ŚWIĘTO WOLNOŚCI 04 CZERWIEC 1989
*Po zakończeniu II wojny światowej Polska znalazła się we władzy komunistów. *Zgodnie z postanowieniami konferencji jałtańskiej, Polską rządzić miał zależny od ZSRR Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, powołany w Moskwie przez Stalina. Mocarstwa zachodnie uznały PKWN za legalny rząd polski, przy jednoczesnym wycofaniu uznania przez Wielką Brytanię i USA legalnemu rządowi polskiemu na uchodźstwie.
* Z pomocą polskiej Armii Ludowej oraz pochodzących z ZSRR Armii Czerwonej i radzieckich służb bezpieczeństwa (NKWD, Smiersz), rozpoczęto prześladowania i aresztowania osób związanych z Armią Krajową i innymi organizacjami niepodległościowymi oraz polskim rządem na uchodźstwie. * Wielu polskich bohaterów trafiło do łagrów i więzień na terenie ZSRR, innych brutalnie torturowano i zabijano w więzieniach, jeszcze innych po przesłuchaniach i torturach skazywano na karę śmierci w nieuczciwych procesach sądowych. * Prześladowano też członków rodzin i przyjaciół osób podejrzewanych o wrogi stosunek do komunizmu.
* 22 lipca 1952 roku, w ósmą rocznicę powstania PKWN, Sejm uchwalił formalnie Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w której osobistych poprawek dokonywał Stalin. * Wzorem dla polskiego komunizmu był ustrój panujący w Związku Radzieckim. Nietykalność osobista, wolność słowa i wyznania oraz prawo do własności dla władzy komunistycznej nie istniały. Komuniści nie szanowali praw obywatelskich i nie respektowali ich. Polacy nie mogli swobodnie wyrażać swoich opinii o rządach Komunistów. * Aresztowano tysiące osób, które traktowano jak potencjalnych wrogów. * Potępiano wyznawanie wiary. Osoby chodzące do kościoła były dyskryminowane. * W sklepach ciągle brakowało podstawowych towarów, żywność oraz ubrania były limitowane i w niektórych okresach kupowane na kartki. Ludzie stali długie godziny w kolejkach.
* Mimo nieustającej propagandzie Polacy byli niechętni komunizmowi. Uważali komunizm za ustrój narzucony siłą, który za nic miał prawa i wolności obywatelskie oraz deptał polską tradycję narodową i religię. * Pomimo wielu prześladowań, co jakiś czas Polacy buntowali się przeciw nieludzkiemu systemowi.
* Wiosną 1956 roku załoga dawnych zakładów Hipolita Cegielskiego, noszących imię Józefa Stalina, zażądała obniżenia norm pracy, podwyższenia płac oraz zmniejszenia opodatkowania. * Doprowadziło to do strajku, do którego przyłączyli się pracownicy innych zakładów na terenie Poznania. * 28 VI 1956 rano 80% załogi Cegielskiego rozpoczęło pochód w stronę centrum Poznania. Niesiono hasła Chleba i Wolności oraz sztandary narodowe. Po drodze do demonstracji przyłączały się załogi innych fabryk, w sumie ponad 100 tys. ludzi * Część demonstrantów zdobyła więzienie i uwolniła więźniów. * Do Poznania zostały wprowadzone wojska pancerne Śląskiego Okręgu Wojskowego. * Zginęło 75 osób, około 800 zostało rannych. * Wypadki poznańskie zaostrzyły rozłam w kierownictwie PZPR i podniosły temperaturę nastrojów społecznych.
* Wydarzenia marca 1968 roku były jednym z pierwszych i najważniejszych protestów środowiska intelektualistów po wojnie. * Bezpośrednim pretekstem do protestów był zakaz wystawiania,,dziadów Adama Mickiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie. * 29 lutego 1968 na Uniwersytecie Warszawskim ogłoszono ostry protest przeciwko zdjęciu Dziadów z afisza, poparty w ciągu kilku następnych dni przez intelektualistów, profesorów i studentów. Władze postanowiły więc aresztować przywódców buntujących się studentów. * W następnych dniach doszło do solidarnych akcji studenckich na innych uczelniach w całym kraju. * Szczególnie dużo mówi się o wielkiej brutalności interweniujących oddziałów. * Sytuację wykorzystała frakcja generała Moczara, która przy każdej okazji oskarżała osoby pochodzenia żydowskiego o działanie na szkodę państwa. * Skutki wydarzeń marcowych to przede wszystkim fakt, że w wyniku antysemickiej kampanii Polskę opuściło ponad 13.tys. osób pochodzenia żydowskiego. * Załamanie się ruchu studenckiego pogrążyło część społeczeństwa w apatii, uświadamiając, że jakiekolwiek powiększenie wolności w PRL nie jest możliwe.
* Najważniejszymi przyczynami wystąpień były: ogólna stagnacja gospodarcza PRL, uciążliwe braki podstawowych towarów oraz ogłoszenie przez władzę podwyżki cen artykułów spożywczych i przemysłowych, 12 grudnia 1970r. * 14 grudnia wybuchł strajk w Stoczni Gdańskiej. Robotnicy żądali cofnięcia podwyżki cen i zmian w rządzie. Na terenie Trójmiasta pojawiły się demonstracje uliczne. * W Gdyni MO otworzyło ogień do robotników podążających do pracy; do akcji włączyły się czołgi czołgi zginęli ludzie, * -strajki i manifestacje ogarnęły Szczecin, Elbląg i Słupsk. * Strajki zakończyły się 25 stycznia 1971 spotkaniem nowego przywódcy PRL Edwarda Gierka ze strajkującymi w Szczecinie i w Gdańsku. Gierek obiecał poprawę warunków życiowych i wycofał się z podwyżek żywności. Słynne stało się gierkowskie powiedzenie do strajkujących robotników...no, to jak pomożecie i odpowiedź stoczniowców gdańskich pomożemy.
* Latem 1976 roku władze PRL podjęły ponownie decyzję o podwyżkach cen żywności i towarów przemysłowych. * 25 czerwca 1976 roku rozpoczęły się strajki w Radomiu, Płocku i fabrykach Ursus pod Warszawą. * Według raportu sporządzonego przez MSW, na terenie 12 województw zastrajkowało 112 zakładów, w strajkach uczestniczyło ponad 80 tysięcy osób. * Akcje te brutalnie tłumiła milicja. * Podwyżkę ostatecznie wycofano i ludzie wrócili do pracy. Najaktywniejsi uczestnicy akcji zostali represjonowani. * 23 września Antoni Macierewicz, Jacek Kuroń i Jan Józef Lipski utworzyli Komitet Obrony Robotników (KOR), który organizował pomoc prawną i materialną dla aresztowanych robotników i ich rodzin. * Z czasem KOR rozszerzył swoją działalność na szeroko rozumiane akcje opozycji takie jak: podziemne wydawnictwa, spotkania dyskusyjne, prowadzenie Uniwersytetu Robotniczego.
* 16 października 1978 kardynał Karol Wojtyła został wybrany na papieża i przybrał imię Jana Pawła II. * Jan Paweł II był pierwszym papieżem z Polski, jak również pierwszym po 455 latach biskupem Rzymu, niebędącym Włochem * "Wielkie to wydarzenie dla narodu polskiego i duże komplikacje dla nas" - miał powiedzieć do żony przywódca Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edward Gierek na wieść o wyborze kardynała Karola Wojtyły na papieża. * Już w czerwcu 1979 roku Papież przyjechał do zniewolonej Polski. * Słowa Papieża "Wołam ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja: Jan Paweł II, papież, wołam z wami wszystkimi: Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój! I odmieni oblicze ziemi. Tej ziemi! obudziły w Polakach nadzieję i rozpaliły na nowo pragnienie wolności.
* Bezpośrednią przyczyną strajków w 1980 roku, były nadzieje rozbudzone przez Papieża oraz podwyżki cen, na które największe zakłady produkcyjne odpowiedziały falą strajków. * W około 200 zakładach strajkowało wówczas ponad 80 tys. pracowników. * 14 sierpnia strajk rozpoczęła Stocznia Gdańska, w której poza postulatami gospodarczymi, wysuwano również żądania o charakterze politycznym: przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy, postawienia pomnika Ofiar Grudnia 70, zagwarantowania bezpieczeństwa strajkującym, podwyżki płac o 2 tysiące złotych, dodatku drożyźnianego i rodzinnego. * Powstały wówczas Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, na czele którego stanął Wałęsa.
* Strajkujący w Stoczni Gdańskiej robotnicy zyskali poparcie inteligencji i z ich pomocą sformułowali 21 postulatów dotyczących m.in. * zgody na powołanie niezależnych od partii i pracodawców Wolnych Związków Zawodowych, * zagwarantowania prawa do strajku, * uwolnienia więźniów politycznych. * Wszystkie te postulaty zostały 31 sierpnia zaakceptowane przez władze komunistyczne. * Rząd zawarł ze strajkującymi tzw. porozumienia sierpniowe, w wyniku czego możliwe stało się zarejestrowanie ogólnopolskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność.
* Komuniści uznali Solidarność za poważne zagrożenie dla swoich rządów. Postanowili więc jak najszybciej rozprawić się z jej członkami i przywrócić dawny porządek. * W nocy z 12 na 13 XII 1981 w celu zahamowania aktywności społeczeństwa i zniszczenia Solidarności, komunistyczny generał Wojciech Jaruzelski, łamiąc nawet konstytucję zbrodniczego PRL, wprowadził stan wojenny. * Stan wojenny to ograniczenie swobód i praw obywatelskich na skutek zagrożenia państwa. * 12 grudnia 1981 - godzina 23.00, przerwano połączenia telefoniczne i teleksowe. Około północy przestało nadawać radio i telewizja. * 13 grudnia 1981 - Rada Państwa uchwala dekret o wprowadzeniu stanu wojennego. Nielegalnie ukonstytuowała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego. * 13 grudnia nad ranem rozpoczęto aresztowania i internowanie kilkunastu tysięcy działaczy Solidarności.
* Opór społeczeństwa był znaczny. Wiele dużych zakładów pracy strajkowało zaraz po wprowadzeniu stanu wojennego, m.in. Huta Lenina w Nowej Hucie i wiele kopalni na Śląsku. Strajki były brutalnie tłumione. W czasie akcji milicji i wojska zginęło kilkadziesiąt osób. * Łączność telefoniczna została przerwana, a następnie jawnie kontrolowana. * Korespondencja podlegała cenzurze. * Wprowadzono godzinę milicyjną (początkowo od 22 do 6 rano). * Zakazane zostało uprawianie turystyki oraz sportów żeglarskich. * Odmowa wykonania poleceń władzy równoznaczna była dezercji i mogła być karana przez sądy karą śmierci włącznie. * Program telewizyjny i radiowy ograniczono tylko do jednego programu. * W TV spikerzy występowali w wojskowych mundurach. * Obywatelom zakazano zmian miejsca pobytu bez zezwolenia władz. * 22 lipca 1983 po 586 dniach zniesiono stan wojenny
* Pogłębiający się kryzys gospodarczy oraz poczucie braku perspektyw wpłynęły na decyzję o emigracji wielu młodych, wykształconych Polaków. * Nawet uwolnienie więźniów politycznych w 1986 roku nie poprawiło napiętej sytuacji społecznej. * Od kwietnia do sierpnia 1988 roku przez kraj przetoczyła się kolejna fala strajków. * Pojawiły się żądania podwyżki płac i legalizacji Solidarności. * Sytuacja zmusiła komunistów do pójścia na ustępstwa. * 31 sierpnia przywódca Solidarności Lech Wałęsa spotkał się z ministrem spraw wewnętrznych Czesławem Kiszczakiem.
* 16 września 1989 rozpoczęły się, znane jako rozmowy w podwarszawskiej Magdalence, rozmowy władz państwowych z przedstawicielami ruchu solidarnościowego i Kościoła * Podczas rozmów głównym ogniskiem zapalnym była kwestia legalizacji Solidarności. * Uzgodniono, iż Okrągły Stół powstanie w połowie października, a jego tematyką ma być: "model funkcjonowania państwa i życia publicznego, przyspieszenie rozwoju i modernizacja gospodarki narodowej oraz kształt polskiego ruchu związkowego * 27 stycznia 1989 nastąpiło kolejne spotkanie Wałęsy i Kiszczaka, podczas którego ustalono procedurę i zakres obrad oraz ostateczny termin rozpoczęcia obrad.
* Obrady trwały od 6 lutego do 5 kwietnia 1989. * Przy okrągłym stole spotkali się przedstawiciele władz PRL, opozycji solidarnościowej oraz kościelnej mającej status obserwatora Kościół Ewangelicko- Augsburski oraz Kościół rzymskokatolicki. * Rozmowy prowadzone były w kilku miejscach, a ich rozpoczęcie i zakończenie odbyło się w siedzibie Urzędu Rady Ministrów PRL w Warszawie. * W obradach wszystkich zespołów brało udział ok. 711 osób (uczestników, ekspertów i obserwatorów) * Rozmowy toczone były w trzech zespołach: ds. gospodarki i polityki społecznej, ds. reform politycznych, ds. pluralizmu związkowego.
* Po obradach postanowiono: * Utworzenie Senatu z liczbą 100 senatorów; * Przeprowadzić wybory do Sejmu 60% miejsc miało być zagwarantowane dla PZPR, 5% dla organizacji katolickich, o pozostałe 35% miejsc (161 mandatów) mieli walczyć w wolnych wyborach kandydaci bezpartyjni, w tym Solidarność ; * Utworzenie urzędu Prezydenta PRL, wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe na 6-letnią kadencję; * Zwiększenie roli Sejmu jako naczelnego organu państwa, likwidacja Rady Państwa * Zmiana prawa o stowarzyszeniach, która umożliwiłaby rejestrację Solidarności; * Większe kompetencje Trybunału Konstytucyjnego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich; * Dostęp opozycji do mediów.
* Gdy w wyniku Okrągłego Stołu ustalono parytet 35 procent w Sejmie dla opozycji i wolne wybory do Senatu, niemal rozpoczęła się nie mająca precedensu w powojennej Polsce kampania wyborcza. * Lech Wałęsa, osobiście prezentował kandydatów na nowych posłów i senatorów. * Przed wyborami w całej Polsce można było spotkać charakterystyczny znak graficzny Solidarności - plakaty rozklejali ochotnicy, których było tak wielu, że komuniści szybko zrezygnowali z akcji zaklejania "solidarnościowych" ogłoszeń swoimi. * Sukces Solidarności był zupełny. Udało się wprowadzić do Sejmu wszystkich posłów, których związkowcy mogli wprowadzić w ramach 35 procentowej umowy i 99 na 100 senatorów. * Nikt nie spodziewał się aż takiego sukcesu "Solidarności". Jeszcze na kilka dni przed wyborami nawet sami przywódcy opozycji mówili o kilkunastu zdobytych mandatach.
* Skala zwycięstwa Solidarności i klęska komunistycznej władzy doprowadziły do powstania nowej sytuacji politycznej. W wyniku wyborów czerwcowych, poza parlamentem znalazła się większość czołowych postaci obozu komunistycznego. * Przywódca komunistów, Wojciech Jaruzelski, został ostatecznie wybrany na urząd prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe większością jednego głosu. * Jednak zaproponowany przez niego na premiera Czesław Kiszczak z PZPR nie zdołał utworzyć gabinetu. Umożliwiło to powołanie pierwszego niekomunistycznego rządu, na czele którego stanął wywodzący się z Solidarności Tadeusz Mazowiecki.
* Wybory, uznawane z czasem za najważniejsze wydarzenie tego roku w Polsce, okazały się wydarzeniem kluczowym dla upadku reżimu komunistycznego i narodzin III Rzeczypospolitej. * Wyłoniony w wyniku wyborów parlament jeszcze w tym samym roku przyjął przygotowany przez Leszka Balcerowicza pakiet 10 ustaw gospodarczych, dokonał zmiany konstytucji, dokonując m.in. wykreślenia postanowień o kierowniczej roli partii komunistycznej oraz zmiany nazwy państwa z Polska Rzeczpospolita Ludowa na Rzeczpospolita Polska. Polski Orzeł Biały z powrotem otrzymał złotą koronę.
* Wybory czerwcowe i zwycięstwo Solidarności w Polsce na arenie międzynarodowej są uznawane za sygnał dla innych narodów Europy Środkowo-Wschodniej. * 27 czerwca: austriaccy i węgierscy politycy przecinają zasieki na granicy między Austrią a Węgrami. * 23 sierpnia: "Łańcuch Bałtycki": Dwa miliony ludzi łapie się za ręce tworząc sześćsetkilometrowy ludzki łańcuch biegnący przez całą Estonię, Łotwę i Litwę. * 18 października: Erich Honecker, komunistyczny przywódca Niemiec Wschodnich podaje się do dymisji. * 9 listopada: Upada Mur Berliński, strumień ludzi płynie na zachód. * 17 listopada: Czechosłowacja przeżywa "aksamitną rewolucję": masowe demonstracje obalają komunistów. * 16 grudnia: W Rumunii wybuchają protesty. Rewolta ogarnia cały Bukareszt, zmuszając komunistycznego przywódcę do ucieczki. * W 1990 r. Niemcy jednoczą się, podczas gdy prezydentem Polski zostaje przywódca Solidarności, Lech Wałęsa. * W grudniu 1991 z masztu Kremla zostaje zdjęta czerwona flaga ZSRR z sierpem i młotem, a Związek Radziecki przestał istnieć.