III Konferencja Rynku Urządzeń Grzewczych Poznań, 25 kwietnia 2016 Mapa drogowa rozwoju rynku instalacji do wytwarzania ciepła z OZE w systemach rozproszonych Międzynarodowe Targi Poznańskie, INSTALACJE 2016 Grzegorz Wiśniewski gwisniewski@ieo.pl
Ogólne zasady wsparcia energii z OZE 1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009r.w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/20/WE (Dz. U. UE. L. z 2009 r., nr 140, poz. 16 z późn. zm.). Wyznacza 15% cel dla OZE na 2020 rok, który w 60% ma być zrealizowany poprzez wytwarzanie ciepła z OZE 2. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo energetyczne (tj. Dz. U. z 2012 r.,poz. 1059 z późn. zm.); nowelizacja prosumencka z lipca 2013 roku Mały trójpak (brak regulacji dot. ciepła rozproszonego z OZE, poza zwolnieniem niektórych mikroinstalacji z konieczności uzyskania pozwolenie budowlanego) 3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 roku w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Dz. U. z 2007 r., nr 93, poz. 623 z późn. zm.) (dotyczy tylko energii elektrycznej z OZE) 4. Ustawa o odnawialnych źródłach energii (uchwalona przez Sejm 20 lutego 2015 roku) (brak nowych przepisów regulujących ciepło z OZE) => brak dedykowanych rozwiązań prawnych dla wsparcia/regulacji ciepła z OZE (obszar do ustalenia na szczeblu międzyresortowym)
Trendy w realizacji celów UE w zakresie OZE do 2020 roku (w całej UE i w Polsce) W Polsce, ciepło z OZE ma w 54% wypełnić krajowy cel wykorzystania OZE na 2020 rok. Odchylenie się od 1% poniżej celu oznacza brak zużycia ok 8,5 TWh energii z OZE w 2020r. Przy założeniu, że deficyt energii z OZE wyniesie 2,1%, a transfer statystyczny pomiędzy państwami odbędzie się po cenie 100 Euro/MWh, Polska musiałaby dokonać transferu statystycznego na kwotę 1,8 mld Euro, czyli 7,5 mld zł (ok. 1% rocznych wydatków budżetu państwa). 3
Kierunki zmian prawa UE w zakresie zielonego ciepła Problemy i uwarunkowania związane z wdrażaniem przepisów UE dotyczących ciepła z OZE: Od 2011 roku dyrektywa 2009/28/WE wyznacza cel dla OZE na 2020 rok w odniesieniu do energii finalnej brutto (ciepło+energia elektryczna+paliwa transportowe). Brak analiz które pokazujących, że ciepło jest najtańszym sposobem realizacji celów (preferowanie w regulacjach generacji energii elektrycznej) Zagrożenie niezrealizowania przez Polskę celu dyrektywy 2009/28/WE na 2020 rok. Komisja Europejska informuje o zagrożeniu (Renewable Energy progres report, czerwiec 2016) Nowe cele klimatyczno-energetyczne UE na 2030 rok (konkluzje Rady UE z 23/10/2014) wyznaczają cele redukcyjne (średnio 40%) nie tylko dla sektora ETS (>20 MW) w wysokości 43% w latach 2005-2030) ale też non-ets w wysokości 30% w latach 4 2005-2050. Sektor non ETS obejmuje m.in. mieszkalnictwo i rolnictwo
Zmiany w sektorze ciepłownictwa w latach 2010-15 mały udział ale widoczny wzrost w OZE z 4 do ok. 7% 5
Prognozy i perspektywy rozwoju ciepła z OZE Trend wzrostu udziału ciepła z OZE i wkłady ciepła systemowego i rozproszonego 18,0% 16,0% 14,0% Udział ciepła z OZE w zużyciu ciepła vs. cel KPD '2020 źródlo: Eurost, GUS, IEO, przykladowa aproksumacja potęgowa 13,9% vs 13,2% w KPD 14,4 vs 17,2% w KPD 12,0% 10,0% 10,4% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 6 Wkład ciepła rozproszonego w realizacji celu OZE w 2013 r. - 85% Wkład ciepła systemowego w realizacji celu OZE w 2013 r. 15%
Źródła ciepła innego niż sieciowe do ogrzewania pomieszczeń w budynkach mieszkalnych, źródło GUS 45 40 41 Ciepło sieciowe 35 Kocioł dwufunkcyjny - paliwa stałe 30 Kocioł jednofunkcyjny - paliwa stałe % 25 20 20 Piece w pomieszczeniach - paliwa stałe Kocioł dwufunkcyjny - gaz ziemny 15 15 Kominek - paliwa stałe 10 8 7 Ogrzewanie elektryczne 5 0 3 3 2 1 Kocioł jednofunkcyjny - gaz ziemny 7
Sposoby przygotowywanie ciepłej wody w budynkach mieszkalnych, źródło GUS 30 25 26 23 20 20 18 Instalacja ciepłownicza Bojler lub terma elektryczna % 15 Piecyk łazienkowy gazowy Kocioł dwufunkcyjny - paliwa stałe Kocioł dwufunkcyjny gazowy 10 7 Inne Brak ciepłej wody 5 5 0 1 8
Porównanie sytuacji w zakresie zaopatrzenia w ciepło mieszkańców wsi i miast Miasto -ciepło sieciowe Dostęp do ciepła sieciowego 59% ludności miejskiej średni dochód roczny na 1 osobę 19 tys. zł netto ciepła woda z sieci u 43% mieszkańców ciepła woda w lokalnych kotłowniach u 54% mieszkańców gaz ziemny sieciowy dostępny u 72% mieszkańców gaz z butli dostępny u 19% mieszkańców Wieś -ciepło rozproszone Dostęp do ciepła sieciowego 0% ludności wiejskiej średni dochód roczny na 1 osobę 13 tys. zł netto ciepła woda z sieci u 3% mieszkańców ciepła woda w lokalnych kotłowniach u 87% mieszkańców gaz ziemny sieciowy dostępny u 20% mieszkańców gaz z butli dostępny u 73% mieszkańców Źródło:GUS 9
Średnie roczne zużycie (w GJ) nośników energii w gospodarstwie domowym 140 120 100 80 60 40 20 0 Miasto Wieś Źródło:GUS 10
Porównanie cen nośników energii dla gospodarstw domowych źródło: GUS 2014 rok Nośnik energii 2012 Realny wzrost cen 2012/2002 zł/gj % Ciepło z sieci 47(miasto) 14 Ciepła woda z sieci 104 28 Energia elektryczna 173 30 Gaz ciekły 106 (wieś) 44 Olej opałowy 105 (wieś) 100 Gaz ziemny 71 57 Węgiel kamienny 28 47 Koks 33 49 Wartości średnie 83 46 11
Technologie ciepła rozproszonego z OZE Kotły na biomasę Pompy ciepła Magazyny ciepła Kolektory słoneczne Układy hybrydowe cieplne i elektryczne Systemy kogeneracyjne 12
Rynek mikro i małych instalacji OZE w 2014 r. (dominująca rola źródeł ciepła) źródło: IEO 700 600 500 400 Obroty roczne (mln zł) Moc zainstalowana w 2014 roku (MW) 300 200 100 0 Kolektory słoneczne Pompy ciepła Kotły na biomasę Małe elektrownie wiatrowe Systemy fotowoltaiczne Biogazownie rolnicze 13
Konieczne nowe inwestycje w OZE 2016-2020 na podstawie KPD, aktualizacja IEO* 12 2015 Technologia OZE Przyrost mocy zainstalowanej [MW] Nakłady jednostkowe [mln. zł/mw] Skala inwestycji 2016-2020 [mln zł.] Elektrownie wodne<1mw 20 17,0 340 Elektrownie wodne 1MW - 10MW 30 2,9 90 Elektrownie wodne >10 MW 180 15,0 2 700 Systemy fotowoltaiczne 1 700 6,0 10 200 Elektrownie wiatrowe duże 2 250 6,0 13 500 Elektrownie wiatrowe małe 330 10,0 3 300 Układy kogeneracyjne na biomasę 250 6,0 1 500 Biogazownie 750 13,0 9 750 Ciepłownie geotermalne (bez p.c.) 180 10,1 1 800 Kolektory słoneczne 6 630 2,7 17 990 Kotły na biomasę 2 000 1,5 3 000 Pompy ciepła (p.c.) 410 5,5 2 300 14 RAZEM 14 730 66 450
Opłacalność inwestycji w czyste i działające automatycznie OZE dla budynku jednorodzinnego (przykład: mały dom istniejący 100 m2 pow. użytk. o średnim standardzie 100 kwh/m2*rok) Technologia Pompa ciepła Pompa ciepła Kolektory Kocioł na biomasę B/W A/W słoneczne Moc 8 kw 8 kw 10 kw 4 kw Sprawność 3,30 2,60 0,85 Współczynnik wykorzystania mocy 1 600 kwh/kw 1 600 kwh/kw 1 650 kwh/kw 650 kwh/kw Typ beneficjenta Osoba fizyczna Osoba fizyczna Osoba fizyczna Osoba fizyczna Przepływy w kwotach Brutto Brutto Brutto Brutto kredyt / wkład własny 80% / 20% 80% / 20% 80% / 20% 80% / 20% koszt kapitału własnego 6,58% 6,58% 6,58% 3,58% Stawka VAT 8% 8% 8% 8% CAPEX (zł) 44 055 zł 24 000 zł 18 000 zł 8 000 zł CAPEX (zł/kw) 5 500 zł/kw 3 000 zł/kw 1 800 zł/kw 2 000 zł/kw OPEX serwis (zł) 215 zł 215 zł 308 zł 31 zł OPEX serwis (zł/kw) 27 zł/kw 27 zł/kw 31 zł/kw 8 zł/kw OPEX paliwo (zł) 2 036 zł 2 580 zł 3 211 zł 31 zł OPEX paliwo (zł/kw) 254 zł/kw 323 zł/kw 321 zł/kw 8 zł/kw LCOE 0,48 zł/kwh 0,41 zł/kwh 0,36 zł/kwh 0,23 zł/kwh LCOE 133 zł/gj 114 zł/gj 100 zł/gj 65 zł/gj 15 Cena ciepła w 2014 roku z małych systemów ciepłowniczych wg URE : 53 zł/gj Źródło:IEO
Porównanie cen nośników energii (2012 wg GUS) i kosztów ciepła z rozproszonych systemów OZE (2015 wg IEO) Energia elektryczna 2012 173 Pompa ciepla geoterm 2015 133 Pompa ciepla pow-woda 2015 Gaz ciekły 2012 Olej opałowy 2012 Ciepła woda z sieci 2012 Kociol na biomasę 2015 114 106 105 104 100 Gaz ziemny 2012 Kolektor sloneczny 2015 65 71 Ciepło z sieci 47 Koks 2012 Węgiel kamienny 2012 28 33 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 zł/gj Źródło:IEO 16
Badanie opinii publicznej PRZECIW 21% BRAK ZDANIA 15% ZA 64% Czy należy zwiększyć wsparcie na rozwój małych, domowych instalacji odnawialnych źródeł energii w Polsce? W jakie źródło OZE najchętniej zainwestowałbyś? Badanie opinii publicznej na temat odnawialnych źródłach energii zrealizowano w dniach 20-25 listopada 2015 roku 17 przez TNS Polska
Podsumowanie Ciepło z OZE ma kluczowe znaczenie w realizację przez Polskę zobowiązań unijnych na 2020 rok (ponad połowa z 15% celu na OZE) oraz w zakresie ograniczania niskiej emisji Ciepło rozproszone z OZE realizuje obecne zobowiązania w zakresie ciepła z OZE w 85% (ciepło systemowe tylko w 15%) Średni koszt ciepła z instalacji rozproszonych OZE wynosi ok 100 zł/gj i jest dwukrotnie wyższy od średniej ceny ciepła z systemów ciepłowniczych i o jedną piątą wyższy od średniej ceny ciepła z indywidulanych źródeł ciepła wykorzystujących paliwa kopalne Brak odpowiedniego wsparcia dla ciepła rozproszonego z OZE uderza w warunki życia i rozporządzalne dochody ludności na obszarach wiejskich (utrata spójności społecznej) Ciepło z OZE jest generalnie dyskryminowane w systemie wsparcia z OZE, a ciepło rozproszone jest niedoceniane w promocji ciepłownictwa. Konieczne są nowe programy wsparcia wytwarzania ciepła rozproszonego z OZE 18
Krajowy Plan Rozwoju Rozproszonych Instalacji Wytwarzania Ciepła Z Odnawialnych Źródeł Energii do 2030 roku Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych Związek Pracodawców Forum Energetyki Odnawialnej Instytut Energetyki Odnawialnej - koordynator, autor raportu we współpracy z Bosch Cichewicz Defro Galmet ENSOL Europejski Instytut Miedzi Vaillant Viessmann Stiebel-Eltron Thermaflex Krajowy plan rozwoju ciepła z OZE System wsparcia 19 i promocji ciepła z odnawialnych źródeł energii w domach