Narażenie zawodowe na naturalne promieniowanie nadfioletowe

Transkrypt

1 Narażenie zawodowe na naturalne promieniowanie nadfioletowe Naturalne promieniowanie UV stanowi zagrożenie dla dużej grupy pracowników wykonujących prace na wolnym powietrzu. Jest ono przyczyną występowania różnego rodzaju chorób oczu i skóry, w tym nowotworów skóry. Chociaż promieniowanie nadfioletowe jest uważane za czynnik szkodliwy dla zdrowia, to jedynie ekspozycja na sztuczne źródła tego promieniowania podlega szczególnej uwadze istnieją odpowiednie wartości NDN, a także obligatoryjnie dokonywana ocena ryzyka zawodowego pracowników eksponowanych na ich promieniowanie. Liczba pracowników eksponowanych na naturalny nadfiolet jest znacznie większa niż pracowników eksponowanych na sztuczne UV. Pomijanie tego szkodliwego czynnika przy ocenie ryzyka zawodowego pracowników zatrudnionych na zewnętrznych stanowiskach pracy jest zjawiskiem powszechnym i budzącym szczególne obawy. Rodzaje promieniowania nadfioletowego: UVC nm - Ten rodzaj promieniowania jest prawie całkowicie pochłaniany przez warstwę ozonową atmosfery, otaczającą kulę ziemską, tak więc promienie UVC nie występują w świetle słonecznym docierającym do powierzchni Ziemi. Promieniowanie UVC wykorzystuje się na przykład w warunkach laboratoryjnych do sterylizacji czyli odkażania i zabijania chorobotwórczych mikroorganizmów jak np. bakterii. UVB nm - Stanowi ono 5 % całego promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi. To ono jest odpowiedzialne za pojawianie się rumienia i oparzeo słonecznych, a także powoduje pigmentację czyli efekt opalonej skóry. UVA nm - Promieniowanie UVA stanowi 95 % całego promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi. Nie powoduje powstawania rumienia i poparzeo, natomiast powoduje pigmentację skóry czyli opaleniznę oraz jak się okazało w ostatnim czasie to ono jest głównie odpowiedzialne za tzw. fotostarzenie się oraz zmiany nowotworowe skóry. Porównanie UVB i UVA: Promieniowanie UVB Zakres długości fal nm Najsilniejsze w godzinach od 10 rano do 3 po Promieniowanie UVA Zakres długości fal nm Jego natężenie jest takie samo przez cały dzieo,

2 południu, w okresie letnim jego natężenie jest najwyższe. Stanowi 5 % całego promieniowania UV docierającego do Ziemi. Jest ono filtrowane przez chmury i szyby okienne lub samochodowe, tak więc w pochmurne dni oraz podczas pobytu w pomieszczeniach lub samochodzie dociera do nas mniejsza dawka promieni UVB. Ponieważ są to promienie o krótszej długości nie wnikają głęboko w skórę, głównie tylko do poziomu naskórka. To ono jest odpowiedzialne za rumieo posłoneczny i poparzenia skóry, gdyż mimo krótszej długości promienie te posiadają wyższą energię w porównaniu z promieniami UVA. Tak więc niekorzystne efekty działania promieni UVB są widoczne w krótkim czasie. Powoduje obniżenie odporności immunologicznej organizmu, przez co także przyczynia się do zmian nowotworowych, nie tylko skóry, ale także innych organów. Może byd jednym z powodów zadmy-choroby oczu. od wschodu do zachodu słooca, niezależnie od pogody oraz pory roku czyli zimą jest równie intensywne jak latem. Stanowi 95 % całego promieniowania UV docierającego do Ziemi. Nie zatrzymują go ani chmury, szyby okienne czy samochodowe czyli nawet siedząc w samochodzie lub w nasłonecznionym pokoju, bądź w pochmurny dzieo latem czy zimą jesteśmy poddani działaniu takiej samej dawki promieni UVA. Jako promienie o dłuższym zasięgu penetrują skórę bardzo głęboko, aż do poziomu skóry właściwej. Nie wywołuje rumienia. Efekty jego niekorzystnego działania są zauważalne po latach, gdyż jego dawki kumulują się dając o sobie znad w przyszłości np. w postaci zniszczonej, pokrytej licznymi zmarszczkami skóry lub zmianami nowotworowymi. W dużej mierze przyczynia się do zmian nowotworowych skóry. Przyczynia się do pojawiania się reakcji fotouczulających. Jest główną przyczyną fotostarzenia się skóry. Charakterystyka naturalnego promieniowania nadfioletowego: Naturalnymi źródłami promieniowania nadfioletowego są: Słooce, nieboskłon, Księżyc, planety oraz gwiazdy. Najważniejszym z punktu widzenia wpływu na życie na Ziemi naturalnym źródłem promieniowania UV jest Słooce. Przy bezchmurnym niebie promieniowanie UV stanowi około 7% całkowitej energii emitowanej w widmie promieniowania słonecznego docierającego do Ziemi. Intensywność promieniowania UV przy powierzchni Ziemi zależy od: czynników astronomicznych, wysokości nad poziomem morza, rozpraszania atmosferycznego, stopnia zachmurzenia i zamglenia, odbicia od powierzchni ziemi, zawartości ozonu w atmosferze ziemskiej.

3 Oddziaływanie promieniowania nadfioletowego na zdrowie człowieka: Działanie promieniowania nadfioletowego na człowieka ma charakter fotochemiczny a jego skutek biologiczny zależy od ilości pochłoniętego promieniowania, długości fali i rodzaju eksponowanej tkanki. Ilośd pochłoniętego przez tkankę promieniowania jest zależna od jej napromienienia oraz współczynników odbicia i przepuszczania eksponowanej tkanki. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie nadfioletowe może spowodowad szkodliwe skutki dla zdrowia człowieka. Promieniowanie UVA jest mniej szkodliwe niż inne zakresy, uszkadza włókna kolagenowe w skórze, co przyspiesza procesy starzenia. Długoletnia ekspozycja na duże dawki promieniowania UVA może powodowad zadmę (tzw. zadma fotochemiczna), czyli zmętnienie soczewki. Inne zakresy promieniowania UV nie powodują zadmy, ponieważ są pochłaniane w całości przez rogówkę. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UVB i UVC może prowadzid do skutków szkodliwych, jak zaczerwienienie (erytema), oparzenia skóry, pigmentacja, zmiany przednowotworowe i nowotworowe skóry oraz zapalenie spojówki i rogówki oka. Długa ekspozycja na działanie promieniowania z tego zakresu ma związek ze zwiększoną częstością występowania raka skóry - czerniaka, a także częstszych, chod mniej agresywnych nowotworów, jak płasko komórkowy, podstawnokomórkowy. Promieniowanie nadfioletowe wpływa również korzystnie na organizm człowieka. Korzystne oddziaływanie nadfioletu polega między innymi na działaniu przeciwkrzywicznym. Pod wpływem tego promieniowania zawarty w skórze człowieka 7-dehydrocholesterol ulega przekształceniu w witaminę D3, która odgrywa ważną rolę w gospodarce wapniowofosforowej organizmu. Inne korzystne skutki działania promieniowania UV na organizm człowieka to wzrost odporności, obniżenie ilości cholesterolu, prowadzenie do szybszego gojenia się ran, ustępowania infekcji i niektórych chorób skóry (w tym m. in. łuszczycy czy egzemy) a także do leczenia żółtaczki u noworodków. W wyżej wymienionych przypadkach ekspozycja na promieniowanie UV odbywa się pod kontrolą medyczną, a stosunek korzyści płynącej z tego typu terapii do ewentualnego ryzyka jej efektów ubocznych są sprawą oceny medycznej. Ekspozycja na naturalne promieniowanie nadfioletowe: Z uwagi na wyżej wymienione skutki szkodliwe oddziaływania promieniowania nadfioletowego na organizm człowieka, promieniowanie to zaliczane jest do czynników szkodliwych w środowisku pracy. Natężenie i częstotliwośd ekspozycji ludzi eksponowanych zawodowo na naturalne promieniowanie nadfioletowe jest różna dla różnych grup zawodowych.

4 Według danych GUS, na zewnętrznych stanowiskach pracy, a tym samym eksponowanych na naturalne promieniowanie w 2007 r. zatrudnionych było ok. 2,84 mln pracowników co stanowiło ok. 20,5% wszystkich zatrudnionych w Polsce. Wartości natężenia i częstotliwości ekspozycji mają bezpośredni wpływ na poziom ryzyka wystąpienia skutków ubocznych dla zdrowia człowieka. Przy przeprowadzaniu analizy zagrożeo zdrowia pracowników eksponowanych na naturalne promieniowanie nadfioletowe uwzględnia się następujące czynniki: lokalne natężenie promieniowania UV określone przez indeks UV (na terenie Polski), szacunek liczby osób zatrudnionych na różnych zewnętrznych stanowiskach pracy, szacunkowy czas i częstotliwośd ekspozycji różnych grup zawodowych. Najbardziej narażeni na naturalne promieniowanie nadfioletowe są rolnicy, pracownicy budowlani wykonujący roboty stanu surowego, marynarze oraz ratownicy wodni. Rolnicy najliczniejsza grupa zawodowa spośród wymienionych, czas trwania ich ekspozycji w ciągu dnia jest długi, zagrożenie wystąpienia skutków szkodliwych ekspozycji na naturalne UV jest duże. Pracownicy budowlani ekspozycja na promieniowanie o dużym natężeniu występuje codziennie, także w sezonie zimowym. Marynarze i ratownicy wodni duża ekspozycja, będąca wynikiem jej dużego natężenia i częstości, a także brakiem naturalnych osłon przed promieniowaniem UV. Pracownicy zatrudnieni na zewnętrznych stanowiskach pracy często noszą nieodpowiednie do poziomu naturalnego promieniowania UV ubrania robocze: brak nakrycia głowy, koszule bez rękawów lub z krótkim, krótkie spodenki, co znacząco wpływa na zwiększenie ryzyka występowania u nich odległych w czasie skutków szkodliwych dla zdrowia. Ponadto pracodawcy nie ograniczają ekspozycji pracowników np. przez: ograniczenie czasu ekspozycji zwłaszcza w godzinach okołopołudniowych, rotacja pracowników na stanowiskach, wyposażenie w odpowiednie środki ochrony indywidualnej (głowy, szyi, oczu). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bhp (Dz. U. z 2008 Nr 108, poz. 690) pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeostwa i higieny pracy poprzez zapobieganie

5 zagrożeniom oraz przeprowadzania oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, które nie mogą byd wykluczone, co dotyczy m. in. naturalnego promieniowania UV. Źródło: 1. BEZPIECZEOSTWO PRACY nauka i praktyka 1/ BEZPIECZEOSTWO PRACY nauka i praktyka 7-8/ Ocena narażenia na promieniowanie nadfioletowe z zastosowaniem indywidualnych fotochromowych dozymetrów praca naukowo badawcza z zakresu prewencji wypadkowej; dr inż. A. Pościk, dr inż. A. Wolska, dr inż. G. Owczarek Warszawa 2009 r