II. SWERKERYDZI I ERYKIDZI

II. SWERKERYDZI I ERYKIDZI SWERKER I STARSZY (S. 43) ERYK ŚWIĘTY (S. 45) MAGNUS HENRIKSSON (S. 47) KAROL I SVERKERSSON (S. 50) KOL (SVERKERSSON JONSSON) (S. 52) KANUT ERIKSSON (S. 52) SWERKER II MŁODSZY (S. 55) ERYK KNUTSSON (S. 58) JAN I SVERKERSSON (S. 60) KANUT DŁUGI (S. 61) ERYK ERIKSSON (S. 62) 41

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI 42

SWERKERYDZI I ERYKIDZI SWERKER I STARSZY O J C I E C: Kol lub Eryk Aarsæl Według stosunkowo późnego źródła, zwanego Skáldatal (Katalog Poetów, początek XIV w.), ojcem Swerkera I był Kol, syn Swena Blota (zob. s. 33), natomiast wedle islandzkiego rękopisu Langfeðgatal Norðlanda konunga był nim Eryk Aarsæl, którego J.P.F. Kønigsfeldt utożsamia z Kolem Svenssonem. Wiadomo, że za panowania Inge II Młodszego (zob. s. 35), ok. 1118 r. niejaki Kol, przez część badaczy identyfikowany z synem Swena Blota i ojcem Swerkera, został obwołany królem Östergötlandu. Z kolei Gesta Danorum Saxo Gramatyka (XIII w.) odnotowuje, że Swerker I był skromnego pochodzenia. M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: nieznane.).bn SWERKER I STARSZY Uczestniczył w walkach sukcesyjnych po śmierci Inge II (ok. 1125) i w 1130 r., po wygnaniu Magnusa Silnego (zob. s. 38), został obwołany królem Szwecji. Ok. 1150 r. uznał swoim koregentem kuzyna, Eryka Jedvardssona (Świętego). Pierwszą żoną Swerkera I Starszego została po czerwcu 1134 r.: Ulfhilda Była ona zapewne córką możnego norweskiego Haakona Finssona, wdową po Inge II Młodszym (zob. s. 35) oraz królu duńskim Nielsie Starym (zob. s. 37 w biogr. Magnusa Silnego). Urodzona przypuszczalnie ok. 1095 r., zmarła przed 1143 r. Według Grammaticusa nie była ona żoną Swerkera I, a jedynie konkubiną, choć ich związek był traktowany jak małżeństwo. Potomstwo {1 4}: 1 Jan Desygnowany na następcę ojca, został zabity przez chłopów podczas tingu ok. 1152 lub 1153/54 r. 43

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI Być może dziećmi Jana byli {(i) (iii)}: (i) Kol (Sverkersson Jonsson) Alternatywnie syn (naturalny) Swerkera I (biogr. na s. 52). (ii) Bolesław (Burysław) Według szwedzkiego historyka Adolfa Schücka jego ojcem był Jan Sverkersson, niemniej jednak imię wydaje się wskazywać, że był synem Swerkera I i jego drugiej żony Ryksy, córki Bolesława Krzywoustego (zob. poniżej). (iii) Cecylia Przypuszczalna żona Kanuta Erikssona (szczegóły zob. s. 53 w jego biogr.). 2 KAROL I SVERKERSSON (zob. s. 50). 3 Córka (imię nieznane) Jej mężem został Kanut III, król Danii, syn Magnusa Silnego (zob. s. 38 w jego biogr.). 4 Ingegerda Od 1164 r. sprawowała funkcję przeoryszy w opactwie Vreta nieopodal Linköping w Östergötlandzie, gdzie zmarła w 1204 r. i gdzie także spoczęła. Drugą żoną Swerkera I Starszego została w 1145/50 r.: Ryksa (Rycheza) Była ona córką Bolesława III Krzywoustego, księcia polskiego, wdową po królu szwedzkim Magnusie Silnym oraz po nieustalonym księciu ruskim (szczegóły zob. s. 38 w biogr. Magnusa Silnego). Potomstwo {1 2}: 1 Bolesław (Burysław) Alternatywnie syn księcia Jana Sverkerssona (zob. powyżej). Po śmierci króla Karola Sverkerssona w 1166 lub 1167 r. współrządził zapewne ze swoim bratem lub bratankiem Kolem, którego rządy zostały uznane w większej części szwedzkich prowincji w opozycji do Kanuta Erikssona. Zmarł lub został zamordowany przez stronników Kanuta przed 1173 r., ewentualnie zbiegł do Polski. 2 (?) Sune Sik Według XVI-wiecznego historyka szwedzkiego Olausa Petri był on synem Swerkera I oraz Ryksy Piastówny. Ten sam autor podaje także, że jego córką była: (i) Ingryda Ylva Matka jarla Birgera, założyciela dynastii Folkungów (szczegóły zob. s. 67 w biogr. Waldemara Birgerssona). 44

SWERKERYDZI I ERYKIDZI Swerker I pozostawił także (naturalnego) syna: 1 Kol (Sverkersson Jonsson) Alternatywnie był on synem Jana Sverkerssona (szczegóły zob. s. 52). SWERKER I STARSZY Został zamordowany przez własnego koniuszego 25 XII 1156 r. na moście Alebäck koło Alvastra, zapewne z polecenia Magnusa Henrikssona (zob. s. 47) lub Eryka Jedvardssona (zob. biogr. kolejny). Spoczął w opactwie cysterskim w Alvastra (Östergötland). Tron szwedzki objął jego dotychczasowy współrządca i kuzyn Eryk Jedvardsson. ERYK ŚWIĘTY O J C I E C: Jedward (Edward) Wedle Sverris Saga (norweska saga z XII/XIII w. o królu Swerre Sigurdssonie) Święty Eryk był synem Jutvarda [Jedwarda]. Ów Jedward wywodził się zapewne z możnego rodu z Götalandu. M A T K A: Cecylia Żoną Jedwarda była zapewne córka króla Swena Blota o tym imieniu (zob. s. 33). Nic więcej o niej nie wiadomo. BR A T: ). 1 Joar (?) To zapewne on jest...j. patruus domini Regis K..., który poświadcza akt donacyjny króla Kanuta Erikssona dla klasztoru cysterskiego w Juleta, datowany na lata 1167/99. ERYK ŚWIĘTY Być może uczestniczył w wyprawie króla Swerkera I przeciwko Bałtom w 1142 r. Ok. 1150 r. został przez niego powołany na współrządcę, a po zamordowaniu króla w grudniu 1156 r. objął samodzielną władzę z pominięciem praw syna zmarłego, Karola. 45

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI Żoną Eryka Świętego została przed 1158 r.: Krystyna Była ona córką Björna zwanego Żelaznobokim, księcia duńskiego z dynastii Estrydsenów, oraz księżniczki szwedzkiej Katarzyny (zob. s. 32 w biogr. Inge I Starszego). Prawdopodobnie urodziła się przed 1134 r. (rok śmierci jej ojca), jednak data jej śmierci nie jest znana. Potomstwo {1 4}: 1 KANUT ERIKSSON (zob. s. 54). 2 Małgorzata Urodziła się zapewne ok. 1155 r. i prawdopodobnie w 1185 r. (według Sverris Saga rok po śmierci króla Norwegii Magnusa V, która miała miejsce w 1184 r.) wyszła za Swerre Sigurdssona zwanego Księdzem, króla Norwegii od 1184 r. (ur. ok. 1152, zm. Bergen 9 III 1202), domniemanego syna Sigurda II Gęby, króla Norwegii z dynastii Ynglingów (dom z Vestfold), oraz jego nałożnicy Gunhildy. Mieli razem córkę: 1 Krystyna (zm. 1213/15); w 1209 r. została żoną Filipa Simonssona, pretendenta do tronu Norwegii (zm. 1217). W styczniu 1204 r. Małgorzata została oskarżona o otrucie pasierba Haakona (nieślubnego syna męża) i po przegranym procesie wydalona do Szwecji. Powróciła do Norwegii po ślubie jedynej córki w 1209 r. i zmarła jeszcze w tym samym roku. 3 Katarzyna Nie zostało jak dotąd zidentyfikowane źródło poświadczające jej pochodzenie. Poślubiła nieznanego bliżej Nielsa Blaka, prawdopodobnie szlachcica szwedzkiego. Mieli razem córkę: 1 Krystyna; w 1205 r. poślubiła Haakona Galina (Szalonego), jarla norweskiego (ur. przed 1170, zm. 1214), z którym miała syna, a następnie wyszła za Eskila Magnussona, lagmana Västergötlandu, starszego brata jarla Birgera (zob. s. 67 w biogr. Waldemara Birgerssona). Data śmierci Katarzyny Eriksdotter nie jest znana. 4 Filip Jego istnienie poświadcza akt donacyjny Kanuta Erikssona, dotyczący nadania ziemskiego dla klasztoru w Nydala i datowany na lata 1167/99, który wzmiankuje brata mego Filipa. Zakłada się, że był młodszy od Kanuta, jednak nie zachowały się żadne daty określające ramy jego życia. Syn (przypuszczalny): 46

SWERKERYDZI I ERYKIDZI (i) Holmger Nic bliższego o nim nie wiadomo, jego pochodzenie z dynastii Erykidów nie jest potwierdzone przez znane źródła. Wedle części badaczy jego synem mógł być: (a) KANUT DŁUGI (zob. s. 61). ERYK ŚWIĘTY Został zamordowany na polecenie Magnusa Henrikssona lub Karola Sverkerssona, 18 V 1159 lub 1160 r. nieopodal Starej Uppsali (Gamla Uppsala). Spoczął w tamtejszym kościele, późniejszej katedrze. Po przeniesieniu w 1273 r. stolicy arcybiskupstwa do Östra Aros (przemianowanego na Uppsalę) szczątki króla złożono w nowopowstałej katedrze; znajdująca się tam szkatuła-relikwiarz zawiera kości mężczyzny ze śladami cięcia na karku, co potwierdza legendę mówiącą o odrąbanej głowie króla. Otoczony wkrótce po śmierci nimbem świętości, jest Eryk patronem Sztokholmu i choć nigdy nie został formalnie kanonizowany, jego święto obchodzone jest 18 V zarówno przez Kościół Protestancki jak i Katolicki. Tron zajął Magnus Henriksen (szw. Henriksson), książę duński, po kądzieli prawnuk króla Inge I Starszego. MAGNUS HENRIKSSON O J C I E C: Henryk Svendsen Był on synem Swena, jednego z bastardów Swena II Estrydsena, króla Danii. Przyrodzonemu kalectwu zawdzięczał przydomek Kulawego oraz odsunięcie od sukcesji duńskiego tronu. W 1131 r. uczestniczył w mordzie dokonanym na Kanucie Lawardzie, księciu Szlezwiku, synu króla Danii Eryka I. Poległ 4 VI 1134 r. w toku bitwy pod Fotevik (Skania), walcząc u boku króla duńskiego Nielsa Starego (zob. s. 37 w biogr. Magnusa Silnego) przeciwko przyrodniemu bratu Kanuta, Erykowi (II) Pamiętnemu. 47

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI Jego żoną została poślubiona zapewne ok. 1120/25 r. księżniczka szwedzka Ingryda. M A T K A: Ingryda Ragnwaldsdotter Jej ojcem był książę Ragnwald, jedyny syn Inge I Starszego (zob. s. 32 w jego biogr.). Urodziła się przypuszczalnie ok. 1100/10 r. Ok. 1130 r. uciekła od męża wraz z kochankiem, wkrótce jednak została siłą odprowadzona do Henryka. Po jego śmierci poślubiła, zapewne jeszcze w czerwcu 1134 r., Haralda IV zwanego Gille, króla Norwegii od 1130 r. (ur. w Irlandii ok. 1094, zamordowany w Bergen 13/14 XII 1136), bastarda króla Magnusa III Bosego, potomka Ynglingów (dynastii z Vestfold). Mieli razem syna: 1 Inge I Garbaty, król Norwegii (ur. 1130/35, zginął w bitwie 1161). Wedle Snorriego po śmierci Haralda IV w 1136 r. królowa Ingryda została żoną Ottara Birtinga wielkiego wodza z Trondheim, którego jednak zabito na północy, w mieście kupieckim. Dalej Snorri donosi, że miała ona syna z Iwarem Sneis (nic jednak nie wspominając o małżeństwie tych dwojga): 2 Orm zwany Bratem Króla (poległ wraz z synem 1184). Kolejnym mężem Ingrydy został Arne Ivarsson ze Stodreim (Stårheim) zwany Kompanem Króla (zm. po 1161), z którym miała dalsze dzieci: 3 Inge (ur. ok. 1148, zm.?). 4 Niels (Mikołaj), biskup Oslo (ur. ok 1150, zm. 1225). 5 Filip z Herdla (ok. 1152, poległ 1180). 6 Małgorzata, żona Björna Buka, a następnie Szymona Kaaressona. Ingryda Ragnvaldsdotter zmarła po 1161 r. R O DZ E Ń S T WO { 1 4 } : ). 1 Ragnwald Snorri Sturlasson wymienia Magnusa i Ragnwalda jako synów królowej Ingerdy i Henryka Svenssona. Ragnwald był jarlem w Östergötlandzie. Poległ u boku Magnusa w 1161 r. pod Örebro i spoczął wraz z nim w opactwie cysterskim Vreta nieopodal Linköping (Östergötland). 2 Kanut Saxo Gramatyk odnotowuje, że próbował on uzurpować tron Szlezwiku (Sønderjylland); miało to miejsce zapewne w 1150/51 r. W 1157 r. został księciem całej Jutlandii (Jylland). Zmarł 12 III 1162 r. i spoczął w opactwie cysterskim w duńskim Løgum. 3 Buris Snorri Sturlasson określa Buriza Heinreksona bratem króla norweskiego Inge I Garbatego (zob. powyżej). Być może urodził się w 1130 r. Książę Szlezwiku od 1162 r. W 1167 r. z rozkazu króla duńskiego Wal- 48

SWERKERYDZI I ERYKIDZI demara I został aresztowany pod zarzutem zdrady i wtrącony do lochu, gdzie go oślepiono i wykastrowano. Zmarł wskutek odniesionych okaleczeń lub został zamordowany w swoim więzieniu, zapewne jeszcze w tym samym roku. Zapewne w 1166 r. jego żoną została: Hrabianka Winzenburga Jej imię nie jest znane. Annales Stadenses autorstwa mnicha Alberta ze Stade (połowa XIII w.) wzmiankują trzy córki Hermana II, hrabiego Winzenburga i margrabiego Miśni ( Hermanno de Winceburg ), oraz jego drugiej żony Lutgardy, byłej królowej Danii (rozwiedzionej z Erykiem III Jagnię), córki margrabiego Marchii Północnej Rudolfa I, zaznaczając, że druga w kolejności poślubiła Magnusa Burtziusa księcia Danii, ale została odesłana do Saksonii w nieznanych okolicznościach, z odciętym nosem. Nie wiadomo czy z małżeństwa tego przyszły na świat dzieci. 4 (?) Jan Jarl w Östergötlandzie od ok. 1156 r. Zmarł przed 1161 r. i został pochowany w opactwie cysterskim Vreta koło Linköping (Östergötland). MAGNUS HENRIKSSON Znany jest także pod duńską wersją swojego patronimiku: Henriksen. Urodził się zapewne w latach 30. XII w. Po śmierci króla Szwecji Swerkera I, którego nakazał zgładzić w 1156 r., został wybrany królem Östergötlandu, natomiast po zamordowaniu Eryka Jedvardssona (Świętego) w maju 1159 lub 1160 r. opanował większą część szwedzkich prowincji po czym ogłosił się królem Szwecji, ubiegając w tym Karola Sverkerssona. Żoną Magnusa Henrikssona została po 1137 r.: Brygida Była ona córką Haralda IV zwanego Gille, króla Norwegii z dynastii Ynglingów (dom z Vestfold), oraz jednej z jego nałożnic (wedle Europäische Stammtafeln matką Brygidy była żona Haralda IV, Ingryda, co jest jednak nieprawdopodobne, zważywszy, że ta ostatnia była jednocześnie matką Magnusa Henrikssona). Jej pierwszym mężem był Karol Sunansson, jarl Västergötlandu (zm. po 1137), syn Sune Ivarssona, możnego szwedzkiego, i Astrid, córki Ogmunda Ormssona; nie mieli dzieci. Po śmierci króla Magnusa, z którym także nie dochowała się potomstwa, w 1161 r. wyszła ona za mąż za Birgera Brosę z rodu Folkungów, jarla w Szwecji od 1174 r. (zm. 9 I 1202), syna Benedykta (Bengta) Folkessona zwanego Snivel (zob. Tablica I, s. 66). Ich dziećmi byli: 1 Filip (poległ pod Akerhus 1200); być może pozostawił córkę. 49

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI 2 Kanut, jarl w Szwecji (poległ pod Lena 1208); z nieznaną małżonką (być może córką króla Kanuta Erikssona) pozostawił dwoje dzieci (por. Tablica I), m.in. Magnusa Broka, którego żoną mogła zostać alternatywnie wspomniana wyżej córka Kanuta Erikssona (zob. s. 53 w jego biogr.). 3 Ingegerda, druga żona króla Swerkera II Młodszego (dalsze szczegóły zob. s. 57 w jego biogr.). 4 Folke, jarl w Szwecji (poległ pod Gestilren 1210); z nieznaną żoną miał liczne potomstwo (zob. Tablica I, s. 66), m.in. jarla Sune, męża szwedzkiej księżniczki Heleny (zob. s. 56 w biogr. Swerkera II) oraz być może KANUTA DŁUGIEGO (zob. s. 61). 5 Magnus. 6 7 Krystyna oraz Małgorzata. Po owdowieniu Brygida osiadła w opactwie cysterskim w Riseberga koło Malmö (Skania), gdzie została mniszką. Zmarła 22 X (rok nieznany) w swoim klasztorze i tam najpewniej spoczęła. MAGNUS HENRIKSSON Zginął w 1161 r. pod Örebro podczas bitwy z wojskami Karola Sverkerssona. Ciała króla i jego brata Ragnwalda, poległego w trakcie tej samej bitwy, pochowano w opactwie cysterskim Vreta nieopodal Linköping (Östergötland). Tron szwedzki objął Karol Sverkersson. KAROL I SVERKERSSON O J C I E C: Swerker I Starszy (zob. s. 43). M A T K A: Ulfhilda Haakonsdotter (zob. s. 43 w biogr. Swerkera I). R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 43 w biogr. Swerkera I. KAROL I SVERKERSSON Urodził się zapewne ok. 1130 r. W niektórych opracowaniach występuje z liczbą porządkową VII, choć jest pierwszym historycznym 50

SWERKERYDZI I ERYKIDZI władcą Szwecji noszącym imię Karola (poprzednich sześciu władców o tym imieniu pojawia się dopiero w pracach Jana Magnussona, XVI-wiecznego arcybiskupa i historyka). Po śmierci króla Swerkera I w 1156 r. na tron Szwecji wstąpił Eryk Jedvardsson (Święty), podczas gdy Karolowi udało się utrzymać jedynie w Östergötlandzie. Nie zdołał także przeszkodzić Magnusowi Henrikssonowi w objęciu władzy po śmierci Eryka w 1159 lub 1160 r. W 1161 r. pokonał jednak Magnusa pod Örebro i sam zasiadł na szwedzkim tronie. Żoną Karola I Sverkerssona została w 1163 r.: Krystyna Była ona córką Stiga Tokesena zwanego Białą Skórą (Hvitaleder lub Hvide), możnego ze Skanii, i Małgorzaty, córki Kanuta Lawarda, księcia Szlezwiku i króla Obodrytów, oraz Ingeborgi, księżniczki ruskiej, wnuczki króla szwedzkiego Inge I (zob. s. 30 w jego biogr.). Zmarła przed 1167 r. Potomstwo {1 2}: 1 SWERKER II MŁODSZY (zob. s. 55). 2 (?) Córka Być może tożsama z żoną Henryka Borwina (Borzywoja) II, pana na Meklemburgu i Rostoce, zapewne noszącą imię Krystyny (szczegóły zob. s. 56 w biogr. Swerkera II Młodszego). KAROL I SVERKERSSON Został zamordowany przez stronników Kanuta Erikssona 12 IV 1166 lub 1167 r. w zamku na wyspie Visingsö na jeziorze Wettern (południowa Szwecja) i spoczął w opactwie cysterskim w Alvastra (Östergötland). Po śmierci Karola władzę objął jego przyrodni brat lub bratanek Kol, który zdołał opanować większą część szwedzkich prowincji. 51

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI KOL (SVERKERSSON JONSSON) O J C I E C: Swerker I Starszy lub Jan Sverkersson (zob. s. 43). M A T K A: Ulfhilda Haakonsdotter lub nieznana bliżej żona Jana (zob. s. 43 w biogr. Swerkera I). R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 43 w biogr. Swerkera I. KOL (SVERKERSSON JONSSON) Wedle różnych hipotez był albo bratem, albo bratankiem Karola I Sverkerssona, po którego śmierci w 1166 lub 1167 r. zdołał opanować większość szwedzkich prowincji; przypuszczalnie współrządził wraz ze swoim bratem lub stryjem Bolesławem (zob. s. 44). Został zamordowany zapewne ok. 1172/73 r. przez zwolenników Kanuta Erikssona (zob. biogr. następny) lub też zginął w bitwie przeciwko niemu. Nie wiadomo, czy się ożenił i czy pozostawił po sobie potomstwo. Miejsce jego pochówku nie jest znane. KANUT ERIKSSON O J C I E C: Eryk Święty (zob. s. 45). M A T K A: Krystyna Björnsdotter (zob. s. 46 w biogr. Eryka Swiętego). R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 46 w biogr. Eryka Świętego. KANUT ERIKSSON Urodził się zapewne przed 1150 r. Ok. 1172/73 r. doprowadził do obalenia rządów króla Kola (zob. s. 53), którego nakazał zamordo- 52

SWERKERYDZI I ERYKIDZI wać lub pokonał w bitwie (opracowania nie są w tym miejscu zgodne), po czym został wybrany królem Szwecji Żoną Kanuta Erikssona została w 1145/50 r.: Nieznana bliżej szlachcianka Jej filiacja nie została przekazana przez źródła; część badaczy wywodzi ją z rodu Folkungów jako córkę Benedykta (Bengta) Folkessona zwanego Snivel (por. Tablica I, s. 66), zaś według innych autorów mogła być córką księcia Jana Sverkerssona imieniem Cecylia (zob. s. 44 w biogr. Swerkera I Starszego). Szwedzki historyk M. Sjöström podaje natomiast, że wywodziła się ze szwedzkiego możnowładztwa i miała brata imieniem Kanut. Potomstwo {1 6}: 1 Jan Urodził się zapewne ok. 1160/80 r. Po śmierci ojca i objęciu władzy przez Swerkera II wraz z braćmi przebywał na królewskim dworze. Ok. 1203 r. synowie Kanuta wystąpili z roszczeniami do tronu, przez co zostali wygnani do Norwegii. Powrócili do Szwecji w 1205 r., jednak (15) XI tego roku zginęli podczas najazdu wojsk Swerkera na siedzibę Erykidów w Älgarås (Västergötland); ocalał jedynie Eryk. 2 Joar Na świat przyszedł przypuszczalnie ok. 1160/80 r., a zginął w listopadzie 1205 r. podczas najazdu Swerkera II na Älgarås. 3 Kanut Urodził się zapewne ok. 1160/80 r. a zginął w listopadzie 1205 r. podczas najazdu wojsk Swerkera II na Älgarås. 4 ERYK KNUTSSON (zob. s. 58). 5 (?) Córka Urodziła się zapewne ok. 1170/80 r. Mogła nosić imię Katarzyny albo Sygrydy; jej przynależność do potomstwa króla Kanuta Erikssona nie jest potwierdzona źródłowo i jest kwestionowana przez część badaczy. Jej pierwszym mężem był Piotr (Larsson), z którym dochowała się syna: 1 Lars, lagman w Östergötlandzie; w 1244 lub 1245 r. uprowadził z opactwa Vreta, a następnie poślubił nieznaną z imienia córkę jarla Sune Folkessona z rodu Folkungów i księżniczki szwedzkiej Heleny (zob. s. 56 w biogr. króla Swerkera II Młodszego). Drugim mężem księżniczki został przypuszczalnie Magnus zwany Broka (zm. po 1230), syn Kanuta Birgerssona, jarla szwedzkiego 53

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI z rodu Folkungów (zob. s. 50 w biogr. króla Magnusa Henrikssona oraz Tablica I, s. 66). Miała z nim syna: 2 Kanut, lagman Västergötlandu (zamordowany 1251). Wedle części opracowań mężem nieznanej z imienia córki Kanuta Erikssona nie był Magnus Broka, a jego ojciec, jarl Kanut Birgersson (poległ pod Lena 31 I 1208), syn Birgera zwanego Brosa, jarla w Szwecji, oraz księżniczki norweskiej Brygidy (wdowy po królu Magnusie Henrikssonie, zob. s. 50 w jego biogr., a także Tablica I, s. 66), z którym miała ona potomstwo: 2 Magnus Broka (szczegóły powyżej). 3 Cecylia, małżonka Filipa Birgerssona z rodu Aspenäs (zm. po 1279). Data śmierci córki Kanuta Erikssona nie jest znana. 6 (?) Córka (imię nieznane) Małżonka Henryka Borwina (Borzywoja) II, pana na Meklemburgu i Rostoce, nosząca być może imię Krystyny, była wedle jednej z hipotez córką Kanuta Erikssona. Najprawdopodobniej jednak jej ojcem był król Swerker II Młodszy (szczegóły zob. s. 56 w jego biogr.). KANUT ERIKSSON Zmarł śmiercią naturalną jesienią (lub też wiosną, być może 8 IV) 1195 lub 1196 r. na zamku w Eriksbergu (Västergötland) i został pochowany w ufundowanym przez swojego ojca opactwie cysterskim w Varnhem (Västergötland). Jego następcą został obwołany jedyny syn Karola Sverkerssona Swerker. 54

SWERKERYDZI I ERYKIDZI SWERKER II MŁODSZY O J C I E C: Karol I Sverkersson (zob. s. 50). M A T K A: Krystyna Stigsdotter (zob. s. 51 w biogr. Karola I Sverkerssona). R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 51 w biogr. Karola I Sverkerssona. SWERKER II MŁODSZY Na świat przyszedł zapewne ok. 1165 r. Od śmierci ojca (1166 lub 1167) przebywał na dworze duńskim. Powrócił dopiero po śmierci Kanuta Erikssona jesienią (lub wiosną) 1195 lub 1196 r. i został jednogłośnie wybrany królem Szwecji. W 1205 r. jego wojska najechały siedzibę rodową Erykidów w Älgarås; podczas walki zginęli wszyscy poza Erykiem Knutssonem synowie zmarłego (por. s. 53). Pierwszą żoną Swerkera II została poślubiona przed 1190 r.: Benedykta (Bengta) Była córką możnego duńskiego Ebbe Suensena (Galena) z Knardrup (wyspa Zelandia). Zmarła przed 1201 r. (data narodzin Jana, syna Swerkera II z drugiego małżeństwa). Potomstwo {1 3}: 1 Karol Norweska Sverris Saga (XII/XIII w.) wzmiankuje ślub Ingibiorgi córki króla Sverri oraz Karola syna króla Sorkvi. Urodzony zapewne ok. 1170/80 r., został zamordowany w 1198 r. w górach nieopodal Nidaros (Trondheim). Żoną Karola została zapewne w latach 90. XII w.: Ingeborga Była córką Swerrego Sigurdssona zwanego Księdzem, króla Norwegii, podającego się za potomka dynastii Ynglingów (z Vestfold) (męża księżniczki Małgorzaty, zob. s. 46 w biogr. Eryka Świętego), oraz jego nałożnicy Astrydy, córki Roe, biskupa Kirkjubøur (Wyspy Owcze). Urodziła się na Wyspach Owczych zapewne w 1170/75 r., lecz data jej śmierci nie jest znana. Nic nie wiadomo o jej ewentualnych potomkach z Karolem. 55

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI 2 Helena W przywileju datowanym na 1237 r. jest mowa o małżeństwie S. [une] Fulconis ducis filius i E.[lena] Suerchonis Regis filia. Stąd wiadomo, że krótko przed tą datą córka Swerkera II imieniem Helena (Elena), poślubiła Sune, jarla w Szwecji (zm. 1247), syna Folke Birgerssona z rodu Folkungów (zob. s. 50 w biogr. Magnusa Henrikssona oraz Tablica I, s. 66). Wiadomo także, że początkowo była ona mniszką w opactwie cysterkim Vreta koło Linköping (Östergötland), skąd została uprowadzona przez Sune Folkessona. Z małżeństwa tego przyszły na świat trzy córki: 1 Katarzyna, żona króla Eryka Erikssona (zob. s. 62). 2 Benedykta (Bengta) (zm. 1261 lub później); zapewne w 1250 r. poślubiła Światopełka Knutssona, pana na Viby oraz justycjariusza Östergötlandu (ur. ok. 1230, zm. 1310), syna Kanuta Valdemarssona, króla Estonii i księcia Lollandii (bastarda króla duńskiego Waldemara II), i miała z nim potomstwo. 3 Córka (imię nieznane); w 1244/45 r. została porwana z opactwa Vreta i poślubiona przez Larsa Peterssona, lagmana w Östergötlandzie (zob. 53 w biogr. króla Kanuta Erikssona). Helena Sverkerdotter zmarła po 1240 r. 3 (?) Córka (imię nieznane) Być może nosiła imię Krystyny. Jej przynależność do potomstwa Swerkera II nie jest potwierdzona przez źródła. Mogła alternatywnie być córką Kanuta Erikssona (zob. s. 52), lecz wydaje się to mało prawdopodobne, biorąc pod uwagę fakt, że jej syn Henryk Borwin (Borzywoj) III (zob. s. 57) ożenił się z Zofią, zapewne córką króla Eryka Knutssona, a więc wnuczką Kanuta (hipoteza ta nabiera realności, jeśli przyjąć, że wspomniana Zofia była księżniczką duńską, por. s. 59 w biogr. króla Eryka); wedle innej hipotezy jej ojcem był Karol I Sverkersson (zob. s. 50), jednak założenie to należy raczej odrzucić ze względów chronologicznych, gdyż najstarszy syn nieznanej z imienia księżniczki szwedzkiej przyszedł na świat ok. 1211 r., a ona sama jako córka króla Karola musiałaby urodzić się najpóźniej w 1167/68 r. Mężem interesującej nas księżniczki został Henryk Borwin (Borzywoj) II, pan (książę) na Meklemburgu (udział w rządach od 1217 r.) oraz pan na Rostoce od 1219 r. (ur. zapewne ok. 1150, zm. 5 VI 1226), syn Henryka Borwina I i jego żony Matyldy, naturalnej córki Henryka XII Lwa, księcia saskiego i bawarskiego. Mieli razem następujące potomstwo: 56

SWERKERYDZI I ERYKIDZI 1 Jan I Teolog, pan (później książę) na Meklemburgu, pan na Rostoce i Wismarze (ur. ok. 1211, zm. 1264); ok. 1230 r. poślubił Lutgardę (zm. 1267), córkę Poppona VII, hrabiego na Hennebergu, i miał z nią potomstwo. 2 Małgorzata (zm. ok./po 1267); w 1230 r. wyszła za mąż Guncelina (Günzela) III, hrabiego Szwerynu (Zwierzyn, Schwerin) (poległ 1247), i miała z nim liczne potomstwo. 3 Mikołaj I, pan na Rostoce, Meklemburgu, Werle (Orlach) oraz Güstrowie (zm. 1277); zapewne w 1231 r. (przed 1233 r.) poślubił Juttę (ur. ok. 1215/20?, zm. po 1277), córkę Henryka I, księcia Anhaltu, i miał z nią potomstwo. 4 Matylda (Mechtylda) (zm. 1270); w 1229 r. wyszła za mąż za Sambora II, księcia lubiszewsko-tczewskiego (ur. ok. 1205/07, zm. 1279), i miała z nim potomstwo. 5 Henryk Borwin III, książę na Rostoce, pan na Meklemburgu (zm. przed 1277 lub w 1278); w 1237 r. poślubił Zofię, zapewne córkę Eryka Knutssona, i miał z nią potomstwo (dalsze szczegóły zob. s. 59 w jego biogr.). 6 Przybysław I, pan na Meklemburgu, Parchimiu, Richenbergu i na Wolinie (zm. po 1270, być może w 1272); ok. 1250 r. poślubił on nieznaną z imienia córkę Ryszarda z Friesack, z którą miał dwoje dzieci. Być może po śmierci pierwszej żony ożenił się po raz drugi z nieznaną bliżej kobietą. Od 1248 r. wdowa po Henryku Borwinie była pustelnicą w Satow. Zmarła po 20 V 1248 r. (w swoim eremie?). Drugą żoną Swerkera II została zapewne ok. 1200 r.: Ingegerda Była córką Birgera zwanego Brosa, jarla szwedzkiego z rodu Folkungów (zob. s. 49 i 50 w biogr. Magnusa Henrikssona). Urodziła się przypuszczalnie ok. 1165 r. i przeżyła swojego męża (zm. 1210), jednak dokładniejsza data jej śmierci nie jest znana. Syn: 1 JAN I SVERKERSSON (zob. s. 60). SWERKER II MŁODSZY W 1208 r. został usunięty z tronu przez młodego Eryka Knutssona, który pokonał go w bitwie pod Lena (Västergötland). Poległ 17 VII 1210 r. pod Gestilren (Västergötland) w toku bitwy z wojskami Eryka. Zwłoki króla spoczęły u boku jego ojca w opactwie cysterskim w Alvastra (Östergötland), nekropolii dynastii Swerkerydów. 57

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI ERYK KNUTSSON O J C I E C: Kanut Eriksson (zob. s. 52). M A T K A: Nieznana szlachcianka (zob. s. 53 w biogr. Kanuta Erikssona). R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 53 w biogr. Kanuta Erikssona. ERYK KNUTSSON Urodził się zapewne ok. 1180 r. (na zamku w Eriksbergu?) i od śmierci ojca jesienią (lub wiosną) 1195/96 r. przebywał wraz z braćmi na dworze Swerkera II. Ok. 1203 r. książęta podjęli ojcowskie roszczenia do tronu, przez co wygnano ich do Norwegii. W 1205 r. powrócili do kraju, a w listopadzie (15 XI?) tego roku Eryk jako jedyny spośród synów Kanuta Erikssona uniknął masakry w siedzibie rodowej w Älgarås (por. s. 53). W 1208 r. pokonał Swerkera II pod Lena (Västergötland) i został wybrany królem Szwecji, a w listopadzie 1210 r. w katedrze w Starej Uppsali (Gamla Uppsala) został koronowany przez arcybiskupa Waleriusza była to pierwsza koronacja szwedzkiego monarchy (nie uznana przez papieża). Żoną Eryka Knutssona została w (ok.) 1210 r.: Ryksa Była ona córką Waldemara I Wielkiego, króla Danii z dynastii Estrydsenów, syna księżniczki ruskiej Ingeborgi (zob. s. 30 w biogr. Inge I Starszego), i jego żony Zofii, księżniczki ruskiej, zapewne córki Włodzimierza (Wołodara) Glebowicza, księcia gorodeńskiego (zob. s. 38 w biogr. Magnusa Silnego). Urodziła się przypuszczalnie ok. 1180 r. Po śmierci męża i zajęciu tronu szwedzkiego przez Jana I (1216) wraz z dziećmi schroniła się w rodzinnej Danii, gdzie zmarła 8 V 1220 r. Pochowano ją w kościele NMP (obecnie św. Benedykta, Bendt Kirke) w Ringsted na wyspie Zelandia (Dania). Potomstwo {1 5}: 1 (?) Zofia Jej przynależność do potomstwa Eryka Knutssona nie została dotąd źródłowo potwierdzona. Według Dworzaczka była ona 58

SWERKERYDZI I ERYKIDZI córką Waldemara (III), współregenta Danii w latach 1218 23 oraz 1226 31, syna króla duńskiego Waldemara II. Przed 15 II 1237 r. poślubiła Henryka Borwina (Borzywoja) III, księcia na Rostoce od 1222 r. oraz pana na Meklemburgu od 1227 r. (zm. po 2 XII 1277), którego ojcem był Henryk Borwin (Borzywoj) II, pan na Meklemburgu i Rostoce, a matką Krystyna, domniemana córka Swerkera II Młodszego (zob. s. 56 w jego biogr.). Henryk Borwin III i jego żona dochowali się następującego potomstwa: 1 Jan, współregent ojca na Rostoce (zm. przed lutym 1268). 2 Waldemar, współregent ojca na Rostoce (zm. 1282); zapewne przed 1272 r. poślubił Agnieszkę (zm. 1286/87?), córkę Jana I, hrabiego holsztyńskiego na Kilonii, i miał z nią potomstwo. 3 Henryk (zm. młodo). 4 Eryk (zm. młodo). Zofia zmarła przed 24 IV 1241 r. i została być może pochowana w klasztorze cysterskim w Doberanie. 2 (?) Marianna Jej przynależność do potomstwa króla Kanuta Erikssona nie jest potwierdzona przez znane źródła, niemniej według badacza genealogii Gryfitów E. Rymara jest to dość prawdopodobne. Urodziła się zapewne ok. 1215 r., a pod koniec 1238 r. lub też ok. marca 1242 r. wyszła za Barnima I Dobrego, księcia pomorskiego na Uznamiu i Szczecinie od 1220 (1233) r., na całym Pomorzu Zachodnim od 1264 r. (ur. ok. 1210, zm. Dąbie koło Szczecina 13/14 XI 1278), syna Bogusława II, księcia uznamsko-szczecińskiego z dynastii Gryfitów, oraz jego żony Mirosławy, córki Mściwoja I, księcia Pomorza Gdańskiego. Mieli razem córkę: 1 Anastazja (ur. 1239/45, zm. 1317); najpóźniej w 1260 r. poślubiła Henryka I Pielgrzyma, pana meklemburskiego na Wismarze (ur. zapewne 1230, zm. 1302), i miała z nim potomstwo. Marianna zmarła przed 27 VI (data pogrzebu) 1252 r. i została pochowana w klasztorze cysterek w Szczecinie. 3 (?) Helena Być może jest identyczna z małżonką Kanuta Długiego (szczegóły zob. s. 61 w jego biogr.). 4 Ingeborga Małżonka jarla Birgera z rodu Folkungów i matka WALDEMARA BIRGERSSONA (szczegóły zob. s. 68 w jego biogr.). 5 ERYK ERIKSSON (zob. s. 62). 59

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI ERYK KNUTSSON Zmarł nagle, na skutek gorączki, 10 IV 1216 r. w zamku Näs na wyspie Visingsö (południowa Szwecja) i został pochowany u boku ojca w opactwie cystersów w Varnhem (Västergötland), stanowiącym nekropolię Erykidów. Jego następcą na szwedzkim tronie został wybrany Jan, jedyny żyjący syn Swerkera II. JAN I SVERKERSSON O J C I E C: Swerker II Młodszy (zob. s. 55). M A T K A: Ingegerda Birgersdotter (zob. s. 57 w biogr. Swerkera II). R O DZ E Ń S T WO: przyrodnie (zob. s. 56 w biogr. Swerkera II). JAN I SVERKERSSON Zwany Dziecię, urodził się w 1201 r. Po śmierci Eryka Knutssona wiosną 1216 r. został wyniesiony na tron Szwecji. Koronacja miała miejsce ok. 1219 r. w katedrze w Linköping (Östergötland), a dokonał jej arcybiskup Uppsali Waleriusz. Zmarł nagle 10 III 1222 r. w zamku Näs na wyspie Visingsö (jezioro Wetter, południowa Szwecja) i został pochowany u boku przodków w opactwie cysterskim w Alvastra (Östergötland). Nie był żonaty i nie pozostawił potomków; na nim wygasła dynastia Swerkerydów. Królem Szwecji wybrano jego sześcioletniego kuzyna, Eryka Erikssona (zob. s. 62), który jednak w 1229 r. został pozbawiony tronu przez regenta Kanuta Długiego. 60

SWERKERYDZI I ERYKIDZI KANUT DŁUGI O J C I E C: Holmger Filipsson (?) (zob. s. 47 w biogr. Eryka Świętego). M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: nieznane. KANUT DŁUGI Według duńskiego badacza J.P.F. Kønigsfeldta najprawdopodobniej był synem księcia Holmgera Filipssona, wnuka Eryka Świętego, niemniej istnieją także hipotezy wywodzące go z rodu Folkungów i czyniące synem jarla Folke Birgerssona (zob. s. 50 i Tablica I, s. 66). Po wstąpieniu na szwedzki tron Eryka Erikssona (marzec 1222) objął przy nim urząd regenta. W 1229 r. stanął na czele opozycji antykrólewskiej, 28 XI pokonał pod Olustra wojska Eryka, który zbiegł do Danii, po czym sam został wybrany królem. Żoną Kanuta Długiego została (data zaślubin nieznana): Helena Jej filiacja nie jest znana. Przypuszcza się, że jej ojcem był szlachcic Piotr Strangensen (Ulfeldt), mogła także być córką Eryka Knutssona (zob. s. 60 w jego biogr.) lub wywodzić się z rodu Folkungów jako córka Folke Birgerssona (co z kolei wyklucza ojcostwo jarla Folke względem samego Kanuta). W znanych źródłach nie zachowały się żadne daty z jej życia. Potomstwo {1 2}: 1 Holmger Urodził się zapewne ok. 1210 r. Po śmierci ojca w 1234 r. był bliski objęcia tronu szwedzkiego, przegrał jednak rywalizację z Erykiem Erikssonem. Prawdopodobnie przez następnych trzynaście lat władał w prowincji Gästrikland. W 1247/48 r. został pojmany przez jarla Birgera (ojca przyszłego króla Waldemara Birgerssona) i po krótkim procesie stracony. Spoczął u boku ojca w opactwie Sko w Håbo nieopodal Uppsali. Źródła nie wspominają nic o jego ewentualnej żonie oraz potomstwie. 61

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI 2 Filip Wspólnie z bratem występował przeciwko władzy jarla Birgera, z rozkazu którego został pojmany i stracony w 1251 r. Nie wiadomo, czy się ożenił i czy pozostawił potomstwo. KANUT DŁUGI Zginął podczas bitwy z wojskami Eryka Erikssona w 1234 r. pod Sparsätra i został pochowany w opactwie Sko w Håbo koło Uppsali. Do władzy powrócił Eryk Eriksson. ERYK ERIKSSON O J C I E C: Eryk Knutsson (zob. s. 58). M A T K A: Ryksa Valdemarsdotter (zob. s. 58 w biogr. Eryka Knutssona). R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 59 w biogr. Eryka Knutssona. ERYK ERIKSSON Na kartach Kronik Eryka (początek XIV w.) pojawia się z przydomkiem Sepleniący i Chromy (szw. läspe och halte). Urodził się jako pogrobowiec w 1216 r. Po śmierci Jana I w marcu 1222 r. został wybrany królem Szwecji i koronowany 31 VII 1224 r. w katedrze w Strängnäs (Södermanland) przez arcybiskupa Uppsali Olafa (Olausa) Basatömera. Z uwagi na nieletniość pozostawał pod regencją swojego kuzyna Kanuta Długiego, który w 1229 r. stanął na czele powstania przeciw królowi, zwyciężył go pod Olustra i sam objął tron (zob. s. 61); pokonany Eryk zbiegł do rodziny matki w Danii. W 1234 r. powrócił do kraju i odebrał koronę Kanutowi, który poległ w bitwie pod Sparsätra. Następnie został przypuszczalnie powtórnie ukoronowany, zapewne w starym kościele w Eriksbergu na wyspie Hisingen. Żoną Eryka Erikssona została w 1243 lub 1244 r. w Fryisäng koło Uppsali: 62

SWERKERYDZI I ERYKIDZI Katarzyna Była córką Sune Folkessona z rodu Folkungów, jarla w Szwecji, oraz księżniczki szwedzkiej Heleny (zob. s. 56 w biogr. Swerkera II Młodszego). Urodziła się zapewne ok. 1215 r. Po śmierci króla, z którym nie dochowała się dzieci, osiadła w klasztorze w Gudhem (Västergötland), gdzie objęła wkrótce godność przeoryszy. Zmarła w 1252 r. w Gudhem i tam także została pochowana. ERYK ERIKSSON Zmarł 2 II 1250 r. i spoczął w opactwie cysterskim w Varnhem (Västergötland). Na nim wygasła w linii męskiej dynastia Erykidów. Na szwedzkim tronie został osadzony dziesięcioletni siostrzeniec zmarłego, Waldemar Birgersson, początkując trwające ponad stulecie panowanie Folkungów. 63

KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI 64