Profilaktykę dzielimy na: Pierwotną - zapobieganie nowotworom złośliwym Podstawowym problemem jest zidentyfikowanie czynników rakotwórczych oraz poznanie mechanizmów ich działania Obecnie ponad 80% wszystkich nowotworów złośliwych uwarunkowanych jest czynnikami środowiska zewnętrznego i stylem życia
Wtórną - czyli wczesne wykrywanie Obejmuje ona działania w odniesieniu do osób nie mających objawów choroby nowotworowej, w celu wykrycia choroby jeszcze w okresie bezobjawowym Wykrycie raka w najwcześniejszej fazie tzw. przedinwazyjnej daje 100% szans na wyleczenie
Czynniki ryzyka wszelkie czynniki i substancje, które powodują zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania człowieka na nowotwór złośliwy
Dekalog onkologiczny Zbiór 10 zasad profilaktyki onkologicznej.
W 2003 r. w Mediolanie Unia Europejska przygotowała trzecią edycję Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem
Europejski Kodeks Walki z Rakiem to zbiór 11 zasad profilaktyki w walce z chorobami nowotworowymi Pierwszych 8 zasad dotyczy prewencji pierwotnej (unikanie czynników ryzyka) a 3 kolejne to zagadnienia profilaktyki wtórnej badań profilaktycznych. Jeśli tezę o badaniach profilaktycznych dla kobiet potraktować wspólnie, powstaje 10 zasad czyli DEKALOG
1. Nie pal lub unikaj palenia tytoniu Jeśli palisz, przestań. Jeśli nie potrafisz przestać, nie pal przy niepalących.
Za każdy rok palenia płacimy 3 miesiącami życia! Palenie a inne nowotwory Spośród 40 kobiet, które zachorowały na raka szyjki macicy tylko jedna była niepaląca!
ok. 50% nałogowych palaczy, którzy zaczęli palić we wczesnym okresie życia, umrze z powodu palenia papierosów Połowa tych zgonów następuje w średnim wieku, a więc palacze ci żyją o 20-25 lat krócej od osób niepalących
Palenie w ciąży zwiększa ryzyko porodu martwego, obniża urodzeniową masę ciała i upośledza rozwój fizyczny i psychiczny dziecka Palenie tytoniu przy dziecku przez którekolwiek z rodziców zwiększa ryzyko zakażeń dróg oddechowych, ciężkiej postaci astmy i nagłej śmierci niemowlęcia
2. Wystrzegaj się otyłości Otyłość wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju różnie umiejscowionych nowotworów złośliwych: okrężnicy, piersi (po menopauzie), trzonu macicy, nerki, gruczolakoraka przełyku
Odsetek ludzi otyłych gwałtownie rośnie we Francji stanowi poniżej 10% populacji, około 20% populacji w Wielkiej Brytanii, Niemczech i w Polsce, ponad 30% populacji w niektórych krajach Europy Środkowej) Przeciwdziałanie nadwadze i otyłości oraz promocja aktywności fizycznej dają dobre rezultaty, gdy rozpoczyna się je u ludzi młodych Jednak nawet w późniejszym wieku przejście na zdrowy styl życia przynosi widoczne korzyści
3. Bądź codziennie aktywny ruchowo, uprawiaj ćwiczenia fizyczne Zaleca się wykonywanie ćwiczeń fizycznych 3 razy w tygodniu po pół godziny ZASADA 3 x 30 x 130
4. Spożywaj więcej warzyw i owoców: jedz co najmniej 5 porcji dzienne Ogranicz spożycie produktów zawierających tłuszcze zwierzęce
Wyniki szeregu badań epidemiologicznych wskazują, że: spożywanie dużych ilości warzyw i owoców zmniejsza ryzyko zachorowań na różne nowotwory, szczególnie: przełyku, żołądka, okrężnicy, odbytnicy i trzustki
Antyoksydanty to substancje, które przeciwdziałają utlenianiu żywności Antyoksydanty zawarte w świeżych owocach i warzywach mają działanie ochronne. Witamina E i beta-karoten chronią błony komórkowe, zaś witamina C usuwa wolne rodniki z wnętrza komórki. Warzywa i owoce źródłem błonnika dzienna dawka błonnika w pożywieniu wynosi ok. 30g.
5. Jeśli pijesz alkohol piwo, wino lub napoje wysokoprocentowe ogranicz jego spożycie: Mężczyźni do dwóch porcji dziennie Kobiety do jednej porcji dziennie
Limit dzienny dla mężczyzn nie powinien przekraczać 20 g etanolu (tj. około dwóch szklanek piwa, dwóch kieliszków wina lub mocnego alkoholu), a w przypadku kobiet - 10 g
Spożycie napojów alkoholowych, zwiększa ryzyko nowotworów złośliwych jamy ustnej, gardła i krtani oraz płaskonabłonkowego raka przełyku. Ryzyko zmienia się wprost proporcjonalnie do ilości spożytego etanolu, nie ma jednak jednoznacznie określonej wartości progowej, poniżej której nie obserwuje się tego efektu.
6. Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne szczególnie chroń dzieci i młodzież, częstość zachorowań jest szczególnie duża wśród osób o jasnej karnacji osoby mające znamiona na skórze muszą ze szczególną uwagą odnosić się do zaleceń unikania promieni słonecznych.
Jak uchronić się przed czerniakiem skóry: Chroń się przed słońcem w godzinach od 11.00 do 15.00. Zajęcia na wolnym powietrzu, zwłaszcza dla dzieci, planuj w innej porze dnia. Zaopatrz się w okulary przeciwsłoneczne i odpowiednie, chroniące przed słońcem ubrania (m.in. czapki). Stosuj kosmetyki zawierające filtry przeciwsłoneczne, unikaj dłuższej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Nie korzystaj z łóżek opalających (emitują one promieniowanie zbliżone do tego, które jest odpowiedzialne za zwiększone ryzyko zachorowań na czerniaka skóry).
Znamiona typowe i atypowe Liczba znamion jest przede wszystkim uwarunkowana genetycznie, a narażenie na promienie słoneczne ma udział dodatkowy. Znamiona barwnikowe mają zazwyczaj typowy wygląd, jednak niekiedy towarzyszą im znamiona atypowe mające średnicę powyżej 5 mm, niejednolity kolor i nieregularny kształt.
Owrzodzenia, które nie goją się w krótkim czasie