Amatorska obróbka odwracalna cz. b. taśm filmowych

Michał Suchecki wrzesień 2014 Amatorska obróbka odwracalna cz. b. taśm filmowych Część 7 Obróbka uproszczona Na życzenie czytelników opisu obróbki odwracalnej dodaję obróbkę uproszczoną zastrzegając że jej nie polecam - patrz efekty tej obróbki na końcu części 7. Uproszczenie polega na rezygnacji z samodzielnego składania kąpieli, głównie wywoływaczy, i zastąpienia ich wywoływaczem dostępnym w sprzedaży. W tej metodzie najczęściej używamy wywoływacza pozytywowego FENAL (W14) produkcji dawniej Fotonu a obecnie czeskiej Fomy. Mimo uproszczenia i tak potrzebna będzie waga i minimum cztery odczynniki: siarczyn sodu bezwodny, rodanek potasu, dwuchromian potasu i kwas siarkowy stężony (lub kwaśny siarczyn sodu). Skład kąpieli na 1 litr. Wywoływacz pierwszy - negatywu woda przegotowana (~30 0 C) 750 ml wywoływacz Fenal porcja na litr rodanek potasu 2,5 g woda przegotowana do 1000 ml. Odbielacz - jak Orwo 833 dwuchromian potasu 10 g kwas siarkowy stężony 15 ml ( 0 ml) kwaśny siarczyn (siarczan) sodu 0 g (60 g) Uwaga: gdy nie mamy stężonego kwasu siarkowego używamy kwaśnego siarczynu (lub siarczanu) sodu - ilości w nawiasach. Klarownik - jak Orwo 835 siarczyn sodu bezwodny 90 g wodorotlenek sodu 0 g (0,5 g) Uwaga: gdy mamy wodorotlenek sodu można go dodać do klarownika w ilości 0,5 g co zneutralizuje kwaśny odczyn z odbielacza. Wskazane przy użyciu w odbielaczu kwasu siarkowego. Wywoływacz drugi - pozytywu woda przegotowana (~30 0 C) 750 ml wywoływacz Fenal porcja na litr woda przegotowana do 1000 ml. Utrwalacz dowolny utrwalacz kwaśny, porcja na 1 litr Nieużywane kąpiele mają: trwałość wydajność (dla 1 litra): Pierwszy wywoływacz 3 tygodnie do 60 m taśmy 16 mm Odbielacz ~ 6 miesięcy do 90 m taśmy 16 mm Klarownik ~ 6 miesięcy do 90 m taśmy 16 mm Drugi wywoływacz 3 tygodnie do 60 m taśmy 16 mm Utrwalacz 2 miesiące do 120 m taśmy 16 mm Przebieg obróbki będzie taki sam jak opisany w części 4 - obróbka po mojemu ale inne będą czasy pierwszego i drugiego wywołania: Czas pierwszego wywołania - wywoływacz uproszczony Zużycie 18 0 C 19 0 C 20 0 C 21 0 C 22 0 C (dla 2 l) 0 m 10:00 9:00 8:00 7:00 6:00 wywołane 30 m 10:30 9:30 8:30 7:30 6:30 metry 60 m 11:00 10:00 9:00 8:00 7:00 taśmy 16 90 m 11:30 10:30 9:30 8:30 7:30

Dalsza obróbka jak w części 4 - płukanie, odbielanie, płukanie, klarowanie, płukanie i wtórne naświetlanie. Zachowujemy taki sam sposób poruszania szpuli w koreksie i takie same czasy kąpieli i płukań. Wracamy do obróbki uproszczonej. Czas drugiego wywołania - wywoływacz Fenal dla 2 l wywołane metry taśmy 16 mm Zużycie 18 0 C 19 0 C 20 0 C 21 0 C 22 0 C 0 m 5:00 4:30 4:00 3:30 3:00 30 m 5:30 5:00 4:30 4:00 3:30 60 m 6:00 5:30 5:00 4:30 4:00 90 m 6:30 6:00 5:30 5:00 4:30 120 m 7:00 6:30 6:00 5:30 5:00 I znów dalsza obróbka jak w części 4 - płukanie, utrwalanie, płukanie końcowe i suszenie. Gdy mamy mało taśmy do obróbki i nie zależy nam na maksymalnej wydajności kąpieli możemy zmienić składy odbielacza i klarownika. Odbielacz oszczędny: dwuchromian potasu 5 g kwas siarkowy stężony 5 ml ( 0 ml) kwaśny siarczyn (siarczan) sodu 0 g (40 g) Uwaga: gdy nie mamy stężonego kwasu siarkowego używamy kwaśnego siarczynu (lub siarczanu) sodu - ilości w nawiasach. Klarownik oszczędny: siarczyn sodu bezwodny 50 g Uwaga: gdy używamy odbielacza z kwasem siarkowym dodajemy do klarownika 0,5-1 g wodorotlenku sodu co zneutralizuje kwaśny odczyn z odbielacza. Oszczędne kąpiele mają mniejszą wydajność, dla 1 litra do 60 metrów taśmy 16 mm. Musimy inaczej korygować czasy działania kąpieli oszczędnych dla kolejnych szpulek: Zużycie 18-22 0 C dla 2 ltr. 0 m 5:00 obrobione metry 30 m 5:30 taśmy 16 mm 60 m 6:00 90 m 7:00 Trwałość oszczędnego odbielacza i klarownika jest tak samo duża jak typowych więc możemy ich używać przez kilka miesięcy aż do widocznego zużycia - zmiana koloru i duży osad - patrz część 3 opisu. Użyty w tej metodzie wywoływacz Fenal jest mniej energiczny od wywoływacza Orwo 829 stąd dłuższy czas pierwszego wywołania i mniejsza ilość rodanku potasu. Skład uproszczony z Fenalem Skład Orwo 829 modyfikowany siarczyn sodu bezwodny 30 g siarczyn sodu bezwodny 25 g hydrochinon 6 g hydrochinon 10 g bromek potasu 1 g bromek potasu 6 g węglan sodu 30 g węglan sodu 50 g fenidon 0,25 g fenidon 0,2 g rodanek potasu 2,5 g rodanek potasu 6 g Pewną odmianą obróbki uproszczonej jest opisany w części 3 przebieg obróbki Foma - Proces R-100. W nim też używamy dostępnego w sprzedaży wywoływacza FOMADON LQR (koncentrat wywoływacza negatywowego). Używając jeszcze koncentratu utrwalacza musimy sporządzić tylko odbielacz i klarownik. Nie używałem tej obróbki ale miłośnicy testów mogą wypróbować dodanie rodanku potasu do pierwszego wywoływacza w ilości 1,5-2 g na litr i nieznacznie skrócić czas wywołania, do ~8 minut. Efektem powinien być obraz z czystszymi światłami i nieco lepszym kontrastem. Kolejną odmianą obróbki uproszczonej może być użycie zestawu do obróbki odwracalnej. Wtedy nie musimy kupować żadnych odczynników i składać kąpieli.

Najłatwiej, i chyba jedynie, dostępne są zestawy Fomy opisane w części 3. Cały zestaw składa się z buteleczek z koncentratami które przed użyciem należy jedynie rozcieńczyć. Zestaw jest dość drogi i ma sens gdy w większych odstępach czasu obrabiamy małe ilości taśmy. Kąpiele po użyciu i zużyciu w ciągu dwóch dni można tylko wylać. Ilości koncentratów wystarczą na kilkukrotne przygotowanie rozcieńczonych roztworów, do 4 razy po ~600 ml. I przy tej obróbce miłośnicy testów mogą wypróbować dodanie rodanku potasu do pierwszego wywoływacza. Dodajemy ok. 1,5-2 g na litr i skracamy pierwsze wywołanie z 12 do ~9-10 minut. Oczywiście nie można się pomylić i użyć tego samego wywoływacza do drugiego wywołania jak przewiduje fabryczny przepis obróbki. Trzeba rozcieńczyć drugą porcję wywoływacza do pozytywu. W obu wypadkach, proces R-100 i zestaw Fomy, warto wykonać opisane w części 5 testy światłoczułości używanych taśm. Ich czułość przy obróbce z rodankiem może nieznacznie wzrosnąć. Efekty obróbki uproszczonej Przykładowe skany klatek z taśm Fotopan R50 bez korekcji. Przy skanowaniu za 100% białego przyjęta jasność otworów perforacji. Obok powiększone 200 razy zdjęcia mikroskopowe fragmentów tych klatek. Taśma Fotopan R50 8 mm. Obróbka w opisanym procesie Orwo - po mojemu. Ziarno niewielkie i prawie nie ma jego skupisk w grupy, nawet w cieniach. Kontrast i rozpiętość tonalna dobra. Na metrowym ekranie film wyglądał bardzo ładnie. Dobra rozdzielczość i ostrość obrazu. Taśma Fotopan R50 8 mm. Obróbka uproszczona z użyciem Fenalu. Ziarno większe i łączące się w skupiska. Kontrast i rozpiętość tonalna obrazu niższa, słabsza czerń. Na metrowym ekranie film wyglądał gorzej od poprzedniego. Wzrost ziarna spowodował spadek rozdzielczość obrazu, film był miękki. Uwaga - kontrastowy obraz zdjęć mikroskopowych to efekt takiego ustawienia oświetlenia by obraz ziarna był najwyraźniejszy. Rzeczywisty kontrast filmów jest na skanach klatek. Ta jedna próba szybszego i prostszego wywołania filmu w domowych warunkach zniechęciła mnie do uproszczeń. Kupiłem wagę i zacząłem gromadzić odczynniki. Początkowo korzystałem z klubowych zapasów ale szybko zebrałem komplet pozwalający na obróbkę w domowej łazience. Niewielka oszczędność odczynników i czasu nie może być decydująca. Najważniejszy jest możliwe najlepszy obraz w każdym filmie. Po dziesięcioleciach stare filmy okazują się cenną pamiątka rodzinną czy towarzyską i często żałujemy że kiedyś to spapraliśmy.

Część 8 Uzupełnienie do opisu obróbki odwracalnej W zasadzie odwracania obrazu (cz. 2) pisałem o koniecznym przestrzeganiu czasu pierwszego wywołania decydującego o ostatecznym efekcie obróbki. Pisząc o dodawanym do tego wywoływacza rodanku potasu nie wyjaśniłem dokładnie jego działania. Dodany rodanek działa jak słaby utrwalacz. W starszych przepisach obróbki odwracalnej można spotkać dodanie tiosiarczanu sodu do pierwszego wywoływacza. Mamy więc dość nietypową kąpiel - wywoływacz z dodatkiem utrwalacza. Takie połączenie pozwala na uzyskanie czystych maksymalnych świateł. Równocześnie działa ten dodatek utrwalający który osłabia maksymalną czerń. Podczas wywołania trwa więc swoisty wyścig między reduktorami zmieniającymi naświetlone halogenki srebra na srebro, a dodatkiem usuwającym jeszcze nie wywołane halogenki. Dobry obraz mamy gdy ten wyścig kończy się remisem. Energiczny wywoływacz zdąży zmienić w srebro naświetlony obraz a dodany rodanek zdąży usunąć halogenki w światłach nie naruszając jeszcze maksymalnych czerni. Dlatego wszystkie wywoływacze do odwrotki są energiczne i wymagają przestrzegania czasu ich działania. Użyty rodanek potasu działa trochę wybiórczo, najszybciej usuwa halogenki w miejscach najmocniej wywoływanych gdzie reduktory ulegają szybkiemu rozkładowi, a więc w światłach. Jednak przy dłuższym czasie działania utrwali cały film czego efektem będzie brak czerni - szary obraz o niskim kontraście. Porównując rozmaite receptury pierwszych wywoływaczy zauważymy różne ilości dodawanego rodanku potasu. Jego ilość jest zawsze dobrana do energii wywoływacza i związanego z nim czasu wywołania. W przepisach Fomy bez rodanku potasu czasy wywołania są najdłuższe, a i tak, nawet energiczny wywoływacz, nie da najlepszego obrazu. Samo przedłużanie czasu da co prawda mocniejsze wywołanie świateł ale równocześnie rośnie zadymienie zmniejszające maksymalną czerń i szczegóły w cieniach. Modyfikacje pierwszego wywoływacza Osoby samodzielnie składające wszystkie kąpiele i mające zapas odczynników mogą modyfikować typową obróbkę. Jedną z tych modyfikacji przeznaczoną do obróbki taśm naświetlonych według czułości znamionowej a obrabianych wiele lat po naświetleniu opisałem w części 5. Pisałem że użytkownicy kamer 16 mm mogą eksperymentować z wszelkimi taśmami dającymi się załadować do ich kamer. Używając mikrofilmu negatywowego czy taśmy do negatywu dźwięku optycznego otrzymujemy mocno kontrastowy obraz. Jest to pożądane przy wszelkiej grafice, planszach czy filmach rysunkowych ale dla typowego obrazu (zdjęcia w plenerze) kontrast jest za duży. W tej sytuacji można dla obniżenia kontrastu zmienić skład pierwszego wywoływacza. W wywoływaczu występują dwa reduktory (substancje wywołujące), hydrochinon i fenidon. Ich proporcje są dobrane dla uzyskania obrazu o dużej rozpiętości tonalnej i kontraście (gamma) 1-1,2. Hydrochinon działa kontrastowo a fenidon miękko i wyrównawczo. Chcąc otrzymać mniej kontrastowy obraz zmieniamy ich proporcje dając o 1/4 mniej hydrochinonu i 1/4 więcej fenidonu. Dla ORWO 829 będzie to (na 1 litr): hydrochinon 7,5 g (zamiast 10g) fenidon 0,25 g (zamiast 0,2 g) pozostałe składniki wywoływacza bez zmian. Wywoływacz jest tak samo energiczny więc nie zmieniamy czasu wywołania. Nie zmieniamy składu drugiego wywoływacza (842) - on zawsze tak samo wywołuje obraz pozytywowy. Różnica w kontraście obrazu powinna być wyraźnie widoczna. Gdyby spadek kontrastu był jeszcze zbyt mały zmieniamy ilości hydrochinonu i fenidonu o 1/3. Dla ORWO 829 będzie to (na 1 litr): hydrochinon 6,7 g (zamiast 10g) fenidon 0,27 g (zamiast 0,2 g) pozostałe składniki wywoływacza bez zmian. Większa zmiana ilości reduktorów, rzędu 1/2, jest niewskazana gdyż da miękki i brzydki szaro-szary obraz.

Odwracalne taśmy wysokoczułe, jak Orwo UP27, mają według producenta gamma rzędu 0,9-1, najniższe wśród taśm odwracalnych. Filmując na nich przy kontrastowym sztucznym oświetleniu otrzymujemy dobry obraz. Jeśli jednak kręcimy reportaż w świetle zastanym lub w plenerze przy pochmurnej pogodzie otrzymamy obraz dobrze naświetlony ale o niskim kontraście. W tej sytuacji można użyć kolejnej modyfikacji pierwszego wywoływacza. Tym razem dla zwiększenia kontrastu zwiększamy ilość hydrochinonu i zmniejszamy ilość fenidonu. Prawidłowy kontrast powinna dać zmiana ilości reduktorów o 1/4. Dla ORWO 829 będzie to (na 1 litr): hydrochinon 12,5 g (zamiast 10g) fenidon 0,15 g (zamiast 0,2 g) pozostałe składniki wywoływacza bez zmian. Przy wysokoczułych i dodatkowo przeterminowanych taśmach spadek kontrastu będzie z reguły większy. Można wtedy zmienić ilości reduktorów o 1/3. hydrochinon 13,3 g (zamiast 10g) fenidon 0,13 g (zamiast 0,2 g) pozostałe składniki wywoływacza bez zmian. Wywoływacze są tak samo energiczne więc nie zmieniamy czasu wywołania. Pamiętajmy o teście czułości przeterminowanych taśm, dla UP 27 typowy będzie spadek do 24 DIN. Efekty zmian wywoływacza dla różnych taśm i ich światłoczułość przy takiej obróbce najłatwiej sprawdzić testowymi zdjęciami z wykorzystaniem aparacików na taśmę 16 mm - opis w 5 części. Użycie testowej planszy z szarymi polami pozwala nie tylko ustalić czułość taśmy, ale i ocenić subiektywnie kontrast obrazu. Przykładowo klatki z testowanego mikrofilmu 16 mm. Widać na nich duży kontrast obrazu. Na lekko prześwietlonej klatce 3 pole białe [8] i jasno szare [5,6] prawie zlewają się. Na prawidłowo naświetlonej klatce 4 różnice jasności pól [2] i [2,8] jak i pól [8] i [5,6] są zbyt małe z powodu dużego kontrastu tej taśmy. Widać że warto wykonać kolejny test z modyfikowanym wywoływaczem dającym niższy kontrast obrazu. Nie mam przykładu testu dla odwrotnej sytuacji, obrazu o zbyt niskim kontraście. Ale na obrazie planszy pole [2] będzie ciemno szare zamiast czerni, a pole [8] jasno szare zamiast bieli. Przy dobrym naświetleniu jedynie pole środkowe (4) będzie miało szarość bliską oryginałowi. I tutaj warto wykonać test z modyfikowanym wywoływaczem dla podniesienia kontrastu. Testowe klatki o dobrym naświetleniu (jasność pola [4] taka sama) z obróbki normalnej i modyfikowanej porównujemy umieszczając obie klatki w ramce slajdów i wyświetlając z rzutnika na ekran. Przy ich braku użyć przeglądarki slajdów z dobrym podświetleniem. W ten sposób ocenimy czy modyfikacja wywoływacza dała zmianę kontrastu i jaka jest światłoczułość taśmy przy zmianach obróbki. Nie przesadzamy jednak z wariantami pierwszego wywoływacza. Jak pisałem dążymy do jednej obróbki dającej dobry obraz na wszelkich cz. b. taśmach. Przy obróbce kolejnych rolek ważne jest uzyskanie takiego samego rezultatu. Dla taśm przeterminowanych robimy testy ich światłoczułości dla przyjętej typowej obróbki. Modyfikacje wywoływacza stosujemy tylko w wyjątkowych sytuacjach, przy dużym zapasie kontrastowej taśmy lub przy dużej ilości taśmy wysokoczułej (UP 27) przewidzianych na realizację jakiegoś filmu.

Zmiana całej obróbki W opisie obróbki Orwo - po mojemu używałem procesu ORWO 4185 z drobnymi zmianami w niektórych kąpielach. Sam proces jest przewidziany do szybkiej obróbki maszynowej w podwyższonej temperaturze. Pisałem by nie próbować naśladować takiego przebiegu obróbki w koreksach, stąd modyfikacje zakresu temperatur, czasów działania kąpieli i wszystkich płukań. Nawet te zmiany wymagały dokładności czasu, głównie pierwszego wywołania, rzędu 30 sekund i mierzenia temperatury z dokładnością 0,5 0 C. Czas nalewania i wylewania kąpieli do koreksu wynosi 15-30 sekund co uwzględniłem w mojej obróbce - moczenie taśmy przed obróbką. Odchyłki temperatury rzędu 0,5 0 C korygowałem sposobem płukania po pierwszym wywołaniu. Jeśli wszystkie te operacje uznamy za zbyt trudne i nie udaje się osiągnąć powtarzalności wyników dla kolejnych rolek filmu to można zmienić cały sposób obróbki. Najlepiej użyć wcześniejszego procesu ORWO, bliższego przebiegowi obróbki taśm w koreksach. W tym procesie w wywoływaczach używany jest metol zamiast nowszego fenidonu. Zdaniem zwolenników metolu daje od lepsze niż fenidon szczegóły w cieniach obrazu i powoduje mniejsze zadymienie. Jego nieznacznie mniejsza wydajność nie ma dużego znaczenia przy amatorskiej obróbce. Składy kąpieli starszego procesu ORWO. Ilości na 1 litr. Składniki rozpuszczać w podanej kolejności w przegotowanej wodzie. Kąpiele przygotować dzień przed obróbką, powinny odstać ~12 godzin. Pierwszy wywoływacz - negatywu (Orwo 826) metol 2 g siarczyn sodu bezwodny 25 g hydrochinon 14 g węglan potasu 40 g ( 0 g) węglan sodu 0 g (50 g) bromek potasu 2 g rodanek potasu 2,5 g wodorotlenek sodu 2 g ( 0 g) Uwaga: gdy nie mamy wodorotlenku sodu używamy 50 g węglanu sodu pomijając węglan potasu - ilości w nawiasach. Odbielacz (Orwo 830) dwuchromian potasu 5 g kwas siarkowy stężony 5 ml ( 0 ml) kwaśny siarczyn (siarczan) sodu 0 g (40 g) Uwaga: gdy nie mamy stężonego kwasu siarkowego używamy kwaśnego siarczynu (lub siarczanu) sodu - ilości w nawiasach. Klarownik (Orwo 831) siarczyn sodu bezwodny 50 g Uwaga: gdy mamy wodorotlenek sodu można go dodać do klarownika w ilości 0,5 g, wskazane przy użyciu w odbielaczu kwasu siarkowego. Drugi wywoływacz - pozytywu (Orwo 841) metol 2 g siarczyn sodu bezwodny 40 g hydrochinon 6 g węglan potasu 40 g ( 0 g) węglan sodu 0 g (25 g)

bromek potasu 2 g Uwaga: można użyć zamiennie węglan potasu lub węglan sodu - ilości w nawiasach. Utrwalacz (Orwo 850) tiosiarczan sodu krystaliczny 200 g kwaśny siarczyn (siarczan) sodu 20 g Zwracam uwagę na dwie istotne zmiany: - Metol rozpuszcza się tylko w czystej wodzie i musi być zawsze rozpuszczany pierwszy, tuż po nim rozpuszczamy konserwujący siarczyn sodu. - Inne składy pierwszego i drugiego wywoływacza - różnią się nie tylko obecnością rodanku potasu. Nieużywane kąpiele mają: trwałość wydajność (dla 1 litra): Pierwszy wywoływacz 2 tygodnie do 60 m taśmy 16 mm Odbielacz ~ 4 miesiące do 60 m taśmy 16 mm Klarownik ~ 4 miesiące do 60 m taśmy 16 mm Drugi wywoływacz 2 tygodnie do 60 m taśmy 16 mm Utrwalacz 2 miesiące do 120 m taśmy 16 mm Użycie w odbielaczu i klarowniku mniejszej ilości odczynników, wcześniej nazwałem je oszczędnymi, dało kąpiele mniej wydajne ale przy amatorskiej obróbce ta zmiana może być korzystna. Wszystkie kąpiele pozwalają na obróbkę jednakowej ilości taśmy. Jedynie utrwalacz ma dwukrotnie większą wydajność. Przy obróbce odwracalnej ma najmniej do zrobienia, wywołana na negatyw część bromku srebra jest usuwana przez odbielacz a druga część tworzy pozytyw. Do utrwalenia są resztki bromku srebra. Używając tej obróbki warto przyjąć jej przebieg opisany w obróbce po mojemu. Zachować wstępne moczenie taśmy w przegotowanej wodzie o temperaturze wywoływacza, zachować sposób poruszania szpuli i sposoby płukania. To zapewni powtarzalność efektów. Czas pierwszego wywołania (826) - niezależnie od czułości taśmy Zużycie 18 0 C 19 0 C 20 0 C 21 0 C 22 0 C dla 2 ltr. 0 m 13:00 12:00 11:00 10:00 9:00 wywołane 30 m 13:30 12:30 11:30 10:30 9:30 metry 60 m 14:00 13:00 12:00 11:00 10:00 16 mm 90 m 15:00 14:00 13:00 12:00 11:00 Płukanie 10 minut jak w cz. 4. Czas odbielania (830) korygujemy tylko dla stopnia zużycia: Zużycie 18-22 0 C dla 2 ltr. 0 m 5:00 obielone metry 30 m 5:30 taśmy 16 mm 60 m 6:00 90 m 7:00 Płukanie 5 minut lub dłużej (bezbarwna woda) jak w cz.4. Czas klarowania (831) korygujemy tylko dla stopnia zużycia: Zużycie 18-22 0 C dla 2 ltr. 0 m 5:00 klarowane metry 30 m 5:30 taśmy 16 mm 60 m 6:00 90 m 7:00 Płukanie 5 minut i zaświetlanie jak w cz.4. Czas drugiego wywołania (841) dla 2 ltr. wywołane metry Zużycie 18 0 C 19 0 C 20 0 C 21 0 C 22 0 C 0 m 9:00 8:00 7:00 6:00 5:30 30 m 9:30 8:30 7:30 6:30 6:00 60 m 10:00 9:00 8:00 7:00 6:30 16 mm 90 m 11:00 10:00 9:00 8:00 7:00 Płukanie 5 minut jak w cz.4.

Czas utrwalania (350) korygujemy tylko dla stopnia zużycia: Zużycie 18-22 0 C dla 2 ltr. 0 m 5:00 utrwalone 60 m 5:30 metry 120 m 6:00 16 mm 180 m 6:30 Płukanie końcowe 30 minut, zwilżanie i suszenie jak w cz.4. Efektem tej obróbki powinien być tak samo dobry obraz, może nawet z lepszymi szczegółami w cieniach. Rozpiętość tonalna i kontrastowość powinny być takie same. Ziarno tak samo niewielkie z dobrą ostrością i rozdzielczością obrazu. Światłoczułość taśm nie ulegnie zmianie. Jeśli ta obróbka da nam lepszą powtarzalność wyników możemy przyjąć ją za podstawową i używać do wszystkich taśm czarno - białych. Taśmy cz. b. różnych producentów różnią się minimalnie, głównie warstwami pomocniczymi jak warstwa przeciwodblaskowa czy warstwa ochronna. Zwracam uwagę że taśmy FOMY to praktycznie taśmy FOTONU w nowszej wersji z inną emulsją, szare opakowania zamiast zielonych, produkowane w latach 80. I przy tej obróbce dla nietypowych taśm można modyfikować pierwszy wywoływacz dla zmniejszenia lub zwiększenia kontrastu obrazu. Zmieniamy ilości metolu i hydrochinonu o 1/4 do 1/3 w ten sam sposób co przy parze fenidon - hydrochinon. Jeszcze dwie uwagi techniczne: - Czasy wywołań mierzyłem od momentu wlania wywoływaczy do koreksu a wylewałem po upływie ustalonego czasu, gdy zegar zadzwonił. - Przy obróbce czułych taśm, jak UP27, z grubszą emulsją można przedłużyć czas płukania po pierwszym wywołaniu do 15 minut a czasy kolejnych płukań zwiększyć o 1-2 minuty. Nie przewiduję opisu obróbki barwnych taśm odwracalnych. Obrabiałem, dziś już historyczne, taśmy OrwoColor i OrwoChrom. W ilościach większych niż taśmy czarnobiałe. Obróbka była bardziej wymagająca w stosunku do czystości składników i kąpieli, dokładnego utrzymania temperatur i czasów wywołań. W latach 70 czy 80 obraz z dobrej barwnej ósemki na metrowym domowym ekranie bił na głowę obraz z telewizora Rubin. Wtedy kręcenie nawet rodzinnych filmów na barwnej taśmie miało sens. Dziś użycie mocno przeterminowanych barwnych taśm Orwo zdecydowanie odradzam. Dla taśm cz. b. wystarczy ustalić aktualną światłoczułość, ewentualnie skorygować obróbkę i otrzymać niezły obraz. Sam byłem zdziwiony testami mojej ~30 letniej taśmy UP32. Materiały barwne mają trzy warstwy emulsji o różnej światłoczułości i różnej barwoczułości. Warstwy te starzeją się w różnym stopniu i różnym tempie. Dobranie korekcji do trzech różnych warstw jest niemożliwe, co wyklucza uzyskanie znośnego obrazu. A pominąłem problem starzejących się i ulegających rozkładowi komponentów barwników w każdej warstwie. Dziś, aż przepiękny, barwny obraz otrzymamy z wielu kamer czy aparatów cyfrowych. A hobbystyczne filmowanie na taśmie czarno -białej daje ciekawsze filmy, bliższe epoce dominacji kina i klasycznych technik filmowych. Zdjęcia autora : skaner FilmScan35 Microtek, mikroskop szkolny WZFO.