku usług medycznych, czy będzie czymś zupełnie nowym, czy też zastąpi coś, co już istnieje, czy cena usługi/produktu będzie konkurencyjna, jakość wyższa niż u konkurencji, a dostępność lepsza. Odpowiedzi na powyższe pytania pozwolą wyodrębnić te cechy usługi/produktu, które świadczą o ich przewadze rynkowej. Kolejny krok, to zastanowienie się, w jaki sposób należałoby wprowadzić usługę/produkt na rynek, do jakich klientów będą one adresowane, na jakiej podstawie uważamy, że właśnie ci klienci wybiorą właśnie nasz zakład i nasze usługi, a także, w jaki sposób wprowadzimy naszą usługę czy produkt na rynek. Bardzo ważne jest to, że konstrukcja biznesplanu zależy od tego, kto będzie jego odbiorcą. Na przykład, jeśli staramy się o kredyt, to w biznesplanie musi znaleźć się wystarczająco duża ilość informacji dotyczących finansów. Podsumowując, w biznesplanie powinny być opisane: cel firmy, jej osobowość prawna, rodzaj działalności, struktura organizacyjna, osoby zarządzające, a także klienci, do których chcemy dotrzeć i rynek, na który chcemy wejść. Ważne jest, aby przedstawić cechy usługi/produktu, kanały i sposoby dystrybucji, sprzedaży, a także sposoby pozyskania klientów, strategie marketingowe, jakie zamierzamy zastosować. Niezbędna jest też prognoza sprzedaży usług/produktu, zysków, a na koniec analiza ryzyka spowodowana np. pojawieniem się konkurencji. Części, z których powinien składać się prawidłowo opracowany biznesplan: 1. Wstęp powinien przyciągnąć uwagę czytelnika pokazując pozycję przedsiębiorstwa na rynku, produkty/usługi, które chcemy zaoferować, ich przewagę nad konkurencyjnymi, powody, dla których klient wybierze nasz produkt, docelowy rynek, perspektywy wzrostu 17

sprzedaży, cele firmy krótko- i długookresowe, przewidywane: sprzedaż, zyski, zapotrzebowanie na gotówkę, korzyści dla inwestorów z tytułu udzielenia pożyczki. Tę część pisze się na samym końcu. 2. Opis przedsięwzięcia: nazwa, adres, misja, cele przedsiębiorstwa, forma prawna, struktura organizacyjna firmy, dane o właścicielu przedsiębiorstwa, załodze, informacje o profesjonalistach, radzie nadzorczej (jeśli jest), zaciągniętych kredytach, proponowanych zabezpieczeniach kredytu. 3. Kierownictwo i zarządzanie przedsiębiorstwem: wykształcenie, osiągnięcia, awanse, kariera zawodowa, dotrzymywanie zobowiązań, zakres obowiązków i odpowiedzialności poszczególnych członków kierownictwa. 4. Plan marketingowy: strategia marketingowa i oferta firmy, klienci firmy, ich charakterystyka, opis rynku, rynek docelowy, opis konkurencji, oddziaływanie na rynek narzędzia marketingowe, charakterystyka dostawców. 5. Plan finansowy jest to fundament biznesplanu i punkt wyjścia do jego opracowania. Dla nowego przedsiębiorstwa najczęściej opracowuje się prognozę finansów na 3 5 lat. Założenia co do przyszłości powinny uwzględniać: koniunkturę gospodarki, perspektywy rozwoju sektora, prognozowany popyt na usługi, inflacyjny wzrost cen, stopy procentowe kredytów, politykę podatkową. Dobrze jest sporządzić prognozę finansową w wariancie optymistycznym, pesymistycznym i pośrednim. 6. Czynniki ryzyka i powodzenia, czyli szanse i zagrożenia. 7. Kalendarium, czyli harmonogram działań związanych z uruchomieniem firmy, terminy wyznaczające kolejne etapy rozwoju przedsiębiorstwa. 8. Załączniki: prognoza wyniku finansowego, plan wpływów i wydatków, inne opracowania związane z branżą przedsiębiorstwa. Poprawnie przygotowany biznesplan stanowi nie tylko dokument niezbędny dla kredytodawcy, ale jest też podstawą działania przedsiębiorcy. W przypadku zakładu opieki zdrowotnej tym bardziej jest pomocny w precyzyjnym określeniu zakresu działalności, doborze personelu o niezbędnych, ważnych kwalifikacjach i dokładnym ustaleniu potrzebnych urządzeń i sprzętu. Biznesplan to podstawa i bez niego niezwykle trudne jest osiągnięcie sukcesu, zwłaszcza w branży usług medycznych. 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaki jest cel opracowywania biznesplanu dla zakładu opieki zdrowotnej? 2. Jakie elementy powinien zawierać prawidłowo sporządzony biznesplan? 3. Który z elementów biznesplanu jest najważniejszy dla potencjalnego inwestora? 4. Który z elementów biznesplanu może Ci pomóc poprawnie ocenić sytuację finansową firmy? 5. Jaki jest związek między planowaniem a ryzykiem w działalności gospodarczej? 18

4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Analiza SWOT wykorzystuje prosty schemat klasyfikacji, dzieląc wszystkie czynniki wpływające na obecną i przyszłą sytuację strategiczną przedsiębiorstwa według miejsca powstania (na wewnętrzne i zewnętrzne) i sposobu oddziaływania (na pozytywne i negatywne). Ze skrzyżowania tych dwóch kryteriów powstają szanse, zagrożenia, mocne i słabe strony. Dokonaj analizy SWOT przedsiębiorstwa z opisu: Pan Janek, który skończył szkołę medyczną wraz ze swoim kolegą Markiem, który właśnie kończy szkołę zarządzania i marketingu postanowili, że założą własną firmę. Będą szkolili pracowników małych zakładów opieki zdrowotnej i ośrodków pomocy rodzinie w świadczeniu opieki medycznej w warunkach domowych, gdyż na te usługi jest bardzo duże zapotrzebowanie. Produktem ich firmy, którą nazwali Medicopter, będzie pakiet usług edukacyjnych, za który mężczyźni planują pobierać opłatę 2000 zł za kurs. Realizacja tej usługi pociągnie za sobą koszty związane z używaniem telefonów komórkowych, zużyciem benzyny i materiałów biurowych, koszt wynajęcia pomieszczenia, ogłoszenia w mediach, zakup materiałów komputerowych i biurowych, opłata abonamentu komórkowego, koszty energii i wynagrodzeń pana Jana i pana Marka wraz z pochodnymi, a także podatek od działalności gospodarczej wszystko w sumie 7000 miesięcznie. Na początek, żeby nie zwiększać kosztów, będą wykorzystywać w firmie własny sprzęt komputerowy i samochód Jana. W ich miejscowości działa już od kilku lat jeden zakład szkoleniowy, ale on prowadzi kursy w wielu dziedzinach, nie tylko medycznej. Czy w liczącej 50.000 mieszkańców miejscowości wypoczynkowej znajdzie się wystarczająca ilość klientów, którzy zechcą kupić produkt firmy Medicopter? Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować literaturę na temat dokonywania analizy SWOT, 2) wskazać podstawowe elementy analizy, 3) dokonać analizy SWOT, 4) określić brakujące informacje, 5) zaplanować, jakie jeszcze dane należy uwzględnić, aby analiza SWOT była pełna. Wyposażenie stanowiska pracy: opis przypadku, papier formatu A4, flamastry, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Opracuj projekt biznesplanu przydatny dla prowadzenia działalności gospodarczej we własnym zawodzie medycznym. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować wskazaną przez nauczyciela literaturę na temat opracowywania biznesplanu, 2) wskazać podstawowe elementy biznesplanu, 19