S.2.431.2.15.2013.MK Protokół kontroli kompleksowej przeprowadzonej w Urzędzie Miejskim w Tychowie w dniach 4-5 listopada 2013 r. Adres kontrolowanej jednostki: Urząd Miejski ul. Bobolicka 17 78-220 Tychowo Kontrolę przeprowadził zespół inspektorów Wydziału Spraw Społecznych Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie w składzie: Renata Karwowska starszy inspektor wojewódzki - legitymacja służbowa nr 3/2011 - osoba kierująca zespołem, Anna Bogusławska inspektor wojewódzki - legitymacja służbowa nr 8/2013, Małgorzata Kruszewska - starszy inspektor legitymacja służbowa nr 9/2013. na podstawie Upoważnienia Wojewody Zachodniopomorskiego Nr 39/2013 z dnia 11 października 2013 r. Akta kontroli str. 1-12 Zakres kontroli: Sposób realizacji zadań nałożonych na Gminę przepisami ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, a w szczególności zagadnienia dotyczące: 1. opracowania i realizacji gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, 2. prowadzenia poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w szczególności poprzez działania edukacyjne służące wzmocnieniu opiekuńczych i wychowawczych kompetencji rodziców w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie, 3. zapewnienia osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia, 4. tworzenia zespołów interdyscyplinarnych, 5. prowadzenia procedury Niebieskie Karty, 6. podejmowania innych działań na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Kontrolą objęto okres od 01 stycznia 2012 r. do 4 listopada 2013 r. Wyjaśnień udzielał: Pan Michał Walkusz przewodniczący Zespołu Interdyscyplinarnego w Tychowie, kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tychowie. 1
Ustalenia kontroli: Ustaleń dokonano w oparciu o informacje przekazane przez przewodniczącego Zespołu Interdyscyplinarnego, analizę dokumentacji dotyczącej działań podejmowanych przez Gminę na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, działalności Zespołu Interdyscyplinarnego oraz analizę dokumentacji związanej z prowadzeniem procedury Niebieskie Karty. 1. Opracowanie i realizacja gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie. Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) do zadań własnych gminy należy opracowanie i realizacja gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie. Gmina Tychowo nie posiadała gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie. Przewodniczący Zespołu Interdyscyplinarnego, pan Michał Walkusz złożył pisemne wyjaśnienie, że w gminie został wstępnie opracowany program na lata 2014-2016, który jest obecnie w fazie konsultacji. Termin uchwalenia w/w programu przewidywany jest na koniec 2013 r. Akta kontroli str. 13 2. Prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w szczególności poprzez działania edukacyjne służące wzmocnieniu opiekuńczych i wychowawczych kompetencji rodziców w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie. Gmina Tychowo nie posiadała gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, wobec czego nie realizowała w sposób usystematyzowany działań edukacyjnych służących wzmocnieniu opiekuńczych i wychowawczych kompetencji rodziców w rodzinach zagrożonych wystąpieniem zjawiska przemocy. Z wyjaśnień przewodniczącego Zespołu Interdyscyplinarnego wynikało, że w gminie od 2008 r. prowadzony jest projekt systemowy Rodzina Razem, w ramach którego udzielono wsparcia zarówno osobom doświadczającym jak i stosującym przemoc w rodzinie poprzez realizację działań o charakterze integrującym rodziny, a także poprzez dostęp do specjalistów tj. radcy prawnego, psychologa, terapeuty uzależnień, pedagoga. W 2012 r. w ramach V edycji w/w projektu wzięło udział 16 kobiet i ich rodzin (w tym osób stosujących przemoc). Ponadto Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej bierze udział w lokalnych i ogólnokrajowych kampaniach przeciwko przemocy w rodzinie, o czym informuje mieszkańców Gminy za pomocą plakatów, ulotek, stron internetowych gminnych instytucji. W 2012 r. na terenie Gminy kontynuowana była akcja promocyjna prowadzona w ramach projektu pn. Mam prawo żyć godnie nie przemocy w rodzinie we współpracy ze Specjalistycznym Ośrodkiem Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie w Białogardzie oraz kampania plakatowa pn. Stop przemocy domowej wobec kobiet. W Gminie Tychowo funkcjonuje Punkt Konsultacyjny, z którego w 2013 r. (styczeńpaździernik) skorzystało 137 osób, natomiast w 2012 r. 118 osób. Na jednym z posiedzeń powiatowego Zespołu Eksperckiego Ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie ustalono bezpieczny telefon, który pełni funkcję całodobowego telefonu dla ofiar przemocy w rodzinie. Gmina Tychowo kierowała osoby podejrzane o stosowanie przemocy w rodzinie do udziału w programach korekcyjno-edukacyjnych realizowanych w Powiatowym Centrum Pomocy 2
Rodzinie w Białogardzie. W 2012 r. na 10 wytypowanych osób do udziału w programie, dwie zdecydowały się wziąć udział w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych. Akta kontroli str. 13-26 3. Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie zadaniem gminy jest zapewnienie osobom dotkniętym przemocą miejsc w ośrodkach wsparcia. Gmina Tychowo nie prowadziła ośrodka wsparcia. W przypadku konieczności zapewnienia osobie dotkniętej przemocą miejsca okresowego pobytu, Gmina korzysta z zasobów Stowarzyszenia Pomocy Przytulisko w Białogardzie. W okresie objętym kontrolą nie było osób korzystających z tej formy pomocy. Akta kontroli str. 27-28 4. Tworzenie zespołów interdyscyplinarnych Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie do zadań własnych gminy należy tworzenie zespołów interdyscyplinarnych. Kwestie związane z powoływaniem zespołów interdyscyplinarnych i ich działalnością zostały uregulowane w art. 9a 9c ww. ustawy: - zespół powołuje wójt, burmistrz albo prezydent miasta. Rada gminy w drodze uchwały określa tryb i sposób powoływania i odwoływania członków zespołu interdyscyplinarnego oraz szczegółowe warunki jego funkcjonowania, - zespół działa na podstawie porozumień zawartych między wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta a podmiotami, których przedstawiciele wchodzą w skład zespołu, - w skład zespołu wchodzą przedstawiciele: 1) jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, 2) gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, 3) Policji, 4) oświaty, 5) ochrony zdrowia, 6) organizacji pozarządowych, 7) kuratorzy sądowi, 8) w skład zespołu mogą wchodzić także prokuratorzy oraz przedstawiciele innych podmiotów działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, - zespół interdyscyplinarny może tworzyć grupy robocze w celu rozwiązywania problemów związanych z przemocą w rodzinie w indywidualnych przypadkach. W skład grupy roboczej wchodzą przedstawiciele: 1) jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, 2) gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, 3) Policji, 4) oświaty, 5) ochrony zdrowia, 6) w skład zespołu mogą wchodzić także kuratorzy sądowi oraz przedstawiciele innych podmiotów, specjaliści w dziedzinie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, - zespół interdyscyplinarny realizuje działania określone w gminnym programie przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, 3
- posiedzenia zespołu interdyscyplinarnego powinny odbywać się w zależności od potrzeb, jednak nie rzadziej niż raz na trzy miesiące. Zespół Interdyscyplinarny został powołany Zarządzeniem Nr 23/12 Burmistrza Tychowa z dnia 6 czerwca 2012 r. Warunki funkcjonowania Zespołu oraz tryb powoływania i odwoływania członków zostały określone Uchwałą Nr XIII/108/12 Rady Miejskiej w Tychowie z dnia 31 stycznia 2012 r. oraz Uchwałą Nr XXVII/226/13 z dnia 28 sierpnia 2013 r. zmieniającą Uchwałę w sprawie trybu powoływania i odwoływania członków Zespołu Interdyscyplinarnego oraz szczegółowych warunków jego funkcjonowania. W skład Zespołu weszli przedstawiciele: Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tychowie, Gminnej Komisji Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, placówek oświatowych, ośrodka zdrowia, Posterunku Policji w Tychowie, Zespołu Kuratorskiej Służby Sądowej przy Sądzie Rejonowym w Białogardzie oraz Straży Miejskiej. Zarządzeniem Nr 53/13 Burmistrza Tychowa z dnia 7 października 2013 r. do składu Zespołu Interdyscyplinarnego dołączył przedstawiciel organizacji pozarządowej Stowarzyszenia Amicus z Tychowa. Ponadto w dokumentacji znajdował się Regulamin Zespołu Interdyscyplinarnego, który został przyjęty w drodze Uchwały Nr 1/2013 Zespołu Interdyscyplinarnego w Tychowie z dnia 27 czerwca 2013 r. W niniejszym dokumencie szczegółowo określono zadania zespołu, tryb pracy, procedury dokumentowania działań, zasady powoływania i działania grup roboczych oraz sposób wymiany informacji pomiędzy członkami zespołu. Stwierdzono, że Regulamin zawierał częściowo treści, których uregulowanie zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie jest kompetencją Rady Miejskiej. W dokumentacji znajdowały się porozumienia zawarte między Burmistrzem Tychowa, a poszczególnymi podmiotami, których przedstawiciele weszli w skład Zespołu Interdyscyplinarnego. Brakowało porozumień dla przedstawicieli następujących jednostek: Gminnej Komisji Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, ośrodka zdrowia, Straży Miejskiej oraz Stowarzyszenia AMICUS. Oświadczenia członków Zespołu o zachowaniu poufności wszelkich informacji i danych, które uzyskali przy realizacji zadań były zgodne z treścią określoną w art. 9c ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Brakowało jedynie podpisu na oświadczeniu dla przedstawiciela Posterunku Policji, który uzupełniono w trakcie kontroli. Przewodniczący i członkowie Zespołu Interdyscyplinarnego uczestniczyli w licznych szkoleniach i konferencjach z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie organizowanych m.in. przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego i Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki, a także wzięli udział w konferencji organizowanej przez Powiat Białogardzki w zakresie stosowania procedury Niebieskie Karty. Dokumentacja działalności Zespołu była przechowywana w metalowej, zamykanej na klucz szafie w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Tychowie. Zgodnie z oświadczeniem przewodniczącego Zespołu, członkowie Zespołu/grupy roboczej o wpłynięciu nowego formularza Niebieska Karta A lub o kolejnym posiedzeniu Zespołu lub grupy roboczej powiadamiani byli pisemnie. W okresie objętym kontrolą odbyły się dwa posiedzenia Zespołu w dniach: 22.06.2012 r. oraz 27.06.2013 r., z których sporządzono protokoły. 4
W związku z tym, że Gmina nie posiadała gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, nie było możliwości sprawdzenia czy Zespół realizował zaplanowane działania. Niemniej jednak Zespół aktywnie rozpowszechniał informacje o swojej działalności oraz o instytucjach, osobach i możliwościach udzielania pomocy w środowisku lokalnym w przypadku zaistnienia przemocy w rodzinie. Informacje na ten temat mieszkańcy Gminy mogli znaleźć w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Tychowie (w tym ulotki, materiały informacyjne). Na stronie internetowej GOPS wyodrębniono zakładkę dotyczącą Zespołu zawierającą podstawowe informacje i druki do pobrania, a także odesłanie do odpowiednich linków dotyczących przemocy. Pracownicy socjalni osobiście informowali o działalności Zespołu najbardziej zagrożonych tym zjawiskiem mieszkańców Gminy. Akta kontroli str. 29-65 5. Prowadzenie procedury Niebieskie Karty Kwestie związane z prowadzeniem procedury Niebieskie Karty zostały określone w art. 9d ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury Niebieskie Karty oraz wzorów formularzy Niebieskie Karty. W okresie objętym kontrolą do przewodniczącego Zespołu wpłynęło 26 formularzy Niebieska Karta A. W 15 przypadkach instytucją wszczynającą procedurę była policja, w 10 przypadkach przedstawiciele pomocy społecznej, a 1 procedurę wszczął przedstawiciel oświaty. W 2012 r. zakończono 2 procedury, natomiast w 2013 r. wszystkie procedury były w trakcie realizacji. Nie było zgłoszeń, co do których rozstrzygnięto o braku zasadności podejmowania działań. Prawidłowość prowadzenia procedury Niebieskie Karty sprawdzono w trzech losowo wybranych przypadkach: ( ) Akta kontroli str. 66-69 Zgodnie z obowiązującymi przepisami: - przewodniczący zespołu, po otrzymaniu formularza Niebieska Karta-A przekazuje go niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od dnia jego otrzymania członkom zespołu/grupy roboczej, - członkowie zespołu zapraszają na posiedzenie zespołu lub grupy roboczej osobę, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą, w obecności tej osoby powinna być dokonana analiza sytuacji rodziny i wypełniony formularz Niebieska Karta - C, - członkowie zespołu/grupy roboczej opracowują indywidualny plan pomocy dla osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie i jej rodziny, który zawiera propozycje działań pomocowych, - przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego wzywa na spotkanie zespołu/grupy roboczej osobę, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, - spotkania z osobami, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie oraz osobami, wobec których istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, nie mogą być organizowane w tym samym miejscu i czasie, - zakończenie procedury następuje w przypadku ustania przemocy w rodzinie i uzasadnionego przypuszczenia o zaprzestaniu dalszego stosowania przemocy 5
w rodzinie oraz po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy albo w przypadku rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań, - zakończenie procedury wymaga udokumentowania w formie protokołu podpisanego przez przewodniczącego zespołu, - o zakończeniu procedury powiadamia się podmioty w niej uczestniczące. 5.1. ( ) formularz Niebieska Karta - A został wypełniony przez pracownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tychowie 12 października 2012 r. i przekazany tego samego dnia przewodniczącemu Zespołu Interdyscyplinarnego. Przewodniczący przekazał pisemnie informację o wpłynięciu formularza Niebieska Karta A członkom Zespołu Interdyscyplinarnego dnia 12 października 2012 r. W aktach sprawy nie było żadnej dokumentacji potwierdzającej podjęcie jakichkolwiek działań na rzecz pomocy tej rodzinie. Nie zwoływano posiedzenia Zespołu/grupy roboczej, nie zapraszano osoby, co do której istniało podejrzenie, że doświadczała przemocy oraz nie wzywano osoby, wobec której istniało podejrzenie, że stosuje przemoc. Procedura była w trakcie realizacji. 5.2. usunięto dane dotyczące rodziny Akta kontroli str. 70-82 Akta kontroli str. 83-95 5.3. ( ) formularz Niebieska Karta A został wypełniony przez funkcjonariusza Posterunku Policji w Tychowie 26 marca 2013 r. i przekazany przewodniczącemu Zespołu Interdyscyplinarnego dnia 3 kwietnia 2013 r. Brak daty wpływu formularza Niebieska Karta A do przewodniczącego. Przewodniczący przekazał pisemnie informację o wpłynięciu formularza Niebieska Karta A członkom Zespołu Interdyscyplinarnego dnia 3 kwietnia 2013r., załączając kopię formularza Niebieska Karta A. Posiedzenie grupy roboczej odbyło się 13 września 2013 r., tj. po upływie 6 miesięcy od daty przekazania formularza Niebieska Karta A, w składzie: 3 przedstawicieli Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tychowie, Gminnej Komisji Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, policji, oświaty, ochrony zdrowia oraz asystenta rodziny. ( ) Na posiedzenie grupy nie wzywano osoby, wobec której istniało podejrzenie, że stosuje przemoc, nie zaplanowano wobec niej żadnych działań, nie wypełniono formularza Niebieska Karta D. W trakcie prowadzenia procedury, 7 sierpnia 2013 r. zgłoszono asystentowi rodziny, wsparciem którego rodzina jest objęta od 1 czerwca 2012 r., kolejne zdarzenie, tj. stosowanie przemocy fizycznej i psychicznej. Procedura była w trakcie realizacji. Akta kontroli str. 96-108 6. Podejmowanie innych działań na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie Gmina była przygotowana do realizacji przepisu określonego w art. 12a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, dotyczącego zabierania dziecka z rodziny w godzinach pracy Ośrodka Pomocy Społecznej. W swojej pracy członkowie Zespołu wykorzystywali Żółtą kartkę narzędzie interwencji wobec sprawcy przemocy w rodzinie. Zgodnie z założeniami Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, przyjętego Uchwałą Nr 162/2006 Rady Ministrów z dnia 25 września 2006 r., 6
działania interwencyjne powinny być realizowane m.in. poprzez stworzenie warunków umożliwiających ofiarom przemocy otrzymanie w pierwszej kolejności mieszkań socjalnych. Gmina Tychowo nie stworzyła warunków umożliwiających ofiarom przemocy w rodzinie otrzymania mieszkań socjalnych w pierwszej kolejności. Akta kontroli str. 109-110 Dokonano wpisu w książce kontroli pod pozycją 3/2013. Przedstawicielowi kontrolowanej jednostki, po zapoznaniu z treścią protokołu, przysługują następujące uprawnienia: 1. Przed podpisaniem protokołu kontroli kontrolowany może zgłosić umotywowane zastrzeżenia na piśmie, co do jego treści w ciągu 7 dni od dnia otrzymania do podpisu. 2. Prawo odmowy podpisania protokołu powinno być poprzedzone złożeniem pisemnych przyczyn odmowy, co nie stanowi przeszkody do wszczęcia postępowania pokontrolnego. Protokół sporządzono 20 listopada 2013 r. w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, które otrzymują: - Urząd Miejski w Tychowie egzemplarz nr 1 - a/a - egzemplarz nr 2 kierownik jednostki kontrolowanej: kontrolujący: Szczecin, dnia listopada 2013 r. Protokół otrzymałem dnia 7