MIGRACJE ZAROBKOWE POLAKÓW IV

MIGRACJE ZAROBKOWE POLAKÓW IV Maj 2016 r. www.workservice.pl

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 5 RAPORT W LICZBACH 6 EMIGRACJA Z POLSKI 8 POLACY ROZWAŻAJĄCY EMIGRACJĘ ZAROBKOWĄ 10 PREFEROWANE KRAJE EMIGRACJI 13 DŁUGOŚĆ EMIGRACJI 14 POWODY EMIGRACJI 15 BARIERY EMIGRACJI 16 WPŁYW SYTUACJI GEOPOLITYCZNEJ 17 IMIGRACJA DO POLSKI 18 NAPŁYW IMIGRANTÓW DO POLSKI 20 CHĘĆ PRACY Z OBCOKRAJOWCAMI 23 PREFEROWANA NARODOWOŚĆ PRACOWNIKÓW ZZA GRANICY 23 OKIEM EKSPERTA 24 METODOLOGIA BADANIA 26

WPROWADZENIE 4

MIGRACJE ZAROBKOWE POLAKÓW IV WPROWADZENIE Szanowni Państwo, oddajemy w Państwa ręce kolejną edycję raportu Migracje zarobkowe Polaków, w którym badamy zjawisko emigracji zarobkowej, motywacje i plany Polaków związane z wyjazdami za granicę w poszukiwaniu pracy. Analizujemy również zagadnienie wielokulturowości na rynku pracy oraz stosunek Polaków do pracy z osobami innej narodowości. Najnowsza edycja badania przynosi ciekawe dane, które jednoznacznie wskazują, że obecna sytuacja na rynku pracy w Polsce, a także otoczenie geopolityczne mają istotny wpływ na nastroje Polaków związane z migracjami. Aktualnie mamy do czynienia z najlepszą od 25 lat sytuacją na rynku pracy. Dobre wskaźniki ekonomiczne, PKB na poziomie 3,8% oraz rosnący eksport sprawiają, że Polacy nie obawiają się o swoje zatrudnienie i oczekują podwyżek. Jednocześnie ważą się losy Wielkiej Brytanii w Unii Europejskiej, a 71% przedstawicieli Partii Konserwatywnej na swojego przyszłego lidera wskazuje polityka opowiadającego się za wyjściem z Unii. Z drugiej strony z ostatnich badań wynika, że 51% Brytyjczyków jest za pozostaniem w UE, a 44% za Brexitem. Najnowsze dane raportu Migracje zarobkowe Polaków wskazują, że aż 53% osób niepracujących i bez własnych dochodów rozważa wyjazd zagraniczny za pracą. To najbardziej istotna zmiana w badaniu, ponieważ do tej pory osobami, które najczęściej myślały o emigracji były te zatrudnione na stałych umowach. Wyniki takie mogą świadczyć o tym, że plany emigracyjne mają osoby, które nie widzą dla siebie perspektyw w kraju i nie mają wiary, że znajdą zatrudnienie, które zapewni im byt i pozwoli żyć na oczekiwanym poziomie. Warto zaznaczyć, że z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że 54% bezrobotnych (899 tys. osób) to osoby trwale bezrobotne, które pozostają bez pracy 12 miesięcy lub więcej. Z tego powodu chęć tej grupy do szukania nowego miejsca pracy i życia zagranicą nie jest zaskoczeniem. Jednocześnie mniej osób zatrudnionych na etat myśli o wyjeździe z kraju za pracą. W sierpniu ubiegłego roku takie plany rozważało 44% przedstawicieli tej grupy, w aktualnym badaniu ich liczba spadła do 33%. Na taki wynik wpływ miała zapewne dobra sytuacja na rynku pracy w Polsce. Zmiany nastąpiły także jeśli chodzi o kierunki wyjazdów wskazywane przez badanych. Najnowsze dane pokazują, że najczęściej wybieraną destynacją są Niemcy, które po raz drugi wyprzedziły Wielką Brytanię. Od stycznia 2015 r. u naszego zachodniego sąsiada obowiązuje ustawowa płaca minimalna na poziomie 8,5 euro za godzinę zarówno dla niemieckich jak i zagranicznych pracowników. To pozytywna zmiana dla pracowników, którzy mogą liczyć na gwarantowaną, minimalną płacę. Powodów obniżenia zainteresowania Wielką Brytanią można upatrywać w dyskusjach na temat wyjścia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej, ale jednocześnie najnowsze informacje wskazują, że ograniczenie zasiłków socjalnych w krajach UE nie ma znaczącego wpływu na decyzję o emigracji zarobkowej Polaków. Na podium preferowanych kierunków wróciła Holandia, którą w poprzednim badaniu interesował się 1% badanych. W najnowszym raporcie osiągnęła wynik 6%. Warto zauważyć, że jeszcze w 2014 r. kraj wiatraków i tulipanów wskazywało 23% badanych. Ważnym i bardzo aktualnym zagadnieniem, które podejmujemy w badaniu jest stosunek Polaków do napływu imigrantów do naszego kraju. Najnowsze dane wskazują, że wśród Polaków wzrosły obawy w stosunku do osób przyjeżdżających do Polski w poszukiwaniu pracy. Zachęcamy do lektury publikacji i szczegółowego zapoznania się z danymi. Będziemy wdzięczni za wszelkie uwagi co do rozwoju naszego raportu, które moglibyśmy uwzględnić w kolejnych edycjach badania. Życzę przyjemnej lektury! Maciej Witucki Prezes Zarządu Work Service S.A. 5

RAPORT W LICZBACH EMIGRACJA Z POLSKI 4 p.p. 7% 19% 17% Polaków aktywnych zawodowo lub będących potencjalnymi uczestnikami polskiego rynku pracy rozważa emigrację zarobkową w ciągu najbliższych 12 miesięcy o tyle od jesieni 2015 r. wzrósł odsetek osób rozważających emigrację zarobkową jest zdecydowanych na wyjazd za granicę to 1,5 mln Polaków potencjalnych emigrantów chce wyjechać z kraju na stałe 6 23% PROFIL POTENCJALNEGO EMIGRANTA: 62% to osoby młode, do 35 roku życia 53% to osoby niepracujące, bezrobotne lub uczące się 38% osób mieszka na wsi 32% to osoby z wykształceniem podstawowym 32% pochodzi ze wschodniego regionu Polski Polaków ograniczenie zasiłków socjalnych w krajach Unii Europejskiej zniechęciłoby do wyjazdu NAJBARDZIEJ PREFEROWANE KIERUNKI EMIGRACJI TO: 34% Niemcy Polaków jako główny powód wyjazdu wskazuje wyższe zarobki 18% Wielka Brytania 79% 71% 6% Holandia badanych wskazuje przywiązanie do rodziny i przyjaciół jako główną barierę emigracyjną

RAPORT W LICZBACH IMIGRACJA DO POLSKI dla 65% Polaków obawia się powodem obaw 55% napływu imigrantów są różnice kulturowe 64% do Polski i inna mentalność badanych chciałoby pracować z obcokrajowcami NAJCHĘTNIEJ POLACY CHCIELIBY PRACOWAĆ Z: 32% 30% 23% Amerykanami Brytyjczykami Niemcami 7

EMIGRACJA Z POLSKI 8

POLACY ROZWAŻAJĄCY EMIGRACJĘ ZAROBKOWĄ PREFEROWANE KRAJE EMIGRACJI DŁUGOŚĆ EMIGRACJI POWODY EMIGRACJI BARIERY EMIGRACJI WPŁYW SYTUACJI GEOPOLITYCZNEJ 9

POLACY ROZWAŻAJĄCY EMIGRACJĘ ZAROBKOWĄ Migrację zarobkową rozważa 19,1% aktywnych lub potencjalnych uczestników rynku pracy w Polsce i jest to wynik o 4 p.p. wyższy w porównaniu z poprzednią edycją badania. To grupa 4 mln osób, a więc niemal 13% całej dorosłej populacji Polski. Warto zauważyć, że wynik jest na podobnym poziomie co rok i dwa lata temu o tej samej porze. Wśród wszystkich badanych, którzy rozważają migrację 7,1% osób jest zdecydowanych na wyjazd z Polski. Wzrost zainteresowania emigracją zarobkową nastąpił mimo poprawy na polskim rynku pracy i dobrych prognoz na najbliższe miesiące. W kraju rośnie zatrudnienie oraz wysokość wynagrodzeń, maleje bezrobocie i jak wskazują prognozy ten trend będzie kontynuowany. Jednocześnie Polacy nie obawiają się utraty pracy i oczekują podwyżek w swoim miejscu zatrudnienia, dlatego na wzrost wpływ może mieć chęć uzyskiwania wyższych zarobków, a także brak perspektyw na polskim rynku pracy. Czy rozważa Pan/Pani emigrację zarobkową w ciągu najbliższych 12 miesięcy? Czy rozważa Pan/Pani emigrację za pracą w okresie najbliższych 12 miesięcy? 7,1% zdecydowanie tak 12,0% Raczej tak 16,6% Raczej nie 63,2% Zdecydowanie nie 1,1% Nie wiem 7,1% 12,0% tak 19,1% 5,3% 9,4% tak 14,8% 6,4% 14,3% tak 20,7% 5,2% 14,3% tak 19,5% 16,6% 23,1% 23,3% 28,7% 63,2% nie 79,8% 60,6% nie 83,7% 53,6% nie 76,9% 49,9% nie 78,6% 1,1% 1,6% 2,4% 1,9% 03.2016 08.2015 03.2015 09.2014 10 Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Nie wiem

POLACY ROZWAŻAJĄCY EMIGRACJĘ ZAROBKOWĄ Emigrację zarobkową najczęściej rozważają osoby młode do 35 roku życia. 62% z nich myśli o wyjeździe do pracy za granicę. W grupie wiekowej 18-24 lata wyjazd rozważa co trzeci badany. O 11 p.p. spadła zaś gotowość do emigracji starszych Polaków. Osoby w wieku 35-60 lat stanowią 34% deklarujących plany emigracyjne, podczas, gdy w sierpniu ubiegłego roku było to 45%, a w 2014 r. 26% badanych. Zdecydowanie najmniej, bo 3% osób rozważających przeprowadzkę za granicę to osoby powyżej 60 roku życia. Wykształcenie Wiek Podstawowe Zawodowe Średnie Wyższe 32% 18 do 24 lat 30% 19% 80% 25 do 34 lat 32% 29% 35 do 44 lat 23% 20% powyżej 45 lat 12% 62% 38% powyżej 60 lat 3% Najczęściej emigrację zarobkową rozważają osoby młode do 34 roku życia oraz z wykształceniem podstawowym i średnim (odpowiednio 32% i 29%). Znaczący wzrost, bo o 21 p.p. dotyczy grupy osób z najniższym wykształceniem, gdyż w poprzedniej edycji badania tylko 11% z nich rozważało wyjazd za pracą. Dla porównania osoby z wykształceniem wyższym stanowią 20% wszystkich planujących emigrację. Forma zatrudnienia Pełny etat Niepełny etat / dzieło / zlecenie Samozatrudniony(a) Nie pracuje nauka, studia Nie pracuje bezrobotny Nie pracuje urlop wychowawczy, macierzyński 2% 9% 47% 2000-2999 zł 9% 5% 24% 27% 53% Miesięczne dochody netto badanego 33% Poniżej 2000 zł 24% 3000 zł i więcej Wśród osób wykazujących dochody, najczęściej o wyjeździe myślą osoby o najniższych dochodach lub badani, którzy nie wskazali wysokości zarobków. Jeśli chodzi o formę zatrudnienia do tej pory osoby zatrudnione na pełen etat były tymi, które najczęściej rozważały emigrację zarobkową. Najnowsze wyniki przynoszą dużą zmianę, bo obecnie aż 53% osób niepracujących rozważa wyjazd zagraniczny za pracą w tym 24% to osoby uczące się, a 27% bezrobotne. W poprzednim badaniu 39% niepracujących myślało o pracy zagranicą. Jednocześnie wśród rozważających emigrację zarobkową ponad połowę stanowią osoby bez dochodów własnych. Liczba zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin, którzy rozważają wyjazd spadła z 41% do 33%. Wyniki te oznaczają, że zmieniły się motywacje Polaków, które sprawiają, że rozważają oni emigrację zagraniczną. Upowszechnienie się zatrudnienia i poprawiające się warunki pracy, zatrzymują Polaków w kraju, a emigracja stała się rozwiązaniem dla osób niepracujących, które nie widzą dla siebie perspektyw na rodzimym rynku pracy. Odmowa Brak dochodów 4% 10% 53% 11

POLACY ROZWAŻAJĄCY EMIGRACJĘ ZAROBKOWĄ Częściej emigrację zarobkową deklarują mieszkańcy regionu Wschodniego, a najrzadziej Południowo-zachodniego oraz Centralnego. Północny 16% Większa chęć emigracji znajduje odzwierciedlenie w poziomie zatrudnienia na danym obszarze. Zgodnie z najnowszymi wynikami badania Work Service Barometr Rynku Pracy w najbliższym czasie najwięcej rekrutacji planują firmy na południu i zachodzie kraju. Co trzecia będzie zatrudniać w województwach małopolskim i śląskim, a co czwarta w dolnośląskim i opolskim. Na wschodzie tylko co siódma planuje wzrost zatrudnienia. Na wschodnich terenach, średnie bezrobocie jest wyższe niż w całej Polsce. W marcu w województwach lubelskim, podkarpackim, świętokrzyskim oraz podlaskim wynosiło średnio 12,5%, podczas gdy ogólnopolski odsetek to 10%. W tym regionie także jest mniejsza ilość inwestycji. Wielkość miejsca zamieszkania Północno-zachodni 20% Południowo-zachodni 9% Centralny 10% Południowy 13% Wschodni 32% Wieś Miasto do 100 tys. Miasto 100-499 tys. Miasto 500+ tys. 9% Również wielkość miejscowości zamieszkania determinuje decyzję o emigracji. Podejmują ją najczęściej mieszkańcy wsi oraz miejscowości do 100 tys. mieszkańców. Plany emigracyjne najrzadziej mają osoby z miast średniej wielkości (100-499 tys. mieszkańców) i metropolii (500 tys. i więcej mieszkańców). 20% 33% 38% 71% 12

PREFEROWANE KRAJE EMIGRACJI Do jakiego kraju rozważa Pan / Pani emigrację za pracą? Niemcy 34% Wielka Brytania 18% Holandia 6% Hiszpania 5% Norwegia 4% Francja 3% Szwecja USA Dania Włochy Irlandia Kanada Inny kraj Nie wiem / trudno powiedzieć 1% 1% 1% 1% 2% 2% 9% Wśród najpopularniejszych kierunków emigracji Polaków niezmiennie wymieniane są kraje Unii Europejskiej, które wybiera 72% badanych najczęściej. Najczęściej wskazywanymi krajami emigracji są Niemcy (34%) i Wielka Brytania (18%), która odnotowała spadek o 12%. To pierwsza edycja badania, w której nasi zachodni sąsiedzi tak wyraźnie wyprzedzili rynek brytyjski. Trzecie miejsce na podium zajęła Holandia z wynikiem 6% i może to być pierwszy sygnał odwrócenia trendu, który panował do niedawna, kiedy to Holandię wskazywał tylko 1% badanych. W 2014 r. aż 23% badanych wybierało ten kraj. Spadek o 6 p.p. zanotowała natomiast Norwegia i tym samym wypadła z pierwszej trójki kierunków emigracyjnych. Warto zauważyć, że wzrosła o 9 p.p. w stosunku do poprzedniego badania liczba osób, które nie są w stanie wskazać miejsca ewentualnej emigracji, co może oznaczać, że rozważanie wyjazdu w znacznym stopniu pozostaje w fazie życzeń, jednak bez konkretnego wskazania miejsca, które faktycznie mogłoby być docelowym. 14% 13

DŁUGOŚĆ EMIGRACJI Co trzecia osoba planująca emigrację chciałaby wyjechać z kraju na rok lub kilka lat. 36% decydujących się na wyjazd za granicę do pracy rozważa wyjazd maksymalnie sześciomiesięczny. O 10 p.p. w porównaniu z poprzednim badaniem, spadła liczba osób, które chciałyby wyjechać na stałe i wynosi obecnie 17%. Na długość wyjazdu wyraźnie wpływa płeć badanych. Ponad połowa Polek, które rozważają emigrację, zdecydowałaby się na krótki, trzymiesięczny wyjazd. Co czwarty badany mężczyzna natomiast zdecydowałby się na wyjazd na stałe. Na jak długo zdecydował(a) by się Pan(i) wyjechać? 8,4% Około pół roku 10,6% 13,5% 12,7% 27,0% 24,5% 11,6% mężczyzna 28% około 3 miesięcy 10,5% Około roku 20,4% Na kilka lat 17,4% Na stałe 15,3% Nie wiem trudno powiedzieć 52,5% 1,2% 7,4% 11,1% 7,3% Około 3 miesięcy Około pół roku Około roku Na kilka lat Na stałe Nie wiem / trudno powiedzieć 20,4% kobieta 14

POWODY EMIGRACJI Proszę wskazać które powody emigracji przede wszystkim skłaniają Pana / Panią do emigracji? Wyższe zarobki niż w Polsce 78,8% Wyższy standard życia 58,9% Możliwość podróżowania i zwiedzania świata 44,0% Lepsze warunki socjalne 37,3% Lepsze perspektywy rozwoju zawodowego 35,7% Brak odpowiedniej pracy w Polsce 31,4% Korzystniejszy system podatkowy Bardziej przyjazna administracja publiczna Bezpieczniejsze położenie geopolityczne Rodzina / bliscy mieszkający lub zamierzający zamieszkać za granicą 8,0% 11,7% 11,4% 15,6% Głównym i niezmiennym powodem, który skłania Polaków do emigracji są wyższe niż w Polsce zarobki. Powód ten wskazało niemal 79% osób, które zamierzają wyjechać w ciągu najbliższego roku. W drugiej kolejności wskazywanym powodem skłaniającym do wyjazdu z Polski jest wyższy standard życia (59%). Stosunkowo często wskazywanymi przyczynami emigracji są: lepsze warunki socjalne (37%), lepsze perspektywy rozwoju zawodowego (36%) oraz brak odpowiedniej pracy w Polsce (31%). W porównaniu z poprzednim pomiarem z sierpnia ubiegłego roku, o 18 p.p. wzrósł odsetek osób, które rozważają emigrację ze względu na wyższy standard życia za granicą oraz o 21 p.p. zyskała na znaczeniu możliwość podróżowania i zwiedzania świata. Co równie istotne to, że o 8 p.p. spadł odsetek osób uważających, że w Polsce brakuje perspektyw rozwoju. 15

BARIERY EMIGRACJI Proszę wskazać powody, które przede wszystkim powstrzymują Pana/Panią przed wyjazdem za granicę do pracy Przywiązanie do rodziny i przyjaciół w Polsce 70,6% Atrakcyjna praca w kraju 36,9% Nieznajomość języków obcych 23,8% Zbyt duże różnice kulturowe i mentalność ludzi za granicą 13,9% Małe szanse na znalezienie atrakcyjnej pracy Brak wystarczających środków na wyjazd i osiedlenie się Kłopoty zdrowotne Brak odpowiednich kwalifikacji do pracy za granicą (np. brak uprawnień, znajomości rynku) 11,0% 9,9% 11,9% 11,3% Niezmiennie, jako główny czynnik decydujący o pozostaniu w kraju Polacy wskazują przywiązanie do rodziny i bliskich. Aż 71% badanych z tego powodu nie zdecydowałoby się na wyjazd. Co ważne 37% Polaków nie chce opuszczać kraju ze względu na atrakcyjną pracę tutaj. To kolejny przykład świadczący o poprawie sytuacji na polskim rynku pracy. Osoby z wykształceniem podstawowym rzadziej jako powód pozostania w kraju wskazują przywiązanie do rodziny i przyjaciół w Polsce, natomiast częściej do takiego powodu odwołują się osoby z wykształceniem wyższym. Atrakcyjną pracę w kraju rzadziej wskazują osoby z wykształceniem zawodowym, częściej z wyższym. Mężczyźni częściej jako powód braku zainteresowania wyjazdem z kraju wskazywali posiadanie atrakcyjnej pracy w Polsce (44%). Jednocześnie tylko 8% osób w wieku 18-24 lata wskazuje nieznajomość języków obcych jako powód pozostania w kraju. Grupą wiekową, dla której bariera językowa to ważny powód powstrzymujący przed wyjazdem są osoby w wieku 45-59 lat. Częściej niż co trzecia z nich wskazuje tę przyczynę (34,5%). Inne powody to zbyt duże różnice kulturowe i w mentalności (14%), małe szanse na znalezienie atrakcyjnej pracy, brak wystarczających środków na wyjazd i kłopoty zdrowotne (po 11%). 16

WPŁYW SYTUACJI GEOPOLITYCZNEJ Czy planowane ograniczenia zasiłków socjalnych dla imigrantów z Unii Europejskiej zniechęciłoby Pana / Panią do wyjazdu do pracy do wprowadzających je krajów? 38% raczej nie 34,9% Zdecydowanie nie 17,2% Raczej tak 6,0% Zdecydowanie tak 3,9% Nie wiem trudno powiedzieć Informacje o planowanych zmianach i ograniczeniu zasiłków socjalnych w krajach Unii Europejskiej nie są decydujące w kontekście planów wyjazdowych Polaków. 73% badanych twierdzi, że taka reforma nie zniechęci ich do wyjazdu. Warto jednak zauważyć, że dla 23% Polaków zmiany w zasiłkach mogą spowodować, że pozostaną w kraju. Szczególnie jest to widoczne wśród kobiet (28,7%), które w większym stopniu niż mężczyźni (19,4%) uzależniają decyzję o wyjeździe od zaplecza socjalnego. 17

IMIGRACJA DO POLSKI 18

NAPŁYW IMIGRANTÓW DO POLSKI CHĘĆ PRACY Z OBCOKRAJOWCAMI PREFEROWANA NARODOWOŚĆ PRACOWNIKÓW Z ZAGRANICY 19

NAPŁYW IMIGRANTÓW DO POLSKI KTO OBAWIA SIĘ IMIGRANTÓW Wyniki dotyczące postaw polskiego społeczeństwa wobec napływu imigrantów z zagranicy, w tej edycji badania, przechyliły się na rzecz opinii negatywnych. Ponad 55% badanych obawia się tego zjawiska, a 42% nie widzi w tym zagrożenia. Częściej niż co trzecia osoba na pytanie o strach związany z przyjazdem imigrantów odpowiada zdecydowanie tak, co wskazuje na wyraźny wzrost negatywnych nastrojów w stosunku do osób, które przyjeżdżają do Polski. Kobiety częściej niż mężczyźni deklarują obawę przed imigrantami w Polsce. Jednak więcej mężczyzn odczuwa ją zdecydowanie. Jeśli chodzi o wiek badanych, podobnie jak w poprzedniej edycji raportu, napływu emigrantów najbardziej obawiają się osoby powyżej 60 roku życia (65%), a także osoby w wieku 45 59 lat (58%). W pozostałych grupach wiekowych obawy deklaruje podobna liczba badanych (52%). Czy obawia się Pan / Pani napływu imigrantów z zagranicy do Polski? Wiek 35,9% zdecydowanie tak 19,9% Raczej tak 24,7% Raczej nie 17,5% Zdecydowanie nie 2,1% Nie wiem trudno powiedzieć Płeć 22,6% 36,7 34,2% 41,1% 45,7% 33,9% 38,1% 33,1% 35,8% 6,4% 2,0% 18 do 24 lat, N=99 16,7% 31,1% 15,6% 0,0% 25 do 34 lat, N=185 18,2% 18,7% 26,3% 2,6% 35 do 44 lat, N=157 17,4% 18,9% 18,4% 4,1% 45 do 59 lat, N=188 20,7% 17,9% 15,8% powyżej 60 lat, N=43 17,0% 25,6% 20,9% 2,6% mężczyzna, N=362 23,2% 23,6% 13,6% 1,5% kobieta, N=309 20

NAPŁYW IMIGRANTÓW DO POLSKI KTO OBAWIA SIĘ IMIGRANTÓW Najczęściej obecności imigrantów w Polsce obawiają się osoby z wykształceniem zawodowym oraz mieszkające w małych miastach (do 100 tys. mieszkańców). Najrzadziej natomiast osoby z wykształceniem wyższym, zamieszkujące duże miasta i metropolie. Napływu imigrantów w mniejszym stopniu niż w pozostałych regionach Polski obawiają się mieszkańcy regionów północno-zachodniego oraz południowozachodniego. Centralna Polska jest regionem, który w największym stopniu odczuwa negatywne emocje związane z możliwością napływu obcokrajowców. 59% osób obawia się tego zjawiska. Wielkość miejsca zamieszkania Czy obawia się Pan/i napływu imigrantów z zagranicy do Polski? (% tak) 35,5% 19,6% 24,0% 17,0% 3,8% wieś, N=252 42,6% 28,0% 32,5% Wykształcenie 30,7% 43,3% 36,4% 31,3% 17,3% 23,9% 21,0% 21,9% 26,1% 20,3% 29,4% 18,2% 19,6% 16,5% 18,2% 30,1% 21,1% 28,5% 12,3% 1,6% do 100 tys., N=205 27,9% 0,0% 100-499 tys., N=128 16,1% 1,1% 500+ tys., N=87 26,0% 3,1% podstawowe, N=93 18,8% 1,7% zawodowe, N=165 11,9% 3,3% średnie, N=224 18,8% 0,3% wyższe, N=190 Północno-zachodni 50% Południowo-zachodni 51% Północny 57% Centralny 59% Południowy 57% Wschodni 57% 21

DLACZEGO POLACY OBAWIAJĄ SIĘ IMIGRANTÓW? W dotychczasowym badaniach najczęściej pojawiającym się powodem obaw był strach przed większą konkurencją na rynku pracy. Polacy bali się o swoje zatrudnienie. Z najnowszego badania wynika, że głównymi obawami są różnice wyznaniowe i inna mentalność, co może mieć związek z napływem do Europy uchodźców z Afryki Północnej. Napływu cudzoziemców bardziej obawiają się kobiety (61%) niż mężczyźni (50%). Co ciekawe różnice wyznaniowe wskazuje ponad 80% osób z wykształceniem podstawowym, a inną mentalność aż 86% osób z wyższym wykształceniem. Jakie są powody Pana / Pani obaw? Jakie są powody Pana / Pani obaw? 65% 64% Różnice wyznaniowe 44,8% 70,5% 70,1% 81,9% 56,0% 18% 17% 1% Inna mentalność Bariera językowa Większa konkurencja na rynku pracy Nie wiem Trudno powiedzieć 45,8% 38,8% 9,0% 16,8% 18,2% 11,0% 26,9% 16,3% 9,4% 6,2% 1,1% 0,5% 0,0% 65,4% 86,1% 22 Różnice wyznaniowe Inna mentalność Bariera językowa Większa konkurencja na rynku pracy Nie wiem Trudno powiedzieć Podstawowe Zawodowe Średnie Wyższe

CHĘĆ PRACY Z OBCOKRAJOWCAMI Mimo deklarowanych obaw przed imigrantami przez więcej niż połowę społeczeństwa, zdecydowana większość Polaków jest otwarta na zawodową współpracę z nimi. Chęć pracy z obcokrajowcami deklaruje niemal 64% badanych. Najczęściej z imigrantami chcą pracować osoby zamieszkujące średnie oraz duże miasta. Również wraz ze wzrostem wykształcenia spada odsetek osób niechętnych współpracy z pracownikami z zagranicy. Czy chciał(a)by Pan / Pani pracować razem z obcokrajowcami? Preferowana narodowość pracowników z zagranicy Preferencje co do narodowości pracowników zagranicznych są dość zróżnicowane. Najchętniej Polacy chcieliby pracować z Amerykanami, Brytyjczykami i Niemcami, czyli m.in. obywatelami tych, krajów, które są jednocześnie najpopularniejszymi kierunkami emigracji Polaków. Zaraz za podium znajdują się Czesi i Ukraińcy, którzy wyprzedzili Skandynawów i Francuzów. Kobiety częściej jako współpracowników wskazywały Amerykanów, Brytyjczyków, czy Francuzów. Natomiast mężczyźni chętniej pracowaliby z Niemcami, Czechami i Ukraińcami. Z osobami jakiej narodowości chciał(a)by Pan / Pani pracować? 45,4% raczej tak 18,2% Zdecydowanie tak 18,3% Raczej nie 10,3% Zdecydowanie nie 7,9% Nie wiem Amerykanie Brytyjczycy Niemcy Czesi Ukraińcy Skandynawowie Francuzi Rosjanie mieszkańcy Bliskiego Wschodu inni nie wiem / trudno powiedzieć BW...? 23,2% 19,7% 19,1% 17,8% 17,6% 9,1% 4,8% 12,6% 12,2% 32,5% 30,5% 23

OKIEM EKSPERTA WORK SERVICE Kierunek Niemcy Artur Ragan, ekspert Work Service Express Co zachęca Polaków do wyjazdów zarobkowych za Odrę? Duża dostępność pracy i dobre wynagrodzenia, przeciętnie trzykrotnie wyższe niż w Polsce. Nawet biorąc pod uwagę wyższe koszty życia, bilans wychodzi dodatnio. Do tego stosunkowo nieduże odległości, dzielące miejsce pracy od domu sprawiają, że w niemal każdej polskiej rodzinie znajdzie się ktoś, kto własnym doświadczeniem potwierdzi, że tam żyje się łatwiej, nawet za pensję magazyniera. Perspektywy są zachęcające: silna gospodarka, ogromny potencjał tworzenia nowych miejsc pracy i stała dynamika wzrostu. Jedyny czynnik, który może mieć negatywny wpływ na rynek pracy, a pojawił się w ostatnim czasie to napływ uchodźców. Wśród imigrantów są ludzie wielu profesji, którzy po początkowym szoku adaptacyjnym stają się cennym nabytkiem dla niemieckiej gospodarki. 24 Więcej ofert we Francji i w Belgii. Po kilku latach zastoju w branży budowlanej, ruszyły duże projekty, do których potrzeba tysięcy fachowców od cieśli szalunkowych po dekarzy. W niektórych francuskich i belgijskich firmach nawet 30% pracowników stanowią Polacy. Dzieje się tak bo cieszą się renomą jako rzetelni pracownicy. Przykładem inwestycji, która powstała przy dużym zaangażowaniu Polaków jest stadion Anderlechtu w Brukseli. W obu krajach nieustająco potrzeba pracowników produkcyjnych. Polscy spawacze tworzyli między innymi wagony superszybkiego pociągu TJV, produkowali kotły grzewcze a po całym świecie jeżdżą tysiące naczep zmontowanych przez Polaków we francuskich fabrykach. Oczywiście nie sposób pominąć miejsc pracy w rolnictwie, a także w usługach turystycznych. Mają one wprawdzie charakter sezonowy, ale tradycja wyjazdów zarobkowych do Francji jest ugruntowana i popularna, zwłaszcza wśród młodych Polaków. Lernt Deutsch praca czeka! Chętnych do pracy w Niemczech Polaków przybywa, ale liczba pracowników rośnie powoli. Niezmiennie, największym wyzwaniem jest bariera językowa. Liczba naszych rodaków mówiących po niemiecku, którzy chcą podejmować pracę za Odrą jest cały czas niska. Ponadto w Polsce nastała era rynku pracownika, rosną wynagrodzenia (zwłaszcza osób znających języki obce), co może długoterminowo wyhamować ten trend. Coraz częściej przekonujemy niemieckich przedsiębiorców, że z pracownikiem z Polski, nawet jeśli nie za niemieckiego, da się porozumieć. Pomoże mu w tym znajomość języka angielskiego, która jest w Polsce na znacznie wyższym poziomie, a po przyjeździe szybko przyswoi potrzebne niemieckie słownictwo i po kilku miesiącach pobytu potrafi się porozumieć się w większości sytuacji. Polak przebiera w ofertach pracy Coraz częściej podejmujemy pracę za granicą i coraz uważniej wybieramy oferty. Pracownicy stawiają też coraz wyższe wymagania pośrednikom. Rosną, między innymi oczekiwania, co do poziomu zakwaterowania i wyposażenia. Polacy pracujący w Niemczech oczekują wyższego standardu pracy, ale także życia. Work Service stara się te oczekiwania zaspokoić. Naszą rolą, poza formalną stroną zatrudnienia, jest zapewnienie pracownikowi bezpieczeństwa i wsparcie w sprawach formalnych i zakwaterowaniem. Jednym słowem, zapewnić komfort pracy.

OKIEM EKSPERTA WORK SERVICE Ukraińskie lekarstwo dla polskiego rynku pracy Marek Śliwiński, Dyrektor Linii Biznesowej Ukraina w Work Service S.A. Zmiany demograficzne wzmagane przez procesy emigracyjne negatywnie wpływają na dostępność kandydatów na polskim rynku pracy. W warunkach koniunktury gospodarczej i przy trwałych spadkach poziomów bezrobocia przekłada się to na umacnianie rynku pracownika w Polsce i powoduje niedobory kadrowe w przedsiębiorstwach. Z taką sytuacją mamy obecnie do czynienia w Wielkopolsce, na Śląsku, Dolnym Śląsku, w Małopolsce i na Mazowszu. Przedsiębiorcy radzą sobie z tą sytuacją poprzez przyciąganie pracowników z zagranicy. Obecnie ponad 90% imigrantów świadczących pracę w Polsce pochodzi z Ukrainy, a ich obecność na polskim rynku systematycznie rośnie. W 2015 roku zostało zarejestrowanych ponad 782 tys. oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcom. To ponad dwukrotnie więcej niż w 2014 r. Ukraińcy najczęściej znajdują zatrudnienie w sektorach niewymagających wysokich kwalifikacji: w przemyśle produkcyjnym i przetwórczym, transporcie, logistyce, a także w sektorze budowlanym. Bez podjęcia tych działań i w sytuacji braku możliwości skorzystania z pracowników z zagranicy polskie firmy miałyby znaczące trudności w realizacji bieżących zamówień. Warto zwrócić uwagę, że w Polsce obserwujemy zjawisko tzw. imigracji komplementarnej, a więc wypełniania przez pracowników z zagranicy luk, które są nieobsadzone na polskim rynku pracy. Oznacza to, że osoby z innych krajów nie stanowią konkurencji dla rodzimych pracowników, a jedynie wypełniają nieobsadzone stanowiska. Między innymi dlatego ich obecność nie wpływa negatywnie na presję płacową w Polsce. Z naszych badań i doświadczeń rynkowych wynika, że pracownicy z Ukrainy mają zbliżone oczekiwania finansowe do Polaków. 74% polskich firm oceniło, że imigranci liczą na stawki zbliżone do obowiązujących rodzimych pracowników. W Work Service wpisujemy się w ten trend i reagujemy na zapotrzebowanie rynkowe. Już ponad rok temu uruchomiliśmy specjalną sekcję poświęconą rekrutacjom i selekcji pracowników z Ukrainy, którzy znajdują zatrudnienie w Polsce. Dzięki współpracy z trzema licencjonowanymi partnerami ukraińskimi, prowadzimy rekrutacje dla naszych klientów w Polsce. Proces poszukiwań przebiega wieloetapowo: podczas 1 etapu, ukraiński partner rekrutuje, sprawdza kwalifikacje, przeprowadza testy na zlecenie klienta, weryfikuje dokumenty potwierdzające uprawnienia. Etap 2 to pomoc w procesie otrzymania wizy, a także testy i badania realizowane wspólnie z kandydatem. Dzięki temu sprawdzane są m.in. zdolności językowe czy motywacja do pracy. 25

METODOLOGIA BADANIA Badanie zrealizowano na próbie N=671 osób pracujących, bezrobotnych, uczących się oraz przebywających na urlopach macierzyńskich i wychowawczych. Próbę dobrano z ogólnopolskiej reprezentatywnej próby dorosłych Polaków N=1000 (zgodnej ze strukturą populacji pod względem płci, wieku, wykształcenia oraz klasy wielkości i miejsca zamieszkania). Wykluczono z niej: emerytów, rencistów oraz osoby zajmujące się domem. Wyniki poddano procedurze ważenia na podstawie struktury zmiennych rekrutacyjnych wg. danych GUS. Dokładność wyników zależy od liczebności analizowanej grupy i odsetka odpowiedzi. Maksymalny błąd pomiaru dla całej próby N=671 to +/-3,85%. Badanie zostało przeprowadzone za pomocą wspomaganych komputerowo wywiadów telefonicznych w ramach projektu CATIBUS. Dane prezentowane w ramach raportu Migracje Zarobkowe Polaków zostały przygotowane i opracowane na zlecenie Work Service S.A. przez instytut badawczy Millward Brown S.A. Badanie zostało zrealizowane w okresie 4-6 marca 2016 r. Grupa Kapitałowa Work Service działa od 1999 roku i jest największym dostawcą kompleksowych usług HR na polskim rynku. Prowadzi działalność na terenie całego kraju za pośrednictwem sieci oddziałów oraz za granicą w 16 krajach (Rosja, Niemcy, Czechy, Turcja, Rumunia, Węgry, Słowacja, Wielka Brytania, Belgia, Francja, Szwajcaria, Słowenia, Chorwacja, Serbia, Bułgaria, Chiny). Specjalizuje się zarówno w usługach z zakresu doradztwa personalnego, jak i restrukturyzacji w obszarze HR, rekrutacji i outsourcingu pracowniczym. Już ponad 3 000 firm wybrało Work Service na swojego partnera w biznesie. Każdego dnia 50 000 osób i 300 000 pracowników rocznie znajduje zatrudnienie za pośrednictwem spółek należących do Grupy Kapitałowej Work Service. Work Service jest pierwszą spółką z sektora usług personalnych notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie 26 Więcej informacji: www.workservice.pl

REDAKCJA: Andrzej Kubisiak, Beata Pilichowska Work Service S.A. Lidia Roman, Bridge Sp. z o. o. WIĘCEJ INFORMACJI: Krzysztof Inglot Pełnomocnik Zarządu Work Service S.A. M: 508 040 345 E: krzysztof.inglot@workservice.pl Andrzej Kubisiak Szef Biura Prasowego Work Service S.A. M: 512 176 030 E: andrzej.kubisiak@workservice.pl MIGRACJE ZAROBKOWE POLAKÓW IV 2016 Work Service S.A., Wszystkie prawa zastrzeżone. Cytowanie danych za: Raport Work Service Migracje Zarobkowe Polaków IV