I. PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI

Transkrypt

1 I. PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI 1. YNGLINGOWIE DOM Z MUNSÖ RING (S. 11) EMUND RINGSSON (S. 12) ERYK RINGSSON (S. 13) EMUND ERIKSSON (S. 14) BJÖRN STARY (S. 14) OLAF ERIKSSON (S. 16) STYRBJÖRN MOCNY (S. 17) ERYK ZWYCIĘSKI (S. 18) OLAF SKOTKÖNUNG (S. 20) ANUND JAKUB (S. 23) EMUND STARY (S. 24) 2. DYNASTIA STENKILA STENKIL (S. 26) HALSTEN STENKILSSON (S. 27) ANUND GÅRDSKE (S. 28) HAAKON RYŻY (S. 29) INGE I STARSZY (S. 29) SWEN BLOT (S. 33) FILIP HALSTENSSON (S. 34) INGE II MŁODSZY (S. 35) RAGNWALD KNAPHÖVDE (S. 36) MAGNUS SILNY (S. 37) 9

2 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI 10

3 1. YNGLINGOWIE DOM Z MUNSÖ RING R O DZ I C E: nieznani Niewiele wiadomo o związkach rodzinnych władców szwedzkich do Eryka Zwycięskiego, kroniki wykazują w tym miejscu spore rozbieżności. Wedle Heimskringla Snorri Sturlassona z XIII w. oraz także XIII-wiecznej Hervarar saga ok Heiðreks poprzednikami króla Eryka (zob. s. 20) byli: Björn Żelaznoboki, Eryk Björnsson, Eryk Raefilsson, Emund (Önund), król południowej części kraju Swewów, którego synem był Eryk Emundsson (zm. 880/ 85), zdobywca Västergötlandu, ojciec Björna Erikssona zwanego Starym (zob. s. 14) ojca Eryka Zwycięskiego. Na kronice Snorri Sturlassona oparli swoje genealogiczne rekonstrukcje liczni późniejsi historycy. Zupełnie inny rodowód wczesnośredniowiecznych królów Szwecji ukazał natomiast żyjący w drugiej połowie XI w. kronikarz Adam z Bremy. Wedle jego Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum wspólnym przodkiem pierwszych władców szwedzkich był król Ring, którego bezpośrednimi poprzednikami byli Anund (Emund), Bern (Björn) oraz Olaf. Pomimo, że Adam Bremeński często przeinaczał niewygodne dla niego fakty, jemu właśnie wypada przyznać pierwszeństwo, jako że pisał dwa wieki przed Sturlassonem, a informacje czerpał bezpośrednio od króla duńskiego Swena II Estrydsena, bliskiego krewnego szwedzkiej rodziny królewskiej. RING Adam z Bremy wzmiankuje go wraz z synami (H)erykiem oraz E(d)- mundem jako królów apud Sueones (Swewów) z Uppsali. Jakkolwiek w jego kronice brak daty przy wspomnianym wpisie, jest on poprzedzony wzmianką odnoszącą się do r

4 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI Ring pozostawił dwóch synów: 1 EMUND RINGSSON (zob. s. 12). 2 ERYK RINGSSON (zob. s. 13). RING Zmarł zapewne ok. połowy X w., po czym rządy nad królestwem Swewów z Uppsali objęli jego dwaj synowie, przypuszczalnie panujący wspólnie. EMUND RINGSSON O J C I E C: Ring (zob. s. 11). M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: Eryk Ringsson (zob. s. 13). EMUND RINGSSON W niektórych opracowaniach (Genealogia W. Dworzaczka) figuruje pod imieniem Edmunda. Wzmiankowany przez Adama Bremeńskiego (Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum) jako syn króla Ringa i brat Eryka Ringssona (wzajemne starszeństwo braci nie jest ustalone). Panował w królestwie Swewów z Uppsali przypuszczalnie w pierwszej połowie X w. (między 936 a 983 r.), zapewne wraz ze swoim bratem. Data śmierci Emunda Ringssona nie jest znana. Nic też nie wiadomo o jego żonie i dzieciach. 12

5 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI ERYK RINGSSON O J C I E C: Ring (zob. s. 11). M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: Emund Ringsson (zob. s. 12). ERYK RINGSSON Wzmiankowany przez Adama z Bremy jako syn Ringa i brat Emunda (por. biogr. poprzedni). Panował w królestwie Swewów z Uppsali zapewne w pierwszej połowie X w. (między 936 a 983 r.), niewykluczone, że przynajmniej początkowo wespół z bratem (ich wzajemne starszeństwo nie zostało ustalone). Pozostawił trzech synów: 1 EMUND ERIKSSON (zob. s. 14). 2 BJÖRN STARY (zob. s. 14). 3 OLAF ERIKSSON (zob. s. 16). ERYK RINGSSON Zmarł w bliżej nieokreślonym czasie w drugiej połowie X w. (zapewne w latach 70., przed 983 r.). Rządy nad jego władztwem objęli synowie. 13

6 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI EMUND ERIKSSON O J C I E C: Eryk Ringsson (zob. s. 13). M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 13 w biogr. Eryka Ringssona. EMUND ERIKSSON Adam Bremeński odnotowuje panowanie Emunda syna (H)eryka. Przy wpisie tym nie figuruje żadna data, lecz poprzedza go wpis odnoszący się do wstąpienia na tron niemiecki cesarza Ottona III, co miało miejsce w 983 r. Po śmierci ojca (zapewne lata 70. X w.) objął tron państwa Swewów ze stolicą w Uppsali i przypuszczalnie współrządził z braćmi Björnem i Olafem. Zmarł w nieokreślonym czasie w drugiej połowie X w. BJÖRN STARY O J C I E C: Eryk Ringsson (zob. s. 13). M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 13 w biogr. Eryka Ringssona. BJÖRN STARY Według kroniki Gesta Danorum Saxo Gramatyka (XIII w.), Styrbjörn Mocny (zob. s. 17) był synem króla Björna, którego identyfikuje się obecnie z bratem Emunda Erikssona. Snorri Sturlasson 14

7 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI (Heimskringla) podaje, że Björn, syn Eryka Emundssona był królem przez pięćdziesiąt lat, co jednak wydaje się przesadą. Po śmierci ojca (lata 70. X w.?) rządził w państwie Swewów, początkowo wraz z braćmi Emundem i Olafem. Björn Stary pozostawił dwoje dzieci: 1 STYRBJÖRN MOCNY (zob. s. 17). 2 Gyritha Jej istnienie poświadcza Gesta Danorum Saxo Gramatyka, który odnotowuje, że król Styrbjörn oddał swoją siostrę za mąż Haraldowi I Sinozębemu, królowi Danii od ok. 945 r. oraz Norwegii (opanowanej przez Duńczyków w latach 70.) (ur. ok. 925, zm. Wolin (wówczas Jumme) 1 XI 986/87), synowi Gorma Starego, króla północnej Jutlandii, i jego żony Thyry, być może córki Edwarda Starszego, króla Wessexu. Harald był wcześniej żonaty z nieznaną bliżej Gunhildą, z którą miał liczne potomstwo, oraz z Tove, córką Mściwoja, księcia słowiańskich Obodrytów (Wendów), zaś jego ślub księżniczką Gyrithą miał miejsce ok. 984/85 r. Nie są znane dzieci z tego małżeństwa, niemniej Gyritha mogła być matką kilkorga dzieci, uważanych dotąd za potomstwo pierwszej małżonki Sinozębego. Zmarła ona w bliżej nieokreślonym czasie po 984/85 r. U WA G A: J.P.F. Kønigsfeldt (De Nordiske Rigers Kongeslægter) czyni Gyrithę oraz Styrbjörna dziećmi Olafa Erikssona (zob. s. 16), przypisując jednocześnie Björnowi ojcostwo króla Eryka Zwycięskiego (zob. s. 18). BJÖRN STARY Zmarł w drugiej połowie X w., przypuszczalnie w latach 80. (J.P.F. Kønigsfeldt i W. Dworzaczek podają ok. 950 r., co jednak stoi w sprzeczności z zapiskami Adama z Bremy). Rządy w państwie Swewów objął jego syn Styrbjörn. 15

8 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI OLAF ERIKSSON O J C I E C: Eryk Ringsson (zob. s. 13). M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 13 w biogr. Eryka Ringssona. OLAF ERIKSSON Po śmierci ojca (zapewne lata 70. X w.) objął tron państwa Swewów ze stolicą w Uppsali i przypuszczalnie współrządził ze swoimi braćmi Emundem i Björnem. Olaf Eriksson pozostawił syna: 1 ERYK ZWYCIĘSKI (zob. s. 18). U WA G A: Według De Nordiske Rigers Kongeslægter J.P.F. Kønigsfeldta dziećmi Olafa Erikssona byli Styrbjörn Mocny oraz królowa duńska Gyritha (zob. s. 17 w biogr. Björna Starego), natomiast Eryk Zwycięski był synem króla Björna. OLAF ERIKSSON Zmarł zapewne w młodym wieku, przypuszcza się, że w połowie lat 70. X w. Władzę w państwie Swewów z Uppsali sprawował odtąd Björn Stary, którego zastąpił na tronie jego syn Styrbjörn

9 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI STYRBJÖRN MOCNY O J C I E C: Björn Stary (zob. s. 14). M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 14 w biogr. Björna Starego. STYRBJÖRN MOCNY Wedle J.P.F. Kønigsfeldta (De Nordiske Rigers Kongeslægter) Styrbjörn oraz jego siostra Gyritha, królowa Danii, byli dziećmi króla Olafa Erikssona (zob. s. 16). Po śmierci Björna Starego (przypuszczalnie lata 80. X w.) Styrbjörn objął władzę w państwie Swewów ze stolicą w Uppsali. Żoną Styrbjörna Mocnego została ok. 985 r.: Thyra Była ona córką Haralda I Sinozębego, króla Danii i Norwegii, i jego pierwszej żony Gunhildy, której pochodzenie nie jest znane. Źródłom nie są znane dzieci Styrbjörna i Thyry, aczkolwiek J.P.F. Kønigsfeldt przypuszcza, że ich synem mógł być Thorgils Sprakling (Sprakaleg), protoplasta duńskiej dynastii Estrydenów, według innych autorów syn nieznanego bliżej Urso. Po śmierci Styrbjörna Thyra wyszła za mąż za Burysława, księcia (króla) słowiańskich Obodrytów (Wendów), będąc jego drugą żoną (z nieznaną bliżej pierwszą żoną miał już kilkoro dzieci). Ich córką była zapewne: 1 Gunhilda (zm. po 1045); według niektórych źródeł jej matką była nieznana z imienia córka króla Danii Swena I Widłobrodego, co wydaje się jednak mało prawdopodobne. W 1029 r. poślubiła Haakona Erikssona, earla Worcester, regenta Norwegii z nominacji Kanuta I Wielkiego od 1028 r. (ur. ok. 997/98, utonął 1030 przed 29 VII), z którym miała potomstwo. Ok r. wyszła za mąż za Haralda Thorkilsena, jarla duńskiego (ur. po 1017, zamordowany w 1043), i miała dalsze potomstwo. Małżeństwo Thyry i Burysława zakończyło się rozwodem. Jej trzecim mężem został w 998 r. w Tønsberg Olaf I Trygwason, król Norwegii od 995 r. (ur. na Orkadach ok. 968, utonął nieopodal wyspy Rugia 9 17

10 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI IX 1000), syn Trygwego Olavssona, króla Ranrike i Vingulmark z bocznej linii norweskiej dynastii Ynglingów (dom z Vestfold), oraz Astrydy (Astrid), córki Eryka Bjordaskalle. Był on uprzednio trzykrotnie żonaty i miał syna; z Thyrą dochował się kolejnego: 1 Harald (ur. 999, zm. 1000). Thyra Haraldsdotter zmarła 10 lub 18 IX 1000 r., ponoć na wieść o śmierci króla Olafa. STYRBJÖRN MOCNY Zapewne ok. 984 r. został pozbawiony tronu przez swojego kuzyna Eryka (zob. kolejny biogr.). Poległ ok. 985 r. pod Fyrisvellir na północ od Uppsali, próbując odzyskać władzę z rąk rywala. Na szwedzkim tronie zasiadł Eryk zwany odtąd Zwycięskim. ERYK ZWYCIĘSKI O J C I E C: Olaf Eriksson (zob. s. 16). M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: nieznane. ERYK ZWYCIĘSKI Według J.P.F. Kønigsfeldta (De Nordiske Rigers Kongeslægter) oraz Genealogii W. Dworzaczka był on synem króla Björna Starego (zob. s. 14 w jego biogr.), czemu jednak przeczy Gesta Danorum Saxo Grammatyka. Ok. 984 r. pozbawił władzy swojego kuzyna Styrbjörna, a następnie sam zasiadł na tronie Swewów z Uppsali. Wydatnie powiększył granice pierwotnego państwa szwedzkiego i przyłączył doń Götaland (Kraj Gotów), w związku z czym często uznawany jest za pierwszego władcę zjednoczonej Szwecji. W niektórych opracowaniach występuje z liczbą porządkową VIII, co jest skutkiem uwzględniania w numeracji licznych poprzedników króla, często postaci jedynie legendarnych (w istocie do Eryka XIV żaden 18

11 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI szwedzki monarcha o tym imieniu nie posługiwał się numerem porządkowym). Adam z Bremy donosi o udanej wyprawie Eryka na Danię ok. 991 r., zakończonej podbiciem tego kraju i wygnaniem Swena I Widłobrodego; podczas pobytu w Danii miał Eryk przyjąć chrzest w obrządku rzymskim, jednak po powrocie do ojczyzny utrzymał wiarę i obyczaje pogańskie. Żoną Eryka Zwycięskiego została ok. 980 r.: Sygryda Jej historyczność nie jest potwierdzona. Zwana Storrådą (Dumną), była ona zapewne córką księcia polańskiego (polskiego) Mieszka I i jego pierwszej żony, księżniczki czeskiej Dobrawy, lub też córką możnego szwedzkiego Skoluga (Skogara) Toste. Jeśli istotnie była córką Mieszka, jej słowiańskie imienię mogło brzmieć Świętosława; zmieniła po zamążpójściu. Urodziła się przypuszczalnie w latach Po śmierci Eryka, zapewne ok (995?) r. wyszła za mąż za Swena I zwanego Widłobrodym, króla Danii od ok. 986 r. (w latach ok /95 przejściowo utracił tron na rzecz Eryka Zwycięskiego), króla Norwegii od 999 lub 1000 r. oraz króla Anglii od 1013 r. (ur. ok. 960, zm. Gainsborough, Anglia 2 lub 3 II 1014), syna Haralda I Sinozębego, króla Danii i Norwegii, oraz jego pierwszej żony Gunhildy, rodzonego brata Thyry, małżonki króla Styrbjörna (zob. s. 17); pierwszą żoną Swena Widłobrodego była Gunhilda, być może córka Burysława, księcia (króla) obodryckiego (alter-natywnie tożsama z Sygrydą). Dziećmi Swena i Sygrydy byli: 1 Kanut I Wielki, król Danii, Anglii i Norwegii (ur. ok. 995/97, zm. 1035); w 1017 r. poślubił Emmę (ur. 985/87, zm. 1052), córkę Ryszarda I Nieustraszonego, księcia Normandii, i miał z nią potomstwo; alternatywnie syn Gunhildy, pierwszej żony Swena. 2 Harald II, król Danii (zm. 1018/19); alternatywnie syn Gunhildy. 3 Astryda (Małgorzata); po 1017 r. została żoną lub narzeczoną Roberta I Diabła, księcia Normandii (ur. ok. 1008, zm. 1035), który wkrótce ją odprawił; ok. 1015/18 r. poślubiła Ulfa Thorgilssona, jarla (earla) w Anglii oraz regenta Danii, syna Thorgilsa Spraklinga, domniemanego syna króla Styrbjörna (por. s. 17 jego biogr.), i miała z nim potomstwo. 4 Świętosława. 5 (?) Córka; być może druga małżonka Burysława, księcia (króla) Obodrytów (zapewne była nią jednak Thyra, córka Haralda I Sinozębego). Sygryda zmarła zapewne zanim jej mąż zasiadł na angielskim tronie, co miało miejsce jesienią 1013 r. Potomstwo {1 2}: 19

12 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI 1 OLAF SKÖTKONUNG (zob. s. 20). 2 Holmfryda Snorri Sturlasson czyni ją córką Olafa Skötkonunga, choć chronologicznie bardziej prawdopodobne jest, że była ona jego siostrą. Nawet jednak jeśli tak było, wcale nie jest pewne, czy Sygryda była jej matką (no co wskazywać może imię starszej córki). Poślubiła (ok. 996 r.) Swena Haakonssona, jarla norweskiego (zm. 1016), syna jarla Haakona Sigurdssona zwanego Mocarnym i jego żony Thory, córki możnego Skage Skoptasona. Mieli córki: 1 Sygryda; ok r. poślubiła Aslaka Erlingssona i miała z nim potomstwo. 2 Gunhilda, żona króla Anunda Jakuba (zob. s. 23 w jego biogr.). Data śmierci księżniczki Holmfrydy nie jest znana. ERYK ZWYCIĘSKI Zmarł ok. 994/95 r. w Starej Uppsali (Gamla Uppsala) Snorri Sturlasson podaje, że zmarł dziesięć lat po królu Styrbjörnie, o którym wiadomo, że zginął w bitwie ok. 985 r. Miejsce jego pochówku nie jest znane. Na tron Szwecji wstąpił jego jedyny syn Olaf. OLAF SKÖTKONUNG O J C I E C: Eryk Zwycięski (zob. s. 18). M A T K A: Sygryda Storråda (zob. s. 19 w biogr. Eryka Zwycięskiego). R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 19 w biogr. Eryka Zwycięskiego. OLAF SKÖTKONUNG Jego znany powszechnie przydomek wziął swój początek albo od wyrazu skott (potomek) wówczas można by go tłumaczyć jako potomek/dziedzic króla odpowiednik angielskiego Athelinga, albo też od wyrazu skatt (danina), co świadczyłoby o podejmowaniu 20

13 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI przez Olafa prób wprowadzenia daniny na terenie jego królestwa. Urodzony ok. 981 r., na tron Szwecji wstąpił po śmierci ojca (ok. 994/95), a w 1000 r. pokonał w bitwie morskiej na wodach cieśniny Sund pod Svold (nieopodal Rugii) Olafa I, króla Norwegii (który padł w boju) i zajął część jego królestwa (Bohuslän i Trøndelag). Ok r. przyjął chrzest w obrządku rzymskim (odtąd datuje się wprowadzenie chrześcijaństwa w Szwecji) oraz imię Jakuba. Po r. utracił zajętą wcześniej część Norwegii. Żoną Olafa Skötkonunga została ok r.: Astryda (Estreda) Wedle Adama z Bremy, była ona rodu słowiańskiego, imienia obodryckiego, co znaczyło, że wywodziła się z rodu książąt słowiańskiego plemienia Obodrytów. Nic więcej o niej nie wiadomo. Potomstwo {1 2}: 1 Ingegerda Urodzona ok. 1000/03 r., w 1019 r. wyszła za mąż za Jarosława I Władymirowicza zwanego Mądrym, wielkiego księcia kijowskiego od 1016 r. (ur. ok. 980, zm. Wyszogród 20 II 1054), syna Włodzimierza I Światosławowicza zwanego Wielkim, wielkiego księcia kijowskiego z dynastii Rurykowiczów, i jego pierwszej żony Rognedy, córki Rongwołda, księcia połockiego. Był on wdowcem (żona nieznana) i miał już syna. Po zamążpójściu Ingegerda przyjęła greckie imię Ireny; z Jarosławem dochowała się licznych dzieci, od których pochodzą wszyscy późniejsi Rurykowicze: 1 Włodzimierz (zwany Waldemarem Zręcznym), książę Nowogrodu Wielkiego (ur. 1020, zm. 1052); ok r. poślubił nieznaną kobietę, być może była nią Oda (zm. po 1060), córka Lippolda, hrabiego Stade. 2 Anastazja (ur. ok. 1023, zm. 1074/96); zapewne ok r. poślubiła Andrzeja I zwanego Białym oraz Katolickim, króla Węgier (ur. ok. 1015, zm. 1060), i miała z nim potomstwo. 3 Izjasław I, książę na Nowogrodzie Wielkim, a następnie wielki książę kijowski (ur. 1024/25, zamordowany 1078); w 1042/45 r. poślubił on Gertrudę (ur. ok. 1018/25, zm. 1108), córkę Mieszka II Lamberta, króla Polski, i miał z nią potomstwo. 4 Elżbieta (ur. ok. 1025/30, zm. po 1066); w 1044 r. poślubiła Haralda III Surowego (Hårdrada), króla Norwegii (ur. 1015, zginął pod Stamford Bridge 1066), i miała z nim potomstwo. 5 Światosław II, książę czernihowski, później wielki książę kijowski (ur. 1027, zm. 1076); poślubił nieznaną z imienia 21

14 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI (Kilikia?) córkę Ethelera, hrabiego Dithmarschen, i miał z nią potomstwo. 6 Wsiewołod I, książę perejesławski, następnie wielki książę kijowski (ur. 1029/30, zm. 1093); w 1046 r. poślubił Marię (Irenę) (zm. 1067), córkę Konstantyna IX Monomachosa, cesarza Bizancjum, i miał z nią syna. Drugą jego żoną została w 1067 r. nieznana z imienia księżniczka kumańska (z plemienia Połowców) (zm. 1111), z którą miał potomstwo. 7 Wiaczesław, książę smoleński (ur. ok. 1033/36, zm. 1055/57); ożenił się (być może ok r.) i miał syna. 8 Anna (ur. ok. 1032/36, zm. 1075/76); w 1050/51 r. poślubiła Henryka I, króla Francji (ur. 1007/08, zm. 1061), z którym miała potomstwo, zaś drugim jej mężem został ok r. Raul (Rudolf) IV, hrabia Crépy i Valois (ur. ok. 1021, zm. 1074). 9 Igor, książę wołyński i smoleński (ur. ok. 1036, zm. 1060); ożenił się i pozostawił potomstwo. Ingegerda zmarła 10 II 1049, 1050 lub 1051 r., przyjmując przedtem welon zakonny i imię Anny (w Cerkwi Prawosławnej jest do dziś czczona jako św. Anna Nowogrodzka). Została pochowana w soborze św. Zofii (Mądrości Bożej) w Kijowie. Wiarygodność jej szczątków podważyli sowieccy badacze, którzy w latach 30. XX w. otworzyli sarkofag przypisywany księżnej i ocenili wiek złożonej tam osoby okazała się młodą kobietą, podczas gdy Ingegerda-Anna dożyła ok. pięćdziesięciu lat. 2 ANUND JAKUB (zob. s. 23). Olaf Skötkonung pozostawił także potomstwo naturalne {1 3}: z Edlą, córką earla (jarla) z Winlandii: 1 Astryda (Astrid) W lutym 1019 r. w Sarpsborgu wyszła za Olafa II Świętego, króla Norwegii od 1016 r. (ur. jako pogrobowiec ok. 995, poległ pod Stiklestad 29 VII 1030), syna Haralda zwanego Grenske, króla Vingulmark, Vestfold oraz Agder, potomka bocznej linii dynastii Ynglingów (z Vestfold), i jego żony Asty Gudbrandsdatter. Mieli razem córkę: 1 Ulfhilda (zm. 1071); w 1042 r. poślubiła ona Ordulfa, księcia saskiego (zm. 1072), i miała z nim potomstwo. Data śmierci Astrydy Olafsdotter nie jest znana. 2 (?) Holmfryda Według Snorri Sturlassona Olaf Skötkonung i jego nałożnica Edla mieli troje dzieci: Emunda, Astrydę (Astrid) i Holmfrydę; biorąc jednak pod 22

15 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI uwagę względy chronologiczne, ta ostatnia była raczej córką Eryka Zwycięskiego (szczegóły zob. s. 20 w jego biogr.). 3 EMUND STARY (zob. s. 24). OLAF SKÖTKONUNG Zmarł zimą 1021/22 r. Do lat 40. XVIII stulecia uważano, że jego grób znajduje się w Husaby (w chrześcijańskiej części jego królestwa), jednak spekulacje te nie potwierdziły się, gdy po zbadaniu grobowca okazało się, że wiek pochowanej tam osoby był znacznie niższy od przypisywanego władcy. Na tron wstąpił jego jedyny prawowity syn Anund Jakub. ANUND JAKUB O J C I E C: Olaf Skötkonung (zob. s. 20). M A T K A: Astryda obodrycka (zob. s. 21 w biogr. Olafa Skötkonunga). R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 21 w biogr. Olafa Skötkonunga. ANUND JAKUB Zwano go Kolbränna, co można by przełożyć jako palący na węgiel/popiół ów przydomek podaje zbiór praw ziemskich Västgötalagen z XIII w.; nawiązywał on do królewskiego zwyczaju pozbywania się politycznych oponentów poprzez palenie ich żywcem we własnych domostwach. Urodził się zapewne ok. 1000/05 r. lub ok r. i po śmierci ojca zimą 1021/22 r. wstąpił na tron Szwecji. Żoną Anunda Jakuba została w latach (najprawdopodobniej bliżej tej pierwszej daty): Gunhilda Była córką Swena Haakonssona, jarla norweskiego, oraz księżniczki szwedzkiej Holmfrydy (zob. s. 20 w biogr. Eryka Zwycięskiego). Urodzona zapewne ok r., owdowiawszy, w 1052 r. wyszła za mąż za Swena II Estrydsena, króla Danii od 1047 r. (ur. 1020, zm. Sø- 23

16 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI derup 28 lub 29 IV 1074), którego ojcem był Ulf Thorgilsson, jarl duński, a matką Astryda (Małgorzata), córka Swena I Widłobrodego, króla Danii, i jego żony Sygrydy Storrådy, wdowy po Eryku Zwycięskim (zob. s. 19 w jego biogr.). Mieli razem syna: 1 Swen (ur. ok. 1053, zm. młodo lub zginął 1097); jego narzeczoną lub żoną została Florina (ur. ok. 1083, zginęła wraz ze Swenem 1097 lub też zm. 1102), córka Odona I Czerwonego (Borela), księcia Burgundii (nie mieli dzieci). Małżeństwo Swena II Estrydsena i Gunhildy uległo rozwiązaniu w r Zmarła ona w 1060 r. lub po tej dacie. Według Saxo Gramatyka (Gesta Danorum) jest ona tożsama z Gydą (Gythą), uważaną najczęściej za drugą żonę Swena, która albo została otruta przez jego nałożnicę Thorę (późniejszą trzecią żonę króla), albo też w 1055 r. została wygnana z dworu królewskiego. Z Anundem Jakubem dzieci nie miała. ANUND JAKUB Zmarł między 1049 r., kiedy po raz ostatni wzmiankowany jest jako żyjący, a latem 1060 r., za rządów jego przyrodniego brata Emunda; miało to miejsce zapewne ok r. Tron szwedzki objął Emund. EMUND STARY O J C I E C: Olaf Skötkonung (zob. s. 20). M A T K A: Edla z Winlandii (zob. s. 22 w biogr. Olafa Skötkonunga). R O DZ E Ń S T WO: zob. s. 22 w biogr. Olafa Skötkonunga. EMUND STARY Urodził się zapewne ok r. Przydomek Stary (Gamle) przytacza Adam Bremeński. Mógł on nawiązywać do wieku Emunda w chwili objęcia tronu (ok. 50 lat wiek na ówczesne kryteria moc- 24

17 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI no zaawansowany), bądź też określać jego starszeństwo względem przyrodniego brata, Anunda Jakuba. Większość badaczy identyfikuje go obecnie z wzmiankowanym przez Adama z Bremy Emundem Slema [Slemme], który to przydomek możnaby przełożyć jako zły, niepewny lub skrzywiony. Władzę w Szwecji objął po bezpotomnej śmierci brata w latach (ok r.). Pierwsza żona Emunda Starego nie jest znana, nie jest także znany choćby przybliżony czas zawarcia tego małżeństwa. Drugą żoną Emunda Starego została (data zawarcia małżeństwa nieznana): Astryda (Astrid) Kwestia jej filiacji nie została dotąd wyjaśniona, być może jednak jest ona tożsama z Astrydą Njalsdotter, żoną Ragnwalda Ulfssona, jarla Västergötlandu, matką króla Stenkila (zob. s. 26). Może na to wskazywać Adam z Bremy, który określa Stenkila, syna Ragnwalda, neposem (dosłownie wnuk ) Emunda. Termin nepos część opracowań tłumaczy jako pasierb, podczas gdy inne opowiadają się za jego tłumaczeniem jako zięć (na tej drugiej translacji opiera się hipoteza, czyniąca króla Stenkila mężem nieznanej z imienia córki króla Emunda (zob. poniżej)). Data śmierci Astrydy nie zachowała się w znanych źródłach. Potomstwo (z pierwszego lub drugiego małżeństwa) {1 2}: 1 Anund Zmarł przed 1056 r. 2 (?) Córka (imię nieznane) Przypuszczalna żona króla STENKILA (szczegóły zob. s. 26 w jego biogr.). EMUND STARY Zmarł ok (1056?) r. Zgodnie ze słowami Adama Bremeńskiego on i jego drużyna zostali otruci przez mieszkanki tzw. Terra Feminarum (zapewne w południowej Finlandii). Emund był ostatnim po mieczu przedstawicielem pierwszej dynastii szwedzkiej, zwanej także Domem z Munsö lub Ynglingami. Na tron Szwecji wstąpił Stenkil, jego pasierb lub zięć. 25

18 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI 2. DYNASTIA STENKILA STENKIL O J C I E C: Ragnwald Zwany Starym, był synem jarla Ulfa. Po śmierci ojca został jarlem Västergötlandu (zachodnia część Götalandu). Według Snorri Sturlassona towarzyszył księżniczce Ingegerdzie (zob. s. 21 w biogr. Olafa Skötkonunga) w drodze na Ruś, gdzie otrzymał od wielkiego księcia Jarosława tytuł jarla (namiestnika) Ładogi. Pierwszą jego żoną została Ingeborga, córka Trygwiego Olavssona, króla Ranrike i Viken (Norwegia), oraz jego żony Astrydy. Mieli synów Ulfa i Eilifa, o których jednak nic bliższego nie wiadomo. Drugą żoną Ragnwalda została Astryda (Njalsdotter). M A T K A: Astryda (Astrid) Jej ojcem był przypuszczalnie Njal Finsson, jarl z Hålogalandu (Norwegia). Użyte przez Adama z Bremy określenie nepos, odnoszące się do króla Stenkila, tłumaczy się zarówno jako pasierb, jak i zięć (Charles Cavley, Medievel Lands). Na pierwszej interpretacji opiera się identyfikacja małżonki jarla Rangwalda Ulfssona z żoną króla Emunda (zob. s. 25), druga natomiast wskazuje na ożenek Stenkila z córką swojego poprzednika na szwedzkim tronie. Kwestia ta pozostaje nierozstrzygnięta. R O DZ E Ń S T WO: przyrodni bracia (zob. powyżej). STENKIL Data jego narodzin nie jest znana. Początkowo jarl Västergötlandu, po śmierci Emunda Starego, swojego teścia lub ojczyma, ok (1056?) r. został wybrany królem Szwecji. Żoną Stenkila została (data zawarcia małżeństwa nieznana): (?) księżniczka szwedzka Miała ona jakoby być córką Emunda Starego (zob. s. 25 w jego biogr.); jej istnienie opiera się jedynie wzmiance Adama z Bremy, 26

19 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI określającego Stenkila mianem nepos Emunda, co część badaczy tłumaczy jako zięć (zob. część biogramu dotycząca matki króla). Potomstwo {1 2}: 1 HALSTEN STENKILSSON (zob. poniżej) 2 INGE I STARSZY (zob. s. 29). STENKIL Zmarł w 1066 r., według Hervarar saga we własnym łożu. Wedle zapisu z tejże kroniki został pochowany na królewskim wzgórzu nieopodal Levene w swoim rodzinnym Västergötlandzie. Adam z Bremy odnotowuje, że o schedę po nim stanęli w szranki nieznani bliżej dwaj ERYKOWIE (jeden z nich mógł być synem zmarłego); obaj polegli w 1067 r., po czym tron szwedzki objął niewątpliwy syn Stenkila, Halsten. HALSTEN STENKILSSON O J C I E C: Stenkil (zob. s. 26). M A T K A: księżniczka szwedzka (?) (zob. s. 26 w biogr. Stenkila). R O DZ E Ń S T WO: Inge I Starszy (zob. s. 29). HALSTEN STENKILSSON Na tron Szwecji wstąpił w 1067 r., po śmierci w wojnie domowej dwóch pretendentów do tronu noszących imię Eryk (zob. biogr. poprzedni). Zapewne jednak już ok r. utracił władzę i jego królestwo uległo podziałowi: w Götalandzie (Kraju Gotów) rządy objął Haakon Ryży (zob. s. 29), natomiast w Swealandzie (Szwecji Właściwej) Anund Gårdske (zob. s. 28), który ok r. lub wcześniej również utracił władzę na rzecz Haakona. Żoną Halstena Stenkilssona została nieznana bliżej kobieta, z którą miał on następujące potomstwo {1 2}: 1 FILIP HALSTENSSON (zob. s. 34). 27

20 2 INGE II MŁODSZY (zob. s. 35). KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI HALSTEN STENKILSSON Powrócił do władzy po śmierci Haakona Ryżego ok r. (zob. biogr. następny) i odtąd współrządził ze swoim bratem Inge I. Data jego śmierci nie jest znana. R O DZ I N A: nieznana. ANUND GÅRDSKE ANUND GÅRDSKE Wywodził się z terenów Rusi Kijowskiej (w języku staronordyjskim Garðaríki = Gardariki, od której to nazwy wywiódł się przydomek króla); część badaczy identyfikuje go z Inge I Starszym (zob. s. 29), który zapewne w młodości przebywał na Rusi. Po usunięciu z tronu Halstena Stenkilssona ok r. został obwołany królem Swealandu (Szwecji Właściwej), Ok r. (być może wcześniej) utracił władzę na rzecz Haakona Ryżego. Dalsze jego losy nie są znane. 28

21 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI HAAKON RYŻY R O DZ I N A: nieznana. HAAKON RYŻY Przydomek Ryżego (lub Czerwonego) zawdzięczał rudym włosom. Ok r. pozbawił Halstena Stenkilssona władzy w Götalandzie, a ok r. (lub wcześniej) usunął ze Swealandu Anunda Gårdske. Ok r. utracił władzę na rzecz Halstena Stenkilssona, który panował odtąd ze swoim bratem Inge. Nic więcej o nim nie wiadomo, być może zginął podczas walki o tron w latach 80. INGE I STARSZY O J C I E C: Stenkil (zob. s. 26). M A T K A: księżniczka szwedzka (?) (zob. s. 26 w biogr. Stenkila). R O DZ E Ń S T WO: Halsten Stenkilsson (zob. s. 27). INGE I STARSZY Przydomek otrzymał celem odróżnienia go od bratanka i imiennika. Być może przed objęciem tronu przebywał na Rusi Kijowskiej, stąd część badaczy utożsamia go z Anundem Gårdske (zob. s. 30). Po obaleniu Haakona Ryżego ok r. do władzy powrócił Halsten Stenkilsson, który odtąd współwładał wraz z Inge I. Po śmierci brata (data nieznana) Inge rządził samodzielnie. 29

22 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI Pierwszą żoną Inge I została poślubiona przed objęciem przez niego rządów ok r. (na Rusi): Helena Pochodziła przypuszczalnie z Rusi lub też z terenów Bizancjum, co zdają się potwierdzać imiona greckiego pochodzenia, pojawiające się wśród jej potomków (obecnie wokół tej kwestii trwają spory). Jej imię po raz pierwszy wzmiankuje opat Wilhelm w swojej genealogii królów duńskich, pisanej stulecie po omawianym okresie (Scriptores Minores Historia Danica Medii Avi, oprac. M.C. Gertz, 1917). J.P.F. Kønigsfeldt i W. Dworzaczek czynią z niej drugą żonę Inge I, zaś według jeszcze innych hipotez obydwie żony króla to w istocie ta sama osoba, co wydaje się jednak mało prawdopodobne. Potomstwo [1 4}: 1 Krystyna Urodziła się zapewne ok r. Między 1090/91 r. a początkiem 1096 r. została wydana za mąż za Mścisława I Fiodora Haralda Władymirowicza zwanego Wielkim, księcia Nowogrodu Wielkiego w latach i w latach , wielkiego księcia kijowskiego od 1125 r. (ur. 1076, zm. Kijów 15 IV 1132), syna Włodzimierza II Wsiewołodowicza Monomacha, wielkiego księcia kijowskiego z dynastii Rurykowiczów, i jego pierwszej żony Gydy (Gythy), przypuszczalnej córki Haralda (Harolda) II, króla Anglii. Mieli razem następujące potomstwo: 1 Córka (imię nieznane) (ur. 1095/99, zm. po VIII 1118); jej mężem został w 1112 r. Jarosław I Światopełkowicz, książę włodzimierski (ur. 1080/85, poległ 1123), z którym miała potomstwo; małżonek oddalił ją w 1118 r. 2 Malmfryda (ur. 1095/1102, zm. po I 1135); pierwszym jej mężem został w 1111/15 r. Sigurd I Krzyżowiec, król Norwegii (ur. 1090, zm. 1130), z którym miała potomstwo; małżeństwo to zakończyło się oddaleniem Malmfrydy w 1126/27 lub 1128 r., a w 1131 lub 1132 r. została poślubiona Erykowi II Pamiętnemu, królowi Danii (ur. ok. 1090, zamordowany 1137). 3 Ingeborga (ur. 1097/1102, zm. po I 1131); w 1115/17 r. wyszła za mąż za Kanuta Lavarda (Pana), księcia duńskiego, księcia Szlezwiku i króla Obodrytów (ur. ok. 1096, zamordowany 1131), z którym miała potomstwo. 4 Wsiewołod II Gabriel (Gawrył), książę wielkonowogrodzki, a następnie pskowski (ur. ok. 1103, zm lub 1138); jego 30

23 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI żoną została w 1123/24 r. nieznana imiennie córka Światosława (Światoszy) Mikołaja Dawidowicza, księcia czernihowskiego (ur. 1103/1106, zm. po lecie 1136), z którą miał potomstwo. 5 Izjasław II Pantelejmon, wielki książę kijowski (ur. 1106/08, zm. 1154); pierwsza jego żona, poślubiona przed 1130 r., nie jest znana; mieli potomstwo (wcześniejsze opracowania czyniły jego żonami Agnieszkę (?), córkę Konrada III, króla rzymsko-niemieckiego, oraz nieznaną Litwinkę, jednak poglądy te obalił ostatnio D. Dąbrowski), a w 1154 r. ożenił się z Rusudan, córką Demetriusza (Dymitra) I, króla Gruzji. 6 Rościsław I Michał, książę smoleński, następnie wielki książę kijowski (ur. 1107/09, zm. 1167); przed 1133/34 r. ożenił się z nieznaną z imienia księżniczką ruską, przypuszczalnie córką Wasylka lub Wołodara Rościsławowiczów, książąt halickich (zm. po II 1161), i miał z nią potomstwo. 7 Córka (po zaślubinach Irena) (ur. 1108/11, zm. przed 1136); w 1122 r. poślubiła Aleksego Komnena, wspólnie z ojcem cesarza Bizancjum (ur. przed XII 1107, zm. 1142), z którym zapewne miała potomstwo. 8 Córka (chrzestne lub zakonne imię Ksenia) (ur. 1105/1112, zm. po 1127 a przed 1200, przypuszczalnie jako mniszka); jej mężem został Briaczesław Dawidowicz, książę łohojski i izjasławski (ur. zapewne 1105/12, zm. po 1129), z którym być może miała potomstwo. 9 Córka (chrzestne lub zakonne imię Maria) (ur. 1110/1113, zm. 1179/81); w 1126/27 r. została poślubiona Wsiewołodowi II Olegowiczowi, książę czernihowski, późniejszy wielki książę kijowski (ur. 1085/95, zm. 1146), z którym miała potomstwo. 10 Światopełk, książę wielkonowogrodzki, a następnie wołyński (ur. 1114/18, zm. 1154); w 1143/44 r. ożenił się z nieznaną bliżej przedstawicielką morawskiej linii Przemyślidów, krewną (siostrą?) Ottona III Detleba, księcia ołomunieckiego. 11 Rogneda (ur. po 1122, zm. po 1167). Krystyna zmarła 18 I 1122 r. Miejsce jej pochówku nie jest znane. Mścisław I Władymirowicz ożenił się następnie między 15 X 1122 a 28 II 1123 r. z nieznaną z imienia (dawne opracowania zwały ją Lubawą) córką Dawida Zawidowicza, posadnika Nowogrodu Wielkiego, i miał z nią dalsze dzieci. 31

24 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI 2 Małgorzata Matka króla MAGNUSA SILNEGO (zob. s. 37). 3 Katarzyna Poślubiła Björna zwanego Żelaznobokim (Jernside), księcia duńskiego (utonął w zatoce Schlei (Slien) 1134), syna Haralda zwanego Kesja (Włócznią), księcia duńskiego i regenta Danii, oraz jego żony Ragnhildy, naturalnej córki Magnusa III Bosego, króla Norwegii. Mieli wspólnie córkę: 1 Krystyna, żona ERYKA ŚWIĘTEGO (zob. s. 46 w jego biogr.). Data śmierci Katarzyny nie zachowała się. 4 Ragnwald (Regnald) Był królem Västergötlandu, przeznaczonym przez Inge I do objęcia po nim tronu Szwecji. Przypuszczalnie zmarł jeszcze przed ojcem, a zatem przed 1111 r., co praktycznie wyklucza jego identyfikację z królem Ragnwaldem Knaphövde, panującym po śmierci Inge II Młodszego w końcu lat 20. XII w. (zob. s. 36). Z nieznaną małżonką pozostawił córkę: (i) Ingryda Matka króla MAGNUSA HENRIKSSONA (zob. s. 47). Drugą żoną Inge I została (data zawarcia małżeństwa nieznana): Maer (Mær) Była siostrą Swena Blota, który po wygnaniu króla Inge I, w latach ok /87 (według innych autorów ok ) sam zasiadał na szwedzkim tronie (zob. s. 33). Być może była ona pierwszą żoną Inge, a Helena drugą (taką kolejność małżeństw króla przyjął J.P.F. Kønigsfeldt), zaś wedle innej hipotezy Maer i Helena to faktycznie jedna i ta sama osoba. Nic nie wiadomo o potomkach z tego małżeństwa, przypuszczalnie pozostało ono bezdzietne. INGE I STARSZY Na fali reakcji pogańskiej ok r. (wedle innych opracowań ok r.) został usunięty z tronu przez Swena Blota (zob. następny biogr.) i zbiegł do Götalandu, lecz po upływie paru lat w 1086/87 r. (względnie ok r.) pokonał uzurpatora i odzyskał szwedzki tron. Zmarł w podeszłym wieku ok r. Miejsce jego pochówku nie jest znane. Po śmierci Inge I tron objęli jego bratankowie Filip oraz Inge II Młodszy (zob. s. 34 i s. 35). 32

25 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI SWEN BLOT R O DZ I C E: nieznani. S I O S T R A: Maer, druga żona Inge I (zob. s. 32 w jego biogr.). SWEN BLOT Jego przydomek znaczy ofiarnik, ponieważ pozostał przy wierze pogańskiej, czcił idole i składał bogom ofiary. Wedle Orkneyinga saga (datowanej na pierwszą połowę XIII w.) król Inge I został usunięty z tronu przez wzgląd na wyznawane chrześcijaństwo i zastąpiony przez brata królowej, poganina Blot-Svena; miało to miejsce ok r. (według innych opracowań ok r.). Być może pozostawił następujące potomstwo {1 3}: 1 Kol Przypuszczalny ojciec SWERKERA I STARSZEGO (zob. s. 43). 2 Ulf Wzmiankowany jedynie przez XIV-wieczne źródła; zwany Galla (Żółtym), co jednak może być skutkiem pomyłki ze słowem Gamla (Stary). W początku lat 60. XII w. został mianowany jarlem przez króla Karola Sverkerssona. 3 Cecylia Przypuszczalna matka ERYKA ŚWIĘTEGO (zob. s. 45). SWEN BLOT W 1086/87 r., względnie ok r., wraz ze swoją drużyną został pojmany przez wojska rywala, a następnie dom, w którym przetrzymywano jeńców podpalono. Swen zdołał się wprawdzie wydostać z pożogi, ale został niemal natychmiast zabity przez wojów Inge. Do władzy powrócił Inge I Starszy, a po jego śmierci ok r. tron szwedzki objęli jego bratankowie, Filip oraz Inge. 33

26 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI FILIP HALSTENSSON O J C I E C: Halsten Stenkilsson (zob. s. 27). M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: Inge II Młodszy (zob. s. 35). FILIP HALSTENSSON Po śmierci Inge I ok r. wstąpił na tron Szwecji i przypuszczalnie panował wraz ze swoim bratem Inge. Żoną Filipa Halstenssona została (po 1095 r.): Ingegerda Była ona córką Haralda III Hardråde (Surowego), króla Norwegii z dynastii Ynglingów (dom z Vestfold), oraz jego żony Elżbiety, córki Jarosława I Mądrego, wielkiego księcia kijowskiego. Urodziła się przypuszczalnie ok r. Pierwszym jej mężem był poślubiony ok r. Olaf I Głód, jarl Szlezwiku od ok r., król Danii od 1086 r. (zm. 18 VIII 1095), bastard Swena II Estrydsena, króla Danii. Obydwa małżeństwa Ingegerdy pozostały bezdzietne; data jej śmierci nie jest znana. FILIP HALSTENSSON Zmarł w 1118 r. i został przypuszczalnie pochowany w opactwie cysterskim Vreta nieopodal Linköping (Östergötland). Rządy w Szwecji sprawował odtąd samodzielnie jego brat Inge. 34

27 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI INGE II MŁODSZY O J C I E C: Halsten Stenkilsson (zob. s. 27). M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: Filip Halstensson (zob. s. 34). INGE II MŁODSZY Swój przydomek otrzymał celem odróżnienia od stryja i imiennika. Po śmierci Inge I ok r. prawdopodobnie objął wespół z bratem rządy w Szwecji, zanatomiast od bezpotomnej śmierci Filipa Stenkilssona w 1118 r. panował samodzielnie. Ok r. stracił przejściowo władzę w Östergötlandzie, gdzie królem ogłosił się niejaki Kol, przez niektórych badaczy utożsamiany z ojcem Swerkera I Starszego (zob. s. 43 w biogr. Swerkera). Być może pierwszą żoną Inge II została (data zawarcia małżeństwa nieznana): Ragnhilda Według niektórych późnych (XV-wiecznych) źródeł św. Ragnhilda (Ragenilda) z Tälje, córka niejakiego Halstena (przez niektórych autorów utożsamianego z królem Halstenem Stenkilssonem), lokalna święta związana z kościołem w Södertälje w prowincji Söndermanland, była królową Szwecji i małżonką Inge I lub II (co z kolei stawia pod znakiem zapytania identyfikację jej ojca z królem Halstenem). Zmarła ok r. i spoczęła w kościele w Sodertälje. (Drugą) żoną Inge II została zapewne w latach 20. XII w.: Ulfhilda Była ona przypuszczalnie córką Haakona Finssona, możnego norweskiego, i jego nieznanej bliżej małżonki. Urodziła się zapewne ok r. Po śmierci Inge II, z którym nie miała dzieci, wyszła ponownie za mąż za Nielsa Starego, króla Danii, wdowca po księżniczce szwedzkiej Małgorzacie, córce Inge I Starszego (szczegóły zob. s. 37 w biogr. Magnusa Silnego), a po jego śmierci została żoną Swerkera I Starszego (zob. s. 43 w jego biogr.). 35

28 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI INGE II MŁODSZY Zmarł bezpotomnie ok r. jako ostatni po mieczu przedstawiciel dynastii założonej przez swego dziada Stenkila i został przypuszczalnie pochowany u boku brata Filipa w opactwie cysterskim Vreta nieopodal Linköping (Östergötland). Po jego śmierci utrwalił się podział Szwecji na Swealand i Götaland; władcą Swealandu został wybrany Ragnwald Knaphövde (zob. kolejny biogr.), natomiast Götaland uznał swoim królem Magnusa Silnego, po kądzieli wnuka Inge I (zob. s. 37). RAGNWALD KNAPHÖVDE O J C I E C: (Inge I, Olaf Näskonung?)wny Według części opracowań król Ragnwald mógł być synem Inge I Starszego, co jednak wydaje się mało prawdopodobne, jako że Ragnwald Ingesson zmarł raczej jeszcze przed swoim ojcem, a zatem przed ok r. (por. s. 32 w biogr. Inge I). Z kolei J.P.F. Kønigsfeldt i Nordisk familjebok (Sztokholm ) czynią jego ojcem Olafa zwanego Näskonungiem, który był zapewne pomniejszym władcą jednej ze szwedzkich prowincji. M A T K A: nieznana. R O DZ E Ń S T WO: nieznane. RAGNWALD KNAPHÖVDE Jego przydomek tłumaczy się jako Okrągłogłowy. Po śmierci Inge II Młodszego ok r. został wybrany królem Swealandu, a następnie także Östergötlandu (wschodniej części Götalandu). Zamierzając rozszerzyć swoje panowanie także na Västergötland (zachodnią część Götalandu), przybył na ting w Karlaby, gdzie jednak został zamordowany przez stronników Magnusa Silnego (zob. następny biogr.); miało to miejsce prawdopodobnie ok r. Nie wiadomo czy miał żonę i dzieci. 36

29 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI MAGNUS SILNY O J C I E C: Niels Stary Był on naturalnym synem Swena II Estrydsena, króla Danii; jego matka nie jest znana. W pochodzącej z XIII w. Knýtlinga Saga zajmuje on trzynaste miejsce w kolejności starszeństwa nieślubnych synów Swena II, natomiast Gesta Danorum Saxo Gramatyka wymienia go jako siódmego z kolei. Urodził się przypuszczalnie ok r. Po śmierci Eryka I podczas pielgrzymki (10 VII) 1103 r., wobec niepopularności jego syna Haralda Kesji, w 1104 r. został obwołany królem Danii. 4 VI 1134 r. pod Fotevik w Skanii uległ wojskom swojego bratanka Eryka Eriksena (późniejszy król duński Eryk II Pamiętny), po czym zbiegł do Szlezwiku, gdzie został zamordowany 25 VI tego roku. Jego ciało złożono w katedrze św. Piotra w Szlezwiku. Jego pierwszą żoną została ok r. księżniczka szwedzka Małgorzata (zob. poniżej), a po jej śmierci ożenił się ok r. z Ulfhildą, zapewne córką możnego norweskiego Haakona Finssona, wdową po królu Inge II Młodszym (zob. s. 35), a następnie małżonką króla Swerkera I (zob. s. 43). M A T K A: Małgorzata Zwana Fredkullą, czyli niosącą pokój, była córką Inge I Starszego (zob. s. 32 w jego biogr.). Urodziła się zapewne ok. 1085/ 90 r. Jej pierwszym mężem był od 1101 r. Magnus III Bosy, król Norwegii od 1093 r. (ur. ok. 1073, poległ w prowincji Ulster 24 V 1103), syn Olafa III Cichego, króla Norwegii z dynastii Ynglingów (dom z Vestfold), i jego nałożnicy Thory; małżeństwo to pozostało bezdzietne. Zmarła 4 XI ok r. i została pochowana w katedrze (dawnym kościele św. Trójcy) w Roskilde. BR A T: ). 1 Inge Saxo Gramatyk donosi, że został stratowany na śmierć przez własnego konia. Miało to miejsce ok r. 37

30 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI MAGNUS SILNY Urodził się w 1106 r. Po śmierci Inge II Młodszego ok r. został wybrany królem Västergötlandu, a po zamordowaniu Ragnwalda Knaphövde (zob. s. 36) ok r. objął również władzę w Östergötlandzie i Swealandzie, skupiając tym samym w swoim ręku rządy nad całą Szwecją. Żoną Magnusa Silnego została ok r.: Ryksa (Rycheza) Była ona córką Bolesława III Krzywoustego, księcia polskiego z dynastii Piastów, i jego drugiej żony Salomei, córki Henryka, hrabiego Bergu. Urodzona zapewne w 1116 r., po śmierci Magnusa poślubiła nieustalonego księcia ruskiego jak wykazały ostatnie badania nad rodowodem Rurykowiczów (D. Dąbrowski) nie był nim, jak dotąd przyjmowano, Włodzimierz Wsiewołodowicz, syn Wsiewołoda II Gabriela, księcia nowogrodzkiego, a raczej Włodzimierz (Wołodar) Glebowicz, książę gorodeński (zm. po 1167), syn Gleba Wsiesławowicza, księcia połockiego, i Anastazji, córki Jaropełka Piotra, księcia wołyńskiego. Mieli razem córkę: 1 Zofia (ur. ok. 1140, zm. 1198); pierwszym jej mężem został w 1154 lub 1157 r. Waldemar I Wielki, król Danii (ur. 1131, zm. 1182), z którym miała liczne potomstwo, m.in. Ryksę, małżonkę króla Eryka Knutssona (szczegóły zob. s. 58 w jego biogr.). Po śmierci Waldemara, zapewne ok r. Zofia poślubiła Ludwika III Łagodnego (Pobożnego), landgrafa Turyngii (ur. ok. 1152, zm. 1190). Drugie małżeństwo Ryksy zakończyło się przypuszczalnie rozwodem, skoro po 1140 r. wyszła ona za mąż za rywala Magnusa i jego następcę na szwedzkim tronie Swerkera I (zob. s. 43). Zmarła po 25 XII 1155 r. Potomstwo {1 2}: 1 Kanut III Urodził się ok r. Po abdykacji króla duńskiego Eryka III Jagnię w 1146 r. został księciem Jutlandii i wysunął roszczenia do tronu Danii, co doprowadziło do wybuchu wojny z jego kuzynem Swenem III; w rezultacie w 1151 r. Kanut zbiegł do Niemiec. 18 V 1152 r. w Merseburgu król niemiecki Fryderyk Barbarossa rozsądził spór między kuzynami i przyznał koronę Danii Swenowi, natomiast Kanut musiał zrezygnować z pretensji do tytułu królewskiego. Niebawem sprzymierzył się jednak z księciem Waldemarem Knudsenem (późniejszy Waldemar I), doprowadził do wygnania Swena i w 1154 r. w Viborgu został obwoła- 38

31 PIERWSI KRÓLOWIE SZWECJI ny królem Danii. Latem 1157 r. trzej pretendenci do duńskiej korony spotkali się na zjeździe w Roskilde, gdzie uzgodniono nowy podział królestwa: Kanutowi miała przypaść w udziale Zelandia, Swenowi Skania, a Waldemarowi Jutlandia. Podczas uczty kończącej zjazd 9 VIII 1157 r. Kanut został jednak zamordowany na rozkaz Swena III. Żoną Kanuta III została w 1156 r.: Księżniczka szwedzka Jej ojcem był Swerker I Starszy (zob. s. 43); być może miała na imię Ingegerda, co jednak wydaje się mało prawdopodobne, jako że imię to nosiła jej rodzona siostra (zob. s. 44 w jego biogr.). Zmarła bezdzietnie w 1172 r. i spoczęła w opactwie cysterskim Vreta nieopodal Linköping (Östergötland). Kanut III pozostawił jedynie potomstwo naturalne {1 3}: z nieznaną kobietą (kobietami): 1 Niels Urodził się zapewne ok r. W młodości porzucił życie dworskie, został mnichem i osiadł w wiosce Skibby nieopodal Århus, gdzie wybudował kościół. Zmarł w aureoli świętości w 1180 r. i spoczął na cmentarzu przy kościele św. Klemensa (późniejsza katedra) w Århus. Został kanonizowany w 1260 r. 2 Waldemar Urodził się ok. 1157/58 r. Poświęcił się karierze kościelnej; w 1182 r. uzyskał godność biskupa Szlezwiku, a w 1190 r. arcybiskupa Bremy. W 1192 r. został uwięziony z rozkazu Kanuta IV w Søborg na Zelandii. Wolność odzyskał w 1206 r., a rok później został ponownie wybrany arcybiskupem bremeńskim. Uwikłany w konfilkt o tron cesarski, w r został obłożony anatemą przez Innocentego III i utracił stanowisko, które próbował potem przez wiele lat bezskutecznie odzyskać. W 1218 r. wstąpił do klasztoru cysterskiego w Loccum nieopodal Hanoweru, a w 1220 r., po zdjęciu klątwy, przeniósł się do macierzystego opactwa zakonu cystersów w Citeaux (Francja). Przebywał tam do 1224 r. i ponownie od 1232 r. Zmarł 18 VII 1236 (1235?) r. w Citeaux, skąd jego zwłoki odtransportowano do Loccum. 3 (?) Hildegarda Europäische Stammtafeln, a za nimi W. Dworzaczek czynią z niej żonę Jaromara I, księcia Rugii od 1168 r. (zm. 1217/18). Wydaje się jednak, że owa Hildgarda jest postacią fikcyjną (o takiej osobie brak jakichkolwiek wzmianek źródłowych), natomiast faktyczna małżonka Jaromara, z którą miał on kilkoro dzieci, nadal pozostaje nieznana. 39

32 KRÓLEWSKIE RODY SZWECJI 2 Niels Mógł on być mnichem w opactwie cysterskim w Esrum (wyspa Zelandia, Dania), jak podaje O.S. Brenner. Nie zachowały się żadne daty. MAGNUS SILNY W 1130 r. utracił szwedzki tron na rzecz Swerkera I Starszego, po czym zbiegł do Danii. W styczniu 1131 r., działając najpewniej z poduszczenia ojca, uczestniczył w mordzie dokonanym na swoim kuzynie, księciu Szlezwiku Kanucie Lavardzie. W 1134 r. Niels wyznaczył go swoim współregentem i następcą na duńskim tronie, co potwierdził cesarz niemiecki Lotar II podczas zjazdu w Halberstadcie. 4 VI tego roku pod Fotevik w Skanii armia króla Nielsa poniosła jednak klęskę w starciu z wojskami Eryka Eriksena, naturalnego brata Kanuta Lavarda, który objął duński tron jako Eryk II; Magnus poległ podczas tej bitwy i przypuszczalnie spoczął w opactwie cysterskim Vreta nieopodal Linköping (Östergötland). Biogram Swerkera I Starszego otwiera kolejny rozdział niniejszej książki, poświęcony Swerkerydom i Erykidom.. 40