9. Ochrona przed polem elektromagnetycznym

9. Ochrona przed polem elektromagnetycznym 9.Ochrona przed polem elektromagnetycznym... 143 9.1. Wprowadzenie... 143 9.1.1. Charakterystyka pola elektromagnetycznego... 143 9.1.2.Ochrona środowiska przed polami elektromagnetycznymi... 145 9.1.3. Źródła pola elektromagnetycznego... 146 9.1.4. Polityka Ekologiczna Państwa a pole elektromagnetyczne... 147 9.2. Stan docelowy i identyfikacja potrzeb... 148 9.2.1. Stan obecny... 148 9.2.2. Stan docelowy... 148 9.2.3. Identyfikacja potrzeb... 149 9.2.4. Wytyczne dla organów administracji... 149 9.3. Cele i priorytety ekologiczne... 152 9.4. Główne zadania... 152 9.4.1. Działania długoterminowe do roku 2012... 152 9.4.2. Działania krótkoterminowe do roku 2008... 152 9.5. Matryca logiczna... 154 9.6. Harmonogram realizacji Programu... 155 9.7. Wnioski... 156 Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 142

9. Ochrona przed polem elektromagnetycznym 9.1. Wprowadzenie 9.1.1. Charakterystyka pola elektromagnetycznego Na wstępie, przed rozpoczęciem omawiania "pola elektromagnetycznego", należy przytoczyć jego ogólną definicję, która wynika z zapisów ustawy prawo ochrony środowiska (art. 3 pkt 18) i brzmi następująco: pole elektromagnetyczne - rozumie się przez to pole elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Pole elektromagnetyczne jest jedną z form energii. Wyróżnia się pola składowe: elektryczne - wywołane obecnością ładunków elektrycznych przeciwnych znaków (czyli napięciem elektrycznym); magnetyczne - wywołane ruchem ładunków elektrycznych (czyli prądem elektrycznym). Polu magnetycznemu zawsze towarzyszy pole elektryczne. Pole elektryczne może natomiast istnieć samo. Włączona do gniazdka lampa, gdy nie świeci, wywołuje wokół siebie i kabla zasilającego pole elektryczne, a gdy świeci - również pole magnetyczne. Naturalne i wytwarzane (sztuczne) pola elektromagnetyczne towarzyszą człowiekowi wszędzie - w miejscu zamieszkania, w pracy, w czasie podróży czy wypoczynku. Ich coraz bardziej intensywne występowanie jest konsekwencją rozwoju różnych dziedzin techniki. W powszechnym użyciu są systemy radiowo - telewizyjne, radiokomunikacji stacjonarnej i ruchomej, radiolokacji oraz radionawigacji, elektroenergetyczne urządzenia przemysłowe, medyczne urządzenia diagnostyczne i terapeutyczne, a także elektronarzędzia i elektryczny sprzęt gospodarstwa domowego. Pola elektromagnetyczne wytwarzane przez wymienione systemy lub urządzenia działające w bliskości mogą istotnie pogarszać warunki bytowania człowieka. W dotychczasowych analizach stanu środowiska naturalnego brano pod uwagę jedynie czynniki: chemiczne - skład chemiczny powietrza, gleb i wód; fizyczne - temperatura, ciśnienie, wilgotność, natężenie światła; i na ich podstawie oceniano zagrożenia dla otaczającej nas przyrody. Tymczasem nie można pominąć również istotnych czynników elektromagnetycznych naturalnego środowiska, które ukształtowały się w długim procesie ewolucji, wpływając na struktury organizmów. Należy tu zaznaczyć, że środowisko naturalne nie tylko otacza organizmy, lecz przenika je także do wnętrza, modyfikując elektrycznie i magnetycznie. Wszystkie organizmy żywe, a w szczególności organizmy o intensywnej przemianie materii (np. człowiek), generują własne pola elektromagnetyczne w dość szerokim paśmie częstotliwości. Pole elektromagnetyczne stanowi jeden z najistotniejszych czynników środowiska, które człowiek musi uwzględnić w swojej egzystencji. Trudność polega na tym, że fal elektromagnetycznych nie widać, nie słychać, nie drażnią błon śluzowych, nie powodują dławienia, nie przesłaniają horyzontu widzenia, lecz oddziałują. Jest to pozornie niewyczu- Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 143

walna, lecz zdradliwa frakcja środowiska, które jako wytwarzana głównie przez infrastrukturę techniczną niszczy naturalne tło elektromagnetyczne. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych na organizmy żywe można ogólnie podzielić na dwie duże grupy: pola niskich częstotliwości, do tej grupy zalicza się pola pochodzące od: urządzeń wytwarzających energię elektryczną; linii dostarczających energię elektryczną do wszelkiego rodzaju odbiorników; urządzeń zużywających bezpośrednio energię elektryczną. Pola te posiadają niewielką częstotliwość (w Polsce wynosi ona 50 Hz) i są one często nazywane polami bardzo niskiej lub skrajnie niskiej częstotliwości (oznacza się je skrótem ELF). Ze względu na pewne podobieństwo oddziaływania tych pól z materią, do tej grupy zalicza się też pola statyczne i pola zmienne o częstotliwości do 3 MHz (według niektórych opracowań czasami nawet do 30 MHz), gdzie następuje wyraźna zmiana mechanizmu oddziaływania tych pól z żywą materią; pola wyższych częstotliwości (zwykle w zakresie od 30 MHz do 300 GHz). Czasami nazywane są ogólnie falami wysokiej częstotliwości (oznaczenie HF) lub falami radiowymi (oznaczenie RF), ale bywa, że wydziela się z nich jako oddzielny zakres gigahercowy i używa się dla niego terminu mikrofale (oznaczenie MF). Ważną prawidłowością jest stosunek wymiaru źródła pola elektromagnetycznego do długości fali emitowanego przez nie promieniowania. I tak, gdy stosunek wymiarów źródła do długości fali jest mały, energia wypromieniowywana przez źródło jest niewielka. Natomiast gdy wymiary emitera (anteny) są porównywalne z długością fali elektroenergetycznej, antena może emitować znaczne ilości energii. Inną konsekwencją tego jest fakt, że dla skrajnie niskich częstotliwości pola elektryczne i magnetyczne mogą być rozpatrywane oddzielnie. O istnieniu zagrożeń świadczą przede wszystkim wartości natężenia pola elektrycznego i magnetycznego oraz, w przypadku pól o częstotliwościach setek megaherców i wyższych, wartość gęstości mocy. Wartości natężenia pola elektrycznego i magnetycznego w otoczeniu różnych obiektów i elementów je wytwarzających są w ogólności odwrotnie proporcjonalne do odległości punktu obserwacji, ekspozycji lub pomiaru natężenia pola od jego źródła. Pole elektromagnetyczne w środowisku człowieka jest stałym i istotnym czynnikiem oddziałującym na organizm ludzki. Brak jest powszechnej świadomości, że przebywanie w smogu elektromagnetycznym (cecha dużych aglomeracji) wpływa na funkcjonowanie organizmu, gdzie dla różnych mocy i częstotliwości oddziaływanie może być zdecydowanie szkodliwe, obojętne lub nawet korzystne. Jednak przy obecnym stanie wiedzy zdecydowana odpowiedź na pytanie, czy pola elektromagnetyczne są niebezpieczne dla zdrowia, nie jest możliwa. O ile wyniki badań nad termicznymi skutkami działań energii elektromagnetycznej pozwoliły opracować wystarczające normy ochronne to stosunkowo krótki czas doświadczeń w zakresie poza termicznego oddziaływania nie pozwala na udzielenie jednoznacznej odpowiedzi. Bardzo dużo zależy od częstotliwości fali, jej mocy, czasu ekspozycji i odległości od źródła. Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 144

9.1.2. Ochrona środowiska przed polami elektromagnetycznymi Ochrona przed polami elektromagnetycznymi, według art. 121 ustawy POŚ, polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Na terenie kraju ochrona środowiska przed polami elektromagnetycznymi realizowana jest w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883) w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Powyższe rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 122 ustawy prawo ochrony środowiska. Rozporządzenie to określa: dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku, zróżnicowane dla: terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową; miejsc dostępnych dla ludności; zakresy częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla których określa się parametry fizyczne charakteryzujące oddziaływanie pól elektromagnetycznych na środowisko; metody sprawdzania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych; metody wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. W rozporządzeniu tym zawarto następujące dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego, charakteryzowane przez wartości graniczne wielkości fizycznych: Tabela 9-1. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową Parametr fizyczny Zakres częstotliwości pola elektromagnetycznego Składowa elektryczna Składowa magnetyczna Gęstość mocy E [V / m] H [A / m] [W / m 2 ] 1 2 3 4 1 50 Hz 1 000 60 - Tabela 9-2. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla miejsc dostępnych dla ludności Parametr fizyczny Zakres częstotliwości pola elektromagnetycznego Składowa elektryczna Składowa magnetyczna Gęstość mocy E [V / m] H [A / m] [W / m 2 ] 1 2 3 4 1 0 Hz (pola stałe) 10 000 2 500-2 od 0 Hz do 0,5 Hz - 2 500-3 od 0,5 Hz do 50 Hz 10 000 60-4 od 0,05 khz do 1 khz - 3 / f (3 do 60) - 5 od 0,001 MHz do 3 MHz 20 3-6 od 3 MHz do 300 MHz 7 - - 7 od 300 MHz do 300 GHz 7-0,1 Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 145

Objaśnienia do powyższych tabel: Wartości graniczne parametrów fizycznych charakteryzujących oddziaływanie pól elektromagnetycznych odpowiadają: a) wartościom skutecznym natężeń pól elektrycznych i magnetycznych o częstotliwości do 3 MHz, podanym z dokładnością do jednego miejsca znaczącego; b) wartościom skutecznych natężeń pól elektrycznych o częstotliwości od 3 MHz do 300 MHz, podanym z dokładnością do jednego miejsca znaczącego; c) wartościom średnim gęstości mocy pól elektromagnetycznych o częstotliwości od 300 MHz do 300 GHz lub wartościom skutecznym dla pól elektrycznych o częstotliwościach z tego zakresu częstotliwości, podanej z dokładnością do jednego miejsca znaczącego po przecinku; d) f - częstotliwość w jednostkach podanych w kolumnie 1; e) 50 Hz - częstotliwość sieci elektroenergetycznej. 9.1.3. Źródła pola elektromagnetycznego Najogólniej źródła promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego można podzielić na dwie grupy: źródła naturalne; źródła sztuczne. Do najbliższych człowiekowi naturalnych źródeł pól elektromagnetycznych (w szczególności pól stałych) należy Ziemia. Naturalne pole elektromagnetyczne promieniowania niejonizującego w otoczeniu Ziemi to: pole geomagnetyczne; pola związane ze zjawiskami zachodzącymi w atmosferze Ziemi; pola pochodzące z przestrzeni pozaziemskiej. Sztuczne źródła promieniowania elektromagnetycznego są spowodowane celową działalnością człowieka, sprzyjają spełnianiu aspiracji cywilizacyjnych i rozwojowych ludzkości. Niezamierzone promieniowanie elektromagnetyczne towarzyszy wszelkim urządzeniom zasilanym energią elektryczną. Człowiek nie jest w stanie go wyeliminować, lecz może je ograniczać podejmując działania techniczne lub organizacyjne. Do tych źródeł można zaliczyć: przemysłowe urządzenia elektryczne i elektroniczne; urządzenia powszechnego użytku stosowane w gospodarstwie domowym. Głównymi rodzajami źródeł sztucznych pól elektromagnetycznych występujących w naszym otoczeniu są: instalacje wytwarzające stałe pola elektryczne i magnetyczne; instalacje wytwarzające pola elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz (np.: linie i stacje elektroenergetyczne); instalacje wytwarzające pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 1 khz do 300 GHz (np.: obiekty radiokomunikacyjne, w tym: stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych, stacje radiolokacyjne, urządzenia radionawigacyjne). W otoczeniu urządzeń elektroenergetycznych występują pola elektryczne i magnetyczne, które należy rozpatrywać oddzielnie. Z punktu widzenia ochrony środowiska znaczenie mają linie i stacje elektroenergetyczne o napięciach znamionowych równych co najmniej 110 kv, bądź wyższych. Dla przyjęcia powyższego założenia podstawą było to w jakiej odległości od linii mogą występować pola elektryczne i magnetyczne o natężeniach uznawanych za istotne. Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 146

Składowa magnetyczna pola elektromagnetycznego linii elektroenergetycznej jest wprost proporcjonalna do natężenia prądu i odwrotnie proporcjonalna do odległości od przewodów linii. Wartość jej przy powierzchni ziemi jest niewielka i z tego względu wpływ jej jest pomijalny. Natomiast składowa elektryczna od tzw. natężenia progowego wywiera szkodliwy wpływ na rośliny, zwierzęta i ludzi. Natężenie pola elektrycznego w otoczeniu linii elektroenergetycznych zależy od: napięcia linii; wysokości zawieszenia przewodów; wzajemnej odległości pomiędzy zawieszonymi przewodami; przekroju przewodów; rozpiętości przęseł. Orientacyjne wielkości maksymalnych natężeń pól elektrycznych pod liniami elektroenergetycznymi wynoszą: przy napięciu 110 kv 2,0 3,5 kv/m; przy napięciu 220 kv 4,3 6,5 kv/m; przy napięciu 400 kv około 10 kv/m. Na terenie stacji elektroenergetyczny wysokiego napięcia (GPZ) natężenie pola elektrycznego jest większe niż 1 kv/m, a w niektórych przypadkach przekracza nawet 10 kv/m. Jednocześnie, na zewnątrz stacji poza ich ogrodzeniem natężenie pola elektrycznego nie przekracza 1 kv/m. Strefy ochronne dla linii elektroenergetycznych można przyjmować jako pas terenu o szerokości: przy napięciu 110 kv 24 m (18 m); przy napięciu 220 kv 46 m (30 m); przy napięciu 400 kv 76 m (50 m); przy napięciu 750 kv 130 m. W nawiasach podano szerokości stref ochronnych dla linii wąskogabarytowych o pionowym rozmieszczeniu przewodów, stosowanych przy przejściach przez lasy. W przypadku bazowych stacji nadawczo - odbiorczych najistotniejsza jest informacja o częstotliwości fali i mocy nadajników. 9.1.4. Polityka Ekologiczna Państwa a pole elektromagnetyczne "Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010" określa działania dotyczące ochrony przed polami elektromagnetycznymi wytwarzanymi przez urządzenia energetyczne i radiokomunikacyjne z terminem realizacji do 2003r. Do zadań pozainwestycyjnych w sferze ochrony przed polami elektromagnetycznymi zaliczono: opracowanie i wydanie niezbędnych przepisów prawnych i wytycznych (m.in. w dziedzinie zagospodarowania przestrzennego); stworzenie wyspecjalizowanych struktur organizacyjnych zajmujących się monitorowaniem i badaniem pól elektromagnetycznych (przede wszystkim referencyjnego laboratorium prowadzącego prace w tym zakresie); szkolenie personelu. Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 147

Jedynym zadaniem inwestycyjnym, ujętym w programie, jest zakup niezbędnej aparatury i oprogramowania dla referencyjnego laboratorium. Całkowite nakłady przewidywane na realizację programu wynoszą 11,1 mln zł. 9.2. Stan docelowy i identyfikacja potrzeb 9.2.1. Stan obecny Z głównych rodzajów sztucznych źródeł pól elektromagnetycznych występujących na obszarze Gminy Pleśna można wyróżnić: linię elektroenergetyczną o napięciu 400 kv - relacji Tarnów-Tucznawa; dwie linie elektroenergetyczne o napięciu 110 kv - relacji Tarnów - Rożnów i Tarnów - Stróżówka. 9.2.2. Stan docelowy Na wstępie należy podać dwa główne punkty, które muszą być przestrzegane: wszelkie decyzje, które zostaną wydane z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska są z mocy prawa nieważne (art. 11 ustawy POŚ); kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane (jak ma się to w przypadku oddziaływania pola elektromagnetycznego na środowisko), jest obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze (art. 6 ustawy POŚ). Osiągnięcie stanu docelowego będzie polegało przede wszystkim na ograniczeniu uciążliwości oddziaływania pól elektromagnetycznych (promieniowania niejonizującego) dla środowiska na terenie Gminy Pleśna. Ochrona przed niekorzystnym działaniem pola elektromagnetycznego polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska naturalnego poprzez: utrzymanie poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego poniżej dopuszczalnego lub co najwyżej na poziomie dopuszczalnym, zmniejszenie poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego co najmniej do dopuszczalnego, wówczas gdy nie jest ono dotrzymane. W przypadku Gminy Pleśna ochrona przed promieniowaniem niejonizującym będzie polegała głównie na przestrzeganiu przepisów zawartych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003r. Nr 192, poz. 1883). Aby możliwe było przestrzeganie powyższych przepisów program przewiduje wprowadzenie systemu monitoringu środowiska pod względem oddziaływania pól elektromagnetycznych. Okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku na obszarze Gminy, będą prowadzone na zlecenie Wojewody. Wojewoda będzie również odpowiedzialny za prowadzenie rejestru, który zawiera informacje o terenach z przekroczonymi dopuszczalnymi poziomami pól elektromagnetycznych w środowisku. Niniejszy rejestr Wojewoda powinien aktualizować co roku. Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 148

Przewiduje się kontrolowanie poziomu promieniowania szczególnie na obszarach zabudowy mieszkalnej lub innej zabudowy specjalnej troski (przedszkola, szkoły, internaty, itp.) na terenie Gminy. Pozwoli to na uniknięcie w przyszłości, lokalizacji domów mieszkalnych i innych, wyżej wymienionych budynków, na terenie, gdzie promieniowanie niejonizujące przekracza poziom dopuszczalny - 1kV/m i może zagrażać zdrowiu i samopoczuciu ludzi. 9.2.3. Identyfikacja potrzeb W oparciu o przeprowadzone analizy stanu ochrony przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym na terenie Gminy, dokonano identyfikacji potrzeb w zakresie dostosowania stanu teraźniejszego do przepisów określających dopuszczalne wartości promieniowania niejonizującego. Stwierdzono, że wymogi ochrony środowiska, zobowiązują do podjęcia odpowiednich działań mających na celu ochronę przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na otoczenie. Ustalono, że w zakresie ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych należy: przestrzegać przepisów dotyczących dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego, szczególnie na obszarach zabudowań mieszkalnych oraz na terenach, na których znajdują się żłobki, przedszkola, szkoły, szpitale, internaty, itp. (wartość składowej elektrycznej elektromagnetycznego promieniowania nie może przekroczyć 1kV/m); przeprowadzać okresowe badania poziomu promieniowania szczególnie na obszarach zabudowy mieszkalnej i innej zabudowy "specjalnej troski"; lokalizować źródła promieniowania niejonizującego w mało konfliktowych miejscach, Gmina Pleśna powinna opracowywać (aktualizować) przyszłe plany zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem zagrożeń promieniowaniem niejonizującym. 9.2.4. Wytyczne dla organów administracji Poniżej zostały przedstawione informacje dla urzędników, którzy w zakresie swoich kompetencji są władni wydawania pozwoleń na budowę instalacji, które emitują do środowiska pole elektromagnetyczne. Raport oddziaływania na środowisko Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 24 września 2002r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowiska oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2002r. Nr 179, poz. 1490) niektóre inwestycje mogą być szkodliwe dla otoczenia i przed ich wybudowaniem należy przeprowadzić określenie stopnia ich oddziaływania na środowisko. Uciążliwość tych inwestycji bada się na etapie ustalania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu oraz wydawania pozwolenia na budowę. Podstawą takiej oceny jest raport o oddziaływaniu inwestycji na środowisko. Do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymagających sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, zalicza się: stacje elektroenergetyczne lub napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym wynoszącym nie mniej niż 220 kv; instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne, emitujące pola elektromagnetyczne, których równoważna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej niż 100 W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 khz do 300 GHz. Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 149

Natomiast do przedsięwzięć, dla których obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko może być wymagany, zalicza się: stacje elektroenergetyczne lub napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym nie niższym niż 110 kv (niewymienione powyżej); instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne, emitujące pola elektromagnetyczne, których równoważna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej niż 15 W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 khz do 300 GHz (niewymienione powyżej). W przypadku obiektów, dla których raport może być wymagany, wykonuje się go tylko wtedy, gdy Wójt po zasięgnięciu opinii Starosty i SANEPID-u zdecyduje o konieczności sporządzenia raportu. Jednak zaleca się, aby raporty oddziaływania na środowisko dla tych przedsięwzięć były również wykonywane. Po uruchomieniu instalacji należy zgodnie z prawem wykonać rzeczywiste pomiary promieniowania elektromagnetycznego. Należy bezwzględnie pamiętać, że pomiary te powinny również obejmować wariant, kiedy instalacja pracuje z pełną mocą. Jeśli podczas tych pomiarów wystąpiłyby jakiekolwiek przekroczenia ustalonych limitów, instalacja taka nie może zostać dopuszczona do eksploatacji. Pozwolenie na emitowanie pola elektromagnetycznego Zgodnie z art. 20 ustawy o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, prowadzący istniejącą instalację (tj. taką, której użytkowanie rozpoczęto przed 01.10.2001r.), z której emisja wymaga pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, powinien je uzyskać w nieprzekraczalnym terminie do dnia 31 grudnia 2005r. Według art. 234 ustawy POŚ pozwolenie na emitowanie pól elektromagnetycznych jest wymagane dla: linii i stacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym 110 kv lub wyższym; instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych i radiolokacyjnych, których równoważna moc promieniowana izotropowo jest równa 15 W lub wyższa, emitujących pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0,03 MHz do 300 000 MHz. W celu uzyskania pozwolenia prowadzący instalację musi w pierwszej kolejności złożyć wniosek o wydanie pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska. Wniosek ten (zgodnie z art. 235 ustawy POŚ), oprócz szczegółowych informacji dotyczących inwestycji (zgodnie z art. 184 ustawy POŚ), powinien zawierać także propozycje zabezpieczenia przed dostępem ludności oraz oznaczenia obszarów występowania pól elektromagnetycznych o wartościach większych niż dopuszczalne. Informacje te powinny między innymi: zawierać określenia zakresów częstotliwości pól elektromagnetycznych emitowanych przez instalacje oraz napięcia znamionowe w odniesieniu do linii i stacji elektroenergetycznych; wskazywać, w formie opisowej i graficznej, miejsca występowania w otoczeniu instalacji pól elektromagnetycznych o wartościach granicznych dla obszarów zabudowy mieszkaniowej oraz dla miejsc dostępnych dla ludności. Do wniosku o wydanie pozwolenia prowadzący instalację musi dołączyć: Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 150

dokument potwierdzający, że wnioskodawca jest uprawniony do występowania w obrocie prawnym, jeżeli prowadzący instalację nie jest osobą fizyczną; wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jeżeli został sporządzony, oraz decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jej uzyskanie było wymagane; streszczenie wniosku sporządzone w języku niespecjalistycznym. W przypadku, gdy wniosek o wydanie pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska dotyczy instalacji nowo uruchamianych lub w sposób istotny zmienianych, powinien on zawierać informacje o spełnianiu wymogów, przy których określaniu uwzględnia się w szczególności: stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń; efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii; zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw; stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz możliwość odzysku powstających odpadów; rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji; wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie zastosowane w skali przemysłowej; wykorzystanie analizy cyklu życia produktów; postęp naukowo-techniczny. Pozwolenie na emitowanie pól elektromagnetycznych (zgodnie z art. 236 ustawy POŚ), które jest wydawane na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat, oprócz szczegółowych ustaleń dotyczących inwestycji (zgodnie z art. 188 ustawy POŚ), powinno zawierać określenie granic obszarów w otoczeniu instalacji niedostępnych dla ludności, w których będą występowały pola elektromagnetyczne o wartościach większych niż dopuszczalne, oraz sposobu ich zabezpieczenia przed dostępem ludności, a także ich oznaczenia. W decyzji tej dodatkowo ustala się również: napięcia znamionowe linii i stacji elektroenergetycznych; maksymalną równoważną moc promieniowaną izotropowo dla instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych i radiolokacyjnych emitujących pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0,03 MHz do 300 000 MHz. W pozwoleniu na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska może się również znaleźć sposób postępowania w razie zakończenia eksploatacji instalacji oraz wielkość i forma zabezpieczenia roszczeń. Udostępnianie informacji dotyczących ochrony przed polami elektromagnetycznymi Zgodnie z art. 30 ustawy POŚ informacje dotyczące: poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku; terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku; dostępne są w bazie danych prowadzonej przez wojewodę. Udostępnione są one w postaci: przetworzonych wyników pomiarów; rocznych ocen jakości lub klasyfikacji sporządzonych za rok poprzedni, wykonywanych zgodnie z przepisami szczególnymi; wieloletnich ocen jakości lub klasyfikacji określających kierunki i dynamikę zmian; Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 151

komentarzy, w tym metod zastosowanych przy wykonywaniu badań i pomiarów oraz ocen jakości lub klasyfikacji. Powyższe informacje są aktualizowane corocznie i udostępniane bezpłatnie. Minimalny zakres udostępnianych informacji dotyczących ochrony przed polami elektromagnetycznymi wynika z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. z 2002r. 176/1453) i obejmuje: 1) wyniki kontrolnych pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku; 2) wykaz terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (punkt ten wchodzi w życie z dniem 01.04.2006r:), z wyszczególnieniem: a) terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, b) miejsc dostępnych dla ludzi, wraz z określeniem obszaru występowania przekroczeń. 9.3. Cele i priorytety ekologiczne W Programie Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001-2015 zapisano następujący cel długoterminowy (do 2015r.): Kontrola i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania niejonizującego Cel ten będzie realizowany poprzez wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed promieniowaniem (II Polityka Ekologiczna Państwa) z wyznaczeniem stref ograniczonego użytkowania m.in. wokół urządzeń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych gdzie jest rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego. Podstawowym działaniem będzie prowadzenie badań, które pozwolą na ocenę skali zagrożenia promieniowaniem. 9.4. Główne zadania 9.4.1. Działania długoterminowe do roku 2012 Główny cel nadrzędny przyjęty dla Gminy Pleśna to kontrola i ograniczenie emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego do środowiska. Wynikają z niego następujące działania długoterminowe: stworzenie systemu monitoringu środowiska ze względu na szkodliwe oddziaływanie pól elektromagnetycznych; ograniczenie emisji promieniowania niejonizującego do środowiska. 9.4.2. Działania krótkoterminowe do roku 2008 Zadania krótkoterminowe obejmują te działania z zakresu ochrony przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym, które mogą być zrealizowane do 2008 roku: preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego, opracowywanie przyszłych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem zagrożeń promieniowaniem niejonizującym, Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 152

zwracanie szczególnej uwagi na lokalizację zabudowań mieszkalnych, żłobków, przedszkoli, szkół, szpitali, itp. składowa pola elektrycznego na tym terenie, nie może przekroczyć wartości 1kV/m, przeprowadzenie okresowych badań, w celu rozeznania aktualnego oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko. Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 153

9.5. Matryca logiczna Cele Rezultaty Cele nadrzędne Główne zadania Oczekiwane rezultaty Logika interwencji Obiektywnie sprawdzalne wyznaczniki osiągnięć Kontrola i ograniczenie emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego do środowiska Obniżenie poziomów szkodliwego promieniowania elektromagnetycznego w środowisku Rozeznanie stanu zagrożenia oddziaływania pól elektromagnetycznych Ograniczenie emisji elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego do środowiska Przeprowadzenie badań środowiska ze względu na promieniowanie niejonizujące Określenie terenów na których zostały przekroczone dopuszczalne poziomy promieniowania Przeprowadzanie okresowych pomiarów potwierdzających poziom promieniowania niejonizującego Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Ochrona środowiska i zdrowia mieszkańców Gminy przed niekorzystnym promieniowaniem niejonizującym Porównawcze pomiary promieniowania na wybranych terenach Gminy Pleśna Poprawa samopoczucia mieszkańców Źródła i sposoby weryfikacji Pomiary poziomów promieniowania niejonizującego Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie Starostwo Powiatowe w Tarnowie Pomiary promieniowania Urząd Gminy Pleśna Założenia Pozyskanie odpowiednich środków finansowych Ochrona środowiska i zdrowia mieszkańców 154 Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym

9.6. Harmonogram realizacji Programu I ZADANIA WŁASNE GMINY (1) Lp Nazwa zadania Planowany okres realizacji Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem (3) [tys. zł] UE NFOS WFOS 1 brak - - - - - - - - - - SUMA: - Środki własne Partnerzy II ZADANIA KOORDYNOWANE GMINY (2) Lp Nazwa zadania Planowany okres ralizacji Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem (3) [tys. zł] UE NFOS WFOS Środki własne Partnerzy 1 Stworzenie systemu monitoringu środowiska ze względu na promieniowanie niejonizujące 2004 2012 Urząd Wojewódzki Wyznaczenie terenów o przekroczonej wartości dopuszczalnego poziomu promieniowania niejonizującego 15 - - X X Urząd Gminy Pleśna Starostwo Powiatowe w Tarnowie SUMA: 15 (1) Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy (2) Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: wojewódzkiego i centralnego (3) Rzeczywiste koszty realizacji przedsięwzięć znane będą po przeprowadzeniu przetargów Łączna wartość przewidywanych nakładów inwestycyjnych do wydatkowania na realizację zadań w latach 2004-2012 szacowana jest na kwotę 15 tys. zł, w tym: zadania własne brak zadania koordynowane 15 tys. zł 155 Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym

9.7. Wnioski Ochrona środowiska przed szkodliwym działaniem pól elektromagnetycznych, polega na ograniczeniu promieniowania niejonizującego do wartości niższych lub równych poziomom dopuszczalnym, które określone zostały polskimi przepisami prawnymi. Zapewnianie jak najlepszej ochrony zdrowia ludzi i środowiska można uzyskać poprzez: utrzymywanie dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego, szczególnie na obszarach zabudowań mieszkalnych oraz na terenach, na których znajdują się żłobki, przedszkola, szkoły, szpitale, internaty, itp. poziom promieniowania na tym terenie nie może przekroczyć wartości 1kV/m; systematyczne kontrolowanie poziomu promieniowania elektromagnetycznego szczególnie na obszarach zabudowy mieszkalnej jak i tam gdzie zlokalizowane są żłobki, przedszkola, szkoły, szpitale, itp. W celu kontrolowania i ograniczenia niekorzystnego oddziaływania elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego, należy: stworzyć system monitoringu środowiska Gminy ze względu na szkodliwe oddziaływanie pól elektromagnetycznych; przeprowadzać okresowe badania, w celu rozeznania aktualnego oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko; zwracać szczególną uwagę na lokalizację zabudowań mieszkalnych, żłobków, przedszkoli, szkół, szpitali, itp. - na terenie lokalizacji powyższych budynków, poziom elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego nie może być przekroczony; przyszłe plany zagospodarowania przestrzennego Gminy Pleśna, opracowywać (aktualizować) ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń spowodowanych promieniowaniem niejonizującym, preferować mało konfliktowe lokalizacje źródeł promieniowania niejonizującego. Aby możliwe było przestrzeganie powyższych przepisów program przewiduje wprowadzenie systemu monitoringu środowiska pod względem oddziaływania pól elektromagnetycznych. Okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku na obszarze Gminy, będą prowadzone na zlecenie Wojewody. Wojewoda będzie również odpowiedzialny za prowadzenie rejestru, który zawiera informacje o terenach z przekroczonymi dopuszczalnymi poziomami pól elektromagnetycznych w środowisku. Rozdział 9 Ochrona przed polem elektromagnetycznym 156