Leszek Kołodziejski Czerniaki i znamiona
Czerniak jest nowotworem złośliwym rozwijającym się z melanocytów Lokalizacja: - skóra 98% - oko, śluzówka przewodu pokarmowego, śluzówka układu oddechowego, śluzówka pochwy, drogi moczowe, CSN
Czerniak przede wszystkim rozwija się u ludzi o jasnej karnacji. Głównym czynnikiem powodującym jego powstanie jest ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe. Występuje częściej u mężczyzn (tułów), niż u kobiet (kończyny). U 10% chorych na czerniaka obserwuje się rodzinne obciążenie.
CZERNIAK POLSKA AUSTRALIA Zachorowalność (100 tys) 4 38 Wyleczalność (%) 50 80
CZERNIAK Porównanie zachorowalności w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Porównanie umieralności w Polsce i w krajach Unii Europejskiej
Czerniak Polska - 1.5 tys zgonów rocznie - wzrost zachorowalności o 4-5 % rocznie - podwojenie zachorowalności do 2025 - wzrost umieralności o 50% do 2025 - stabilizacja
Ponad 50% czerniaków rozwija się na podłożu znamienia barwnikowego
Czerniak rozwijający się na podłożu znamienia
W czerniaku, najczęściej ze wszystkich nowotworów, obserwuje się mnogie przerzuty do wszystkich układów i narządów Rozpoznanie rozsiewu odległego oznacza utratę szansy wyleczenia
Malignant Melanoma (superficial spreading) Female; age 35 years; duration 19 vears: anterior chest wall;
Melanoma Malignum (superficial spreading)
Melanoma Malignum (superficial spreading)
Malignant Melanoma (nodular) Male; age 69
Malignant Melanoma (acral lentiginous) Male; age 79 years; duration 6 months;sole
Malignant Melanoma (congenital) Male; age 11 months; duration since birth; finger; confirmed by biopsy. (This melanoma metastasized to the axillary lymph nodes).
Malignant Melanoma (amelanotic)
Malignant Melanoma (nodular amelanotic). Fornale; age 60 years: duration 7 years
Malignant Melanoma Male: eye
MELIGNANT MELANOMA Female; age 42 years; palate.
W 80-90% przypadków rozpoznanie można ustalić na podstawie wywiadu i badania klinicznego.
Szanse wyleczenia czerniaka stwarza wyłącznie chirurgia
Każde podejrzane znamię powinno być usunięte w całości wraz z tkanką podskórną Ostateczne rozpoznanie ustala się na podstawie badania histopatologicznego, uwzględniając głębokość naciekania i marginesy.
Rokowanie w czerniaku zależy od stopnia zaawansowania klinicznego Ryzyko rozsiewu czerniaka i zgonu Głębokość naciekania w mm przerzuty do węzłów chłonnych ryzyko zgonu < 0,75 <1% <1% 0,76 1,5 10 25% 5 20% 1,6 4 20 40% 25 50% > 4 50 65% 55 70%
Przeżycia 5-letnie: Polska 30-50% Australia 80% Wyniki leczenia chorych na czerniaka można poprawić poprzez zapobieganie oraz wykrycie nowotworu we wczesnym okresie rozwoju. Zaleca się: 1. Edukacja dotycząca szkodliwości nadmiernego opalania. 2. Usuwanie podejrzanych znamion. 3. Kierowanie do ośrodków onkologicznych chorych na czerniaka.
Charakterystyczne cechy znamienia uzasadniające podejrzenie czerniaka tzw. ABCDE wg American Cancer Society A - asymetria B - brzegi C - kolor D - rozmiar > 6 mm E powiększanie się
Szkocka Grupa ds. Czerniaka zaleca ocenę 7 cech znamienia (system Glasgow): 1. świąd 2. średnica > 1 cm 3. powiększenie znamienia u osoby dorosłej 4. nieregularny brzeg 5. nierównomierne zabarwienie 6. stan zapalny 7. strup lub krwawienie
Promieniowanie UV UVA 95% najdłuższa fala, mniejsza energia, przenika przez chmury, szybę, dociera do skóry właściwej fotostarzenie skóry UVB 5% krótka fala, większa energia, filtrowana przez chmury, szybę, działa na naskórek oparzenia skóry UVC pochłaniana przez warstwę ozonową
Konsekwencje zdrowotne UV fotostarzenie i przebarwienia skóry, wolne rodniki immunosupresja zaćma rumień, oparzenia, fotodermatozy kumulacja dawek promieniowania
SOLARIA Czynnik rakotwórczy najwyższego ryzyka (jak tytoń, azbest, WZW) Dawka promieniowania wyższa o 25% słonecznego Wyższa zachorowalność w krajach starej UE Opalanie 1x w tygodniu zwiększa o 70% ryzyko wyindukowania czerniaka ze znamion
MALIGNANT MELANOMA (NODULAR) Male: age 66 years: duration one-and-a half years: cheek