Spis treści Zagadkowo!.......................................... 6 Trupy w piwnicy i zwłoki w lesie Makabryczne zagadki dotyczące tajemniczych zgonów..... 11 Ślady we mgle, śledztwo w pomroce domysłów Zagadki kryminalne................................... 67 Krasnoludki w rzece i olbrzymy w podziemiach Bajkowe zgadywanki................................... 95 Półprawdy, kłamstwa i nonsensy Logiczne odpowiedzi na dziwaczne pytania............... 127 Mądrej głowie dość dwie słowie Supertrudne pytania................................... 149 Rozwiązania Makabryczne zagadki.................................. 163 Zagadki kryminalne................................... 175 Bajkowe zgadywanki................................... 181 Logiczne odpowiedzi na dziwaczne pytania............... 189 Supertrudne pytania................................... 203 Na zakończenie....................................... 208
Zagadkowo! Zagadki wszelkiego rodzaju należą do najstarszych chyba form rozrywki, jakim oddaje się umysł ludzki ale zarazem też do głównych wyzwań, przed którymi staje nasza wyobraźnia. Podania i legendy, baśnie i mity aż się roją od istot domagających się rozwiązania określonych zagadek i wywiązania z postawionych warunków, a także od postaci, którym udaje się spełnić te żądania. W znanej książce autora Władcy Pierścieni, J. R. R. Tolkiena, zatytułowanej Hobbit, czyli Tam i z powrotem, tytułowy bohater Bilbo Baggins gubi drogę w mrocznym lochu. Spotyka tam dziwną istotę o imieniu Gollum, która w tych ciemnościach ma nad nim bezsporną przewagę i zgadza się wskazać mu wyjście z labiryntu, pod warunkiem że stanie on do pojedynku na zagadki i wygra go. Jeśli zaś przegra, zostanie zjedzony. Nie jest to więc sytuacja, która sprzyja spokojnemu oddawaniu się przyjemności rozwiązywania zagadek. Nie ma skrzydeł, a trzepocze, nie ma ust, a mamrocze, nie ma nóg, a pląsa, nie ma zębów, a kąsa brzmi jedna z zagadek, którą musi rozwiązać biedny hobbit Bilbo. A ty? Czy wiesz już, jak brzmi rozwiązanie? Chodzi oczywiście o wiatr i wszystkim tym, którzy nie znają książki, mogę w tym miejscu zdradzić, że Bilbo uchodzi w końcu cało, choć 6
Zagadki dawniej i dziś posługuje się podstępem, bowiem zadane przez niego pytanie o zawartość swojej kieszeni trudno uznać za klasyczną zagadkę. To zadanie jednak pokazuje, jak wiele jest rodzajów zagadek. I również przy ich rozwiązywaniu obowiązuje zasada dbałości o urozmaicenie. Zgodnie z nią, także zagadki i pytania zawarte w tej książce będą odpowiednio różnorodne. Zagadki dawniej i dziś Miłośników zagadek nie brakowało w żadnej epoce i w żadnej warstwie społecznej. W okresie późnego średniowiecza w Anglii na przykład często organizowano w gospodach swoiste zabawy, które polegały na rozwiązywaniu zagadek, przy czym dochodziło do regularnych pojedynków porównywalnych zmodnymi dziś imprezami typu slam poetry [forma prezentacji literatury, polegająca na tym, że autorzy osobiście przedstawiają swoje dzieła publiczności, walcząc o uznanie i konkurując z kolegami po piórze w iście sportowym stylu; przyp. tłum.]. Istnieją relacje na temat dworu Ludwika XIV, króla Francji, z których wynika, że odbywały się tam oparte na rozwiązywaniu zagadek frywolne zabawy w fanty niech fantazja czytelnika podpowie mu, jak wyglądał przebieg takiej gry. Pojedynki na zagadki były też bardzo popularne w XVIII i XIX wieku w północnych Niemczech, a ślady tego widać na przykład w spisanej przez braci Grimm baśni ludowej o gnomie Rumpelstilzchen. O tym, że zabawa w zgadywanie nie utraciła do dziś swojego uroku, świadczą choćby liczne teleturnieje, które fascynują miliony ludzi na całym świecie. Chodzi 7
Zagadkowo! w nich przede wszystkim, rzecz jasna, o wykazanie się wiedzą i intelektem, ale wiele pytań zachęca też po prostu do zgadywania i stanowi czystą rozrywkę. Zagadki inspirowały też pisarzy wszystkich epok. Już kilka stuleci przed Tolkienem, który wymyślił epizod hobbity Bilbo z zagadkami, greccy poeci wśród nich wielki Sofokles kazali nieszczęsnemu Edypowi, władcy Teb, rozwiązać zagadkę zadawaną każdemu podróżnemu przez krwiożerczego Sfinksa. Słynna już dziś zagadka brzmiała: Jakie stworzenie chodzi rano na czterech nogach, w południe na dwóch, a wieczorem na trzech?, Edyp zaś, ta najtragiczniejsza ze wszystkich postaci w mitach i podaniach greckich, rozwiązał ją, dając odpowiedź, która była jednym z jego ostatnich triumfów i której trafność powinni uznać nawet najwięksi przeciwnicy zagadek: owym stworzeniem jest człowiek, gdyż jako niemowlę, a więc w porannej fazie życia, raczkuje na czworakach, potem porusza się na dwóch nogach, a w starości, czyli w wieczornej porze życia, podpiera się laską. Tobie chyba również znalezienie odpowiedzi na to pytanie nie sprawiło trudności, prawda? Czego się tu możesz spodziewać W książce, którą masz przed sobą, na próżno będziesz szukać zagadki zadanej przez Sfinksa, znajdziesz za to na kolejnych stronach mnóstwo innych, najrozmaitszych zagadek i pytań. Staraliśmy się przy tym, o czym była już mowa, dokonać takiego ich wyboru, aby zapewnić pełną różnorodność i aby każdy mógł znaleźć dla siebie coś interesującego. 8
Wskazówki i triki W pierwszym rozdziale znajdzie się odwołanie do tak zwanego myślenia lateralnego, czyli kreatywnego sposobu rozwiązywania problemów, w trzech wariantach: obszernym, skróconym i zredukowanym do minimum. Chodzi tu o to, aby w pełni przeanalizować niezwykłe sytuacje i poprzez zręcznie zadawane pytania odkryć, co się stało. W drugim rozdziale pojawią się sprawy o charakterze bardziej kryminalnym: zwięźle zaprezentowane zagadki kryminalne, które powinny rozbudzić w tobie ducha Sherlocka Holmesa. Kto lubi większą dozę fantazji, otrzyma swoje dzięki trzeciej części książki, w niej bowiem aż się roi od rozmaitych dziwnych postaci, uwikłanych w bajkowe zagadkowe sytuacje. I wreszcie czwarty oraz piąty rozdział błyśnie pytaniami szczególnego rodzaju: również one wystawią na poważną próbę twoją zdolność logicznego myślenia i kojarzenia faktów. Nawiasem mówiąc: dla bardziej skutecznego myślenia lateralnego i pobudzania kreatywności warto spotkać się w większym gronie i przedstawić zagadkę lub zadanie do rozwiązania kilku osobom, gdyż dzięki temu wywiąże się interesująca, dynamiczna rozmowa, która nawet najnudniejszy wieczór przekształci w pasjonującą dyskusję. Wskazówki i triki Do wszystkich rozdziałów odnosi się zasada: niektóre zagadki są znacznie łatwiejsze, niż może się wydawać na pierwszy rzut oka. Przy nich wystarczy po prostu dokładnie przeczytać tekst (lub wysłuchać czytany 9
Zagadkowo! przez kogoś innego) i zdać się na przysłowiowy zdrowy chłopski rozum. Inne z kolei zagadki sprawiają wrażenie prostych, w rzeczywistości jednak są tak zawiłe, że poszukiwanie rozwiązania może przyprawić o niemały ból głowy, mimo iż zdaje się ono znajdować dosłownie o krok. Na zakończenie wstępu zapoznajmy się z jeszcze jedną zagadką, którą musiał rozwiązać mały hobbit: W czerwonej stajni trzydzieści białych koni, Klapie, tupie, a czasem ze strachu dzwoni. O co tu chodzi? Naturalnie o zęby, brzmi odpowiedź, a czytelnicy mogą tylko mieć nadzieję, że nie połamią ich sobie na pytaniach z następnych stron książki. Dotyczy to zwłaszcza piątego i ostatniego rozdziału, tam bowiem zgromadziliśmy kilka naprawdę twardych orzechów do zgryzienia. Przeznaczone są one głównie dla ludzi obeznanych z liczbami, chociaż nie jest tu wymagany jakiś szczególny talent matematyczny; powinna wystarczyć zwykła umiejętność liczenia. Przyjemnej zabawy przy przemyśleniach i rozwiązywaniu zagadek!