MARCIN ŚLIPKO Fotografia monet Poradnik dla amatorów Snowidza 2016
Opracowanie graficzne: Marcin Ślipko Opracowanie redakcyjne: Grzegorz Król Opracowanie techniczne: Grzegorz Król Marcin Ślipko marcin1912@vp.pl Materiał nie może być rozpowszechniany w celach komercyjnych. Wykorzystywanie fotografii zabronione. 2
WSTĘP 3
Przeglądając fora, czy aukcje internetowe związane z numizmatyką skłaniam się do tezy, że większość z nas nie wie, jak wykonać poprawne zdjęcie, w taki sposób by moneta była czytelna, a przede wszystkim by detalee oraz rysy były dostrzegane na fotografii. Będąc nie jeden raz uczestnikiem takich aukcji, wielokrotnie oczekiwałem na swój "łup" z drżeniem serca, gdyż po obejrzeniu numizmatu na słabych fotografiach zamieszczonych w aukcji nie do końca byłem pewien, czego spodziewać się w rzeczywistości. Kiepskie zdjęcia powodują również, że licytujemy ostrożniej, a to z kolei przekłada się na istotną dla sprzedającego kwestię, a mianowicie na osiągniętą kwotę. W związku z powyższym dobrze wykonane zdjęcie monety jest bardzo ważne, nie tylko dla kupującego, ale też dla sprzedawców. Wiele razy zadawano mi pytania, w jaki sposób fotografuje monety, jak wiele pieniędzy musiałem wydać na sprzęt. Otóż, sprawa wygląda nieco inaczej niż wielu z Was mogłoby się wydawać, a wykonanie dobrych zdjęć monet nie jest wcale czymś abstrakcyjnym. Chciałbym naświetlić Wam mój sposób, w jaki wykonuje zdjęcia monetom. Muszę zaznaczyć, że jestem amatorem jeśli chodzi o fotografię, a rezultaty które osiągnąłem, były efektem prowadzonych od roku prób. Ciągle staram się doskonalić, coś zmieniać, coś poprawiać w wykonanych zdjęciach, choć według mnie efekty już są bardzo zadowalające. Mam nadzieje, że mój mały poradnik pomoże wielu pasjonatom numizmatyki w utrwalaniu swoich walorów na "kliszy". Co najważniejsze, robienie zdjęć nie jest "czarną magią", a najważniejszą rzeczą są chęci, (to już połowa sukcesu), kolejną istotną sprawą jest oczywiście aparat fotograficzny (bez niego nie wykonamy zdjęcia). Następnym, myślę ważniejszym, niż aparat składnikiem jest ŚWIATŁO. Jak to mówią fachowcy, "fotografia to nic innego niż malowanie światłem". Krok po kroku opiszę, jak dobrałem swój zestaw fotograficzny, w jaki sposób ustawiam oświetlenie, oraz dlaczego używam takich a nie innych ustawień w aparacie. W kolejnej części skupię się na obróbce wykonanych zdjęć. 4
Dla potrzeb poradnika wykonałem fotografie 4 monet wybitych w różnych metalach i w różnych stanach zachowania: 1. Moneta wybita w brązie (B), rewers jednogroszówki z 1938 roku, w menniczym stanie zachowania, w pełnym połysku. 2. Moneta wybita w brązie (B), awers pięciogroszówki z 1939 roku, w stanie ~2, lecz z lustrem i rysunkiem matowym, pozbawionym blasku menniczego. 3. Moneta wybita w srebrze próby 0.750 (Ag 750), awers dwuzłotówki z 1934 roku, w stanie ~2 z zachowanym w dużym stopniu połyskiem menniczym. 4. Współczesna dwuzłotówka w stanie menniczym, z połyskiem. Marcin Ślipko 5
ROZDZIAŁ I Zestaw fotograficzny 6
Zacznijmy od aparatu fotograficznego. Nie ma nic bardziej mylnego w poglądzie, że dobrego zdjęcia monecie, nie da się zrobić zwykła "małpką", czyli aparatem kompaktowym bez wymiennej optyki, czy aparatem zamieszczonym w "smartfonie". To prawda, że im lepszy sprzęt tym lepiej, ale nie jest to najważniejsze. Ja używam "kompaktu" Canon PowerShot SX500 IS, który nie ma oszałamiających możliwości, lecz do użytkuu amatorskiego, niekomercyjnego, w zupełności mi wystarcza. Bardzo dobrym pomysłem jest zastosowanie mini statywu fotograficznego, który pozwoli nam na manualny dobór parametrów w aparacie. Ceny takiego statywu z zadowalającą jakością w sklepach internetowych zaczynają się od 10,0 zł (warto w niego zainwestować). Jak dobrać ustawieniaa w aparacie...? Można oczywiście skorzystać z automatycznych ustawień aparatu, natomiast te nie pozwolą nam na wybranie indywidualnych ustawień, dzięki którym, fotografia będzie ostrzejsza, czy będzie posiadała naturalny kolor. Bardzo dobrze, by wybrać tryb makro. Co prawda taka fotografia nie będzie "stricte" makro, bo do tego potrzeba wymiennej optyki z zaawansowanym obiektywem makro, oraz matrycy aparatu która pozwoli na odwzorowanie obiektu w skali 1:1 lub lepszej. Jednak tryb "makro" w naszych kompaktach jest przydatny, gdyż pozwala na wyostrzenie obiektu z niewielkiej odległości. Bardzo dobrym pomysłem przy zastosowaniu statywu jest wykorzystanie samowyzwalacza lub zdalnego wywoływacza zdjęcia. Obiekt (monetę) należy ułożyć na niewielkim podwyższeniu, będącym np. walcem o mniejszej średnicy niż moneta, o wysokości około 1-4 cm. Zalecam by był wykonany z tworzywa, które nie porysuje nam monety. Tłem takiego walca jest jednobarwny matowy przedmiot (ja używam białej kartki z bloku technicznego). Decydując się na manualne ustawienia aparatu ( i bardzo dobrze), mam do dyspozycji szereg możliwości adaptacyjnych. Należy wskazać źródło światła (balans bieli), w zależności od modelu aparatu są tu różne możliwości. Ja dobieram je intuicyjnie w taki sposób, by tło obiektu jak najbardziej swoim kolorem odpowiadało rzeczywistemu kolorowi tła, czyli jeśli 7
tłem jest biała kartka, na podglądzie powinna być jak najbardziej przypominająca biel, szarość ("przyciemniona biel) bez przeblasków kolorów np. żółtego, zielonego, czy najczęściej mylnie ustawianego niebieskiego. Kolejnym ustawieniem jest dobór czułości ISO, czyli ziarnistości zdjęcia. Im niższe wartość ISO tym mniejsze ziarno, przez co zdjęcie staje się ostrzejsze, proponuje zaznaczyć najniższą wartość na jaką pozwala nam aparat (w moim przypadku 100 ISO). Następnym krokiem, pośrednio związanym z ISO jest wartość przesłony wyrażona współczynnikiem "f". W tym przypadku im większa wartość przesłony (w moim przypadku max f =8) daje większą głębie ostrości. Z głębią ostrości związany jest czas ekspozycji, czyli czas, w którym migawka jest otwarta, przez którą wpada światło (obraz) na matrycę aparatu. Tu należy dostosować czas naświetlania w taki sposób by obiekt był na podglądzie dobrze oświetlony. Dobrze oświetlony, to nie znaczy przepalony, prześwietlony, moneta nie powinna mieć białych, zbyt jasnych przebłysków. Ja ustawiam około 1/200" (sekundy) ze względu na to, że mam mocne źródło światła, ale śmiało można ustawiać nawet 1/ /10" czy więcej, pod warunkiem że użyjemy statywu, w innym przypadku zdjęcie sie rozmyje. 8
ROZDZIAŁ II Oświetlenie 9
Wcześniej wspominałem, że fotografia to malowanie światłem, więc oświetlenie (światło) jest bardzo ważne (ważniejsze niż parametry aparatu). Aby dobrze oświetlić monetę na jej całej powierzchni używam dwóch lampek biurkowych z regulowaną głowicą, do tego, jako źródło światła używam dwóch świetlówek led o barwie zimnej 6400K i mocy 12W. Jednak bezpośrednie skierowanie światła na obiekt daje na nim odbicia, przepala monetę. Ja rozwiązałem ten problem przez "zmiękczenie" światła w amatorski sposób, mianowicie kalką techniczną okleiłem klosz lampki (fot.1). Lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie profesjonalnych lamp fotograficznych z profesjonalnymi świetlówkami o barwie 5400K i do tego softboxa, lecz z tym wiążą się dodatkowe koszty. Światło powinno padać na monetę z dwóch stron pod różnymi kątami, lecz w taki sposób by nie odbijało się w obiektywie. Aparat powinien być równolegle ustawiony względem monety, lub pod niewielkim kątem (wybranie ustawienia położenia aparatu względem monety powinno być indywidualnie dobrane do rodzaju powierzchni monety). Zdjęcia poglądowe wykonałem właśnie z zastosowaniem dwóch położeń obiektywu względem monety. (fot. 1) Sposób ustawienia zestawu fotograficznego. 10
Na tak przygotowanym stanowisku pracy robimy zdjęcia wybranym przez siebie przedmiotom. W naszym przypadku będą to oczywiście monety. Przykładowe zdjęcia monet bez obróbki cyfrowej - obiektyw równolegle ustawiony względem monety: 11
12
13
14
Przykładowe zdjęcia monet bez obróbki cyfrowej - obiektyw ustawiony pod niewielkim kątem względem monety: 15
16
17
18
ROZDZIAŁ III Obróbka cyfrowa obrazu 19
Kolejnym etapem ekspozycji monety, jest obróbka komputerowa W tych czynnościach ograniczam się jedynie do "szparowania" monety, czyli do wycięcia jej z niejednolitego tła i wklejenie na biały podkład. Do poprawy jakości zdjęcia używam jedynie wyeksponowania cieni, delikatnej korekty kontrastu (jeśli jest potrzebne), oraz do dostosowania światła w obrazie. Czynności te wykonuje w taki sposób by zdjęcia oddawały jak najwierniej prawdziwy wygląd monety. Przykładowe zdjęcia monet po obróbce cyfrowej - obiektyw równolegle ustawiony względem monety: 20
21
22
23
Przykładowe zdjęcia monet po obróbce cyfrowej - obiektyw niewielkim kątem względem monety: ustawiony pod 24
25
26
27
PODSUMOWANIE 28
Dla potrzeb poradnika wykonałem powyższe zdjęcia. Mam świadomość, że nie są idealne, że można było poświęcić więcej czasu na lepsze dostosowanie kąta padanie światła, etc. Jednak dla amatorskich potrzeb, oraz pewnej prezentacji wyżej opisanych cech fotografowania monet wg. moich wcześniejszych eksperymentów uważam, że w zupełności wystarczą. Porównując oba sposoby fotografowania monet, można twierdzić, że monety nad którymi obiektyw był ustawiony równolegle, lepiej oddają szczegóły, mikro rysy, oraz oryginalną barwę, fotografia jest wierniejsza oryginałowi. Sprawiają natomiast kłopot przy fotografii monet menniczych, z dużym połyskiem. W tym przypadku efektowniejsze wydają się zdjęcia wykonywane pod niewielkim kątem, choć można na nich nie dostrzec wszystkich mankamentów, moneta na takim zdjęciu wydaje się lepsza niż w rzeczywistości. W takich sytuacjach, przy sprzedaży monet przez internet, gdy kupujący nie ma możliwości wzięcia monety do ręki i dokładnie jej obejrzeć, wskazane wydaje się zamieszczanie pod ogłoszeniem fotografii wykonanych w dwóch sposobach, pozwoli to na dokładne obejrzenie waloru i podjęcie odpowiednich decyzji. Mam nadzieje, że ten krótki amatorski poradnik przyniesiee dużo korzyści osobom chcącym lepiej uchwycić piękno swojej kolekcji. Mam przekonanie, że podszedłem wyczerpująco do tematu, rzecz jasna subiektywnie, ale tak jak potrafiłem najlepiej. Profesjonaliści w temacie dostrzegą pewnie wiele niedociągnięć, może nieścisłej nomenklatury, ale mimo wszystko uważam że najważniejszy jest zapał i chęć ciągłego samodoskonalenia się w tym co się uwielbia robić, czego w tej tematyce na pewno nie zaprzestane. 29