SPIS TREŚCI. II. Warunki nabywania prawa do emerytury z FUS (emerytury z I filaru) i ustalanie jej wysokości

Zasady nabywania prawa do emerytury z I i II filaru przez ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., będących członkami otwartego funduszu emerytalnego oraz rent rodzinnych po tych ubezpieczonych I. Wstęp SPIS TREŚCI II. Warunki nabywania prawa do emerytury z FUS (emerytury z I filaru) i ustalanie jej wysokości 1. Prawo do emerytury z FUS 1) emerytura z art. 24 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS 2) emerytura z art. 24a ustawy o emeryturach i rentach z FUS 2. Wysokość emerytury z FUS III. Okresowa emerytura kapitałowa (emerytura z II filaru) 1. Komu przysługuje okresowa emerytura kapitałowa? 2. Na jaki dzień ustalana jest kwota środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym? 3. Wysokość środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym 4. Nieustalenie prawa do okresowej emerytury kapitałowej i jej wysokości z powodu zbyt niskich środków 5. Ustalenie prawa do okresowej emerytury kapitałowej 6. Od kiedy przysługuje prawo do okresowej emerytury kapitałowej? 7. Do jakiej daty przysługuje prawo do okresowej emerytury kapitałowej? 8. Wysokość okresowej emerytury kapitałowej ustalana po raz pierwszy 9. Ustalanie łącznej kwoty emerytury z FUS i okresowej emerytury kapitałowej IV. Podwyższenie emerytury do kwoty świadczenia najniższego V. Ponowne ustalenie wysokości emerytury 1. Ponowne ustalenie wysokości emerytury z FUS w trybie art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS 2. Ponowne ustalenie wysokości okresowej emerytury kapitałowej w trybie określonym w art. 25 ustawy o emeryturach kapitałowych 3. Ponowne ustalenie wysokości emerytury z FUS z innych przyczyn niż określone w art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS VI. Ustanie prawa do okresowej emerytury kapitałowej i do emerytury z FUS

VII. Wypłata okresowej emerytury kapitałowej 1. Od jakiej daty wypłacana jest okresowa emerytura kapitałowa? 2. W jakim trybie wypłaca się okresową emeryturę kapitałową? 3. Wypłata okresowej emerytury kapitałowej wraz z rentą, do której prawo ustalił ZUS 4. Wypłata emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej w zbiegu z rentą z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową albo rentą z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku ze służbą wojskową, do których prawo ustalił ZUS 5. Wypłata okresowej emerytury kapitałowej przez ZUS, a emerytury lub renty przez inny niż ZUS organ emerytalny lub rentowy VIII. Postępowanie o okresową emeryturę kapitałową i o emeryturę z FUS 1. Wniosek o emeryturę 2. Termin na wydanie decyzji 3. Wycofanie wniosku o emeryturę 4. Wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury. IX. Renta rodzinna I Wstęp --------------------------------------------------------------------------- Prezentowane opracowanie ma na celu przybliżenie zasad przyznawania i wypłaty świadczeń z I i II filaru ubezpieczonym będącym członkami otwartego funduszu emerytalnego. Ma ono także na celu zaprezentowanie zasad nabywania prawa do rent rodzinnych po ubezpieczonych będących członkami otwartego funduszu emerytalnego. W wyniku rozwiązań, przyjętych w latach 1997-1998, wykreowany został system emerytalny obejmujący: I filar w ramach którego działają administrowane przez ZUS - mające charakter powszechny i obowiązkowy, zreformowane ubezpieczenia społeczne, finansowane metodą tradycyjną, repartycyjną, II filar w ramach którego działają otwarte fundusze emerytalne o charakterze powszechnym i obowiązkowym. Zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeń społecznych określa ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. nr 11, poz.

74 z późn. zm.), zwana dalej ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych. W myśl jej przepisów system ten tworzą cztery ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, na wypadek choroby i macierzyństwa oraz z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych przesądza także, iż na każde z wymienionych ubezpieczeń opłacana jest odrębna składka ubezpieczeniowa, która przekazywana jest na odrębne fundusze. Ubezpieczenie emerytalne jest dodatkowo podzielone na administrowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz przez otwarte fundusze emerytalne. Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (I filaru) są wypłacane z funduszu emerytalnego. Składka na ubezpieczenie emerytalne wynosi 19,52%. Jest ona finansowana w 50% przez ubezpieczonego i w 50% przez płatnika składek. W sytuacji, gdy ubezpieczony zawrze umowę z jednym z otwartych funduszy emerytalnych składka na ubezpieczenie emerytalne jest dzielona. W takim przypadku część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosząca 7,3% podstawy jej wymiaru, jest automatycznie odprowadzana, za pośrednictwem ZUS, do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego. Pozostała część składki jest przeznaczona na finansowanie emerytury z I filaru. Tak więc na wysokość emerytury z I filaru ma wpływ tylko ta część składek, która pozostaje w ZUS. Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., mogły przystąpić do jednego spośród otwartych funduszy emerytalnych dobrowolnie. Jeżeli ubezpieczony z tej grupy wiekowej zawarł umowę z otwartym funduszem emerytalnym, nastąpił podział składki na ubezpieczenie emerytalne na część pozostającą w ZUS (dla ustalenia wysokości emerytury z I filaru) i na część przekazywaną do otwartego funduszu emerytalnego (dla ustalenia wysokości emerytury z II filaru). II. Warunki nabywania prawa do emerytury z FUS (emerytury z I filaru) i ustalanie jej wysokości 1. Prawo do emerytury z FUS 1) emerytura z art. 24 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS Warunki, na jakich może być przyznana nowa emerytura z I filaru określone są w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.), którą będziemy dalej nazywać ustawą o emeryturach i rentach z FUS.

Warunki te określone są w art. 24 ust. 1 tej ustawy. W myśl tego przepisu emerytura przysługuje ubezpieczonemu po osiągnięciu minimalnego wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny. Ustawa o emeryturach i rentach z FUS nie uzależnia prawa do emerytury od posiadania określonego stażu ubezpieczeniowego. Emeryturę tę uzyska zarówno taki ubezpieczony, który legitymuje się długim stażem ubezpieczeniowym (np. 20 czy 30 letnim), jak też taki, który legitymuje się bardzo krótkim stażem ubezpieczeniowym, bo wynoszącym, np. 2 lata. Oczywiście wymiar stażu ubezpieczeniowego przekłada się bezpośrednio na wysokość tej emerytury (patrz: Cześć II rozdział 1 pkt 2). Emerytura na warunkach określonych w art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przysługuje na wniosek osoby uprawnionej do tej emerytury. 2) emerytura z art. 24a ustawy o emeryturach i rentach z FUS Emeryturę z I filaru przyznaje się również z urzędu. Podstawę do przyznania tej emerytury stanowi art. 24a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ustawa o emeryturach i rentach z FUS zobowiązuje do przyznania z urzędu emerytury osobie, która w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny, pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli osoba ta legitymuje się jakimkolwiek okresem podlegania ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Emeryturę przyznaje się w takim przypadku od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę. Jeżeli w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy będzie wstrzymana - przyznanie emerytury z urzędu następuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym podjęta byłaby wypłata tej renty. Jeżeli wniosek o emeryturę zostanie zgłoszony w miesiącu ukończenia wieku emerytalnego nie przyznaje się emerytury z urzędu na podstawie art. 24a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, lecz prawo do emerytury z I filaru ustala się na podstawie art. 24 ust. 1 tej ustawy, tj. na wniosek osoby uprawnionej. Przykład 1: Rencistka pobierająca od 7 lat rentę z tytułu niezdolności do pracy i legitymująca się 19-letnim okresem składkowym i nieskładkowym osiągnie wiek 60 lat w dniu 15 lipca 2009 r. Rencistce tej zostanie przyznana z urzędu emerytura z dniem 15 lipca 2009 r., tj. z dniem osiągnięcia wieku 60 lat. Emerytura z urzędu może być przyznana wyłącznie osobie mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, przyznanej na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS albo na podstawie przepisów wcześniejszych, obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1999 r. Są to przepisy uchylone przez ustawę o emeryturach i rentach z FUS o: zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą i ich rodzin, ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia oraz ich rodzin, ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin oraz zaopatrzeniu emerytalnym twórców.

Emerytury z urzędu nie przyznaje się osobie, która ma ustalone prawo do emerytury z innego tytułu, np. do emerytury wcześniejszej przyznanej kobiecie po osiągnięciu wieku 55 lat na podstawie art.29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Osobie, która nie pobiera renty z tytułu niezdolności do pracy z powodu osiągania przychodów w wysokości powyżej 130 % przeciętnego wynagrodzenia lub zgłoszenia wniosku o zawieszenie prawa do renty - emeryturę z urzędu przyznaje się od dnia, od którego podjęta byłaby wypłata renty, gdyby ta osoba zgłosiła wniosek o podjęcie wypłaty renty. Przykład 2: Rencistka mająca 14-letni staż ubezpieczeniowy i od 6 lat uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy, w dniu osiągnięcia wieku 60 lat, tj. w dniu 5 lutego 2009 r., nie pobiera tego świadczenia z powodu osiągania przychodów w wysokości przekraczającej 130% przeciętnego wynagrodzenia. Jeżeli rencistka ta powiadomi ZUS o zaprzestaniu osiągania przychodów w październiku 2009 r., wypłata renty byłaby podjęta z dniem 1 października 2009 r. ZUS nie podejmie jednak wypłaty renty, a z uwagi na to, że ubezpieczona ukończyła już wiek 60 lat, z tym dniem przyzna emeryturę z urzędu. Przyznanie emerytury z urzędu powoduje ustanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z dniem, od którego zostanie przyznana emerytura (art.101a ustawy o emeryturach i rentach z FUS). 2. Wysokość emerytury z FUS Wysokość emerytury przyznawanej na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, określona została w art. 26 tej ustawy. Podstawę obliczenia tej emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Natomiast w przypadku osób, które zostały objęte ubezpieczeniami społecznymi po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 1998 r., podstawę obliczenia emerytury stanowi wyłącznie kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, uwzględniająca waloryzację składek. Dla osób, które były objęte ubezpieczeniami społecznymi przed dniem 1 stycznia 1999 r., a po dniu 31 grudnia 1998 r. nie podlegały ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, podstawę obliczenia emerytury stanowi wyłącznie zwaloryzowany kapitał początkowy. Ta grupa osób nie mogła zawrzeć umowy z otwartym funduszem emerytalnym, gdyż nie podlegała ubezpieczeniu emerytalnemu i w związku z tym nie nabędzie uprawnień do emerytury z II filaru. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego.

Obliczenie emerytury: podstawa obliczenia emerytury Emerytura = -------------------------------------- średnie dalsze trwanie życia Średnie dalsze trwanie życia ustala się: na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli wniosek o emeryturę został złożony w miesiącu osiągnięcia tego wieku lub przed miesiącem, w którym został osiągnięty wiek emerytalny, na dzień złożenia wniosku o emeryturę, jeżeli wniosek złożono w miesiącach następujących po miesiącu, w którym został osiągnięty wiek emerytalny, na dzień, od którego zostanie przyznana z urzędu emerytura na podstawie art. 24 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Tablice średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn ogłaszane są corocznie przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim. Stanowią one podstawę do obliczenia emerytur ustalanych na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego. Wiek ubezpieczonego wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Przykład 3: Kobieta, urodzona w dniu 6 lutego 1949 r., zgłasza wniosek o emeryturę w dniu 14 marca 2009 r. Zainteresowana ma ukończone 60 lat i legitymuje się 20-letnim okresem ubezpieczenia społecznego. Spełniła w dniu 6 lutego 2009 r. warunki do emerytury na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Dla ustalenia średniego dalszego trwania życia przyjmuje się, iż kobieta ta ma ukończony wiek 60 lat i 1 miesiąc. Zgodnie z tablicami dalszego trwania życia, obowiązującymi do dnia 31 marca 2009 r., średnie dalsze trwanie życia dla kobiety mającej ukończony wiek 60 lat i 1 miesiąc, wynosi 244,6 mies. i wartość ta zostanie przyjęta do obliczenia emerytury z FUS. Ustalając dalsze średnie trwanie życia dla potrzeb obliczenia emerytury przyznawanej z urzędu przyjmuje się tablice obowiązujące w dniu, od którego zostanie przyznana ta emerytura. Średnie dalsze trwanie życia dla potrzeb obliczenia emerytury przyznawanej z urzędu ustala się: - na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli emerytura zostanie z urzędu przyznana od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, - na dzień, od którego zostanie przyznana z urzędu emerytura, jeżeli emerytura ta zostanie przyznana od miesiąca, od którego podjęta byłaby wypłata renty. Przykład 4: Kobieta, urodzona w dniu 6 lutego 1949 r. i pobierająca od 5 lat rentę z tytułu niezdolności do pracy, nie zgłasza w lutym 2009 r. (tj. w miesiącu, w którym ukończyła 60 lat) wniosku o emeryturę na podstawie art. 24 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zainteresowanej zostanie przyznana z urzędu emerytura na podstawie art. 24a tej ustawy, a średnie dalsze trwanie życia ustalone zostanie dla osoby mającej 60 lat życia. Zgodnie z tablicami dalszego trwania życia obowiązującymi do dnia 31 marca 2009 r., średnie dalsze trwanie życia dla kobiety mającej 60 lat wynosi 245,3 mies. i wartość ta zostanie przyjęta do obliczenia emerytury z FUS. Jeżeli przed dniem 1 kwietnia wniosek o emeryturę zgłosi osoba, która wiek emerytalny osiągnie po dniu 31 marca do ustalenia średniego dalszego trwania życia ZUS zastosuje tablice obowiązujące od dnia 1 kwietnia. Zgodnie z art. 26a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wysokość emerytury przyznanej na podstawie art. 24 lub 24a ustawy, ustalona w myśl art. 26 tej ustawy, ulega zwiększeniu za okresy opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników, Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników i ubezpieczenie emerytalno-rentowe, o których mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zwiększenie to przysługuje - od dnia powstania prawa do emerytury z FUS ubezpieczonemu, który legitymuje się okresami opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, wymienionymi w art.10 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, krótszymi niż 25 lat (zwiększenie to nie przysługuje osobie mającej ustalone prawo do emerytury na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników albo nie mającej ustalonego prawa do tej emerytury jednakże legitymującej się okresami opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników wynoszącymi co najmniej 25 lat lub dłuższymi). Wysokość emerytury przyznanej z urzędu na podstawie art. 24a ustawy o emeryturach i rentach z FUS również ustala się na podstawie art. 26 oraz art. 26a tej ustawy, z tym, że zgodnie z ustawą emerytura ta nie może być niższa niż dotychczas pobierana renta z tytułu niezdolności do pracy. Wysokość emerytury przyznawanej z urzędu ustala się na zasadach przedstawionych wyżej, dotyczących emerytury przyznawanej na wiosek ubezpieczeniowego, z tym jednak, że wysokość tej emerytury nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy. II. Okresowa emerytura kapitałowa (emerytura z II filaru) Zasady nabywania prawa do okresowej emerytury kapitałowej, zasady i tryb przyznawania okresowych emerytur kapitałowych oraz zasady ustalania wysokości i wypłaty okresowych emerytur kapitałowych określa ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. z 2008 r. nr 228, poz. 1507), zwana dalej ustawą o emeryturach kapitałowych. 1. Komu przysługuje okresowa emerytura kapitałowa? Okresowa emerytura kapitałowa przysługuje członkowi otwartego funduszu emerytalnego nie wcześniej niż od dnia ukończenia wieku 60 lat, o ile: ma prawo do emerytury z FUS, ustalone na podstawie art. 24 ust. 1 lub art. 24a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a ponadto

kwota środków zgromadzonych na jego rachunku w funduszu, ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznana zostanie emerytura, jest równa lub wyższa od obowiązującej w tym dniu 20-krotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego. Ze względu na to, iż prawo do emerytury z FUS w wieku 60 lat może uzyskać jedynie kobieta - okresowa emerytura kapitałowa przysługuje wyłącznie tym kobietom, które zamierzają przejść na emeryturę między 60 a 65 rokiem życia. 2. Na jaki dzień ustalana jest kwota środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym? Wartość środków zgromadzonych na rachunku członka w otwartym funduszu emerytalnym, ustalana jest na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura. Jak wskazano wyżej, emerytura może być przyznana: od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego jeżeli wniosek o emeryturę zgłoszono przed miesiącem osiągnięcia wieku emerytalnego lub w miesiącu osiągnięcia tego wieku albo emerytura zostanie przyznana z urzędu, od pierwszego dnia miesiąca, w którym zostanie zgłoszony wniosek, jeżeli wniosek o emeryturę zgłoszono w miesiącach następujących po miesiącu, w którym został osiągnięty wiek emerytalny, od dnia, od którego zostanie przyznana z urzędu emerytura, jeżeli emerytura ta zostanie przyznana od miesiąca, od którego podjęta byłaby wypłata renty. Przykład 5: Wniosek o emeryturę zgłoszony w dniu 5 marca 2009 r. przez ubezpieczoną urodzoną 12 kwietnia 1949 r. Emerytura zostanie przyznana tej ubezpieczonej od dnia 12 kwietnia 2009 r., tj. od osiągnięcia wieku 60 lat. Kwota środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym zostanie ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, tj. na dzień 31 marca 2009 r. Przykład 6: Wniosek o emeryturę zgłoszony w dniu 25 marca 2009 r. przez ubezpieczoną urodzoną 5 marca 1949 r. Emerytura ta została przyznana od 5 marca 2009 r., tj. od dnia osiągnięcia wieku 60 lat. Kwota środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym zostanie ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego została przyznana emerytura, tj. na dzień 28 lutego 2009 r. Przykład 7: Rencistka urodzona w dniu 24 marca 2009 r. pobiera od 6 lat rentę z tytułu niezdolności do pracy. Od 24 marca 2009 r., tj. od dnia osiągnięcia wieku 60 lat zostanie tej rencistce przyznana z urzędu emerytura. Kwota środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym zostanie ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana z urzędu emerytura, tj. na dzień 28 lutego 2009 r.

3. Wysokość środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym W okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 28 lutego 2009 r. kwota stanowiąca 20- krotność dodatku pielęgnacyjnego wynosiła 3 263 zł (20 x 163,15zł). Kwota ta uległa zmianie w wyniku waloryzacji dodatku pielęgnacyjnego od dnia 1 marca 2009 r. W okresie od 1 marca 2009 r. do 28 lutego 2010 r. (do terminu następnej waloryzacji dodatku pielęgnacyjnego) kwota stanowiąca 20-krotność dodatku pielęgnacyjnego wynosi 3 462 zł (20 x 173,10 zł). Informację o wysokości środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym podaje ten fundusz na zapytanie ZUS (por. część VIII). Przykład 8: Wniosek o emeryturę zgłoszony w dniu 5 marca 2009 r. przez ubezpieczoną urodzoną 12 kwietnia 1949 r. Emerytura zostanie przyznana tej ubezpieczonej od dnia 12 kwietnia 2009 r., tj. od osiągnięcia wieku 60 lat. Kwota środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym zostanie ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, tj. na dzień 31 marca 2009 r. W tym przypadku kwota środków zgromadzonych przez ubezpieczoną zostanie porównana z kwotą stanowiącą dwudziestokrotność dodatku pielęgnacyjnego, obowiązującą w dniu 31 marca 2009 r., tj. z kwotą 3 462 zł. Przykład 9: Wniosek o emeryturę zgłoszony w dniu 25 marca 2009 r. przez ubezpieczoną urodzoną 5 marca 1949 r. Emerytura ta została przyznana od 5 marca 2009 r., tj. od dnia osiągnięcia wieku 60 lat. Kwota środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym zostanie ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego została przyznana emerytura, tj. na dzień 28 lutego 2009 r. W tym przypadku kwota środków zgromadzonych przez ubezpieczoną zostanie porównana z kwotą stanowiącą dwudziestokrotność dodatku pielęgnacyjnego, obowiązującą w dniu 28 lutego 2009 r., tj. z kwotą 3 263 zł. Przykład 10: Rencistka urodzona w dniu 24 marca 2009 r. pobiera od 6 lat rentę z tytułu niezdolności do pracy. Od 24 marca 2009 r., tj. od dnia osiągnięcia wieku 60 lat zostanie tej rencistce przyznana z urzędu emerytura. Kwota środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym zostanie ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana z urzędu emerytura, tj. na dzień 28 lutego 2009 r. W tym przypadku kwota środków zgromadzonych przez rencistkę zostanie porównana z kwotą stanowiącą dwudziestokrotność dodatku pielęgnacyjnego, obowiązującą w dniu 28 lutego 2009 r., tj. z kwotą 3 263 zł. 4. Nieustalenie prawa do okresowej emerytury kapitałowej i jej wysokości z powodu zbyt niskich środków Jeżeli kwota środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym, podana w informacji przekazanej przez fundusz, okaże się niższa od kwoty stanowiącej

dwudziestokrotność dodatku pielęgnacyjnego nie ustala się prawa do okresowej emerytury kapitałowej. Przykład 11: Kwota środków zgromadzonych przez ubezpieczoną na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dzień 28 lutego 2009 r. wynosiła 3 000 zł, a więc była niższa od obowiązującej w tym dniu kwoty 3 263 zł (odpowiadającej dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego). Ubezpieczona ta nie ma prawa do okresowej emerytury kapitałowej. W przypadku, gdy prawa do okresowej emerytury kapitałowej nie ustala się, środki zgromadzone w otwartym funduszu emerytalnym przekazuje się - zgodnie z art. 11 ustawy o emeryturach kapitałowych do funduszu emerytalnego w ZUS. Zwiększą one sumę składek na ubezpieczenie emerytalne, stanowiących podstawę obliczenia emerytury określonej w art. 24 ust.1 lub art.24a ustawy o emeryturach i rentach z FUS (emerytury z I filaru). 5. Ustalenie prawa do okresowej emerytury kapitałowej Jeżeli kwota środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym podana w informacji przekazanej przez ten fundusz jest co najmniej równa dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego, prawo do okresowej emerytury kapitałowej zgodnie z art. 12 ustawy o emeryturach kapitałowych ustala ZUS. Zakład oblicza również wysokość tej emerytury. 6. Od kiedy przysługuje prawo do okresowej emerytury kapitałowej? Prawo do okresowej emerytury kapitałowej przysługuje nie wcześniej niż od dnia, od którego zostanie ustalone prawo do emerytury z FUS. Jeżeli emerytura z FUS zostanie przyznana z urzędu - prawo do okresowej emerytury kapitałowej przysługuje od dnia, od którego zostanie przyznana ta emerytura, tj.: od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat, od pierwszego dnia miesiąca, od którego podjęta byłaby wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego wypłata renty była wstrzymana. 7. Do jakiej daty przysługuje prawo do okresowej emerytury kapitałowej? Prawo do okresowej emerytury kapitałowej przysługuje do dnia poprzedzającego dzień, w którym członek otwartego funduszu emerytalnego ukończy wiek 65 lat. Przykład 12: Kobieta urodzona w dniu 12 stycznia 1949 r. ukończy wiek 65 lat w dniu 12 stycznia 2014 r. Prawo do okresowej emerytury kapitałowej przysługuje tej kobiecie do dnia 11 stycznia 2014 r., tj. do dnia poprzedzającego dzień, w którym kobieta ta ukończy wiek 65 lat.

8. Wysokość okresowej emerytury kapitałowej ustalana po raz pierwszy Wysokość okresowej emerytury kapitałowej ustala się poprzez podzielenie kwoty środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę ubezpieczonego, ustalone w myśl art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, które jest ustalane dla celów (jak już wcześniej zostało zaznaczone) obliczenia wysokości emerytury z FUS. Wysokość okresowej emerytury kapitałowej ustala ZUS na podstawie informacji podanej przez otwarty fundusz emerytalny o wysokości kwoty środków zgromadzonych na rachunku członka tego funduszu (por. część VIII). Obliczenie: kwota środków zgromadzonych w OFE Okresowa emerytura kapitałowa = ------------------------------------------------- średnie dalsze trwanie życia Przykład 13: Kobieta, urodzona w dniu 6 lutego 1949 r., zgłasza wniosek o emeryturę w dniu 14 marca 2009 r., gdyż spełniła warunki do emerytury na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Prawo do emerytury dla tej ubezpieczonej ustalone zostanie od dnia 1 marca 2009 r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku o emeryturę. Dla ustalenia średniego dalszego trwania życia przyjmuje się, iż kobieta ta ma ukończony wiek 60 lat i 1 miesiąc. Zgodnie z tablicami dalszego trwania życia, obowiązującymi do dnia 31 marca 2009 r., średnie dalsze trwanie życia dla kobiety mającej ukończony wiek 60 lat i 1 miesiąc, wynosi 244,6 mies. i wartość ta zostanie przyjęta do obliczenia emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej. Zgodnie z informacją podaną przez otwarty fundusz emerytalny, którego ta kobieta jest członkiem, kwota środków zgromadzonych na rachunku w funduszu na dzień 28 lutego 2009 r. (ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc,od którego zostanie przyznana emerytura) wynosi 15 000 zł, a więc jest wyższa od obowiązującej w tym dniu kwoty 3 263 zł, stanowiącej dwudziestokrotność dodatku pielęgnacyjnego. 15 000 zł Okresowa emerytura kapitałowa = --------------------- 244, 6 mies. Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 61,32 zł. Przykład 14: Kobiecie urodzonej 14 lutego 2009 r., która pobiera od 4 lat rentę i nie zgłosiła w lutym wniosku o emeryturę na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zostanie przyznana od 14 lutego 2009 r. z urzędu emerytura na podstawie art. 24a tej ustawy. Średnie dalsze trwanie życia ustalone zostanie dla osoby

mającej 60 lat życia. Zgodnie z tablicami dalszego trwania życia obowiązującymi do dnia 31 marca 2009 r., średnie dalsze trwanie życia dla kobiety mającej 60 lat wynosi 245,3 mies. i wartość ta zostanie przyjęta do obliczenia emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej. Zgodnie z informacją podaną przez otwarty fundusz emerytalny, którego ta kobieta jest członkiem, kwota środków zgromadzonych na rachunku w funduszu na dzień 31 stycznia 2009 r. (ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznana zostanie emerytura) wynosi 5 435 zł, a więc jest wyższa od obowiązującej w tym dniu kwoty 3 263 zł, stanowiącej dwudziestokrotność dodatku pielęgnacyjnego. 5 435 zł Okresowa emerytura kapitałowa = --------------------- 245, 3 mies. Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 22,16 zł. 9. Ustalanie łącznej kwoty emerytury z FUS i okresowej emerytury kapitałowej W przypadku, gdy zostanie ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej oraz do emerytury z FUS, przyznanej zarówno na podstawie art. 24 lub 24a ustawy o emeryturach i rentach z FUS wraz z ewentualnymi zwiększeniami z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, wysokość emerytury, jaka będzie wypłacana przez ZUS, stanowi sumę tych obydwóch emerytur. Przykład 15: W dniu 15 marca 2009 r. wniosek o emeryturę zgłasza osoba urodzona w dniu 2 stycznia 1949 r. Dla ustalenia średniego dalszego trwania życia przyjmuje się, iż kobieta ta ma ukończony wiek 60 lat i 2 miesiące. Średnie dalsze trwanie życia dla osoby mającej 60 lat i 2 miesiące wynosi 243, 9 mies. Emerytura z FUS: Kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego 180 764 zł, Kwota zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne 90 952,05 zł, 271 716,05 zł (90 952,05 zł + 180 764 zł) Emerytura z FUS = ------------------------------------------------- 243, 9 mies. Emerytura z FUS wynosi 1 114,05 zł. Okresowa emerytura kapitałowa Według informacji podanej przez OFE kwota środków zgromadzonych na dzień 28 lutego 2009 r. wynosi 54 200 zł. 54 200 zł Okresowa emerytura kapitałowa = ---------------------------- 243, 9 mies. Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 222,22 zł.

Wysokość emerytury, a więc suma emerytury z I filaru i emerytury okresowej (ustalona i wypłacana przez ZUS) wynosi 1 336,27 zł (1 114,05 zł + 222,22 zł). IV. Podwyższenie emerytury do kwoty świadczenia najniższego Jeżeli suma emerytury z FUS i okresowej emerytury kapitałowej jest niższa od kwoty emerytury najniższej obowiązującej w dniu, od którego zostanie podjęta wypłata obu emerytur, emeryturę z FUS (wraz ze zwiększeniami) podwyższa się w taki sposób, aby suma obu emerytur nie była niższa od kwoty świadczenia najniższego. Podwyższenia emerytury z FUS dokonuje się na zasadach określonych w art. 87 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Prawo do podwyższenia do kwoty najniższej emerytury przysługuje osobie, która: ma ukończony wiek 60 lat w przypadku kobiety, udowodniła okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze wynoszącym co najmniej 20 lat w przypadku kobiety. Przy ustalaniu 20-letniego okresu składkowego uwzględnia się, oprócz okresów wymienionych w art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, również: a) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które przyznane zostało zwiększenie, b) nie więcej niż 10 lat okresów kontynuowania ubezpieczenia w myśl przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, po ustaniu ubezpieczeń osób objętych: obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi na podstawie art. 7 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przykład 16: Kobieta była objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 31 grudnia 2007 r. (9 lat). Od dnia 1 stycznia 1982 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. opłacała składki na ubezpieczenie społeczne rolników (17 lat). Obliczając wysokość emerytury z FUS ZUS ustali zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników za cały okres ubezpieczenia. Zainteresowana ta legitymuje się co najmniej 20-letnim okresem składkowym (nie posiada okresów nieskładkowych). Przykład 17: Kobieta była objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 31 grudnia 2000 r. (do dnia 31 grudnia 1998 r. przez 8 lat była objęta ubezpieczeniem społecznym). Od dnia 1 stycznia 2001 r. zainteresowana kontynuowała na swój wniosek ubezpieczenia emerytalne i rentowe do dnia 31 grudnia 2011 r. Wprawdzie zainteresowana kontynuowała ubezpieczenia emerytalne i rentowe przez 11 lat, to przy ustalaniu okresu składkowego ZUS uwzględni 10-letni okres kontynuowania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Zainteresowana ta legitymuje się co najmniej 20-letnim okresem składkowym (okresów nieskładkowych nie posiada). Przy ustalaniu podwyższenia do kwoty świadczenia najniższego, okresy składkowe przebyte po dniu 31 grudnia 1998 r. - za miesiące, w których składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zostały opłacone od podstawy wymiaru niższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników - uwzględnia się w części odpowiadającej proporcji do minimalnego wynagrodzenia. W przypadku emerytów, którzy osiągają przychody z pracy zarobkowej wskazanej w art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, podwyższenie do kwoty świadczenia najniższego nie przysługuje w tych miesiącach, w których kwota przychodu jest wyższa od ustalonego podwyższenia. Prawo do podwyższenia do kwoty najniższej emerytury nie przysługuje w razie zbiegu prawa do emerytury z FUS z prawem do: 1) emerytury wojskowej lub policyjnej, o której mowa w art. 85 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. m.in. emerytury wojskowej obliczonej według zasad określonych w art. 15a ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, 2) emerytury rolniczej określonej w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. Jeżeli jednak okresowa emerytura kapitałowa nie jest wypłacana z emeryturą z FUS, lecz z innym świadczeniem, do którego prawo ustalił ZUS lub inny organ emerytalny lub rentowy, np. wojskowy organ emerytalny - emeryturę tę wypłaca się w wysokości wynikającej z wyliczenia. W tym przypadku nie obowiązuje zasada wynikająca z art. 87 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (podwyższenie świadczenia w faktycznie wyliczonej wysokości do kwoty świadczenia najniższego). Przykład 18: Kobieta, będąca członkiem otwartego funduszu emerytalnego, ma od dnia 1 marca 2009 r. ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej oraz do emerytury z FUS. Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 225 zł, a emerytura z FUS 360 zł. Zainteresowana ma również ustalone przez ZUS prawo do renty rodzinnej po mężu, której wysokość od 1 marca 2009 r. ustalona została dla jednej osoby w kwocie 675,20 zł (w kwocie najniższej renty rodzinnej). Renta rodzinna jest świadczeniem kwotowo korzystniejszym od emerytury z FUS, wobec czego zainteresowana będzie pobierała okresową emeryturę kapitałową w kwocie 200 zł oraz rentę rodzinną w kwocie 636,29 zł. V. Ponowne ustalenie wysokości emerytury Jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę świadczenioborczyni podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość świadczenia ulega ponownemu ustaleniu - na jej wniosek.

Wniosek taki oznacza ponowne ustalenie wysokości emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej. Wynika to jednoznacznie z art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz z art. 25 ustawy o emeryturach kapitałowych. 1. Ponowne ustalenie wysokości emerytury z FUS w trybie art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS Jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę na podstawie art. 24 ust. 1 lub art. 24a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, świadczenioborczyni podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość świadczenia ulega ponownemu ustaleniu na zasadach określonych w art. 108 tej ustawy. W celu ponownego ustalenia wysokości emerytury, świadczenie powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu, od którego ustalono prawo do emerytury do dnia poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o przeliczenie, z uwzględnieniem ich waloryzacji, przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury. Podstawę do obliczenia kwoty zwiększenia emerytury z FUS stanowi kwota składek zewidencjonowanych od miesiąca, od którego została podjęta wypłata emerytury po raz pierwszy, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury. Średnie dalsze trwanie życia ustala się na dzień zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury z FUS na podstawie tablic dalszego średniego trwania życia obowiązujących w dniu zgłoszenia tego wniosku. Ponowne ustalenie wysokości emerytury następuje na wniosek zgłoszony nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego lub po ustaniu ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Przykład 19: Kobieta mająca ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej od dnia 1 lutego 2009 r., kontynuowała ubezpieczenie emerytalne i rentowe do dnia 31 października 2009 r. W dniu 20 listopada 2009 r. zgłosiła wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury z FUS. Do ustalenia wysokości świadczenia ZUS uwzględni składki na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego od miesiąca, od którego ustalone zostało prawo do emerytury, tj. od dnia 1 lutego 2009 r. do dnia 31 października 2009 r. Do obliczenia zwiększenia emerytury zostanie przyjęte średnie dalsze trwanie życia ustalone na dzień według tabeli obowiązującej w okresie od 1 kwietnia 2009 r. do 31 marca 2010 r. Przedstawione wyżej zasady mają zastosowanie do kolejnych wniosków o ustalenie emerytury w nowej wysokości.

2. Ponowne ustalenie wysokości okresowej emerytury kapitałowej w trybie określonym w art. 25 ustawy o emeryturach kapitałowych Ponowne ustalenie wysokości okresowej emerytury kapitałowej następuje w przypadku, gdy po dniu, od którego została przyznana ta emerytura, emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Wysokość tej emerytury ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej. Wynika to z art. 25 ustawy o emeryturach kapitałowych. Nową wysokość okresowej emerytury kapitałowej ustala się na podstawie przekazywanej do ZUS informacji otwartego funduszu emerytalnego o kwocie środków zgromadzonych na rachunku członka funduszu na ostatni dzień miesiąca, poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości okresowej emerytury kapitałowej. W celu ustalenia nowej wysokości okresowej emerytury kapitałowej, kwotę podanych przez fundusz środków, dzieli się przez średnie dalsze trwanie życia ustalone według tablic obowiązujących w dniu złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury. Średnie dalsze trwanie życia ustala się analogicznie jak przy obliczaniu emerytury z FUS na dzień zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury. W przypadku, gdy w wyniku ponownego ustalenia wysokości okresowej emerytury kapitałowej kwota świadczenia jest niższa niż dotychczas pobierana, okresową emeryturę kapitałową wypłaca się w dotychczasowej wysokości. Ponowne ustalenie wysokości emerytury następuje na wniosek zgłoszony nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego lub po ustaniu ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Przedstawione wyżej zasady mają zastosowanie do kolejnych wniosków o ustalenie emerytury w nowej wysokości. Po obliczeniu nowej wysokości emerytury z FUS i okresowej emerytury kapitałowej ponownie ustala się sumę obu emerytur i ewentualnie dokonuje się podwyższenia do kwoty świadczenia najniższego. Podwyższenia emerytury z FUS do kwoty emerytury najniższej dokonuje się na zasadach określonych w art. 87 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (patrz: Część IV). 3. Ponowne ustalenie wysokości emerytury z FUS z innych przyczyn niż określone w art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Emerytura z FUS podlega również ponownemu ustaleniu w razie: przedłożenia przez świadczeniobiorcę nowych dowodów dotyczących wynagrodzenia lub dochodu przychodu, podlegających wliczeniu do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe, np. zaświadczenia pracodawcy o nagrodzie wypłaconej pracownikowi, zgłoszenia wniosku o przeliczenie kapitału początkowego poprzez np.:

zmianę wybranego okresu 10 kolejnych lat kalendarzowych w latach 1980 1998 na okres innych kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z tego okresu, zmianę 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia przypadającego przed 1999 r., na wariant innych 20 lat, z tego okresu, zmianę okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych w latach 1980 1998 na 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia przypadającego przed 1999 r., zmianę 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia przypadającego przed 1999 r. na okres 10 kolejnych lat kalendarzowych w latach 1980 1998, Wysokość emerytury z FUS podlega ponownemu ustaleniu także w przypadku gdy płatnik składek skoryguje dokumenty ubezpieczeniowe (korekta w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W takim przypadku ma zastosowanie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wysokość emerytury ulegnie ponownemu ustaleniu od daty jej przyznania, jednak wyrównanie z tego tytułu zostanie wypłacone nie wcześniej niż od miesiąca, w którym wpłynęły do ZUS skorygowane przez płatnika składek dokumenty ubezpieczeniowe. W pozostałych przypadkach, w których zachodzi konieczność ponownego ustalenia wysokości emerytury (np. po ustaniu ubezpieczenia płatnik składek wypłaci zaległe wynagrodzenie zgodnie z orzeczeniem sądu pracy lub wypłaci 13-tą pensję) ponowne ustalenie wysokości emerytury następuje na zasadach określonych w art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. VI. Ustanie prawa do emerytury z FUS i okresowej emerytury kapitałowej Prawo do emerytury z FUS ustaje: gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do nabycia tego prawa, ze śmiercią osoby uprawnionej. Prawo do okresowej emerytury kapitałowej wygasa: 1) wraz ze śmiercią członka otwartego funduszu emerytalnego, 2) z dniem poprzedzającym dzień, w którym członek otwartego funduszu emerytalnego ukończy 65 rok życia, 3) w przypadku wyczerpania środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym. Prawo do okresowej emerytury kapitałowej ustaje również w przypadku, gdy ustanie prawo do emerytury z FUS, np. gdy zabraknie jednego z warunków uzasadniających ustalenie prawa do tej emerytury. Jeżeli prawo do okresowej emerytury kapitałowej wygasło z powodu wyczerpania środków w otwartym funduszu emerytalnym, ZUS wstrzyma wypłatę okresowej

emerytury kapitałowej w związku z ustaniem prawa do tego świadczenia i będzie kontynuował wypłatę emerytury z FUS. VII. Wypłata okresowej emerytury kapitałowej 1. Od jakiej daty wypłacana jest okresowa emerytura kapitałowa? Okresową emeryturę kapitałową wypłaca się od dnia, od którego ustalone zostało prawo do emerytury z FUS. 2. W jakim trybie wypłaca się okresową emeryturę kapitałową? Okresową emeryturę kapitałową wypłaca się wraz z emeryturą lub rentą. Wypłaty tej dokonuje jednostka ZUS właściwa do wypłaty emerytury z FUS, tj. do emerytury, do której ZUS ustalił prawo na podstawie art. 24 ust.1 lub art. 24a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jednostką tą jest oddział ZUS właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o emeryturę. 3. Wypłata okresowej emerytury kapitałowej wraz z rentą, do której prawo ustalił ZUS Zgodnie z ustawą o emeryturach kapitałowych za rentę uważa się świadczenie, do której prawo ustalone zostało przez ZUS na podstawie ustawy o emeryturach lub rentach z FUS albo odrębnych przepisów. Chodzi o: rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz rentę rodzinną, do której prawo zostało ustalone na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS albo przepisów uprzednio obowiązujących, o ile rencista zachował prawo do takiego świadczenia, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub rentę rodzinną, do której prawo zostało ustalone na podstawie odrębnych przepisów: ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych albo przepisów uprzednio obowiązujących, o ile rencista zachował prawo do takiego świadczenia, ustawy z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach, ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach podlegających represjom okresu wojny i okresu powojennego albo przepisów uprzednio obowiązujących, o ile rencista zachował prawo do takiego świadczenia, ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin albo przepisów uprzednio obowiązujących, o ile rencista zachował prawo do takiego świadczenia.

Okresową emeryturę kapitałową wypłaca się wraz z rentą, do której prawo ustalił ZUS w przypadku, gdy renta z tytułu niezdolności do pracy albo renta rodzinna jest dla zainteresowanej świadczeniem wyższym od emerytury albo wybranym przez osobę uprawnioną. Przykład 20: Pani Janina K., będąca członkiem otwartego funduszu emerytalnego pobiera od 4 lat rentę rodzinna po mężu. Zainteresowana, urodzona w dniu 25 marca 1949 r. wystąpiła w dniu 5 marca 2009 r. z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. ZUS, po zbadaniu, iż zainteresowana ma prawo do emerytury z FUS i ustaleniu na podstawie informacji przekazanej przez otwarty fundusz emerytalny, iż kwota środków zgromadzonych na rachunku w funduszu jest wystarczająca do ustalenia prawa do okresowej emerytury kapitałowej ustalił prawo do emerytury z FUS i do okresowej emerytury kapitałowej. Po ustaleniu prawa do emerytury z FUS i jej wysokości okazało się, iż pobierana przez zainteresowaną renta rodzinna jest świadczeniem wyższym od tej emerytury. ZUS wydaje decyzję ustalającą prawo do emerytury z FUS i do okresowej emerytury kapitałowej, lecz nie podejmie wypłaty emerytury z FUS, natomiast podejmie wypłatę okresowej emerytury kapitałowej wraz z rentą rodzinną. Przykład 21: Pani Janina W., będąca członkiem otwartego funduszu emerytalnego, pobiera od 15 lat rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaną na stałe. Zainteresowana urodzona w dniu 15 lutego 1949 r. wystąpiła w dniu 25 lutego 2009 r. z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. ZUS ustalił na wniosek zainteresowanej prawo do emerytury z FUS, co oznacza, iż zainteresowana nie utraciła prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, która jak się okazało, jest korzystniejsza niż emerytura z FUS. ZUS wydaje decyzję ustalającą prawo do emerytury z FUS i do okresowej emerytury kapitałowej, lecz nie podejmie wypłaty emerytury z FUS. W tym przypadku ZUS podejmie wypłatę okresowej emerytury kapitałowej wraz z rentą z tytułu niezdolności do pracy. Przykład 22: Pani Waleria P., członek otwartego funduszu emerytalnego pobiera, od 4 lat rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy i osiąga przychód z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Zainteresowana urodziła się w dniu 14 lutego 1949 r. i w dniu 5 marca 2009 r. zgłosiła wniosek o ustalenie prawa do emerytury. Zainteresowana nadal osiąga przychody, które wyłączają możliwość pobierania więcej niż jednego świadczenia, tj. emerytury w zbiegu z rentą z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem (art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ZUS ustalił prawo do emerytury z FUS i do okresowej emerytury kapitałowej oraz wysokość tych emerytur. Po porównaniu wysokości emerytury z FUS oraz renty wypadkowej, okazało się iż renta wypadkowa jest świadczeniem wyższym od emerytury z FUS.

ZUS podejmie wypłatę okresowej emerytury kapitałowej wraz z rentą z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy. Jeżeli zainteresowana dokona wyboru emerytury z FUS, wówczas ZUS podejmie wypłatę okresowej emerytury kapitałowej łącznie z emeryturą z FUS, a wstrzyma wypłatę renty z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku z wypadkiem przy pracy - na czas osiągania przychodu. Jeżeli zainteresowana powiadomi ZUS, iż np. z dniem 30 października 2009 r. zaprzestanie osiągać przychód, ZUS z dniem 1 listopada 2009 r. ustali prawo do emerytury z FUS w zbiegu z rentą z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku z wypadkiem przy pracy na zasadach określonych w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zasady ustalania wysokości, w jakiej w takim przypadku wypłaca się okresową emeryturę kapitałową przedstawiamy w rozdziale 4). Przykład 23: Pani Katarzyna J., będąca członkiem otwartego funduszu emerytalnego, pobiera od 7 lat rentę rodzinną po mężu - inwalidzie wojskowym. W lutym 2009 r. zgłosiła wniosek o emeryturę. Po ustaleniu prawa do emerytury z FUS i obliczeniu jej wysokości okazało się, iż renta rodzinna jest świadczeniem wyższym od emerytury. Zainteresowana spełniła również warunki do ustalenia prawa do okresowej emerytury kapitałowej i ZUS ustalił wysokość tej emerytury. ZUS podejmie wypłatę okresowej emerytury kapitałowej wraz z rentą rodzinną po inwalidzie wojskowym. Jeżeli Pani Katarzyna dokona wyboru emerytury z FUS, wówczas ZUS podejmie wypłatę okresowej emerytury kapitałowej łącznie z tą emeryturą, a wstrzyma wypłatę renty rodzinnej. 4. Wypłata emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej w zbiegu z rentą z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową albo rentą z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku ze służbą wojskową, do których prawo ustalił ZUS. Jeżeli osoba uprawniona do okresowej emerytury kapitałowej i do emerytury z FUS jest równocześnie uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową: rentę wypadkową wypłaca się w pełnej wysokości, a emeryturę - w połowie, albo okresową emeryturę kapitałową i emeryturę z FUS wypłaca się w pełnej wysokości, a rentę wypadkową - w połowie. Analogiczna zasada obowiązuje w przypadku, gdy osoba uprawniona do okresowej emerytury kapitałowej i do emerytury z FUS jest równocześnie uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku ze służbą wojskową.

W celu ustalenia połowy emerytury ZUS oblicza: łączną kwotę, obejmującą kwotę emerytury z FUS i okresowej emerytury kapitałowej, a następnie tak ustaloną kwotę dzieli przez 2 i uzyskany wynik porównuje z ustaloną kwotą okresowej emerytury kapitałowej w pełnej wysokości. Jeżeli połowa tej kwoty (a więc połowa sumy emerytury z FUS i okresowej emerytury kapitałowej) jest niższa od okresowej emerytury kapitałowej w pełnej wysokości wypłaca się okresową emeryturę kapitałową w pełnej wysokości. Przykład 24: Okresowa emerytura kapitałowa ustalona została w kwocie 600 zł, a emerytura z FUS w kwocie 560 zł. Suma obu emerytur wynosi 1 160 zł, a połowa tej kwoty 580 zł. ZUS podejmie wypłatę renty z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku z wypadkiem przy pracy w kwocie 1490 zł oraz okresową emeryturę kapitałową w pełnej wysokości (tj. 600 zł). W przypadku gdy połowa kwoty emerytury jest wyższa od kwoty okresowej emerytury kapitałowej w pełnej wysokości - wypłaca się połowę kwoty obejmującej sumę obu emerytur, w tym okresową emeryturę kapitałową w pełnej wysokości. Przykład 25: Okresowa emerytura kapitałowa ustalona została w kwocie 300 zł, a emerytura z FUS w kwocie 400 zł. Suma obu emerytur wynosi 700 zł, a połowa tej kwoty 350 zł. ZUS podejmie wypłatę pełnej renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy w kwocie 1 388 zł oraz okresową emeryturę kapitałową w kwocie 300 zł i emeryturę z FUS w kwocie 50 zł. 5. Wypłata okresowej emerytury kapitałowej przez ZUS, a emerytury lub renty przez inny niż ZUS organ emerytalny lub rentowy. Jeżeli ZUS ustalił prawo do emerytury z FUS oraz do okresowej emerytury kapitałowej, a osoba zainteresowana ma ustalone prawo do świadczenia, do którego prawo ustala inny niż ZUS organ emerytalny lub rentowy, np. wojskowy organ emerytalny, na podstawie odrębnych przepisów, osoba zainteresowana ma prawo do pobierania okresowej emerytury kapitałowej wraz z tym innym świadczeniem. W takim przypadku nie jest wypłacana emerytura z FUS. W przypadku, gdy rentę wypłaca inny organ emerytalny lub rentowy i świadczenie to jest korzystniejsze kwotowo od emerytury z FUS albo wybrane przez osobę uprawnioną, ZUS wypłaca okresową emeryturę kapitałową, a rentę wypłaca inny organ emerytalny lub rentowy. Wypłaty okresowej emerytury kapitałowej dokonuje się wówczas na zasadach określonych w art. 30 ust. 3 ustawy o emeryturach kapitałowych. Jeżeli członek otwartego funduszu emerytalnego jest uprawniony równocześnie do emerytury z FUS oraz do emerytury rolniczej, do której prawo zostało ustalone na