Jacek Robert Kasiński
Prekursorem bursztynu bałtyckiego (sukcynitu) są żywice wydzielane przez polifiletyczne rośliny lasu bursztynodajnego, który w środkowym eocenie porastał wschodnie wybrzeża basenu Morza Północnego; należy przy tym zauważyć, że podawany często dawniej w literaturze gatunek sosny bursztynodajnej Pinus succinifera, odpowiedzialnej rzekomo za produkcję żywicy prekursora bursztynu w rzeczywistości nigdy nie istniał. rekonstrukcja według ekspozycji Muzej Jantara, Kaliningrad, 2008
według: Słodkowska & Kasiński, 2013 Pseudolarix sp. Jantarnyj
Pierwotne koncentracje bursztynu bałtyckiego są związane z obszarem wegetacji lasów bursztynodajnych i dlatego sukcynit występuje wyłącznie na obszarze Europy Środkowej. Pierwotne nagromadzenie są związane z morskimi osadami silikoklastycznymi przybrzeża i płytkiego szelfu, wykształconymi w facji mułków i piasków drobnoziarnistych.
Pobrzeże Kaszubskie Półwysep Sambijski Dolne Łużyce Północna Lubelszczyzna Wołyń według: Knox et al. 2010, uzupełnione
BURSZTYN IN SITU ZŁOŻA PIERWOTNE POBRZEŻE SŁOWIŃSKIE PÓŁWYSEP SAMBIJSKI POBRZEŻE KASZUBSKIE POJEZIERZE KASZUBSKIE OKOLICE GRUDZIĄDZA PÓŁNOCNA LUBELSZCZYZNA OKOLICE PUŁAW WOŁYŃ według: Kasiński & Piwocki, 2006 według: Kramarska & Kasiński, 2008, uzupełnione
POBRZEŻE KASZUBSKIE (1) PÓŁWYSEP SAMBIJSKI POBRZEŻE KASZUBSKIE według: Kasinski & Kramarska, 2008
POBRZEŻE KASZUBSKIE (1) według: Kasinski & Kramarska, 2008 ZATOKA GDAŃSKA WYNIESIENIE SAMBII B L O K G D A Ń S K A
POBRZEŻE KASZUBSKIE (2)
POBRZEŻE KASZUBSKIE (3) według: Kramarska et al., 2008 Pobrzeże Kaszubskie (3 otwory) Sambia (duża liczba wierceń) miąższość serii bursztynonośnej 3 13 m 0,5 14 m głębokość zalegania serii bursztynonośnej 114 126 m Półwysep Helski 71 m brzeg morza do 10 m wysoczyzna 40 60 m wydajność bursztynu 137 5976,7 g/m 3 śr. 540,7 g/m3 max. 4500 g/m 3 śr. 600 g/m3 zasoby bursztynu zasoby potencjalne 643 820 ton nowe zasoby (kat. C 2 ) ca. 300 000 ton
POJEZIERZE KASZUBSKIE I POBRZEŻE SŁOWIŃSKIE złoże Możdżanowo zasoby w kategorii C1 7,0 ton złoże Kiełpino zasoby prognostyczne 1,4 tony według: Kasinski, 1990
PÓŁNOCNA LUBELSZCZYZNA (1) PIG 110399 PIG 110397 PIG 120528 PIG 116758 PIG 116760 PIG 84385 PIG 95778 PIG 116759 PIG 110398 PIG 127558 PIG 118651 PIG 123534 PIG 84394 PIG 123537 PIG 95770 PIG 84662 PIG 117560 PIG 324 PIG 123539 PIG 123586 PIG 36655 PIG 76768 PIG 326 PIG 113375 PIG 113376 PIG 323 C -1 PIG 327 C -2 PIG 113379 PIG 36656 PIG 92977 PIG 82727 PIG 84685 PIG 118646 PIG 123521 PIG 113378 C -3 PIG 19625 PIG 123522 PIG 113992 PIG 118059 PIG 82723 PIG 82724 PIG 128523 PIG 84686 PIG 113993 PIG 82366 C -4 PIG 117559 PIG 35583 PIG 116788 PIG 116787 C -7 PIG 121086 PIG 123524 PIG 127570 PIG 115415 PIG 89549 PIG 123333 PIG 89821 PIG 67687 C -6 PIG 82364 C -5 PIG 126436 L -3 PIG 76769 PIG 76772 PIG 76775 PIG 76770 PIG 76771 PIG 76773 PIG 76776 PIG 126427 PIG 126428 PIG 118172 PIG 126437 PIG 76777 PIG 113664 PIG 118106 PIG 106398 PIG 113377 PIG 76778 L -4 Otw.strzałowy GL-22 GL-91 GL-67 GL-72 L -8 PIG 126428 PIG 128782 PIG 123342 L -9 PIG 123341 PIG 126425 PIG 126438 PIG 124170 PIG 126434 PIG 121089 L-10 PIG 85129 PIG 85130 PIG 76774 L-1 PIG 85117 PIG 128783 GL-44 PIG 123383 PIG 126430 GL-177 PIG 126417 PIG 126416 PIG 126424 złoże GÓRKA LUBARTOWSKA L-11 PIG 129380 PIG 54715 L-6 L-2 PIG 117557 PIG 47217 PIG 3523 PIG 47214 PIG 129381 L-10bis PIG 47216 PIG 117193 PIG 128381 PIG 54716 PIG 116818 PIG 125381 PIG 36074 PIG 127563 PIG 116819 PIG 47210 PIG 116820 PIG 25910 PIG 116817 PIG 47212 PIG 116816 PIG 46385 L-7 L-5 PIG 46609 PIG 46600 PIG 46608 PIG 46606 PIG 46602 PIG 116982 PIG 126419 PIG 46610 B-1 B-2 B-3 PIG 123619 PIG 126420 PIG 123621 PIG 126431 PIG 126432 PIG 108617 PIG 126433 MAPA WYNIKOWA PERSPEKTYW WYSTĘPOWANIA BURSZTYNU W OBSZARZE CENTRALNYM OBJAŚNIENIA PIG 123621 PIG 121087 PIG 121088 Nazwa otworu Otwór PIG 123350 PIG 123348 PIG 127981 PIG 123609 Skala 1 : 100 000 PIG 123347 PIG 123610 Zał. według: Kasinski & Tołkanowicz, 1999 PIG 13902 PIG 11040 PIG 118076 PIG 123622 Otwór z okruchami bursztynu w utworach eocenu (w tym także w nadkładzie) Otwór z okruchami bursztynu w nadkładzie utworów eocenu PIG 111271 Otwór strzałowy w Leszkowicach Granica rejonu perspektywicznego Granica rejonu według projektu badań Pola o największej perspektywiczności Złoże Górka Lubartowska PROGNOZY ZASOBOWE BURSZTYNU W POLSCE Warszawa Gdańsk 2008 Opracował: P. Urbański Podkład: Fragment Mapy topograficznej Polski
PÓŁNOCNA LUBELSZCZYZNA (2) miąższość serii bursztynonośnej głębokość zalegania serii bursztynonośnej według: Kramarska et al., 2008 Północna Lubelszczyzna 2-22 m śr. 10 m 02-45 m sr. 15 m Wołyń 4-6 m do 15 m wydajność bursztynu 12-420 g/m 3 śr. 62 g/m3 2-120 g/m 3 zasoby bursztynu zasoby potencjalne 80 802 ton brak danych
BURSZTYN REDEPONOWANY ZŁOŻA WTÓRNE POBRZEŻE SŁOWIŃSKIE Złoża plejstoceńskie BORY TUCHOLSKIE DELTA WISŁY SANDR KURPIOWSKI - Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów (w nadkładzie węgla) - Bory Tucholskie (w utworach sandrowych) - Sandr Kurpiowski (w utworach sandrowych) Złoża holoceńskie KOPALNIA BEŁCHATÓW - Delta Wisły - Pobrzeże Słowińskie (Borek koło Darłowa) - Wschodnia część wybrzeża Bałtyku
BURSZTYN REDEPONOWANY ZŁOŻA PLEJSTOCEŃSKIE Kopalnia Bełchatów
Sandr Kurpiowski
Bory Tucholskie
BURSZTYN REDEPONOWANY ZŁOŻA HOLOCEŃSKIE Delta Wisły
BURSZTYN REDEPONOWANY ZŁOŻA HOLOCEŃSKIE POBRZEŻE SŁOWIŃSKIE Złoże BOREK DELTA WISŁY Udokumentowane zasoby bursztynu w utworach holoceńskich (w tonach) według: Kramarska et al., 2008 Złoża eksploatowane: - Wusłoujście 178 - Górki Zachodnie 12 - Sobieszewo-Komary 21,1 - Wiślinka 6,3 Złoża nieeksploatowane: - Borek 230 -Smołdzino 0,8 - Stegna 1,4 - Sztutowo 19,2
CENY BURSZTYNU Polscy i litewscy producencji wyrobów z bursztynu nie mają dostępu do surowca z Rosji. Problem niedoboru bursztynu zaczął się jesienią 2013 roku, gdy Kaliningradzki Kombinat Bursztynowy w Jantarnym wstrzymał eksport surowca za granicę. W ciągu ostatnich pięciu lat ceny bursztynu wzrosły średnio ponaddziesieciokrotnie z około 1 do ponad 10 tysięcy złotych za kilogram i w efekcie bursztyn jest dziś droż-szy od złota. Paradoksalnie dzięki temu piojawia się szansa na podjęcie na szerszą skale eksploatacji polskich złóż. Cena bursztynu nie jest jednorodna i podobnie jak w przypadku kamieni szlachetnych - zależy od jego granulacji (wielkości bryłek), czystości, przezroczystości i barwy. Cenę te podnoszą ponadto dość często spotykane w bursztynie inkluzje zwierzęce (przeważnie owady, które w eocenie miały nieszczęście przylepić się do bryłki żywicy drzew bursztynodajnych) i znacznie rzadsze - roślinne
Poławianie na wybrzeżu morskim GEOLOGIA, 8-9 maja 2014 r. Warszawa, PIG-PIB EKSPLOATACJA BURSZTYNU (1)
EKSPLOATACJA BURSZTYNU (2) Metoda hydrauliczna DELTA WISŁY WOŁYŃ
EKSPLOATACJA BURSZTYNU (3) Metoda odkrywkowa (na małą skalę) - WOŁYŃ
EKSPLOATACJA BURSZTYNU (3) Metoda odkrywkowa (na wielką skalę) PÓŁWYSEP SAMBIJSKI
TRUDNOŚCI I OGRANICZENIA EKSPLOATACJI 1. KONFLIKT ZE ŚRODOWISKIEM. Jak już wspomniano, nie istnieje metoda eksploatacji bursztynu (i nie tylko) nie wywołująca konflikty ze środowiskiem. Wbrew pozorom konflikt wywoływany przez eksploatację odkrywjową nie jest większy niż w przypadku eksploatacji hydraulicznej pod warunkiem prawidłowo prowadzonej rekultywacji poeksploatacyjnej. 2. DOSTĘPNOŚĆ. Nie wszystkie obszary perspektywiczne wystepowania bursztynu można uznać za dostępne dla eksploatacji ze względu na głębokość zalegania czy też poziom konfliktu ze środowiskiem. Pozycję szczególną zajmuje tu obszar Pobrzeża Kaszukskiego, gdzie pomimo najwiekszych zasobów bursztynu przekraczajacych 600 000 ton nie można podjąc eksplo-atacji ze względu na poważny konflikt ze środowiskiem. W rejonie tym występuje niezwykłe nagromadzenie obiektów podlegających ochronie, w tym: Nadmorski Park Krajobrazowy, obszary Natura 2000, podlegający ochronie brzeg morski. Obszar ten ma także szczególne walory turystyczne. 3. PEWNOŚĆ INWESTYCJI. Nie ma gwarancji uzyskania koncesji na wydobycie bursztynu, chociaz postępowanie koncesyjne,oże być prowadzone jedynie w stosunku do podmiotu, który ma prawo własności (dzierżawy) gruntu. W przypadku złóż wielkoobszarowych (Północna Lubelszczyzna) zniechęca to potencjalnych inwestorów do inwestowania znacznych kwot w ciemno, skoro z ważnych wzgledów społecznych mogą oni ostatecznie nie uzyskać koncesji.
600 000 PODSUMOWANIE I WNIOSKI 1. Według szacunków polskie zasoby bursztynu przekraczają 700 000 ton, są więc porównywalne z zasobami najbogatszych złóż Półwyspu Sambijskiego. To skarb o niewyobrażalnej wartości ponad 7 bln zł, co stanowi ponad jedną szóstą PKB USA i ponad czterokrotnie więcej niż PKB Polski. 2. Niestety, lwia część zasobów ponad 640 000 ton znajduje się w utworach eoceńskich na obszarze Pobrzeża Kaszubskiego, gdzie pozostanie raczej niedostępna ze względu na znaczna głębokość zalegania i niezwykle wysoki poziom konfliktu ze środowiskiem. W tej sytuacji można realnie rozważać eksploatację eoceńskich zasobów bursztynu na Północnej Lubelszczyźnie, szacowanych na 80 000 ton, choć są one rozproszone na rozległym obszarze. 3. Zasoby w utworach czwartorzędowych w Polsce Północnej są trudne do określenia, ale zapewne mniejsze o kilka rzędów wielkości, nie maja więc poważniejszego znaczenia dla bilansu zasobowego bursztynu Polski 3. Konkludując, dostępne do wydobycia zasoby bursztynu w Polsce to może nie skarb narodowy na miarę gazu łupkowego, ale z pewnością rzecz nie do pogardzenia. Podjęcie ich eksploatacji na większą skalę wymaga jednak likwidacji kolejnych barier administracyjnych 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 1 2 3
DZIEKUJE ZA UWAGE