Analiza systemów refundacyjnych dotyczących leków na cukrzycę w wybranych krajach Unii Europejskiej Osobom chorym na cukrzycę grożą poważne, specyficzne dla tej choroby powikłania, które mogą prowadzić do całkowitego uszkodzenia nerek, układu nerwowego a także oczu. Cukrzyca jest także głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia schorzeń układu sercowo naczyniowego takich jak zawał serca czy udar. Średnią częstość występowania cukrzycy w Unii Europejskiej u osób powyżej 20 roku życia szacuje się na 7,5/100. W chwili obecnej Europa znajduje się o krok od wybuchu epidemii cukrzycy: w Niemczech zapadalność na cukrzycę zwiększyła się o 43 proc. w ciągu 13 lat. W ciągu najbliższych lat liczba rozpoznawanych przypadków cukrzycy zwiększy się o 71 proc. w skali całego świata, a w krajach Unii Europejskiej wzrost ten będzie wynosił 16 proc. W krajach Unii Europejskiej cukrzyca w populacji osób w wieku od 20 do 79 lat występuje z częstością od 4,0 proc. w Wielkiej Brytanii do 11,8 proc. w Niemczech. Cukrzyca odpowiada za od 4,2 proc. (w Wielkiej Brytanii) do 12,9 proc. (na Słowacji) wszystkich zgonów wśród mężczyzn oraz za od 7,7 proc. (w Wielkiej Brytanii) do aż 20,2 proc. (na Malcie) wszystkich zgonów wśród kobiet. Wobec takiego stanu rzeczy kraje Unii Europejskiej dokładają wszelkich starań, by zapobiec tragicznym skutkom choroby. Dlatego też długodziałające analogi insulin, refundowane są prawie we wszystkich krajach Europy, w tym we wszystkich krajach naszego regionu (Niemcy, Litwa, Łotwa, Estonia, Czechy, Słowacja, Węgry, Bułgaria, Rumunia, Słowenia). W większości krajów w których są one refundowane poziom refundacji wynosi 100 proc., poza Polską. W Polsce refundacji podlegają insuliny krótkodziałające, insuliny o pośrednim czasie działania, insuliny długodziałające, mieszanki insulin, analogi krótkodziałające. Analogi długodziałające pozostają nadal jedyną grupą insulin nie podlegających refundacji w naszym kraju. Preparat Lantus (insulina glargine) jest stosowany we wszystkich typach cukrzycy, gdy zachodzi potrzeba leczenia insuliną. U osób z cukrzycą typu 1 może być stosowany jako składnik intensywnej insulinoterapii w połączeniu z insulinami krótko działającymi (najlepiej w formie krótko działających analogów). U osób z cukrzycą typu 2 Lantus może być stosowany jako element intensywnej insulinoterapii. Może być również stosowany jako element terapii skojarzonej z pochodnymi sulfonylomocznika. Wydaje się, że skojarzone leczenie glarginą i doustnymi lekami hipoglikemizującymi jest szczególnie korzystne u pacjentów z wtórną nieskutecznością doustnych leków hipoglikemizujących. Ten algorytm leczenia jest bardzo skutecznym środkiem opóźniającym wdrożenie monoterapii insulinowej. Leczenie insuliną glargine jest wskazane u osób z cukrzycą typu 2, które wymagają leczenia insuliną oraz dodatkowo pomocy opiekuna lub personelu opieki zdrowotnej we wstrzykiwaniu insuliny, których życie jest znacząco ograniczone przez nawracające objawowe epizody hipoglikemii, które w przeciwnym razie stosowałyby podstawowe wstrzyknięcia insuliny 2 razy dziennie w połączeniu z doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi.
Przegląd systemów refundacji w wybranych krajach Unii Europejskiej BELGIA Wszystkie leki dla pacjentów chorych na cukrzycę są w pełni refundowane, przypisany im jest kod A, który oznacza drogie leki wykorzystywane w leczeniu bądź to chorób przewlekłych (takich jak cukrzyca) bądź ciężkich schorzeń (nowotwory). Belgijskie Stowarzyszenie Diabetyków bardzo dobrze ocenia refundację leków dla chorych na cukrzycę. Belgowie, z wydanym dokumentem potwierdzającym status chorego na cukrzycę, mają prawo do dwóch wizyt w ciągu roku u dietetyka oraz dwóch wizyt u specjalisty zajmującego się leczeniem stopy cukrzycowej (jeśli pacjent jest zagrożony rozwojem tego powikłania), koszty tych wizyt refundowane są przez system ubezpieczeń zdrowotnych. Dla pacjentów leczonych insuliną (chorzy na cukrzycę insulinozależną, przynajmniej 2 wstrzyknięcia dziennie) wszystkie materiały służące do monitorowania glikemii, materiały potrzebne do wykonywania wstrzyknięć insuliny (np. igły) i kontroli jakości leczenia są w pełni refundowane. CZECHY Ubezpieczenie zdrowotne zapewnia blisko 100 proc. refundację kosztów opieki nad chorymi na cukrzycę: refundacja insulin na poziomie 90-100 proc., podstawowych leków doustnych na poziomie 100 proc., pasków do mierzenia poziomu glukozy w 100 proc. DANIA Państwo zapewnia opiekę zdrowotną dla wszystkich obywateli poprzez narodowy system ubezpieczenia zdrowotnego. Ogólnie wizyty u lekarzy pierwszego kontaktu i pobyty w szpitalach są dla pacjentów bezpłatne. Istnieje również system współpłacenia za usługi medyczne, w większości pokrywany z prywatnych ubezpieczeń pacjentów, który dotyczy w szczególności leków stosowanych ambulatoryjnie (leki podawane w szpitalach są dla pacjenta bezpłatne). Możliwe jest uzyskanie przez pacjenta 100 proc. refundacji za leki, którymi jest leczony, ale wymaga to każdorazowej zgody Duńskiej Agendy ds. Leków (Danish Medicines Agency). Państwo refunduje około 90 proc. spożywanych leków, możliwa jest również refundacja jeśli lekarz zaleci pacjentowi aktywność fizyczną. W chwili obecnej toczy się dyskusja, czy pacjenci chorzy na cukrzycę powinni mieć zapewniony bezpłatny dostęp (refundację) do zdrowej żywności. ESTONIA Wszystkie leki przepisywane chorym na cukrzycę są refundowane przez estoński system opieki zdrowotnej. Jednakże każdorazowo zakup leków podlega obowiązkowemu współpłaceniu przez pacjenta. Około 30% cukrzyków leczonych jest insuliną, a u 26 proc. stosowane są leki hipotensyjne.
FRANCJA Ogólny poziom refundacji leków dostępnych na receptę wynosi we Francji zwykle 65 proc.. Od tej zasady istnieją wyjątki. Poziom refundacji leczenia cukrzycy we Francji zależy od tego, czy u danego pacjenta wymagana jest terapia insuliną (pacjenci insulinozależni) czy też nie, a także czy stan ten będzie przewlekły. Dla pacjentów z cukrzycą insulinozależną (wymagających podawania insuliny), system opieki zdrowotnej zapewnia 100 proc. refundację leczenia przez minimum 5 lat. W czasie regularnych wizyt, lekarz bada czy pacjent prawidłowo przestrzega zaleceń, co determinuje wydłużenie prawa do pełnej refundacji w kolejnych latach. Dla pacjentów z cukrzycą insulinoniezależną (nie wymagających podawania insuliny) lekarz może wnioskować o 100 proc. refundację kosztów leczenia w pewnych warunkach: tj. wtedy gdy dany lekarz prowadzi leczenie tego pacjenta przez co najmniej 6 miesięcy, w czasie których pacjent zastosował się do zalecanych zmian w diecie i stylu życia; pełna refundacja dostępna jest dla tych pacjentów, u których mimo zastosowania się do wspomnianych zaleceń, poziom glukozy we krwi pozostaje podwyższony. HISZPANIA Większość ludzi objęta jest narodowym systemem ubezpieczeń społecznych, który refunduje 40 proc. kosztów leków przepisywanych na receptę. Emeryci mają bezpłatny dostęp do lekarstw stosowanych w leczeniu niektórych przewlekłych stanów chorobowych takich jak cukrzyca czy nadciśnienie. Również wizyty w publicznych ambulatoriach i pobyty w szpitalach są bezpłatne. HOLANDIA Leczenie cukrzycy było w pełni refundowane przez narodowy system opieki zdrowotnej. Ostatnio wprowadzono nowy system ubezpieczeń zdrowotnych, który uzależnia stopień współpłacenia przez pacjenta za świadczenia medyczne od osiąganych przez niego dochodów. Irlandia Krajowy system refundacji zapewnia pacjentom ze zdiagnozowaną chorobą z listy 15 chorób przewlekłych, na której znajduje się również cukrzycy, bezpłatny dostęp do lekarstw. Około 30 proc. Irlandczyków ma bezpłatny dostęp do opieki zdrowotnej. Dla pozostałej części populacji rząd przewidział programy refundacji leków. LITWA Według wytycznych Ministerstwa Zdrowia dotyczących systemu refundacji wszystkie leki stosowane w leczeniu cukrzycy i samo leczenie są na Litwie w pełni refundowane. Wytyczne te zapewniają również refundację 1800 testów paskowych na rok dla dziecka, 600 testów paskowych na rok dla dorosłego chorego na cukrzyce typu 1 oraz 300 testów paskowych na rok dla dorosłego chorego na cukrzyce typu 2. W ciągu roku refundowane są także ze środków publicznych dwa do czterech badań stężenia hemoglobiny glikowanej.
NIEMCY Leki stosowane w leczeniu cukrzycy jak również wizyty lekarskie są całkowicie refundowane. Ostatnie zrezygnowano z refundacji specjalnych artykułów spożywczych dla diabetyków. Toczy się również dyskusja czy refundować paski służące do pomiarów stężenia glukozy we krwi. POLSKA W najwyższym stopniu refundowane insuliny, testy i leki doustne produkcji krajowej. Refundacja za insuliny ultra-krótko działające i pompy insulinowe jest bardzo niska. Tylko niewielu pacjentów może sobie pozwolić (ze względów finansowych) na zakup pompy insulinowej. Wydatki na refundację insuliny stanowiły w 2004r. 4,85 proc. wszystkich wydatków na refundację leków. Diabetolodzy i pacjenci domagają się zmiany polityki refundacyjnej dotyczącej bardziej zaawansowanych sposobów leczenia takich jak analogi insulin, czy leczenie przy pomocy pomp insulinowych. PORTUGALIA Insulina i leki doustne są w pełni refundowane. Od roku 2003 uruchomiono 2 programy mające zapewnić lepszą refundację kosztów leczenia cukrzycy. W ramach pierwszego z nich ustanowiono urzędowo maksymalną cenę za testy paskowe służące autokontroli skuteczności leczenia, jak również zagwarantowano refundację tychże ze środków publicznych na poziomie 85 proc. ceny detalicznej. Drugi z programów zapewnia bezpośrednią refundację na poziomie aptek za testy paskowe, igły i inne akcesoria potrzebne do wykonywania wstrzyknięć insuliny. Stowarzyszenia diabetyków postulują rozszerzenie zakresu refundacji na leki hipotensyjne, obniżające poziom cholesterolu i zapobiegające powikłaniom zakrzepowo-zatorowym. SŁOWACJA W czasie ostatnio przeprowadzonej reformy systemu ubezpieczeniowego wprowadzono systemu ubezpieczeń zdrowotnych oparty na prywatnych ubezpieczeniach i wymagający współpłacenia za świadczenia medyczne. Jednakże leczenie poważnych chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca, nadal pozostaje bezpłatne. WĘGRY Każdy cukrzyk wymagający leczenia insuliną otrzyma ją bez dodatkowych opłat. Pacjenci mają również dostęp do subsydiowanych leków i sprzętu wykorzystywanego w leczeniu cukrzycy (igły, peny, paski). WIELKA BRYTANIA Wszystkim pacjentom z rozpoznaną cukrzycą wydawany jest specjalny dokument, uprawniający do dożywotniego zwolnienia z opłat za leki wydawane na receptę. Cukrzycy muszą samodzielnie zakupić glukometry, testy paskowe wydawane są jednak bez dodatkowych opłat.
SPOSÓB LECZENIA CUKRZYCY W WYBRANYCH KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Kraj Wyłącznie dietą Wyłącznie doustne leki hipoglikemizujące Wyłącznie insulina OHA + insulina Belgia 15,4%(>45rż) 63,7%(>45rż) 12,8%(>45RŻ) 8,2%(>45rż) 14,3%(<45rż) 32,5%(<45rż) 46,0%(<45RŻ) 7,1%(<45rż) Dania - 59,9% 30,4% 9,7% Estonia 19,9% 50,3% 23,2% 6,6% Finlandia - 57,8% 24,3% 17,9% Francja - 81,2% 14,5% 4,3% Niemcy 12,5% 40,6% 26,3% 20,6% Grecja 17,0% 69,0% 14,0% - Irlandia - 81,9% 15,0% 3,2% Włochy 15,5% 61,5% 13,5% 9,5% Holandia 13,8% 57,9% 22,4% 6,2% Hiszpania 30,8% 49,0% 16,3% 3,8% Szwecja 19,0% 40,0% 29,0% 12,0% Wielka Brytania 24,6% 49,0% 19,9% 6,5%
REFUNDACJA INSULINY GLARGINE W CUKRZYCY TYPU 1 Pełna (100%) Kraje Austria, Belgia, Bułgaria, Estonia, Finlandia, Grecja, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Rumunia, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy Częściowa (w zależności od kraju poziom refundacji wynosi od 65% - 90%) Czechy, Dania, Francja, Hiszpania, Słowacja Ograniczona refundacja (możliwa refundacja w lecznictwie zamkniętym) Brak refundacji Cypr i Portugalia Polska REFUNDACJA INSULINY GLARGINE W CUKRZYCY TYPU 1 Pełna (100%) Kraje Austria, Belgia, Bułgaria, Estonia, Finlandia, Grecja, Holandia, Irlandia, Litwa, Niemcy, Rumunia, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy Częściowa (w zależności od kraju poziom refundacji wynosi od 65% - 90%) Czechy, Dania, Francja, Hiszpania, Słowacja Ograniczona refundacja (możliwa refundacja w lecznictwie zamkniętym) Brak refundacji Cypr i Portugalia Łotwa, Malta, Polska