ZADANIE EGZAMINACYJNE Zakład optyczny prowadzi działalność usługową, w zakresie wykonywania pomocy wzrokowych. Klient zlecił wykonanie okularów na podstawie dostarczonej recepty. Wybrana przez klienta oprawa jest metalowa-pełna. Po wstępnym dopasowaniu ramki źrenice klienta znalazły się 3 mm powyŝej linii poziomej przechodzącej przez środki geometryczne prostokątnych tarcz opisanych na szablonach oprawy okularowej. Na podstawie recepty naleŝy określić rodzaj wady wzroku klienta, która będzie korygowana tymi okularami oraz obliczyć o ile i w którą stronę przesunąć kaŝdą soczewkę, aby uzyskać Ŝądane działanie pryzmatyczne bez konieczności zamawiania soczewek pryzmatycznych Opracuj projekt realizacji prac związanych z wykonaniem okularów korekcyjnych zgodnie z wymogami recepty oraz sporządź dokumentację niezbędną do wykonania okularów Projekt realizacji prac powinien zawierać: 1.Tytuł pracy egzaminacyjnej. 2.ZałoŜenia do projektu realizacji prac sformułowane na podstawie treści zadania oraz załączonej dokumentacji. 3.Pomiary i obliczenia niezbędne do wykonania okularów z soczewkami sferocylindryczno-pryzmatycznym i, tj.: obliczenia przesunięcia w celu osiągnięcia działania pryzmatycznego w poziomie, pomiary oprawy, obliczenia przesunięcia wynikłego z dopasowania środków optycznych soczewki do PO klienta, obliczenie przesunięcia wypadkowego, obliczenia średnicy minimalnej soczewki, zaznaczenie na rysunku oprawy okularowej środków optycznych soczewek po decentracji, przeliczenie soczewek z zapisu w cylindrze ujemnym na zapis w cylindrze dodatnim, wybór soczewki. 4.Wykaz narzędzi, urządzeń, przyrządów i materiałów niezbędnych do realizacji prac związanych z wykonaniem zleconych okularów. Dokumentacja z wykonania zadania powinna zawierać: 5.Opis sposobu wykonania okularów z uwzględnieniem wykorzystanych materiałów, urządzeń, narzędzi i przyrządów 6.Opis kontroli jakości wykonanych okularów z uwzględnieniem czynności kontrolnych oraz norm 7.. Opis sposobu uŝytkowania i konserwacji wykonanych okularów. zadanie i rozwiązanie styczeń 2010 strona 1 z 10 02-03-12
Do wykonania zadania wykorzystaj: Recepta Załącznik 1 Parametry soczewek Załącznik 2 WyposaŜenie warsztatu optycznego Załącznik 3 Rysunek oprawy okularowej wybranej przez klienta (załączony w zeszycie Karta Pracy Egzaminacyjnej) Recepta Załącznik 1 Okulary sph cyl l oś pryzma I baza PO Do dali OP -4,0-2,0 / 180º 1,0 / 180º 33 OL -3,0-1,5 / 90º 1,0 / 0º 32 Do bliŝy OP - - - - OL - - - - Parametry soczewek L.p. Materiał Konstrukcja 1. mineralne sferyczna 2. mineralne asferyczna 3. organiczne Sferyczna 4. organiczne Asferyczna Średnice do wyboru: Ø80,Ø85, Ø90 Załącznik 2 zadanie i rozwiązanie styczeń 2010 strona 2 z 10 02-03-12
Załącznik 3 WyposaŜenie warsztatu optycznego Narzędzia, urządzenia, przyrządy automat szlifierski szablonowy polerka barwiarka rowkarka cąŝki do regulowania i profilowania opraw rozwiertaki centroskop sferometr dietest suwmiarka dioptromierz szabloniarka fen szlifierka ręczna kątomierz śruba mikrometryczna lutownica śrubokręty pęseta wkrętaki optyczne pilniki wiertarka polaryskop wiertła Materiały pomocnicze alkohol etylowy, kleje, linijka (źrenicówka), nakrętki, noŝyce, pisaki wodoodporne, podkładki, przyssawki do automatu szlifierskiego, szablony, ściereczki do czyszczenia soczewek, wkręty, wstąŝki do montaŝu, Ŝyłki wypełniające. ROZWIĄZANIE TYTUŁ Projekt wykonania okularów na podstawie recepty do oprawy metalowej-pełnej, z soczewkami sferocylindryczno-pryzmatycznymi, metodą szlifowania na automacie szablonowym, przy wykorzystaniu załączników nr 1, 2 i 3. ZAŁOśENIA 1. Oprawa metalowa pełna (rysunek oprawy okularowej) 2. Źrenice pacjenta znajdują się 3 mm powyŝej linii poziomej (powyŝej środka geometrycznego oprawy okularowej) zadanie i rozwiązanie styczeń 2010 strona 3 z 10 02-03-12
3. Recepta zał. Nr 1 OP -4,0dsfer -2,0dcyl ax 180 o pryzmat 1,0 baza 180 o pd p 33 OL -3,0dsfer -1,5dcyl ax 90 o pryzmat 1,0 baza 0 o pd L 32 4. Określić wadę wzroku pacjenta 5. Obliczyć o ile i w którym kierunku przesunąć środek kaŝdej soczewki 6. Wybór materiału soczewki (mineralne czy organiczne) zał. nr 2 7. Wybór konstrukcji soczewki (sferyczna lub asferyczna) zał. nr 2 8. WyposaŜenie warsztatu optycznego zał. nr 3 9. Wada wzroku pacjenta Na podstawie recepty moŝna zauwaŝyć Ŝe pacjent ma astygmatyzm krótkowzroczny w oku prawym zgodny z regułą a w oku lewym niezgodny z regułą oraz niewielki zez rozbieŝny lub niedomogę konwergencji 10. Przeliczenie soczewek z zapisu ujemnego na dodatni OP zapis cyl ujemny: sf -4,0 cyl -2,0 oś 180 o zapis cyl dodatni: sf=(-4,0) + (-2,0)=-6,0 cyl= +2,0 oś=180-90=90 o OL zapis cyl ujemny: sf -3,0 cyl -1,5 oś 90 o zapis cyl dodatni: sf=(-3,0) + (-1,5)=-4,5 cyl= +1,5 oś=90+90=180 o 11. Naniesienie danych z recepty na skalę TABO 120 90 60 120 90 60 150 30 180 P 0 180 150 L 30 0 210 330 210 330 240 270 300 240 270 300 ` 12. Obliczenie przesunięcia dla uzyskania działania pryzmatycznego sfera -6,0 sfera -4,5 cylinder +2,0 cylinder +1,5 a) Soczewka prawa Aby uzyskać działanie pryzmatyczne 1 dptr pryzm z bazą 180 o czyli do skroni soczewki prawej przesuwamy środek soczewki w poziomie. O wielkości działania pryzmatycznego przy przesuwaniu poziomym decyduje moc w osi 90 o czyli -4,0 zadanie i rozwiązanie styczeń 2010 strona 4 z 10 02-03-12
H =3 mm p 10 x 1 Xpryzm p= = -2,5 mm - 4,0 Soczewkę prawą naleŝy przesunąć w kierunku przeciwnym do załoŝonej bazy tj do nosa o 2,5 mm b) Soczewka lewa Aby uzyskać działanie pryzmatyczne 1 dptr pryzm z bazą 0 o czyli do skroni soczewki lewej przesuwamy środek soczewki w poziomie. O wielkości przesunięcia decyduje tylko moc sferyczna 4,5, bowiem przesuwanie mocy cylindrycznej nie powoduje działania pryzmatycznego 10 x 1 Xpryzm L= = -2,22 mm - 4,5 Soczewkę lewą naleŝy przesunąć w kierunku przeciwnym do załoŝonej bazy tj do nosa o 2,2 mm 13. Pomiary oprawy szerokość tarczy a=63 mm wysokość tarczy b=40 mm odstęp między tarczami d=17 mm (zostały naniesione na rysunku) b=40 mm x w x w x x PD x PD pryzm x pryzm rmax=33 S S C C x całk xcałk a=63 d=17 S - środek soczewki C - środek tarczy 14. Obliczenia przesunięcia dla dopasowania środków optycznych do soczewki do PD klienta a) soczewka prawa x p = (a+d)/2 - PD p = (63+17)/2-33= 7 mm do nosa b) soczewka lewa x L = (a+d)/2 - PD L = (63+17)/2-32= 8 mm do nosa zadanie i rozwiązanie styczeń 2010 strona 5 z 10 02-03-12
15. Obliczenie przesunięcia wypadkowego a) soczewka prawa w poziomie x pw =x p +x pryzmp = 7 + 2,5 = 9,5 mm do nosa uwzględniając przesunięcie pionowe o 3 mm przesunięcie całkowite x pcałk = x 2 pw +H 2 P = 9,5 2 + 3 2 = 90,6 + 9 = 10 mm b) soczewka lewa w poziomie x LW = x L +x pryzml = 8 + 2,2 = 10,2 mm do nosa uwzględniając przesunięcie pionowe o 3 mm przesunięcie całkowite x Lcałk = x 2 LW +H 2 L = 10,2 2 + 3 2 = 104 + 9 =10,63 mm 16. Minimalna średnica soczewki Maksymalny promień tarczy r max = 33 mm, zaś minimalna rozmiar soczewki bez decentracji Ø min = 2 r max = 66 mm + 2 mm naddatku na obróbkę= 68. Uwzględniając decentrację Ø min = 2 r max + 2 (X całk ) + 2 a) soczewka prawa Ø min = r max + 2 (X pcałk ) +2 = 66 + 2 (10)+2=66+20+2= 88 mm b) soczewka lewa Ø min = r max + 2 (X Lcałk ) +2 = 66 + 2 (10,63)=66+21,2+2= 89,2 mm Najwłaściwszym byłoby jednak uŝycie diatestu lub Ø min a + 2 (a+d)/2 PD P/L + 2 zadanie i rozwiązanie styczeń 2010 strona 6 z 10 02-03-12
y l S C x l Zgodnie z obliczeniami wyznaczamy połoŝenie środka soczewki 90 80 70 60 50 y l S C x l Przykładamy oprawkę do testu i ustalamy średnicę soczewki na 83 mm+2 = 85 mm 17. Wybór soczewki (według obliczeń) Z uwzględniając niezbędny naddatek dla automatu szablonowego 2 mm potrzeba dla OP zamówić soczewkę o średnicy 88 mm zaś dla OL 90 mm. Z uwagi na duŝą średnicę i sporą moc wybieram z dostępnych w katalogu soczewki organiczne sferyczne o średnicy OP 90 i OL 90 mm 18. Sposób wykonania okularów a. Kontrola oprawy 1. Sprawdzamy zgodność oprawy ze zleceniem (model, kolor) 2. Stan powierzchni lakierowanych i galwanizowanych zadanie i rozwiązanie styczeń 2010 strona 7 z 10 02-03-12
3. Stan zamocowania nanośnikówi i zauszników 4. Prawidłowość zamykania i otwierania zawiasów 5. Symetria kształtów tarcz 6. Prawidłowości odkręcania i zakręcania wkrętów w zamkach tarcz b. Kontrola soczewek 1. Sprawdzamy zgodność otrzymanych soczewek ze zleceniem (materiał, kolor, powłoki oraz moce i średnice) 2. Stan powierzchni soczewek i powłok uszlachetniających c. Wybór narzędzi i sprzętu 1. Automat szlifierski szablonowy 2. Szlifierka ręczna (do zatępienia ostrych krawędzi) 3. CąŜki do regulowania i profilowania opraw 4. Centroskop 5. Diatest 6. Dioptromierz 7. Szabloniarka 8. Wkrętaki optyczne 9. Pilniki 10. Materiały pomocnicze: alkohol etylowy, kleje, linijka (źrenicówka), pisaki wodoodporne, przyssawki do automatu szlifierskiego, szablony, ściereczki do czyszczenia soczewek, wkręty, Ŝyłki wypełniające d. Wykonanie okularów 1. Na dioptromierzu wyznaczamy środki optyczne i osie soczewek (z uwzględnieniem mocy pryzmatycznych) 2. Opisujemy pisakiem soczewkę prawą i lewą literami P i L od strony nosa oraz zapisujemy u góry przesunięcie środków w górę o 3 mm a takŝe od strony nosa przesuniecie konieczne dla zachowania właściwego Pd (dla soczewki prawej 7 mm a dla lewej 8 mm) 3. Mocujemy oprawkę w szabloniarce i wykonujemy szablon 4. Odkręcamy zamki w oprawce 5. Sprawdzamy prawidłowość wykonanego kształtu szablonów ewentualne rozbieŝności korygujemy pilnikiem 6. Opisujemy na szablonie typ oprawy (wysokość środka tarczy i odległość środka tarczy od środka oprawy( 20 mm i 40 mm) 7. Wkładamy szablon do centroskopu 8. Układamy na centroskopie soczewki przesuwając je zgodnie z naniesionymi pisakiem wartościami w górę i do nosa 9. Sprawdzamy czy średnica soczewki mieści się na tarczy szablonu z odpowiednim naddatkiem na obróbkę (przynajmniej po 1 mm z kaŝdej strony) 10. Mocujemy na centroskopie przyssawki (uchwyty z przylepcami) do soczewek 11. Wybieramy odpowiedni program szlifowania i ustawiamy parametry (docisk, chłodzenie, wielkość, rodzaj i połoŝenie fasety) zadanie i rozwiązanie styczeń 2010 strona 8 z 10 02-03-12
12. Przenosimy do automatu soczewkę prawą i szablon i szlifujemy soczewkę stosując chłodzenie wodą postępując zgodnie z instrukcją 13. Sprawdzamy fasetę na oszlifowanej soczewce i przymierzamy do oprawy jeśli wielkość jest prawidłowa zatępiamy ostre krawędzie na szlifierce ręcznej i wkładamy soczewkę do oprawy zamykając zamek prawej tarczy. Zbyt duŝą soczewkę szlifujemy ponownie, zbyt małą montujemy w oprawce stosując Ŝyłki wypełniające 14. Przenosimy do automatu soczewkę lewą i postępujemy tak jak z prawą. 15. Zdejmujemy przyssawki (uchwyty z przylepcami) 16. Zabezpieczamy klejem do gwintów wkręty zamków przed odkręcaniem 17. Sprawdzamy i ewentualnie korygujemy kształt oprawy 18. Czyścimy oprawę i soczewki 19. Pakujemy wykonane okulary e. Kontrola wykonanych okularów W czasie końcowej kontroli wykonanych okularów sprawdzamy: 1. zgodność z zamówieniem rodzaju materiału, mocy soczewek i ich uszlachetnienia oraz typu oprawki, rozmiaru i koloru, 2. dokonując pomiarów wszystkich parametrów optycznych z zamówienia, 3. zgodność mocy soczewek z receptą 4. prawidłowe ustawienie osi cylindrów, bazy pryzmatów i środków optycznych 5. sprawdzenie napręŝeń 6. czy powierzchnie soczewek i oprawy nie wykazują zarysowań i śladów obróbki, 7. prawidłowość zamocowania soczewek - bez luzów i napręŝeń 8. czy odchyłki środków recepturowych zamocowanych soczewek znajdują się w granicach dopuszczalnych tolerancji, 9. prawidłowość otwierania i zamykania się zauszników i estetykę wyglądu okularów, 10. zabezpieczenie wszystkich wkrętów przed odkręcaniem w czasie uŝytkowania, Po pozytywnych wynikach kontroli naleŝy okulary wyczyścić i zapakować oraz zawiadomić klienta o wykonaniu zamówienia. f. Instrukcja dla klienta 1. UŜywać zgodnie z przeznaczeniem dla wskazanej na recepcie osoby, 2. Myć wodą z dodatkiem płynnych detergentów lub innymi środkami zaleconymi przez optyka, 3. Wycierać umyte powierzchnie wyłącznie miękką flanelą lub ściereczkami z mikrofazy przeznaczonymi do szkła optycznego, 4. Nigdy nie wycierać soczewek na sucho, 5. Do pielęgnacji w soczewek nie uŝywać przypadkowych przedmiotów, papieru a takŝe irchy, 6. Odkładać okulary ze złoŝonymi zausznikami soczewkami do góry, zadanie i rozwiązanie styczeń 2010 strona 9 z 10 02-03-12
7. Przechowywać okulary w sztywnym etui pozwalającym na swobodne włoŝenie okularów bez wsuwania i bez uŝycia siły w miejscu nie naraŝonym na działanie wysokich temperatur (np. za szybą), 8. Nie uŝywać środków rozpuszczających lub Ŝrących, 9. Dla zmniejszenie moŝliwości pogięcia delikatnej oprawy okulary naleŝy zakładać i zdejmować oburącz, 10. W przypadku uszkodzenia okularów nie naleŝy naprawiać ich samodzielnie, lecz zgłosić się do zakładu optycznego, 11. Dla zmniejszenia skutków naturalnego zuŝycia okularów, naleŝy dokonywać ich przeglądu i konserwacji w zakładzie optycznym. zadanie i rozwiązanie styczeń 2010 strona 10 z 10 02-03-12