SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI W KRAJU. ILE TRACIMY NA SKUTEK NIEPRAWIDŁOWOŚCI?

Transkrypt

1 KRAJOWA IZBA GOSPODARCZA RYNEK GOSPODARKI ODPADAMI JAK SKOŃCZYĆ Z FIKCJĄ I PATOLOGIAMI? WARSZAWA SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI W KRAJU. ILE TRACIMY NA SKUTEK NIEPRAWIDŁOWOŚCI? Prof. nzw. dr hab. inż. Andrzej Kraszewski Politechnika Warszawska Wydział Inżynierii Środowiska

2 ILE FRAKCJI PALNYCH W ODPADACH KOMUNALNYCH? Średni skład morfologiczny surowych odpadów komunalnych w 2011 r. Tworzywa sztuczne 29,5% Szkło 13,2% Palne ok 60% Papier i tektura 12,0% Tekstylia 5,3% Metale 6,8% Drewno 0,6% Organika 13,5% Frakcja < 10 mm 10,9% Inertne 6,4% Odpady niebezpieczne 0,1% Wielomateriałowe 0,8% Źródło: Jędrczak, A. Na podst. 72 danych Ministerstwa Środowiska Inne kategorie 0,9% 2

3 ILE MAMY ODPADÓW? Oficjalne dane publikowane przez GUS na podstawie dalece jeszcze niedoskonałych sprawozdań sporządzanych przez gminy wskazują, że w Polsce w r. 2013: wytworzono ok. 11,3 mln Mg odpadów (spadek w porównaniu z r o 6,5%); zebrano ok. 9,5 mln Mg (spadek w porównaniu z r o 1,1%); na jednego mieszkańca Polski przypadało średnio 246 kg zebranych oraz około 293 kg wytworzonych odpadów komunalnych (w 2012 r. 314 kg przy przeciętnej dla krajów Unii Europejskiej 492 kg). Wytwarzanie odpadów komunalnych na mieszkańca Polski stanowi 59,5% średniej europejskiej i maleje, podczas, gdy poziom konsumpcji indywidualnej osiągnął w 2014 r. 75% średniej unijnej wzrastając od 2011 roku o 5 %. Ile naprawdę mamy odpadów? 3

4 4 ODZYSK MATERIAŁOWY W 2013 r. odnotowano wzrost udziału odpadów zebranych selektywnie w ogólnej ilości zebranych odpadów komunalnych z 10,5% w 2012 r. do 13,5% w 2013 r. Całkowita masa zebranych selektywnie odpadów wzrosła z około tys. Mg w 2012 r. do około tys. Mg w 2013 r. Na jednego mieszkańca Polski przypadało około 33 kg zebranych selektywnie odpadów komunalnych (rok wcześniej 26 kg).

5 5 POZOSTAŁOŚĆ PO SEGREGACJI -> MBP Jeden z możliwych schematów funkcjonowania instalacji MBP

6 6 CO SIĘ DZIEJE Z TYMI FRAKCJAMI? Przemysł cementowy zużył w 2014 roku 1,2 mln Mg RDF. To zaledwie 20-25% potencjału produkcji paliw alternatywnych polskiej gospodarki odpadami. A z resztą? Frakcja nadsitowa na składowisko. Od początku przyszłego roku będzie to niezgodne z prawem. Frakcja podsitowa do stabilizacji tlenowej lub beztlenowej, a dalej na składowisko. Często jednak do nieczynnej żwirowni

7 CO SIĘ DZIEJE Z RESZTĄ? 7

8 PROBLEMY SAMORZĄDÓW Samorządy są w trakcie budowy nowego systemu gospodarki odpadami. Obserwuje się niepokojące trendy, jakie rysują się w obecnej fazie tzw. rewolucji śmieciowej. Do najważniejszych należą: Brak dostatecznej liczby instalacji MBP zdolnych do zagospodarowania strumienia odpadów zgodnie z prawem i spełniające wymogi BAT. Brak możliwości zagospodarowania całego możliwego do wyprodukowania RDF. Kończąca się pojemność składowisk odpadów spełniających wymogi prawa i ogromne trudności z lokalizacją nowych. Obawa wielu samorządów, że uszczelnienie systemu gospodarki odpadami spowoduje wzrost opłat ponoszonych przez gospodarstwa domowe i niezadowolenie obywateli przekładające się na wynik kolejnych wyborów. 8

9 JAK ROZWIĄZAĆ TEN PROBLEM? 9

10 10 PO PIERWSZE RECYKLING MATERIAŁOWY WYMAGANE POZIOMY RECYKLINGU, PRZYGOTOWANIA DO PONOWNEGO UŻYCIA I ODZYSKU INNYMI METODAMI NIEKTÓRYCH FRAKCJI ODPADÓW KOMUNALNYCH Rok Papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło Inne niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe [%] Źródło: Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych

11 PO DRUGIE 6 SPALARNI W DUŻYCH MIASTACH AKTUALNIE BUDOWANE I PLANOWANE SPALARNIE ODPADÓW KOMUNALNYCH W POLSCE Miasto całkowity [mln zł] Koszt budowy w tym: środki UE [mln zł] Przepustowość [Mg/r] Planowany termin ukończenia inwestycji Bydgoszcz 522,0 255, Grudzień 2015 Białystok 484,0 210, Konin 364,0 148, Grudzień 2015 Kraków 828,0 372, Grudzień 2015 Poznań 1 040,0 330, Listopad 2016 Szczecin 711,0 255, Grudzień 2015 Warszawa b.d. b.d Razem: 3 949, ,

12 PO TRZECIE STWÓRZMY RYNEK RDF MASA ODPADÓW KOMUNALNYCH POZOSTAŁA PO ODZYSKU SUROWCÓW I PO PRZEKAZANIU ODPADÓW DO SPALARNI W LATACH Odpady i surowce mln Mg 1 Odpady zebrane 10,00 10,10 10,30 10,50 10,80 11,20 2 Masa odzyskanego papieru, szkła, tworzyw i metalu 0,96 1,12 1,27 1,94 2,66 3,44 3 Przekazane do spalarni 0,00 0,64 0,97 0,97 0,97 1,28 4 Pozostałe przekazane do MBP 8,84 8,34 8,06 7,59 7,17 6,48 5 Pre-RDF 5,60 5,25 5,03 4,52 4,03 3,40 6 Frakcja podsitowa 3,23 3,09 3,03 3,07 3,13 3,08 12

13 13 PALIWO Z ODPADÓW W EUROPIE Prognozy przewidują możliwość wykorzystania paliw z odpadów w krajach dawnej unijnej 15-ki na poziomie mln Mg/rok, w tym: produkcja cementu - 3,5 7 mln Mg/rok produkcja energii elektrycznej - 6,5 13 mln Mg/rok produkcja energii cieplnej - 17 mln Mg/rok. W Europie paliwa alternatywne są wykorzystywane w instalacjach energetycznego spalania węgla jako odpady. Na szeroką skalę ma to już miejsce w Niemczech, gdzie wiele instalacji, o łącznej mocy 27 GW zostało przystosowanych do współspalania odpadów komunalnych. Spowodowało to deficyt odpadów dla niemieckich spalarni, które są obecnie obciążone jedynie w ok %, a energetyka mimo to nie wykorzystuje w pełni swojego potencjału. (Pre)-RDF jest sprowadzanie z innych krajów, również z Polski.

14 14 PALIWO Z ODPADÓW W EUROPIE Niektóre kraje stosują procedurę statusu końca odpadu dla SRF W drodze aktu szczególnego (w oparciu o istniejące przepisy) np. Holandia W drodze aktu ogólnego (wydając własne regulacje ustalające warunki produkcji i użycia dla SRF: Włochy i Austria) Niektóre kraje pracują nad takimi regulacjami.

15 15 A W POLSCE? Cementownie współspalają 1,2 mln Mg SRF rocznie osiągając świetny wynik 47% substytucji energetycznej węgla. Decydują o tym dobre warunki spalania w piecach klinkierowych: wysoka temperatura i długi czas zatrzymania. Polskie cementownie należą do najnowocześniejszych w Europie i z łatwością spełniają normy emisyjne zał. 8 Rozporządzenia MŚ z (nowe rozporządzenie emisyjne). Elektrownie i ciepłownie nie podjęły dotąd prób na szerszą skalę współspalania paliw z odpadów. Procedura utraty statusu odpadu jest warunkiem użycia paliw alternatywnych w polskiej energetyce

16 KORZYŚCI ZWIĄZANE Z KOSZTEM PALIWA (1% RDF) Branża Węgiel Zużycie Wartość opałow a węgla Wartość opałow a RDF Cena węgla Cena RDF Masa RDF a Oszczędność węgla Uniknięty koszt paliwa Koszt RDF Oszczęd ność mln Mg/rok MJ/kg MJ/kg zł/gj zł/gj mln Mg/r mln Mg/r mln zł/r mln zł/r mln zł/r Elektroenergetyka Ciepłownic two Cementow nie kamienny 44,0 21, ,7 0,622 0,440 93,3 25,19 68,09 brunatny 61,0 8, ,7 0,342 0,610 46,1 13,83 32,28 kamienny 15,4 22, ,7 0,233 0,154 35,0 9,44 25,52 kamienny 21, ,7 1,600 b 1,132 c 240,0 64,80 175,20 Razem: 2,797 2, ,4 113,26 301,09 16

17 KORZYŚCI ZWIĄZANE Z UNIKNIĘTĄ EMISJĄ CO2 Branża Węgiel Zużycie Wartość opałowa węgla Wskaźnik emisji CO2 Oszczędność węgla a Uniknięta emisja CO 2 Oszczędność b mln Mg/rok MJ/kg kg/gj mln Mg/r mln Mg CO 2 /r mln zł/r Elektroenergetyka kamienny 44,0 21,2 93,9 0,440 0,876 25,44 brunatny 61,0 8,4 109,7 0,610 0,562 16,33 Ciepłownictwo kamienny 15,4 22,7 95,0 0,154 0,332 9,65 Cementownie kamienny 21,2 93,9 1,132 2,254 65,47 Razem: 2,336 4, ,89 Przy założeniu ceny jednostki uprawnień do emisji CO 2 7 /Mg (przy kursie euro 4,15 zł). 17

18 18 ILE RDF/SRF POTRZEBA? Elektroenergetyka (1% substytucji) - 1 mln Mg/r RDF. Ciepłownictwo (1% substytucji) 0,23 mln Mg/r RDF. Cementownie aktualnie zużywają 1,2 mln Mg/r RDF, a planują zwiększyć zużycie do poziomu 1,6 mln Mg/r. Tyle (z zapasem) mamy samego RDF do roku 2020 nawet przy dolnych oszacowaniach. Jeżeli doliczyć frakcję podsitową, osady ściekowe i odpady przemysłowe, energetyka może mieć średnio ponad 2% (energetycznie) SRF

19 19 SAMORZĄDY: TAŃSZA INFRASTRUKTURA GO Instalacje MBP produkujące paliwa alternatywne Stworzenie rynku na paliwa alternatywne może skłonić wiele samorządów i przedsiębiorców branży odpadowej do przeorientowania istniejących instalacji MBP na produkcję RDF/SRF, a także na budowę nowych. Sortownia przetwarzająca 120 tys. Mg odpadów rocznie kosztuje ok. 80 mln zł bez kosztów zakupu i uzbrojenia terenu, podczas gdy spalarnia o analogicznym przerobie może kosztować kilkaset milionów zł. Koszt białostockiej spalarni o przerobie 120 tys. Mg odpadów wyniesie 484 mln zł. Obrazowo dla porównania: zagospodarowanie 6 mln Mg odpadów rocznie: MBP: 50 instalacji x 80 mln zł = 4 mld zł (a wiele już zostało zbudowanych!) Spalarnie: 50 spalarni x 400 mln zł = 24 mld zł.

20 20 SAMORZĄDY: PROBLEM SKŁADOWISK ODPADÓW Składowanie odpadów odchodzi do lamusa Współspalanie paliw alternatywnych w znacznej mierze ogranicza konieczność składowania pozostałości. Produkty spalania paliw alternatywnych w elektrowniach i ciepłowniach będą stanowić część popiołów i żużli zagospodarowywanych przez te zakłady. Współspalanie w cementowniach jest jeszcze korzystniejsze, bowiem pozostałości spalania wejdą w skład klinkieru. Bardzo ważne dla samorządów będzie przedłużenie czasu funkcjonowania istniejących składowisk odpadów, bowiem lokalizacja nowych, zwłaszcza w pobliżu aglomeracji miejskich jest bardzo trudna ze względów społecznych. Przykład włoskiej gminy Cuneo, która kieruje swoje odpady do dwóch sortowni produkujących SRF na potrzeby cementowni Buzzi Unicem dowodzi, że konieczność składowania pozostałości może być równie niska, jak w Niemczech i wynosić ok. 2-3% (masowo) początkowego strumienia odpadów.

21 21 SAMORZĄDY: KOSZT GOSPODARKI ODPADAMI Korzyści wizerunkowe Naprawa systemu gospodarki odpadami nieuchronnie doprowadzi do podwyższenia kosztów zagospodarowania odpadów, która będzie odczuwalna dla gospodarstw domowych. Koszt zagospodarowania odpadów w przypadku wytwarzania i współspalania stałych paliw wtórnych, będzie z pewnością niższy w porównaniu z innymi sposobami ich zagospodarowania. Mogłoby to pozytywnie wpłynąć na postrzeganie sąsiedztwa elektrowni, ciepłowni czy cementowni. Korzyści odniosą również i samorządy, które są rozliczane przez lokalne społeczności z wysokości opłat, jakie ponosi ona w związku z przyjętym systemem gospodarki odpadami.

22 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 22