PRZYSZŁOŚĆ SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI W POLSCE ANDRZEJ KRASZEWSKI PROFESOR POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ DORADCA MINISTRA ŚRODOWISKA
1. Wyzwania wynikające z nowego systemu GOK W ubiegłym roku weszła w życie znowelizowana Ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. Odpady według oficjalnych statystyk w ok. 90 proc. podlegały składowaniu. Na właściwym poziomie technicznym jest ok. 20-25% instalacji. Składowisk odpadów, które spełniają normy unijne jest niewiele ponad 300. Środki unijne na infrastrukturę gospodarki odpadami z kończącej się perspektywy finansowej (ok. 4 mld zł) zaalokowane zostały w większości na budowę spalarni w wielkich aglomeracjach miejskich. Zdecydowano o budowie 8 spalarni. o Koszt inwestycyjny spalarni wraz z wkładem własnym samorządu mieści się w zakresie 600 1100 mln zł. o Koszt nowoczesnej sortowni o przepustowości 120 tys. Mg odpadów surowych, to ok. 50-60 mln. zł bez kosztów zakupu terenu. Instalacje będą musiały być zrealizowane przez samorządy, kapitał prywatny lub też w formule partnerstwa publiczno-prywatnego.
2. Energetyka jako partner samorządów w GOK W polskich instalacjach energetycznego spalania węgla dotąd nie pojęto na szerszą skalę prób współspalania odpadów komunalnych. Korzyści mogłyby być bardzo duże: o Gminy oszczędziłyby część środków, jakie musiałyby wydać na instalacje zagospodarowania odpadów (w tym spalarnie) oraz na budowę lub rozbudowę składowisk. o Elektrownie lub ciepłownie mogłyby poprawić swój wizerunek wśród lokalnych społeczności świadcząc usługi w zakresie zagospodarowania odpadów i zmniejszając koszt tej gospodarki obciążający gospodarstwa domowe. o Z perspektywy Państwa można mówić o zaoszczędzeniu liczących się kwot w kolejnej perspektywie finansowej w części przeznaczonej na infrastrukturę GOK. o Elektrownie lub ciepłownie nie poniosą dodatkowych kosztów: uzyskałyby oszczędność na kosztach paliwa zastąpionego RDF, które licząc na GJ energii jest od 3 razy (węgiel brunatny) do 5 razy (węgiel kamienny) tańsze.
3. Co stoi na przeszkodzie? Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE (Dyrektywa IED) Dyrektywa IED zawiera ważny mechanizm kompromisowy: Przejściowy Plan Krajowy. Szacuje się, że wprowadzenie dyrektywy IED bez PPK spowodowałoby konieczność odstawienia w Polsce w roku 2016 ok. 15 GW mocy zainstalowanej. PPK dla polskich instalacji elektroenergetyki, elektrociepłowni i ciepłowni obejmuje 73 obiekty energetycznego spalania. Zawiera on zakaz spalania lub współspalania odpadów w tych instalacjach (art. 28 lit. j). Instalacje energetyczne nie zgłoszone do PPK W Polsce panuje przekonanie, że współspalanie odpadów w instalacjach energetycznych jest niedopuszczalne. Przywołuje się tu rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 marca 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów (Dz. U. Nr 37, poz. 339) z p. zm., które specyfikuje warunki prowadzenia procesu uważane przez energetyków za trudne do spełnienia. Pogląd ten podziela administracja ochrony środowiska.
4. Energetyczne spalanie odpadów Instalacje energetyczne nie zgłoszone do PPK Współspalanie odpadów niemożliwe? Takie stanowisko energetyków i administracji jest trudne do zrozumienia. W Niemczech przystosowano do współspalania odpadów komunalnych instalacje o łącznej mocy 27 GW, co spowodowało, że niemieckie spalarnie są obecnie obciążone jedynie w ok. 50-80%. Niemieckie prawo dopuszcza współspalanie SRF z węglem w takiej proporcji, by nie zostały przekroczone określone normy emisyjne, uważane za zgodne z prawem Unii Europejskiej. W przypadku elektrowni Jänschwalde należącej do grupy Vattenfall udział ten został określony na ok. 4,5% masowo SRF w nadawie. Ministerstwo Środowiska jest zainteresowanie likwidacją ewentualnych barier prawnych, które uniemożliwiają zastosowanie tej technologii w Polsce.
5. Paliwo zastępcze otrzymywane z odpadów Instalacje energetyczne zgłoszone do PPK Art. 14 ustawy o odpadach przewiduje możliwość utraty statusu odpadu, pod warunkiem, że: a) przedmiot lub substancja są powszechnie stosowane do konkretnych celów, b) istnieje rynek takich przedmiotów lub substancji lub popyt na nie, c) dany przedmiot lub substancja spełniają wymagania techniczne dla zastosowania do konkretnych celów oraz wymagania określone w przepisach i w normach mających zastosowanie do produktu, d) zastosowanie przedmiotu lub substancji nie prowadzi do negatywnych skutków dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska; Politechnika Warszawska we współpracy z energetyką opracowała skład frakcyjny paliwa zastępczego otrzymanego z odpadów, który spełnia powyższe warunki.
Utrata statusu odpadu: Przypadek ICOPOWER B.V. Icopower B.V. zbiera odpady z Amstrdamu. W wyniku wstępnego sortowania, mielenia i usuwania metali żelaznych, suszenia, i odsiewania frakcji niepalnej i homogenizacji, produkowane są pelety do celów energetycznych z odpadów zmieszanych. Producent uzyskał decyzję administracyjną umożliwiającą traktowanie tego produktu jako paliwo zastępcze. Umożliwia to eksport tego materiału do Szwecji, gdzie jest spalane w elektrociepłowniach.
6. Podsumowanie Znaczenie procedury dla reformy gospodarki odpadami w Polsce Badania są w toku. Sukces może doprowadzić do rewizji WPGO w tych województwach, które mają na swych terenach duże zakłady energetycznego spalania węgla, w tym ciepłownie. Istnieją szanse na duże oszczędności w wydatkach, które musiałyby być poniesione przez samorządy na rozbudowę instalacji GO: na składowiska odpadów i na kosztowne spalarnie. o Ilość odpadów komunalnych wytworzonych w 2012 r. wyniosła 12,1 mln Mg z czego zebrano i zagospodarowano w Polsce 9,6 mln Mg odpadów komunalnych. o W Polsce spala się energetycznie ok. 60 mln Mg/a węgla brunatnego i ok. 40 mln Mg/a węgla kamiennego. 1% dodatku paliwa alternatywnego lub SRF do węgla = 1 mln Mg/a tego paliwa otrzymywanego z odpadów komunalnych. Przyjmując, że jedynie 20% początkowej masy odpadów (pozostałej po segregacji u źródła) nadaje się do produkcji paliwa alternatywnego lub SRF, otrzymujemy oszacowanie w wys. 5 mln Mg/a masy odpadów. Stanowi to ok. połowę aktualnie zagospodarowywanych odpadów w Polsce.
Znaczenie procedury dla energetyki opartej o paliwa węglowe Korzyści, jakie odniosłaby energetyka zawodowa polegają na pewnych oszczędnościach na paliwie. Trudno jest aktualnie określić warunki finansowe produkcji i sprzedaży paliwa alternatywnego lub SRF. Należy jednak zwrócić uwagę, że cementownie aktualnie przyjmują SRF płacąc 3 zł/gj, zaś przy cenie węgla brunatnego 70 zł/mg koszt paliwa dla elektrowni wynosi ok. 9 zł/gj. Oszczędności na emisji CO2? Znaczenia poprawy wizerunku elektrowni wśród lokalnej społeczności nie da się wyrazić w kategoriach finansowych. Dziękuję