Rynek mleka w kontekście zniesienia kwot mlecznych Dorota Śmigielska Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka
Najwięksi producenci mleka krowiego na świecie w 2013r (mln ton) Lp Kraj 2013 EU 27 157 1 USA 91 2 Indie 57 ( bawole 69) 3 Chiny 34,1 4 Rosja 30,8 5 Brazylia 30,7 6 Niemcy 32,5 7 Francja 29,6 8 Nowa Zelandia 19,7 9 Wielka Brytania 15,6 10 Argentyna 13,4 11 Holandia 13,1 12 Polska 12,7 13 Włochy 12,7 14 Meksyk 9,6 15 Ukraina 9,5 16 Australia 9,7
Wzrost skupu mleka na Świecie w 2014 wg FAO Według najnowszych prognoz FAO w 2014 roku produkcja mleka na świecie osiągnie poziom 783 mln ton tj. zwiększy się o 2% w tym: Azja + 3% ( Indie + 5%,Chiny + 2%) Ameryka Południowa +1,7 % Stany Zjednoczone +2,4% Unia Europejska +5,8%
ilość krów mlecznych (tys.sztuk) 2800 Pogłowie krów mlecznych w tys. sztuk (2006-2014) 2700 2600 2500 2637 2677 2697 2585 2529 2400 2446 2300 2200 2346 2299 2290 2100 2000 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
8000 7000 6000 5000 4000 Wzrost średniej wydajności mlecznej w ocenianej populacji w latach 1995-2014 6508 6664 6688 6817 6935 7135 7396 7441 7582 6980 6152 5597 5712 5851 5379 5027 4862 4600 4287 4296 3000 2000 1000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Liczba gospodarstw utrzymujących krowy w Polsce ( tys.) 2004 2009 2014 Wielkość stada krowy gospodarst wa krów/go sp. krowy gospodarst wa krów/gos p. krowy gospodarst wa krów/gos p. od 1 do 2 639,5 487,6 1,3 393,1 300,7 1,3 189,9 143,5 1,3 od 3 do 9 863,8 181 4,8 534,2 106,5 5 357,1 69,2 5,2 do 9 1503,2 668,6 2,2 927,2 407,2 2,3 547 212,7 2,6 od 10 do 29 931,4 60,4 15,4 1087,1 67,8 16 948 57,1 16,6 od 30 do 49 132,5 3,6 36,8 305,3 8,72 35 421 11,65 36,1 od 50 do 99 64,5 0,96 67 136,2 2,18 62,6 210 3,37 62,5 100 i więcej 154,2 0,541 285 150,2 0,599 251 184,1 0,825 223 od 100 do 199 44,8 0,307 146 50,3 0,377 133 73,9 0,576 128 200 i więcej 109,4 0,234 468 99,9 0,222 450 110,3 0,249 443 OGÓŁEM 2786 734 3,79 2606 486 5,36 2310 285,7 8,09
Liczba dostawców mleka 350 331,1 300 250 200 284,5 255,9 206,6 191,6 177,7 167,7 150 100 50 76 155,7 144,7 137,5 130,8 36,5 29,7 24,4 18,8 16,8 15 13,5 11,7 10,8 8,5 hurtowi bezpośredni 0 Liczba dostawców hurtowych zmniejszyła się o ponad 60%, natomiast bezpośrednich o 88%
Zmiany w skupie mleka i w liczbie dostawców 2004/2005 rok 2014/2015 rok + 25,86% Wielkość dostaw mleka: 8,35[mld kg] Wielkość dostaw mleka 10,51[mld kg] Liczba dostawców hurtowych: 311 tys. Liczba dostawców bezpośrednich: 76 tys. Średnia kwota w przeliczeniu na dostawcę hurtowego: 27 tys. kg - 60% - 88% + 196,3% Liczba dostawców hurtowych: 130,8 tys. Liczba dostawców bezpośrednich: 8,5 tys. Średnia kwota w przeliczeniu na dostawcę hurtowego: 80 tys. kg
Cena mleka zł/hl 2012-2015 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2012 2013 2014 2015
Cypr Malta Grecja Finlandia Wielka Brytania Włochy Austria Chorwacja Hiszpania Irlandia Portugalia Francja Holandia Bułgaria Dania Niemcy Luksemburg Szwecja Słowacja Czechy Belgia Słowenia Polska Węgry Rumunia Estonia Litwa Łotwa 70 Ceny mleka w UE EUR/100 kg (luty 2015) 60 50 40 30 20 10 0
Kwotowanie podstawowy instrument Wspólnej Polityki Unii Europejskiej, będący formą kontroli podaży produktów na jednolitym rynku europejskim (1984 r.) Określony w trybie administracyjnym górny pułap produkcji mleka przeznaczonego do zbycia w roku referencyjnym (okres od 1 kwietnia do 31 marca) W Polsce kwotowanie obowiązuje od 2004 roku Kwoty przydzielone poszczególnym państwom członkowskim są podzielone na kwoty hurtowe, kwoty sprzedaży bezpośredniej i kwoty rezerwy narodowej (wydzielone z ogólnej kwoty przyznanej danemu państwu i rozdzielane wśród producentów rozwijających produkcję lub przeżywających trudności ekonomiczne).
Na podstawie Rozporządzenia Wykonawczego Komisji (UE) nr 266/2014 z dnia 14 marca 2014 r. w sprawie podziału między dostawy i sprzedaż bezpośrednią krajowych kwot mlecznych ustalonych na rok 2013/2014 w załączniku IX do rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007, przysługującą Polsce w roku kwotowym 2014/2015 kwotę krajową (10 055 797 056 kg) podzielono następująco: 9 909 800 752 kg wyniosła krajowa kwota dostaw oraz 145 996 304 kg - krajowa kwota sprzedaży bezpośredniej. 69 525 187 kg rezerwa krajowej kwoty przeznaczonej dla dostawców hurtowych 79 621 855 kg rezerwa krajowej kwoty przeznaczonej dla dostawców bezpośrednich
Kary z tytułu nadwyżek Jeśli mleko i przetwory mleczne zostaną wprowadzone do obrotu w ilości przewyższającej kwotę krajową wnosi się opłatę z tytułu nadwyżek. Opłata wynosi 27,83 EUR za 100 kg mleka. Opłata z tytułu nadwyżek zostaje w całości rozdzielona, pomiędzy producentów,którzy przyczynili się do przekroczenia kwot krajowych.
W miesiącach kwiecień marzec 2015 do podmiotów skupujących dostarczono ok. 10,51 mld kg mleka po przeliczeniu na mleko o referencyjnej zawartości tłuszczu (wg danych zaczytanych do systemu informatycznego ARR na dzień 25.11.2014 r.). Stopień wykorzystania kwot indywidualnych przysługujących dostawcom hurtowym po 12 miesiącach roku kwotowego 2014/2015 wyniósł ok. 105,87%. Natomiast szacunkowy stopień wykorzystania kwoty krajowej dostaw ukształtował się na poziomie 105,83% W okresie IV - III 2015 ilość skupionego mleka ukształtowała się na poziomie wyższym o 4,25% niż w tym samym okresie roku 2013/2014. Wysokość przekroczenia przez Polskę krajowej kwoty dostaw w roku kwotowym 2014/2015 wyniesie ok. 6 %, co skutkować będzie koniecznością uiszczenia opłaty wyrównawczej w wysokości znacząco wyższej niż opłata za rok kwotowy 2013/2014.
Stopień wykorzystanie krajowej kwoty dostaw (%) 105,82 98,2 102,36 97,55 96,39 99,08 95,63 94,9 97,91 100,15 101,7
Skutki zniesienia kwot mlecznych w Polsce wg analiz i symulacji instytutów 1. Może nastąpić obniżenie cen mleka w skupie o około 10 15% w wyniku zmiany cen unijnych na światowe 2. Może dojść do naruszenia dotychczasowej stabilności na europejskim i polskim rynku mleka 3. Ewentualne obniżenie cen mleka w skupie wymusi poprawę efektywności produkcji mleka 4. Szacuje się, że do 2020 r. w Polsce: Liczba producentów mleka może spaść poniżej 100 tys. Pogłowie krów mlecznych zmniejszy się poniżej 2 mln Wydajność jednostkowa wzrośnie o około 1 500 kg mleka Zmiany ilościowe krów mlecznych i gospodarstw, najbardziej dotkną te najmniejsze posiadające do 10 krów i do 10 ha UR. W tych gospodarstwach jest obecnie ponad 860 tys. krów Wg IERiGŻ PIB opłacalne będą gospodarstwa posiadające co najmniej 35 szt. krów 5. Dojdzie zapewne do dalszego zróżnicowania cen płaconych za mleko przez poszczególne mleczarnie. Zależeć to będzie od kondycji finansowych mleczarni i ich polityki cenowej
Skutki likwidacji kwot mlecznych 1. Miękkie lądowanie co roczne zwiększanie kwot krajowych, propozycje (zmniejszanie aż do całkowitej likwidacji kar za przekroczenie, rozliczanie kwot na poziomie całej Unii a nie poszczególnych krajów). Wszelkie prognozy i tworzone modele przyszłych zachowań rynku na świecie wskazują na coraz większe zapotrzebowanie na mleko i jego przetwory. Rośnie bowiem spożycie, a Unia Europejska na skutek kwot nie zwiększa swego eksportu, przeciwnie, jej udział w handlu światowym maleje.
Skutki likwidacji kwot mlecznych 2. Twarde lądowanie nastąpi uwolnienie parametrów popytu i podaży, co skutkować będzie wzrostem produkcji i spadkiem cen. Reakcja produkcji mleka na bodźce rynkowe jest wolna i jest zazwyczaj spóźniona o kilka lat, dlatego okresu najniższych cen mleka należy spodziewać się po 3-4 latach od uwolnienia kwot mlecznych i może on trwać kilka lat. Skokowo wzrośnie produkcja mleka u tych, którzy maja do tego warunki. Małe gospodarstwa zakończą działalność. W wielu krajach na niektórych obszarach zniknie mleczarstwo
Działania podejmowane przez Komisje Europejską i kraje członkowskie związane ze zniesieniem kwot mlecznych
Obszary działań podejmowanych w związku ze zniesieniem kwot mlecznych: Health check Pakiet Mleczny Działania rynkowe Współczynnik tłuszczowy Odstąpienie od kar Rozłożenie kar na raty Odstąpienie od zniesienia kwotowania
Health check (porozumienie 20.11.2008) Stopniowe coroczne zwiększanie kwoty mlecznej państw członkowskich o 1% od roku kwotowego 2009/2010 do 2013/2014 Eliminacja kwot w 2015 roku Koncepcja tzw. miękkiego lądowania Zmiana współczynnika korekcyjnego tłuszczu Narzędzia interwencji rynkowej zostaną przekształcone w prawdziwą siatkę bezpieczeństwa Od 2008 roku sektor mleczarski jest włączony w ramy Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych
Pakiet mleczny Pakiet mleczny jest owocem pracy specjalnej Grupy Wysokiego Szczebla, powołanej po kryzysie na rynku mleka w 2009r. Zaprojektowany w celu zapewnienia stabilnej przyszłości sektora mleczarskiego, stabilizacji dochodów producentów, zwiększenia przejrzystości po zakończeniu okresu działania systemu kwotowania po 2015r.
Obejmuje : 1. Objęcie wszystkich dostaw mleka obowiązkowymi umowami 2. Uznawanie organizacji producentów 3. Uznawanie organizacji międzybranżowych 4. Zarządzanie podażą serów oznaczonych znakami jakości 5. Monitorowanie wielkości skupu od 1 kwietnia 2015r.
Działania rynkowe Interwencje rynkowe: utrzymano cenę referencyjną masła na poziomie 246,39 EURO/100 kg obniżono cenę referencyjna odtłuszczonego mleka w proszku do poziomu 169,80 Euro/100 kg zwiększono ilość skupowanego masła, po stałych cenach, w ramach interwencji do 50 tys. ton okres interwencji publicznej na masło i OMP wydłużono o 1 miesiąc, od 1 marca do 30 września każdego roku, a nie jak do tej pory do 31 sierpnia.
Odstąpienie od karania Rozłożenie kar na raty
Podsumowanie Likwidacja kwot mlecznych spowoduje zmiany w systemie regulacji rynku Podobnie jak w latach poprzednich, koniunktura na rynku światowym będzie determinowała ceny na rynkach krajowych Kwoty mleczne były prawem własności hodowcy może nastąpić osłabienie pozycji hodowców w relacjach z przemysłem mleczarskim Działania podejmowane przez Komisję Europejską w celu zapewnienia miękkiego lądowania są niewystarczające.
Dziękuje za uwagę Dorota Śmigielska Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka ul. Żurawia 22, 00-515 Warszawa tel. 504-725-951 tel. 22 5023387 e-mail: d.smigielska@pfhb.pl