Zatrucia grzybami opracowanie: dr inż. Celina Marciszewska PSSE Kutno
"Grzybów było w bród: chłopcy biorą krasnolice, Tyle w pieśniach litewskich sławione lisice, Co są godłem panieństwa, bo czerw ich nie zjada I dziwna, żaden owad na nich nie usiada. Panienki za wysmukłym gonią borowikiem, Którego pieśń nazywa grzybów pułkownikiem. Wszyscy dybią na rydza; ten wzrostem skromniejszy I mniej sławny w piosenkach, za to najsmaczniejszy, Czy świeży czy solony, czy jesiennej pory, Czy zimą. Ale Wojski zbierał muchomory. Inne pospólstwo grzybów pogardzone w braku Dla szkodliwości albo niedobrego smaku; Lecz nie bez użytku, one zwierza pasą I gniazdem są owadów, i gajów okrasą. Na zielonym obrusie łąk, jako szeregi Naczyń stołowych sterczą: tu z okrągłymi brzegi Surojadki srebrzyste, żółte i czerwone, Niby czareczki różnym winem napełnione; Koźlak, jak przewrócone kubka dno wypukłe, Lejki, jako szampańskie kieliszki wysmukłe, Bielaki krągłe, białe, szerokie i płaskie, Jakby mlekiem nalane filiżanki saskie, I kulista, czarniawym pyłkiem napełniona Purchawka, jak pieprzniczka - zaś innych imiona Znane tylko w zajęczym lub wilczym języku, Od ludzi nie ochrzczone; a jest ich bez liku. Ni wilczych, ni zajęczych nikt dotknąć nie raczy, A kto schyla się ku nim, gdy błąd swój obaczy, Zagniewany, grzyb złamie albo nogą kopnie; Tak szpecąc trawę, czyni bardzo nieroztropnie" Adam Mickiewicz
Gatunki grzybów dopuszczone w Polsce do obrotu na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie grzybów dopuszczonych do obrotu lub produkcji przetworów grzybowych albo artykułów spożywczych zawierających grzyby oraz uprawnień klasyfikatora grzybów i grzyboznawcy (Dz. U. z 2003 r. Nr 21, poz. 178) zmienionego rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 15.04.2004 r. Zmiana nie rozszerzała listy 42 gatunków, które są wyszczególnione w załączniku do rozporządzenia ("WYKAZ GRZYBÓW DOPUSZCZONYCH DO OBROTU LUB PRODUKCJI PRZETWORÓW GRZYBOWYCH ALBO ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH ZAWIERAJĄCYCH W SWOIM SKŁADZIE GRZYBY").
WYKAZ GRZYBÓW DOPUSZCZONYCH DO OBROTU LUB PRODUKCJI PRZETWORÓW GRZYBOWYCH ALBO ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH ZAWIERAJĄCYCH W SWOIM SKŁADZIE GRZYBY 1) borowik szlachetny (prawdziwek wszystkie odmiany) 2) koźlarz babka (wszystkie odmiany) 3) koźlarz grabowy 4) koźlarz czerwony (wszystkie odmiany) 5) maślak pstry 6) maślak sitarz 7) maślak ziarnisty 8) maślak zwyczajny 9) maślak żółty 10) piaskowiec kasztanowaty
koźlarz czerwony borowik szlachetny Panek, krawiec, osikacz, podsinnik, baba, maślak pstry Tyle słów dla nazwania rumianego draba (Jan Sztaudynger) maślak sitarz maślak zwyczajny piaskowiec kasztanowaty
11) piaskowiec modrzak 12) podgrzybek brunatny 13) podgrzybek zajączek 14) podgrzybek złotawy 15) czubajka kania 16) dwupierścieniak cesarski 17) gąska zielonka 18) kolczak obłączasty 19) lejkowiec dęty 20) lejkówka wonna 21) mleczaj rydz 22) mleczaj smaczny 23) opieńki - tylko młode owocniki;
podgrzybek brunatny gąska zielonka czubajka kania kolczak obłączasty dwupierścieniak cesarski lejkowiec dęty
mleczaj rydz opieńki Wszyscy dybią na rydza; ten wzrostem skromniejszy I mniej sławny w piosenkach, za to najsmaczniejszy, (Adam Mickiewicz) lejkówka wonna
24) pieczarka dwuzarodnikowa z wyjątkiem zbyt młodych egzemplarzy ze stanu naturalnego, których blaszki jeszcze nie poróżowiały; 25) pieczarka lśniąca z wyjątkiem zbyt młodych egzemplarzy ze stanu naturalnego, których blaszki jeszcze nie poróżowiały; 26) pieczarka ogrodowa - z wyjątkiem zbyt młodych egzemplarzy ze stanu naturalnego, których blaszki jeszcze nie poróżowiały; 27) pieczarka polna - z wyjątkiem zbyt młodych egzemplarzy ze stanu naturalnego, których blaszki jeszcze nie poróżowiały; 28) pieczarka szlachetna - z wyjątkiem zbyt młodych egzemplarzy ze stanu naturalnego, których blaszki jeszcze nie poróżowiały; 29) pieczarka zaroślowa - z wyjątkiem zbyt młodych egzemplarzy ze stanu naturalnego, których blaszki jeszcze nie poróżowiały;
pieczarka dwuzarodnikowa pieczarka polna płachetka kołpakowa pieprznik jadalny (kurka) pieczarka zaroślowa twardzioszek przydrożny
30) pieprznik jadalny (kurka) 31) płachetka kołpakowa 32) twardzioszek przydrożny 33) boczniak ostrygowaty 34) twardziak (Shii - take) 35) łuskwiak lepki 36) pochwiak pochwiasty 37) trufla letnia 38) trufla zimowa 39) trufla czarnozarodnikowa 40) trzęsak morszczynowaty 41) ucho bzowe 42) uszak gęstowłosy
boczniak ostrygowaty twardziak (Shii - take) trufla letnia ucho bzowe Truflę zbierzesz, jeżeli wspomnisz Prozerpinę, Razem z psem lub świnią zszedłszy w dębinę... (Jan Sztaudynger)
Zatrucia grzybami Przestrzega się przed spożyciem w stanie surowym wszystkich gatunków grzybów w tym jadalnych. Spożycie grzybów na surowo zwiększa stopień zatrucia
Zatrucia o działaniu cytotoksycznym Muchomor wiosenny piestrzenica kasztanowata (babie ucho, murchla, babie uszy) Muchomor sromotnikowy zasłonak rudy
- kredowobiałe blaszki - przyrośnięty pierścień na trzonie -pochwa zwana - kielichem śmierci Muchomor sromotnikowy Czubajka kania
Zatrucia o działaniu neurotropowym Krowiak podwinęty (olszówka) Muchomor czerwony Lejkówka odbielana Strzępiak ceglasty
Zatrucia o działaniu drażniącym przewód pokarmowy Wieruszka ciemna (Wieruszka zatokowata) Gąska tygrysowata
Borowik szatański (szatan) Maślanka wiązkowa Gołąbkowate Mleczaj wełnianka Gołąbek wymiotny
Jak uniknąć pomyłek, przy zbieraniu grzybów Zbieramy grzyby, które znamy Przy małej znajomości grzybów najlepiej nie zbierać okazów z blaszkami pod kapeluszem, wśród nich są gatunki śmiertelnie trujące Grzyby zbieramy przez wykręcanie owocników z podłoża Rozróżnienie gatunków jadalnych od trujących na podstawie smaku jest niebezpieczne, np. muchomor sromotnikowy zwany leśną śmiercią, ma słodki i przyjemny smak Nie należy wierzyć starym przesądom, ciemnienie cebuli czy czernienie srebrnej łyżki włożonej do potrawy z grzybów nie dowodzi, że są one gatunkami niejadalnymi
Jak uniknąć pomyłek, przy zbieraniu grzybów Nie należy zbierać grzybów młodych, które nie mają wykształconych owocników Potrawy z grzybów należą do ciężkostrawnych nie należy podawać ich dzieciom w wieku 0-7 lat i osobom starszym. Grzyby łatwo wchłaniają pyły i zanieczyszczenia. Dlatego nie należy spożywać grzybów zbieranych wokół terenów przemysłowych lub szlaków komunikacyjnych. Nie zbierać grzybów starych, przejrzałych, przerośniętych, zaczerwionych nie mają większych wartości smakowych i odżywczych.
Jeżeli po spożyciu grzybów zauważymy objawy zatrucia, powinniśmy natychmiast wezwać lekarza. Najlepiej zaś jest samemu udać się do szpitala!!! Objawy zatrucia grzybami: - bóle brzucha, bóle w nadbrzuszu, - uporczywe wymioty i biegunka, - silne pragnienie, - kurcze mięśni, drgawki mięśni
OŚRODEK DZIAŁANIA TOKSYN W ZATRUCIACH GRZYBAMI Gatunek grzyba System nerwowy Przewód pokarmowy Organy wewnętrzne (np. nerki) Okres utajenia Borowik grubotrzonowy krótki Borowik szatański krótki Czernidłak pospolity krótki Gąska tygrysowata krótki Krowiak podwinięty krótki Muchomor czerwony krótki Muchomor jadowity długi
Gatunek grzyba System nerwowy Przewód pokarmowy Organy wewnętrzne (np. nerki) Okres utajenia Muchomor plamisty krótki Muchomor sromotnikowy długi Muchomor wiosenny długi Piestrzenica kasztanowata długi Tęgoskór pospolity krótki Wieruszka zatokowata krótki Zasłonak rudy długi
Cny grzybie borowiku, Ty jesteś jak zdrowie, Ile Cię cenić trzeba, ten tylko się dowie, Kto się struł innymi; dziś w całej ozdobie Opisuję Twą piękność, bo potrawkę robię. Jan Sztaudynger: Wojna grzybów