EKONOMIA SUKCESU PROGRAM ROZWOJU WYŻSZEJ SZKOŁY BANKOWEJ W GDAŃSKU Raport Raport z VI fali badania CAWI z III fali badań ilościowych Sopot, lipiec 2014 r. Człowiek najlepsza inwestycja
Spis treści Wstęp... 3 1. Najważniejsze wyniki... 4 2. Ocena kompetencji studentów... 5 3. Kluczowe kompetencje... 6 4. Edukacja... 9 Załącznik 1... 12-2-
Wstęp Badanie, którego wyniki prezentowane są w niniejszym raporcie, zostało zrealizowane w ramach projektu Ekonomia sukcesu program rozwoju Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt jest realizowany w partnerstwie, gdzie Liderem jest Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku, a Partnerami są: Regionalna Izba Gospodarcza Pomorza i PBS Spółka z o.o. Głównym celem całego projektu jest rozwój potencjału dydaktycznego Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku. W ramach czwartej fali badania, której produktem jest niniejszy raport, przeprowadzono badania ilościowe techniką CAWI (Computer Assisted Web Interviews) na próbie 101 pracodawców z województwa pomorskiego. Badanie dotyczyło zagadnienia poziomu kompetencji i umiejętności absolwentów oraz ich dopasowania do potrzeb pracodawców. Badanie zrealizowano na przełomie czerwca i lipca 2014 r. -3-
1. Najważniejsze wyniki Pomorscy pracodawcy dość pozytywnie oceniają wiedzę teoretyczną studentów i absolwentów. Gorzej wypada jednak ocena umiejętności praktycznych i dopasowania kompetencji do wymagań rynku pracy. Niskie umiejętności praktyczne i brak wiedzy specjalistycznej dotyczącej zawodu to najczęściej wskazywane braki w kompetencjach absolwentów. Zwrócono uwagę również na trudności studentów i absolwentów w rozeznaniu na rynku pracy oraz znajomości branży. Niespełna trzy czwarte przebadanych pracodawców nie potrafi wskazać zmiany jakości kompetencji studentów i absolwentów w okresie ostatnich sześciu miesięcy 69,3% firm dokształca nowozatrudnionych pracowników poprzez szkolenia z zakresów specyficznych dla firmy, np. szkolenia branżowe, produktowe. Cechy, jakich najbardziej brakuje studentom i absolwentom to, zdaniem pomorskich przedsiębiorców: pokora/skromność, samodzielność i odpowiedzialność. -4-
2. Ocena kompetencji studentów Ponad połowa pomorskich pracodawców pozytywnie ocenia wiedzę teoretyczną studentów i absolwentów szkół wyższych. Dokładnie 43% respondentów wystawiła im ocenę dobrą, a 13% bardzo dobrą. Oceny miernee i dostateczne wystawiło im odpowiednio 15% i 28%, a średnia ocena wyniosła 3,5. Gorzej wypadła ocena wiedzy praktycznej, którą na poziomie dobrym oceniło 29% respondentów, a bardzo dobrze jedynie 3% badanych. Dużo więcej było ocen negatywnych 30% miernych i 7% niedostatecznych. Średnia ocena wyniosła 2,9 a więc słaba trójka. Podobnie ukształtowała się ocena dopasowania kompetencji do potrzeb rynku pracy. Jedynie 1% respondentów wskazało na ocenę bardzo dobrą, 27% na dobrą, aż 24% na mierną i 5% na niedostateczną. Blisko Połowa badanych (44%) wystawiła ocenę dostateczną. Średnia ocena wyniosła 3,0. Wykres 1. Porównanie oceny wiedzy teoretycznej, wiedzy praktycznej oraz oceny poziomu dopasowania kompetencji studentów / absolwentów do potrzeb rynku pracy dokonanych przez pracodawców ŚREDNIA OCENA 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0 1 2 3 4 5 6 wiedza teoretyczna 2% 15% 28% 43% 13% 3,5 wiedza praktyczna 7% 30% 32% 29% 3% 2,9 dopasowanie kompetencji do potrzeb rynku pracy 5% 24% 44% 27% 1% 3,0 niedostatecznie miernie dostatecznie dobrze bardzo dobrze W porównaniu z wynikami z piątej fali badania, a więc z przełomu listopada i grudnia 2014 r., średnia ocena wiedzy teoretycznej studentów i absolwentów zwiększyła się do wartości 3,5. Uprzednio aspekt ten uzyskał średnią ocenę 3,3, a oceny dobre, bardzo dobre stanowiły niespełna połowę wszystkich odpowiedzi respondentów. Pół roku temu nieco gorzej oceniono także wiedzę praktyczną młodych pracowników (2,7 vs 2,9 w obecnej fali). Ocena poziomu dopasowania kompetencji absolwentów do potrzeb rynku pracy minimalne wzrosła w badanym okresie porównując ją do wszystkich, poprzednich pięciu fal badania (2,9 vs 3,0 obecnie). -5-
3. Kluczowe kompetencje Wszyscy badani dostrzegają braki w zakresie wiedzy i umiejętności studentów / absolwentów. Pozostali najczęściej wskazywali na braki w praktycznych umiejętnościach dotyczących zawodu i niewystarczające doświadczenie młodych ludzi (73,3%). W dalszej kolejności wskazywano na braki w zakresie wiedzy specjalistycznej dotyczącej zawodu (63,4%), rozeznaniaa rynku, znajomości branży (47,5%), umiejętności pisania pism urzędowych (32,7%). Analizując wyniki zauważyć można, że wskazywane braki dotyczą przede wszystkim wiedzy i umiejętności specyficznych dla danego zawodu, a w mniejszym stopniu umiejętności uniwersalnych, wykorzystywanych na różnych stanowiskach, takich jak znajomość języków obcych czy obsługi programów komputerowych. Wykres 2. Brakująca wiedza i pracodawców umiejętności wśród studentów i absolwentów zdaniem pomorskich 0% 20% 40% 60% 80% praktycznych umiejętności dot. zawodu, doświadczenia 73,3% wiedzy specjalistycznej dot. zawodu 63,4% rozeznania rynku, znajomości branży 47,5% umiejętności pisaniaa pism urzędowych umiejętności wyszukiwania informacji znajomości prawa umiejętności obsługi specjalistycznych programów komputerowych znajomości języków obcych 32,7% 28,7% 25,7% 23,8% 16,8% umiejętności obsługi urządzeń biurowych prawa jazdy umiejętności obsługi podstawowych programów komputerowych innych, jakich? niczego nie brakuje 7,9% 5,9% 4,0% 1,0% 0,0% N=101-6-
Jeśli chodzi o cechy czy umiejętności miękkie, jakich brakuje studentom i absolwentom, najwięcej pracodawców zwraca uwagę na brak pokory i skromności (43,6%). Z drugiej strony taka sama ilość respondentów oczekuje od studentów / absolwentów większej samodzielności. Ponadto część respondentów dostrzega brak zaangażowania (41,6%), odpowiedzialności (35,6%), umiejętności logicznego myślenia (30,7%), odporności na stres (30,7%), kreatywności (29,7%). Wykres 3. Brakujące cechy wśród studentów i absolwentów zdaniem pomorskich pracodawców 0% 20% 40% 60% pokory, skromności samodzielności zaangażowania 41,6% 43,6% 43,6% odpowiedzialności 35,6% umiejętności logicznego myślenia odporności na stres kreatywności 30,7% 30,7% 29,7% lojalności umiejętności pracy w grupie chęci do nauki elastyczności komunikatywności uczciwości 23,8% 21,8% 19,8% 16,8% 13,9% 12,9% dyspozycyjności 8,9% innych niczego nie brakuje 0,0% 2,0% N=101-7-
Podczas tej fali badania zadaliśmy respondentom dodatkowe pytanie, czy zauważyli poprawę lub pogorszenie kompetencji studentów i absolwentów w okresie ostatnich 6 miesięcy. Trzy czwarte badanych pracodawców (74,2%) udzieliło odpowiedzi poziom kompetencji nie zmienił się w stosunku do okresu m/w sprzed pól roku lub nie wiem, trudno powiedzieć. Oznacza to, że zdecydowana większość respondentów nie dostrzega zmian w jakości kompetencji studentów i absolwentów w okresie ostatnich 6 miesięcy. Blisko jedna piąta badanych opowiedziała się za poprawą kompetencji, z kolei tylko 6% ankietowanych dostrzega pogorszenie. Wykres 4. Zmiana jakości kompetencji studentów i absolwentów w okresie ostatnich 6 miesięcy zdaniem pomorskich pracodawców 3,0% 16,8% 46,5% 4,0% 2,0% 27,7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% poziom kompetencji zdecydowanie się poprawił poziom kompetencji raczej się poprawił poziom kompetencji nie zmienił się w stosunku do okresu m/w sprzed pół roku poziom kompetencji raczej się pogorszył poziom kompetencji zdecydowanie się pogorszył nie wiem, trudno powiedzieć -8-
4. Edukacja Odpowiedzią rynku pracy na luki w wykształceniu i kompetencjach młodych pracowników są szkolenia organizowane przez pracodawców dla tej grupy. Tylko 13,9% przebadanych pracodawców deklaruje, że nie oferuje nowozatrudnionym młodym pracownikom (studentom i absolwentom uczelni wyższych) żadnego rodzaju szkoleń innych niż BHP i PPOŻ. Największa grupa firm (69,3%) deklaruje, że wysyła młodych pracowników na różnego rodzaju szkolenia z obszarów specyficznych dla danej firmy, np. szkolenia produktowe, branżowe. Oprócz tego dość popularne są pozostałe rodzaje szkoleń rozwijające bardziej ogólne umiejętności. Najczęstszymi tematami takich szkoleń są: organizacja pracy (29,7%), obsługa komputera (25,7%), praca w zespole (19,8%), umiejętności sprzedażowe/autoprezentacja (18,8%) i zarządzanie projektami (14,9%). Wykres 5. Szkolenia oferowane nowozatrudnionym pracownikom w pomorskich firmach specyficzne dla firmy,np branżowe, produktowe organizacja pracy komputerowe praca w zespole umiejętności sprzedażowe autoprezentacja zarządzanie projektami rozwijające motywację prawne językowe zarządzanie ludźmi inne żadne N=101 0% 20% 40% 29,7% 25,7% 19,8% 18,8% 14,9% 9,9% 8,9% 8,9% 3,0% 1,0% 13,9% 60% 80% 69,3% Podobnie jak w poprzednich pięciu falach badania, pracodawcy podkreślają potrzebę większego rozwijania umiejętności praktycznych w trakcie edukacji studentów. Zdaniem badanych, należy rozwijać umiejętność rozumowania i stosowania informacji, a nie przekazywać tylko suchą wiedzę (58,4%) oraz wprowadzić więcej staży i praktyk w firmach (52,5%). Ponadto pracodawcy dostrzegają potrzeby wprowadzenia większej ilości zajęć praktycznych na uczelni (51,5%), a także rozwoju współpracy uczelni z pracodawcami (50,5%). Respondenci zwrócili także uwagę, aby informować studentów o realiach pracy w danym zawodzie, czyli o dostępności pracy, jej charakterze oraz wymaganiach przed podjęciem przez nich studiów (43,6%). Co trzeci badany (33,7%) sugeruje, że uczelnie wyższe powinny aktualizować program nauczania studentów, dostosowując go do potrzeb rynku. -9-
-10-
Wykres 6. Sugestie pomorskich pracodawców dotyczące zmian w systemie szkolnictwa 0% 20% 40% 60% uczyć rozumowania i stosowania zamiast suchej. informacji 58,4% więcej staży praktyk w firmach oraz ich lepsza organizacja nauczanie bardziej przydatnej wiedzy więcej zajęć praktycznych współpraca uczelni z pracodawcami 52,5% 51,5% 50,5% informować studentów o realiach pracy w danym zawodzie pr. 43,6% aktualizacje programu nauczania technologie) (np. nowe 33,7% rozwijać umiejętność samodzielnego poszukiwania informacji surowsze kryteria przyjmowaniaa na studia 27,7% 26,7% surowsze kryteria zaliczenia studiów 22,8% większy nacisk na kształcenie języków obcych 16,8% zajęcia z zakresu przedsiębiorczości umożliwić studentom konsultacje z doradcą zawodowym więcej zajęć z obsługi programów komputerowych uzależnić finansowanie uczelni od poziomu kształcenia 15,8% 15,8% 11,9% 9,9% nowe kierunki większa możliwość kształtowaniaa programu studiów przez studentów 5,9% 5,0% inne 1,0% N=101-11-
Załącznik 1 KWESTIONARIUSZ DO BADANIA PRACODAWCÓW (ON LINE) IV fala badania Szanowni Państwo, Firma PBS we współpracy z Wyższą Szkołą Bankową w Gdańsku oraz Regionalną Izbą Gospodarczą Pomorza realizuje badanie, którego celem jest poprawa poziomu dopasowania kompetencji absolwentów do potrzeb rynku pracy. Projekt Ekonomia sukcesu program rozwoju Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. P1. Jak Pan/Pani ocenia wiedzę teoretyczną studentów i absolwentów uczelni wyższych, z którymi miał/a Pan/Pani kontakt (poprzez zatrudnienie, staże, praktyki lub aplikację do Pana/i firmy)? P2. Jak Pan/Pani ocenia wiedzę praktyczną studentów i absolwentów uczelni wyższych, z którymi miał/a Pan/Pani kontakt (poprzez zatrudnienie, staże, praktyki lub aplikację do Pana/i firmy)? P3. Jakiej wiedzy i umiejętności brakuje, Pana/i zdaniem, studentom i absolwentom uczelni wyższych wchodzącym na rynek pracy? Proszę wymienić maksymalnie pięć najważniejszych dla Pana/Pani. SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM 1. niedostatecznie 2. miernie 3. dostatecznie 4. dobrze 5. bardzo dobrze 6. celująco 1. niedostatecznie 2. miernie 3. dostatecznie 4. dobrze 5. bardzo dobrze 6. celująco 1. wiedzy specjalistycznej dot. zawodu 2. praktycznych umiejętności dot. zawodu, doświadczenia 3. rozeznania rynku, znajomości branży 4. wiedzy na temat stanowiska, na które się aplikuje 5. znajomości języków obcych 6. umiejętności obsługi podstawowych programów komputerowych, np. Office 7. umiejętności obsługi specjalistycznych programów komputerowych, np. księgowych 8. umiejętności obsługi urządzeń biurowych 9. umiejętności wyszukiwania informacji 10. znajomości prawa 11. umiejętności pisania pism urzędowych 12. prawa jazdy 13. innych, jakich? -12-
... 14. niczego nie brakuje P4. A jakich cech brakuje studentom i absolwentom uczelni wyższych wchodzącym na rynek pracy? Proszę wymienić maksymalnie pięć najważniejszych dla Pana/Pani. SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM P5. Jak Pan/Pani ocenia poziom dopasowania kompetencji studentów i absolwentów uczelni wyższych do potrzeb rynku pracy? P6. Czy w okresie ostatnich 6 miesięcy zauważył/a Pan/Pani poprawę lub pogorszenie kompetencji studentów i absolwentów uczelni wyższych do potrzeb Pana/i firmy? P7. Jakiego rodzaju szkolenia inne niż BHP i PPOŻ - Pana/Pani firma najczęściej oferuje nowo zatrudnionym młodym pracownikom (studentom i absolwentom uczelni wyższych)? Proszę wymienić maksymalnie pięć szkoleń najczęściej oferowanych tej grupie pracowników. 1. samodzielności 2. kreatywności 3. umiejętności logicznego myślenia 4. zaangażowania 5. chęci do nauki 6. komunikatywności 7. odpowiedzialności 8. uczciwości 9. elastyczności 10. odporności na stres 11. umiejętności pracy w grupie 12. lojalności 13. dyspozycyjności 14. pokory, skromności 15. innych, jakich?... 16. niczego nie brakuje 1. niedostatecznie 2. miernie 3. dostatecznie 4. dobrze 5. bardzo dobrze 6. celująco 1. poziom kompetencji zdecydowanie się poprawił 2. poziom kompetencji raczej się poprawił 3. poziom kompetencji nie zmienił się w stosunku do okresu m/w sprzed pół roku 4. poziom kompetencji raczej się pogorszył 5. poziom kompetencji zdecydowanie się pogorszył 6. nie wiem, trudno powiedzieć 1. specyficzne dla firmy branżowe, produktowe itp. 2. umiejętności sprzedażowe / autoprezentacja 3. organizacja pracy 4. praca w zespole 5. zarządzanie ludźmi 6. zarządzanie projektami 7. prawne -13-
SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM 8. językowe P8. Co, Pana/Pani zdaniem, powinno się zmienić w systemie kształcenia studentów, aby na rynek pracy trafiali pracownicy lepiej dopasowani do potrzeb pracodawców? Proszę wymienić maksymalnie pięć najważniejszych dla Pana/Pani. SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM 9. komputerowe 10. rozwijające motywację 11. inne, jakie?... 12. żadne 1. nowe kierunki 2. nauczanie bardziej przydatnej wiedzy 3. większa możliwość kształtowania programu studiów przez studentów 4. aktualizacje programu nauczania (np. nowe technologie, nowe programy komputerowe) 5. więcej staży / praktyk w firmach 6. lepsza organizacja praktyk / staży 7. więcej zajęć praktycznych na uczelni 8. współpraca uczelni z pracodawcami 9. zajęcia z zakresu przedsiębiorczości 10. większy nacisk na kształcenie języków obcych 11. więcej zajęć z obsługi programów komputerowych 12. surowsze kryteria zaliczenia studiów 13. surowsze kryteria przyjmowania na studia 14. uczyć rozumowania i stosowania informacji zamiast suchej wiedzy 15. rozwijać umiejętność samodzielnego poszukiwania informacji 16. umożliwić studentom konsultacje z doradcą zawodowym 17. informować studentów o realiach pracy w danym zawodzie przed podjęciem przez nich studiów (dostępność pracy, charakter, wymagania) 18. uzależnić finansowanie uczelni od poziomu kształcenia 19. inne, jakie?... 20. nic - uważam, że system kształcenia studentów jest odpowiedni dla potrzeb rynku pracy -14-
Dziękujemy za wypełnienie ankiety. Wyniki badania będą dostępne pod koniec sierpnia pod adresem: www.pbs.pl/wsb. -15-