Monitoring Suszy Rolniczej w Polsce (susza w 2016 r.) Andrzej Doroszewski Puławy, Czerwiec 2016 r.
Indeksy suszy (wg expertów WMO) 1. Światowa Organizacja Meteorologiczna - World Meteorological Organization - WMO (2010 r.) wzywa do wyjścia poza wykorzystanie tylko danych o opadach przy obliczaniu wskaźników opisu suszą rolniczej i jej wpływu na rolnictwo. 2. WMO zaleca wskaźniki dla suszy rolniczej, które biorą pod uwagę: gleby, klimat, uprawy Obecnie nie ma żadnych światowych indeksów określających suszę rolniczą
SUSZA HYDROLOGICZNA CZAS SUSZA ROLNICZA SUSZA METEOROLOGICZNA Naturalna zmienność klimatu Niedobór opadów (suma, natężenie, czas) Zmniejszona infiltracja, szybki spływ wody oraz zmniejszone zasilanie wód gruntowych Wysoka temperatura, duża prędkość wiatru, niska wilgotność, duże usłonecznienie, małe zachmurzenie Wzrost ewaporacji i transpiracji Długotrwały okres bezdeszczowej pogody i niskiej wilgotności powietrza przy wysokiej temperaturze Niedobór wody w glebie Stres wodny roślin, zmniejszona biomasa i plon Okres z niedostateczną zawartością wody w glebie, w którym następuje więdnięcie roślin Zmniejszony strumień wody do zbiorników, jezior, redukcja stawów, terenów podmokłych, mokradeł Długotrwały okres ujemnego salda bilansu wodnego, tzn. gdy poziom wody w rzekach i stany wód gruntowych znajdują się w strefie stanów niskich Skutki gospodarcze Skutki społeczne Skutki środowiskowe Źródło: National Drought Mitigation Centre, http://enso.unl.edu/ndmc/enigma/def2.htm, Słownik meteorologiczny, IMGW, 2003
wg ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich z 2007 roku (IUNG-PIB) Susza oznacza szkody spowodowane wystąpieniem w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 30 września spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb Szkody obniżenie wielkości plonów o 20% z powodu suszy na obszarze gminy w danym roku w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.
Klimatyczny bilans wodny (KBW) KBW (mm) = P (mm) ETP (mm) ETP = 161 + 19,57d 152,7 lnd + 0,0004034h 2 + + 0,00186 (t+5) 3 + 0,004192 (100-f ) 2 + 0,0003681v (100-f ) 2,5 Dane wejściowe do obliczenia dekadowych wartości Etp: t - śr. temp. powietrza 2 m nad pow. gruntu (w o C) h - usłonecznienie (w godz.) f - wilgotność względna 12 GMT (%) v - śr. prędkość wiatru (m/s) d długość dnia (w godz.) Źródło: Doroszewski A. i in. 2012. Podstawy Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej. Woda Środ. Obsz. Wiej. (IV-VI), t. 12, z. 2 (38), 77-91
KBW w czerwcu (mm) 150 100 Wpływ KBW na plon (pszenica ozima) 100 % - plony średnie 50 0-50 -100 Źródło: T. Górski -150-150 -100-50 0 50 100 150 KBW w lipcu (mm)
Temperatura powietrza w Puławach rok
Suma roczna opadu atmosferycznego Źródło: IUNG (na podstawie IPCC)
Źródło: Górski, Kozyra KBW = P ETP (IV-IX)
Rok Zboża ozime Zboża jare Kukurydza zar Kukurydza kisz. Rzepak i rzepik Ziemniak Burak cukrowy Chmiel Tytoń Warzywa gruntowe Drzewa owocowe Krzewy owocowe Truskawki Rośliny strączkowe Łąki i pastwiska Brak uprawy na glebach I kategorii 41 60 0 20 61 80 21 40 81 100 % miejscowości zagrożonych suszą 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Operator GSM IUNG-PIB baza danych (GIS) KBW każda gmina Polski (2478 gmin) 354 stacji (2015 r.) 466 stacji (2016 r.) 89 stacji (2015 r.) 151 stacji (2016 r.) (GIS) (GIS) Rolnicy, Firmy ubezpieczeniowe, Ministerstwo Rolnictwa, Organizacje publiczne Unikatowa w skali Europy (świata) cyfrowa mapa gleb
Zmiany w Systemie Monitoringu Suszy Rolniczej w 2016 r. Wyznaczenie nowych krytycznych wartości KBW dopasowanych do zmieniających się potrzeb wodnych roślin 5,8 mm Klimatyczny Bilans Wodny: zboża jare, śr. różnica 7,5 mm 5,3 mm 10,8 mm 8,3 mm
Uprawa Kat. gleby 1IV-31V (1) 11IV-10VI (2) 21IV-20VI (3) 1V-30VI (4) 11V-10VII (5) 21V-20VII (6) 1VI-31VII (7) 11VI-10VIII (8) 21VI-20VIII (9) 1VII-31VIII (10) 11VII-10IX (11) 21VII-20IX (12) 1VIII-30IX (13) I -144-148 -156-168 -184-202 -218-234 Ozime II -164-170 -180-194 -210-226 -244-260 III -204-210 -220-236 -254-270 -286-302 IV -232-238 -250-264 -280-296 -312-328 Zboża I -136-140 -146-154 -168-186 -206-228 jare II -154-158 -164-174 -190-210 -232-256 III -184-188 -194-204 -220-240 -264-290 IV -210-212 -218-228 -246-268 -292-320 Kukurydza II -216-212 -208-206 -206-208 -214-220 -228 na III -256-252 -248-246 -246-250 -254-260 -266 Ziarno IV -292-290 -288-288 -288-290 -294-298 -304 I Kukurydza II -216-212 -208-206 -206-206 -208-210 -212 na III -256-252 -248-246 -246-246 -248-250 -252 kiszonkę IV -292-290 -288-288 -288-288 -290-292 -294 I Rzepak II -234-214 -194-176 -160-164 -164 rzepik III -282-266 -250-234 -220-214 -214 IV -298-284 -270-258 -248-244 -244 Ziemniak I -240-238 -236-230 -222-210 -196-180 -166-154 II -262-260 -256-250 -242-230 -216-198 -182-168 III -296-294 -292-286 -276-262 -246-228 -210-194 IV -320-318 -314-306 -296-284 -268-250 -230-214 I Burak II -250-250 -250-248 -244-240 -234-226 -216-206 -192-176 -160 cukrowy III -286-286 -284-282 -278-272 -264-256 -246-234 -220-202 -184 IV -310-310 -308-304 -300-294 -286-278 -268-258 -244-228 -210 Chmiel I -232-226 -220-214 -208-202 -196-190 -184 II -254-248 -242-236 -230-224 -218-212 -206 III -290-284 -278-272 -266-260 -254-248 -242 IV -308-302 -296-290 -284-278 -272-266 -260 Tytoń I -186-188 -192-196 -198-200 -200-200 -200 II -198-200 -204-208 -210-212 -212-212 -212 III -222-224 -230-234 -236-238 -238-238 -238 IV -238-240 -246-250 -252-254 -254-254 -254 Warzywa I -180-190 -200-208 -212-212 -208-200 -190 gruntowe II -200-210 -220-230 -234-234 -228-220 -210 III -234-246 -256-264 -268-268 -262-250 -238 IV -254-266 -278-286 -290-290 -284-272 -258 Krzewy I -138-150 -164-176 -186-194 -194-188 -174-160 -144 owocowe II -156-168 -182-194 -204-212 -214-208 -196-178 -160 III -190-202 -218-234 -246-254 -254-246 -228-206 -186 IV -214-228 -246-262 -276-284 -284-272 -254-232 -208 Drzewa I -164-178 -190-202 -212-216 -218-218 -218-218 -218 owocowe II -186-200 -212-224 -234-240 -244-246 -246-246 -246 III -222-236 -250-262 -272-280 -286-290 -290-290 -290 IV -244-258 -272-284 -294-302 -306-310 -312-312 -312 Truskawki I -142-154 -168-180 -192-204 -214-222 II -158-170 -184-198 -212-224 -236-246 III -190-204 -220-234 -248-260 -270-280 IV -212-226 -242-256 -270-284 -296-306 Rośliny I -160-172 -182-190 -190-180 -162-142 - strączkowe II -182-194 -204-212 -212-204 -186-168 - III -222-234 -244-250 -250-240 -222-204 -
Indeks Pogodowy Uprawa Rok 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Pszenica ozima 78 96 97 91 94 86 104 100 102 82 100 Żyto 73 98 101 102 98 90 106 100 109 100 105 Rzepak 90 81 88 95 107 72 99 93 99 78 97 Pszenica jara 86 95 85 98 94 94 103 100 100 88 99 Owies 82 95 79 98 91 94 104 100 100 84 99 Jęczmień jary 90 95 85 100 96 95 103 100 100 91 99 Burak cukrowy 71 120 87 114 91 104 118 100 106 97 107 Ziemniak 72 108 100 99 91 105 116 91 104 78 101 Kukurydza - - 98 101 101 113 106 100 97 82 Pszenżyto ozime - - - - - - - 90 106 96 104 2016 VI
Wskaźnik Indeksu Pogodowego dla Polski Uprawa Pszenica ozima Żyto Pszenżyto ozime Rzepak Pszenica jara Owies Jęczmień jary Burak cukrowy Ziemniak Prognoza 2016 rok (2015 rok) 1 XI 1 III 1 IV 1 V 1 VI 1 VII 1 VIII 1 IX 1 X 1 XI 101 (100) 101 (100) 99 (99) 100 (100) 103 (103) 103 (103) 99 (98) 98 (100) 105 (104) 107 (106) 101 (104) 100 (100) 105 (104) 109 (110) 101 (90) 105 (111) 101 (100) 100 (94) 105 (104) 104 (100) 97 (88) 99 (95) 99 (96) 99 (96) 107 (111)
Nr województwo Indeks Pogodowy stan na 1 czerwca 2016 r. Żyto Pszenica ozima Ziemniak Burak Rzepak Owies Jęczmień Pszenżyto 1 Zachodnio-Pomorskie 107 101 102 103 94 99 98 106 2 Pomorskie 107 103 102 102 103 103 102 102 3 Warmińsko-Mazurskie 105 102 102 103 107 103 102 101 4 Podlaskie 102 99 101 99 106 97 97 98 5 Wielkopolskie (b) 103 97 103 106 92 97 97 103 6 Kujawsko-Pomorskie 104 98 104 107 95 101 100 105 7 Mazowieckie 103 98 103 104 98 98 98 104 8 Lubuskie (a) 104 97 103 104 91 95 95 105 9 Lubelskie 102 97 102 103 102 94 95 102 10 Dolnośląskie 107 104 101 106 97 99 99 102 11 Łódzkie 108 104 103 109 99 105 104 101 12 Opolskie 109 103 103 113 92 107 105 99 13 Śląskie 107 104 103 109 97 106 105 101 14 Małopolskie 106 102 104 109 96 109 107 103 15 Świętokrzyskie 97 99 103 106 100 102 101 101 16 Podkarpackie 105 102 104 106 102 104 104 104 POLSKA 105 100 102 107 97 99 99 104 IP > 115, bardzo wysoki, b. dobrze IP w przedziale (103; 115>, wysoki, dobrze IP w przedziale (97; 103>, przeciętny, IP w przedziale (90; 97>, poniżej przeciętnego, źle IP <= 90, znacznie poniżej przeciętnego, b. źle xxx xxx xxx
Prognoza plonów zbóż podstawowych w Polsce w 2015 roku w stosunku do okresu 2010-2014 r. oraz 2014 r. Izba Zbożowa Paszowa: 26,5 mln ton, + 4% względem okresu pięcioletniego IUNG-PIB: 25,2 mln ton +2% - - względem 2014 r.: 7% Wynik GUS 24,7 mln ton względem 2014 r.: 9,5% Różnica prognozy IUNG wynik GUS: 0,5 mln ton (2,0%) IERiGŻ (z kukurydzą): 29,1 mln ton IUNG-PIB (z kukurydzą): 28,7 mln ton Wynik GUS 28,0 mln ton Różnica prognozy IUNG wynik GUS: 0,7 mln ton (2,5%)
Zmiany w Systemie Monitoringu Suszy Rolniczej w 2016 r. Liczba stacji meteorologicznych Lp. Rok Stacje synoptyczne IMGW-PIB Stacje klimatyczne IMGW-PIB Posterunki opadowe IMGW-PIB COBORU IUNG-PIB ODR Razem 1 2007 54 171-2 227 2 2008 54 176-3 233 3 2009 54 166 35 12 267 4 2010 53 163 50 16 282 5 2011 53 163 50 27 293 6 2012 54 163 50 28 295 7 2013 54 215 50 33 352 8 2014 54 215 50 38 357 9 2015 54 207 50 43 354 10 2016 59 63 219 39 53 33 466 +239
Zmiany w Systemie Monitoringu Suszy Rolniczej, stan na 1 VI 2016 r. opad (466 stacje) ewapotranspiracja (151 stacje)
Zmiany w Systemie Monitoringu Suszy Rolniczej stacje meteorologiczne Stan na 31 XII 2015 Stan na 1 VI 2016 (354 stacje) (466 stacje)
Klimatyczny Bilans Wodny 1 IV 31 V 2015 2016 Śr. KBW 1 IV 31 V 2016: -78,3 mm Śr. KBW 11 IV-10 VI 2016: -101,0 mm Różnica: 22,6 mm
Susza 2016 zboża jare 1 IV 31 V Liczba gmin Udział gmin Udział pow. Województwo Lp zagrożonych zagrożonych [%] zagrożonej [%] 1 kujawsko-pomorskie 26 18,06 2,27 2 wielkopolskie 16 7,08 1,35 3 pomorskie 12 9,76 0,92 4 mazowieckie 11 3,50 0,75 5 lubuskie 6 7,32 0,75 6 zachodniopomorskie 5 4,39 0,11 POLSKA 76 3,07 0,47
Susza 2016 krzewy owocowe 1 IV 31 V Lp Województwo Liczba gmin zagrożonych Udział gmin zagrożonych [%] Udział pow. zagrożonej [%] 1 kujawsko-pomorskie 22 15,28 1,28 2 wielkopolskie 13 5,75 0,60 3 mazowieckie 8 2,55 0,40 4 pomorskie 7 5,69 0,59 5 lubuskie 3 3,66 0,57 6 zachodniopomorskie 3 2,63 0,07 POLSKA 56 2,26 0,07
Susza 2016 truskawki 1 IV 31 V Lp Województwo Liczba gmin zagrożonych Udział gmin zagrożonych [%] Udział powierzchni zagrożonej [%] 1 kujawsko-pomorskie 9 6,25 0,04 2 mazowieckie 4 1,27 0,01 3 lubuskie 2 2,44 0,06 POLSKA 15 0,61 0,01
Temperatura powietrza Opad atmosferyczny 1 VI 10 VI 2016 r.
Podsumowanie I. Zmiany w wyznaczaniu susza rolniczej w 2016 r.: 1. Liczba stacji meteorologicznych wzrosła z 354 (w 2015 r.) do 466 (o ponad 100% więcej względem 2007 r. oraz o 32% więcej względem 2015 r.). 2. Wyznaczono nowe krytyczne wartości KBW dopasowane do zmieniających się potrzeb wodnych roślin uprawnych. 3. Zaktualizowano system informatyczny. II. Susza występuje w uprawach: zbóż jarych krzewów owocowych truskawek
Stan zbóż w Osinach k. Puław, 10 czerwca 2016 r. Zboże jare: jęczmień pszenica Foto: Anna Nieróbca Zboże ozime: pszenica pszenżyto
Dziękuję za uwagę