Wymagania i kryteria ocen z przedmiotu historia i społeczeństwo w klasie V szkoły podstawowej Ocenę dopuszczającą wymagania nieco poniżej wymagań podstawowych, tj.: 1. Uczeń zna i rozumie różnice między życiem dziś a życiem w przeszłości. Posiada elementarną wiedzę dotyczącą omówionych w ciągu roku wydarzeń z dziejów Polski i Świata. Potrafi określić kolejność tych wydarzeń (co było najpierw, a co potem). Zna podstawowe pojęcia z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie. 2. Podstawowe pojęcia wymagane na ocenę dopuszczającą: zakon krzyżacki, unia personalna, dynastia Jagiellonów, stan, reguła, zamki, rycerz, paź, giermek, pańszczyzna, dziesięcina, sołtys, Akademia Krakowska, Uniwersytet Jagielloński, herb, szranki, herold, łacina, odrodzenie (renesans), humaniści, karawela, karaka, astronomia, wszechświat, teoria, czasy zygmuntowskie (złoty wiek), tolerancja religijna, hołd pruski, włoszczyzna, szlachta, przywilej, folwark, pańszczyzna, unia realna, interrex, wolna elekcja, potop, liberum veto, husaria, wielki wezyr, oświecenie, czasy stanisławowskie, Sejm Czteroletni (Sejm Wielki), konfederacja targowicka, Legiony Polskie we Włoszech, kongres wiedeński, Królestwo Kongresowe, noc listopadowa, Wielka Emigracja, romantyzm, rusyfikacja, germanizacja, rewolucja przemysłowa, strajk, obowiązek szkolny, państwa centralne, ententa, Bitwa Warszawska, plebiscyt, okres międzywojenny. 3. Wykaz podstawowych zagadnień wymaganych na ocenę dopuszczającą: kim był: Konrad Mazowiecki; daty: 1230 r.; sprowadzenie krzyżaków na ziemie polskie; daty: 1385 r., 1386 r.; kim byli: Jadwiga, Władysław Jagiełło; miejsce i czas zawarcia unii polsko-litewskiej; daty: 1409 r., 15 VII 1410 r., 1454 1466 r., kim byli: Urlich von Jungingen, Kazimierz Jagiellończyk; okoliczności wybuchu wielkiej wojny (1409 1411); postanowienia pierwszego pokoju toruńskiego; postanowienie drugiego pokoju toruńskiego; średniowiecze czas trwania epoki (kiedy się zaczęła a kiedy skończyła); cztery stany średniowiecznej Europy; z czego wynikała duża liczebność stanu chłopskiego w średniowieczu?; na czym polegało przypisanie chłopów do ziemi?; daty: 1364 r., 1400 r.; przebieg turnieju rycerskiego; przebieg rycerskiego polowania; data: ok. 1450 r.; hasło i zainteresowania humanistów; epoka odrodzenia czas trwania epoki (kiedy się zaczęła a kiedy skończyła); daty: 1453 r., 1492 r.; kim był: Krzysztof Kolumb; kim był: Mikołaj Kopernik; odkrycie Kopernika; stosunek ówczesnych ludzi do odkrycia Mikołaja Kopernika; data: 1525 r.; kim była: Bona Sfora; rozwój kultury renesansowej w Polsce w XVI wieku; daty: 1374 r.; okoliczności przekształcenia się rycerstwa w szlachtę; główne zasady sejmu walnego; przyczyny powiększania przez szlachtę folwarków i wprowadzania pańszczyzny; kim był: Zygmunt August; przyczyny zawarcia unii lubelskiej; daty: 1572 r., IV 1573 r.; kim był: Henryk Walezy; przebieg pierwszej wolnej elekcji; daty: 1648 r., 1654 r., 1660 r.; kim byli: Bohdan Chmielnicki, Jan Kazimierz; magnaci czym się różnili od zwykłej szlachty?; stosunek magnatów do reformy państwa; daty: 12 IX 1683 r.; kim byli: Jan III Sobieski, Kar Mustafa; okoliczności i przebieg bitwy pod Wiedniem; daty: 1697 1763; kim byli: August II Mocny, August III Sas; pod panowaniem Sasów; rządy Augusta III Sasa; poglądy myślicieli oświecenia; daty: 1764 1795, 1788 1792 r., 3 maja 1791 r.; kim był: Stanisław August Poniatowski; zmiany wprowadzone przez Konstytucję 3 maja; daty: 1794 r., 1795 r. 1
Ocenę dostateczną wymagania podstawowe, oraz: kim byli: Tadeusz Kościuszko, caryca Katarzyna II; przyczyny wybuchu rewolucji francuskiej; los ludzi uznanych w trakcie rewolucji francuskiej za wrogów rewolucji ; kim byli: Napoleon Bonaparte, Jan Henryk Dąbrowski, Józef Wybicki; daty: 1797 r., 1807 r.; kim był: Aleksander I; daty: 1815 r.; decyzje kongresu wiedeńskiego w sprawie Księstwa Warszawskiego; daty: 29 XI 1830 r., 1830 1831; przyczyny wybuchu powstania listopadowego; kim był: Adam Mickiewicz; data: 22/23 I 1863 r.; przyczyny powstania styczniowego; kim byli: Maria Skłodowska-Curie, Jan Matejko, Henryk Sienkiewicz; kim byli: James Watt, George Stephenson; czas trwania rewolucji przemysłowej; warunki życia XIX-wiecznych robotników; kim byli: braci Lumiére, Karl Drais, Pierre de Coubertin; przyczyny wprowadzenia obowiązku szkolnego; kim byli: Roman Dmowski, Józef Piłsudski; data: 11 XI 1918 r.; okoliczności odzyskania przez Polskę niepodległości; data: VIII 1920 r., III 1921 r., V 1921 r.; kim był: Eugeniusz Kwiatkowski; negatywne skutki zaborów; szkoła w II Rzeczypospolitej. 1. Uczeń zna wymagane programem fakty historyczne i datuje je z dokładnością do jednego stulecia. Potrafi przedstawić najważniejsze przyczyny i skutki poznanych wydarzeń. Czynnie stosuje poznane pojęcia z zakresu historii i wiedzy o społeczeństwie. Ponadto, uczeń ma w zeszycie przedmiotowym zapisane treści z lekcji, wykonane ćwiczenia i prace domowe. 2. Ocenę dostateczną wymagania na ocenę dopuszczającą, przy jednoczesnym wykazaniu znajomości poniższych pojęć i treści: a) Pojęcia: zakon rycerski, wielki mistrz, celibat, zasada urodzenia, rycerz bez skazy, burmistrz, cech, czeladnik, majstersztyk, żak, szkoła parafialna, szkoła katedralna, turniej, misteria, trubadurzy, Kościół protestancki (luterański), arras, pospolite ruszenie, sejmik, sejm walny, spichlerz, konfederacja warszawska, artykuły henrykowskie, wojna szarpana, sarmatyzm, złota wolność szlachecka, przedmurze chrześcijaństwa, odsiecz, lew Lechistanu, szafran, makaronizm, Collegium Nobilium, Szkoła Rycerska, kosynierzy, rewolucja, Deklaracja praw człowieka i obywatela, Galicja, Rzeczypospolita Krakowska, ziemie zabrane, sprzysiężenie podchorążych, Syberia, wieszcz narodowy, branka, rugi pruskie, antyseptyka, bieg maratoński, orientacja prorosyjska, orientacja proaustriacka, Komitet Narodowy Polski, Orlęta Lwowskie, państwo wielonarodowe, magistrala węglowa, Centralny Okręg Przemysłowy (COP). b) Treści: daty: 1228 r., 1308 r., 1309 r.; kim był: Władysław Łokietek; zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków; Królowa Jadwiga; przedmioty wykładane na uniwersytecie w Krakowie; kim był: Władysław Warneńczyk; przebieg wielkiej wojny (1409 1411); kim byli: św. Benedykt, św. Franciszek; kim był: Zawisza Czarny; zajęcia córek rycerzy; najważniejsze budowle średniowiecznego miasta; dzień z życia średniowiecznego żaka; kiedy i gdzie zaczęto organizować turnieje rycerskie?; kto mógł uczestniczyć w polowaniach?; kim byli i czegp dokonali: Filippo Brunelleschi, Michał Anioł, Leonard da Vinci, Jan Gutenberg; daty: 1497 r.; kim byli: Amerigo Vespucci, Vasco da Gama; przyczyny wielkich odkryć geograficznych; data: 1517 r.; kim był: Marcin Luter; przyczyny reformacji; dlaczego lata panowania Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta nazywamy złotym wiekiem?; cechy charakterystyczne tolerancji panującej w 2
Ocenę dobrą ocenę dostateczną oraz: XVI-wiecznej Polsce; kim był: Stańczyk; daty: 1493 r.; produkty sprowadzane do Polski z Europy Zachodniej i wysyłane z Polski na zachód Europy; data: 1 VII 1569 r.; zasady unii lubelskiej; daty: VI 1574 r; przebieg bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta; daty: VII 1655 r., XI 1655 r., 1667 r.; kim byli: Karol X Gustaw, Stefan Czarniecki; przebieg Powstania Chmielnickiego; przebieg potopu szwedzkiego; daty: 1652 r.; następstwa stosowania liberum veto; daty: 1672 r., 1673 r.; okoliczności wyboru Jana Sobieskiego na króla Polski; życie chłopów w XVII i XVIII w.; Sposób przyrządzania potraw w Polsce w XVII i XVIII wieku. Ziemniaki, kawa i herbata w polskim jadłospisie; XVIII-wieczne wychowanie; XVIII-wieczna szkoła; daty: 1765 r., 1772 r., 1773 r.; Komisja Edukacji Narodowej; I rozbiór Polski; daty: 1792 r., 1793 r.; przebieg powstania kościuszkowskiego; kim był: Ludwik XVI; daty: 1789 r., 1792 r.; okoliczności powstania Legionów Polskich we Włoszech; okoliczności powstania Księstwa Warszawskiego; daty: 1809 r., 1812 r., 1813 r.; kim był: Fryderyk Chopin; dzieciństwo Fryderyka Chopina; kim był: Mikołaj I; przebieg nocy listopadowej; sytuacja uczestników powstania listopadowego po jego klęsce; najważniejsze dzieła Adama Mickiewicza; data: 1863 1864; kim był: Romuald Tragutt; metody rusyfikacji i germanizacji; kim byli: Stanisław Moniuszko, Helena Modrzejewska, Stanisław Wyspiański; pierwsza noblistka; malarstwo historyczne; twórczość Henryka Sienkiewicza; daty: 1782 r., 1825 r., 1807 r.; nowe środki transportu w XIX wieku; kim był: Ludwik Pasteur, Joseph Lister; przełom w medycynie w XIX wieku; daty: 1817 r., 1826 r., 1895 r., 1896 r.; początki fotografii, kina i roweru; daty: VII 1914 r., 1914 1918, 1917 r.; przyczyny i przebieg I wojny światowej; najważniejsze państwa uczestniczące w I wojnie światowej; daty: XI 1918 r., XII 1918 r., 1919 r., 1919 1921; postanowienia traktatu wersalskiego odnoszące się bezpośrednio do Polski; data: 1922 r.; najważniejsze narody zamieszkujące obszar II Rzeczypospolitej; kim byli: Ernest Wilimowski, Halina Konopacka. 1. Uczeń potrafi podzielić przeszłość na epoki. Umie nazwać poznane epoki, podać cechy odróżniające jedną epokę od innych oraz zaznaczyć je na osi czasu. Zaczyna rozumieć motywację ludzkich działań w przeszłości i w teraźniejszości. Umie, na podstawowym poziomie, wykorzystywać różne rodzaje źródeł historycznych. Potrafi umiejscowić wydarzenia w przestrzeni (mapa). Zna wymagane programem fakty historyczne i potrafi powiązać je w ciąg chronologiczny. Zdaje sobie sprawę z wpływu przeszłości na teraźniejszość. 2. Ocenę dobrą wymagania na ocenę dostateczną, przy jednoczesnym wykazaniu znajomości poniższych treści: początki zakonu krzyżackiego; osiągnięcia państwa krzyżackiego; kim był: Ludwik Andegaweński (Węgierski), daty: 1370 r., 1384 r.; odnowienie Akademii Krakowskiej; daty: 1409 1411, 1411 r., 1454 r., 1466 r.; okoliczności wybuchu wojny trzynastoletniej (1454 1466); Benedyktyni; Franciszkanie; rola Kościoła w zmianie wizerunku średniowiecznego rycerza; warunki życia chłopów w średniowieczu; język obowiązujący na średniowiecznych uniwersytetach; przedmioty wykładane na uniwersytecie w Krakowie; średniowieczna literatura; szkoła w epoce odrodzenia wychowanie dzieci w tej epoce; wychowanie dziewczynek w odrodzeniu; przebieg i skutki wielkich odkryć geograficznych; przebieg i skutki reformacji; szkoły zakładane przez jezuitów; przedstawiciele literatury i nauki polskiej 3
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, ocenę dobrą oraz: Ocenę celującą ocenę bardzo dobrą oraz: w XVI w.; sejmiki czym były i o czym mogły decydować?; okoliczności powstania i skład sejmu walnego; pozycja Gdańska w XVI wieku; okoliczności zawarcia unii lubelskiej; rządy i ucieczka króla Henryka Walezego; przebieg wojny z Rosją; następstwa wojen prowadzonych przez Rzeczypospolitą w drugiej połowie XVII w.; cechy polskiego Sarmaty; wojna polsko-turecka w latach 1672 1673; czas wolny Jana III Sobieskiego w Wilanowie; daty: 1700 1721;wielka wojna północna; kim był: Stanisław Konarski. Przedmioty, których uczono w Collegium Nobilium; Stanisław August Poniatowski król reformator; okoliczności uchwalenia Konstytucji 3 maja; okoliczności zniesienia Konstytucji 3 maja; następstwa III rozbioru Polski; przebieg rewolucji francuskiej; skutki wyprawy Napoleona przeciw Rosji; data: 1927 r.; okoliczności powstania polskiego hymnu państwowego; postanowienia konstytucji Królestwa Polskiego; wygląd Warszawy w czasach Fryderyka Chopina; rozrywki mieszkańców Warszawy w czasach Fryderyka Chopina; przebieg powstania listopadowego; następstwa powstania listopadowego; kim byli: Adam Czartoryski, Wiktor Heltman; główne obozy polityczne Wielkiej Emigracji; przebieg powstania styczniowego; data: 1871 r.; muzyka narodowa; najsłynniejsza aktorka czasów zaborów; twórczość Stanisława Wyspiańskiego; kim byli: Robert Fulton, Karl Benz, Graham Bell, Thomas Edison; postęp techniki na przełomie XIX i XX wieku; rewolucja przemysłowa na ziemiach polskich; okoliczności w których wprowadzono powszechny obowiązek szkolny na ziemiach polskich; przebieg pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich; działalność Romana Dmowskiego i Józefa Piłsudskiego podczas I wojny światowej; przebieg walk we Lwowie w 1918 r.; wojna z Rosją Radziecką o granicę wschodnią; powstanie wielkopolskie; wdarzenia lat 1919 1921 na Górnym Śląsku; rozwój Warszawy w latach 1918 1939; osiągnięcia gospodarcze II Rzeczpospolitej; sport, transport i rozrywki w II Rzeczypospolitej. Uczeń potrafi scharakteryzować każdą z poznanych epok. Potrafi pokazać związki przyczynowo-skutkowe między poznanymi wydarzeniami. Rozumie oraz wstępnie interpretuje proste teksty źródłowe. Zna daty roczne przełomowych wydarzeń. Potrafi przedstawić wpływ poznanych wydarzeń z przeszłości na teraźniejszość. Uczeń potrafi scharakteryzować każdą z poznanych epok, wykazując znaczną wiedzę oraz zrozumienie warunków życia w przeszłości. Umie, na podstawowym poziomie, przedstawić wybrane zagadnienia historyczne (np. stosunek ludzi do środowiska przyrodniczego od czasów prehistorycznych do dziś). Interpretuje proste teksty źródłowe, umie je wykorzystać w trakcie wypowiedzi. Ocenę niedostateczną który nie spełnia wymagań na ocenę dopuszczającą. 4
5