E-seminarium Praca z dzieckiem trudnym realizowane w ramach projektu Akademia Rodzica współfinansowanego ze środków otrzymanych od m.st Warszawy. Plan: Moduł I: Kim jest dziecko trudne? Moduł II: Jakie wsparcie dzieci i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym przewiduje polskie ustawodawstwo? Praca z dzieckiem trudnym w placówce oraz na ulicy streetworking. Moduł III: JA w pracy z dzieckiem trudnym.
Kim jest dziecko trudne? Dziecko wieloproblemowe, trudne, patologiczne, dysfunkcyjne, dewiacyjne? To określenia, które pojawiają się w literaturze, w szkole, w rozmowach podczas wywiadówek, tymi stwierdzeniami etykietkowane są dzieci, które z pewnych powodów: wewnętrznych, zewnętrznych, biologicznych czy społecznych przejawiają zachowania nieakceptowane, ryzykowne, czasami zagrażające innym. Trudność dziecka to przede wszystkim jego zachowanie, które może odbiegać od norm, które jest niezrozumiałe, trudno je wytłumaczyć, jest nieadekwatne do sytuacji, wzbudza negatywne emocje. Zachowania ryzykowne, problemowe są kumulacją różnych czynników i przyczyn. Nie można określić zazwyczaj jednego dominującego stymulatora nieaprobowanej aktywności dziecka, ani jednej przyczyny występowania dziwnych zachowań. Nie ma również jednego teoretycznego wytłumaczenia działań nieakceptowanych społecznie. Teoria społecznego uczenia się Bandury podkreśla, że istotnym elementem w tworzeniu zachowań problemowych, jest przykład osób znaczących, modelowanie nieakceptowanych aktywności, teoria zachowań problemowych zaś stawia na funkcjonalność, zachowania negatywne pozwalają na zaspokajanie potrzeb i osiąganie zamierzonych celów. Do tego należy dodać zachowania, które wynikają z zaburzeń medycznych występujących w organizmie dziecka. Stąd, analizując czynniki ryzyka, można jedynie mówić o mniejszym lub większym prawdopodobieństwie wystąpienia zachowania nieakceptowanego. Z badań nad zachowaniami nieakceptowanymi społecznie wynika, że wspólne czynniki ryzyka dla wszystkich zachowań problemowych to: negatywne wpływy rówieśnicze, niska motywacja do osiągania sukcesów
życiowych oraz niezbyt dobre wyniki w nauce a także nieprawidłowe relacje w rodzinie. Pewna kumulacja czynników zarówno związanych z obecną sytuacją społeczną dziecka, jak i pewne uwarunkowania biologiczne, które mogły ukształtować się w okresie prenatalnym, niemowlęcym i wczesnego dzieciństwa zwiększają możliwość wystąpienia zachowań trudnych, przy założeniu, że nie występują żadne czynniki chroniące (wysoki iloraz inteligencji, rozwinięta sfera poznawcza i emocjonalna, samokontrola, umiejętności społeczne, pozytywny obraz siebie, motywacja, nieformalni dorośli mentorzy, dobre relacje z rodzicami, opiekunami, konstruktywni rówieśnicy, dobry klimat w szkole, bezpieczne sąsiedztwo). Wyjaśnienie fenomenu odpowiedniej adaptacji KONCEPJA RESILIENCE dzieci i młodzieży pomimo występujących czynników ryzyka, niekorzystnego środowiska wzrastania, przeżycia traumatycznych doświadczeń i chronicznego stresu.
Nie ma zatem definicji dziecka trudnego, są jedynie dzieci, które przejawiają zachowania nieakceptowane społecznie i które wymagają interwencji i wzmocnienia czynników, które mogą ochronić dziecko przed negatywnymi wpływania środowiska, skutkami przeżyć i traumatycznych doświadczeń oraz stresu. KAŻDA OSOBA PRACUJĄCA Z DZIECKIEM, MOŻE ZDEFINIOWAĆ SWOJE TRUDNE DZIECKO Kim jest moje dziecko, skąd pochodzi, jak wygląda jego dzień, co czuje, czego potrzebuje, co zgłasza jako swój problem, a co ja definiuje jako problem? Jakie są mocne strony dziecka, co jest jego zasobem, w czym czuje się dobrze? Co samo określa jako swoją zaletę? Co może ochronić dziecko? Trudne zachowania dziecka, w jakich sytuacjach pojawiają się nieakceptowane zachowania? Co, moim zdaniem, jest przyczyną trudnego zachowania? Jakie metody pracy, sposoby, dają pozytywne wyniki, co nie działa? Co ja mogę zrobić, aby mu pomóc? Kto mi może ułatwić znalezienie rozwiązania? Z kim mogę porozmawiać?
Jakie formy wsparcia dzieci i rodzin w środowisku, przewiduje polskie ustawodawstwo? Rodzaje działań wspierających dziecko i rodzinę, wskazane w Ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej: 1. działania instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny ( OPS i asystent rodziny): Praca z rodziną: organizuje ją gmina lub podmiot zlecony przez gminę np. OPS, jest prowadzona w formie ASYSTY RODZINNEJ i polega na konsultacji i poradnictwie specjalistycznym, terapii i mediacji, usługach dla rodzin z dzieckiem, pomocy prawnej, organizowaniu dla rodzin spotkań (grupy wsparcia). Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną. W praktyce: pracownik socjalny dociera do rodziny i przeprowadza z nią wywiad środowiskowy i wnioskuje na tej podstawie do kierownika OPSu o przydzielenie tej rodzinie asystenta rodzinnego. Asystent rodzinny trafia do rodziny poprzez skierowanie kierownika OPSu, na wniosek pracownika socjalnego. Podparte jest to wywiadem środowiskowym. Plan pracy asystenta podejmowany jest przy współpracy z członkami rodziny i koordynatorem pieczy zastępczej. Asystent nie może mieć więcej niż 20 rodzin pod opieką. W odróżnieniu od pracownika socjalnego nie przydziela zasiłków. Udziela pomocy psychologicznej, wychowawczej, proponuje zajęcia dla dzieci, dokonuje okresowej oceny i prowadzi dokumentację; prowadzi działalność interwencyjną w nagłych przypadkach. Asystentem rodziny może zostać osoba ze średnim wykształceniem i 3 letnim doświadczeniem w pracy z dziećmi i rodziną. Ta praca nie może być połączona z pracą pracownika socjalnego.
2. działania placówek wsparcia dziennego ( w postaci pracy stacjonarnej i pracy wychowawcy w środowisku) Placówki wsparcia dziennego prowadzone są przez gminy lub podmioty, którym gmina zleciła realizację tego zadania. Placówka współpracuje z rodzinami dziecka i innymi placówkami. W placówce pracuje psycholog i pedagog, w specjalistycznej psycholog, pedagog, terapeuta, logopeda. Pobyt dziecka jest nieodpłatny i dobrowolny (wyjątek: skierowanie przez sąd). Placówki mogą działać w formie: placówki opiekuńczej (koła zainteresowań, świetlica, kluby), specjalistycznej, pracy podwórkowej realizowanej przez wychowawcę w systemie opieki pojawili się streetworkerzy. 3. działania rodzin wspierających: część systemu pieczy zastępczej, taką formę pomocy organizuje powiat. Rodzina pełni swoją funkcję nieodpłatnie, podpisuje umowę z wójtem ( m.in. na zwrot kosztów), warunkiem bycia rodziną wspierającą jest uzyskanie pozytywnej opinii OPSu na podstawie rodzinnego wywiadu środowiskowego. Rodzina wspierająca zapewnia realizację planu pracy z rodziną lub gdy to niemożliwe dąży do przysposobienia dziecka.
JA w pracy z dzieckiem trudnym = otwartość na innego człowieka +akceptacja dziecka + rozpoznanie moich ograniczeń i zasobów Co jest moim zasobem w pracy z dziećmi? Co może mi pomóc w nawiązaniu kontaktu, zdobyciu zaufania? Co mi przeszkadza w pracy z dziećmi? Czy jestem otwarty na wygląd dziecka, jego zapach, warunki panujące w jego domu, poziom inteligencji jego rodziców? Jakie moje cechy mogą przeszkodzić mi w budowaniu relacji z dzieckiem? Jak mocno chce się otworzyć pracując z dzieckiem? Co jestem w stanie o sobie opowiedzieć? Czy chce opowiadać o mojej rodzinie, dzieciach, wnukach, bliskich? Czy jestem gotów przekazać numer mojego telefonu dziecku, adres e-mail? Jaki charakter mają przybrać relacje z dzieckiem? Jak chciałbym, aby mój podopieczny się do mnie zwracał? Jakie tematy mogą mnie krępować? O czym nie chciałbym rozmawiać z moim podopiecznym?
Jak mogę zareagować, gdy usłyszę niewygodne pytanie? Co mogę zrobić, aby załagodzić taką sytuację? Jakie sytuacje mogą wyprowadzić mnie z równowagi? Jak się wtedy mogę zachować? Co mogę zrobić, aby szybko się uspokoić? Moje notatki: