Kryminalistyka Czym jest kryminalistyka? kryminalistyka bada sposoby i środki dokonywania przestępstw oraz opracowuje metody służące do wykrycia przestępstwa tudzież do ustalenia i ujęcia sprawcy czynu przestępnego P. Horoszowski kryminalistyka to nauka o taktyce i technice popełniania przestępstw, o taktyce i dochodzenia oraz o taktyce i technice zapobiegania przestępstwom W. Gutekunst Przedmiot kryminalistyki: - wykorzystuje osiągnięcia współczesnej wiedzy z zakresu nauk przyrodniczych, społecznych i technicznych, - opracowuje taktyczno-techniczne sposoby praworządnego uzyskiwania środków dowodowych oraz dowodzenia czynów o cechach przestępstwa, - bada taktykę i technikę przestępczą, - zajmuje się stanem praktyki kryminalistycznej, - opracowuje taktyczno-techniczne sposoby rozpoznawania i wykrywania zdarzeń, mogących interesować organy ścigania i uzyskiwania informacji o tych zdarzeniach oraz o ich sprawcach, - opracowuje metody i środki profilaktyczno-prewencyjne. Działy kryminalistyki Taktyka kryminalna zajmuje się: - sposobami popełniania czynów przez przestępców - zasadami działania organów śledczych stosowanymi w celu wykrycia przestępstwa oraz ujawnienia i ujęcia sprawcy Technika kryminalna zajmuje się sprawą środków fizyczno chemicznych: - używanych przy popełnianiu czynów przestępnych - stosowanych w celu wykrycia przestępstwa oraz ustalenia i ujęcia sprawcy Strategia kryminalistyczna obejmuje: - wiedzę typu prognostycznego, przewidującą kierunki, metody i środki działania przestępców w dalekiej przyszłości - wiedzę przygotowującą takie metody, środki i przedsięwzięcia, które byłyby w stanie skutecznie zwalczać tę przyszłą przestępczość Metodyka kryminalna stanowi adaptację taktyki i techniki śledczej, obejmuje: ogólną i specjalistyczną wiedzę, na podstawie, której podejmowane są odpowiednie decyzje polegające na
wyborze optymalnej taktyki śledczej. Wykorzystywana do zwalczania określonych grup przestępczych. Technika kryminalna Balistyka - identyfikacja broni palnej, pocisku Biomechanika upadków z wysokości, ze schodów, wyskoczenia z pędzących pojazdów (w tym najczęściej z pociągu) Cheiloskopia badanie tzw. czerwieni wargowej, czyli mówiąc mniej fachowo - śladów odcisków ust. Daktyloskopia odciski palców Entomologia badanie zachowań, budowy i cyklów życiowych owadów Fonoskopia badania dotyczące identyfikacji osób na podstawie głosu utrwalonego na taśmie magnetofonowej Grafologia badanie pisma Geologia skały, gleby, szkło, minerały, skamieniałości Mechanoskopia identyfikacja narzędzia zbrodni na podstawie Mikroślady - ślad, którego nie można dostrzec gołym okiem, wystarczy kilka pikogramów (10-12g) masy substancji, najczęściej badanie szkło, oleje, włókna, gleby, lakiery. Osmologia polegającą (w ogromnym skrócie) na wykorzystaniu psa (oraz coraz częściej czułych metod chemii analitycznej) do identyfikacji śladów zapachowych człowieka. Palinologia analiza pyłku osadzonego na odzieży w celu określenia miejsca lub czasu zetknięcia osoby z roślinnością Traseologia bada przede wszystkim ślady przemieszczania się człowieka - zarówno pieszo jak i za pomocą środków transportu. Podstawowym materiałem do badania są tutaj wszelakiego rodzaju odciski, nawarstwienia i odwarstwienia. Termoskopia - każde żywe (lub też od jakiegoś czasu nie żywe) stworzenie ma swoją temperaturę. Ślady biologiczne Są to ślady pochodzące lub związane z organizmami żywymi, czyli zarówno pochodzenia ludzkiego, zwierzęcego ale i roślinnego. W praktyce kryminalistycznej ślady biologiczne dzielimy na trzy grupy: tkanki (np. krew, paznokcie, włosy, zęby, kości, fragmenty różnych narządów, mięśni, skóry, fragmenty roślin oraz jaja i larwy owadów) wydzieliny (ślina, nasienie, wydzielina łojowa, wydzielina pochwowa, pot) wydaliny (kał, mocz, wymiociny, smółka płodowa)
ślady botaniczne (pyłki kwiatowe, nasiona, fragmenty liści, łodyg, korzeni) ślady zoologiczne (włosie, sierść, odchody, larwy owadów, owady) Metody ujawniania śladów biologicznych W praktyce można wyróżnić następujące metody ujawniania śladów biologicznych: wzrokowa, optyczna (przy użyciu oświetlenia UV, podczerwieni oraz w świetle widzialnym), chemiczna (luminal, papierki testowe), immunochromatograficzna, mieszana. Nie wszystkie ślady biologiczne są widoczne gołym okiem. Często należy przeprowadzić dodatkowe badania wstępne określające, czy w ogóle mamy do czynienia z materiałem biologicznym. Wykorzystujemy w tym celu badania niespecyficzne, których cechą charakterystyczną jest to, że możemy je przeprowadzać bezpośrednio na miejscu wydarzeń. Mimo tego, że testy niespecyficzne nie dają nam odpowiedzi czy mamy do czynienia z krwią ludzką mogą mieć kolosalne znaczenie przy typowaniu potencjalnych miejsc, ż których można zabezpieczyć krew do dalszych badań. Aby mieć pewność, że brunatna plama jest krwią i do tego krwią ludzką stosuje się szereg testów, których wynik w szybkim czasie pozwala na uzyskanie odpowiedzi. Testy niespecyficzne: test fluorescencyjny przy użyciu lampy UV. Dokonuje się go w całkowitej ciemności, żeby sprawdzić gdzie znajdują się potencjalne ślady biologiczne. Badanie śladów krwi Testy SPECYFICZNE (immunochromatograficzne): Oba testy wyposażone w płytki testowe oraz w płyn, w którym umieszcza się próbkę substancji typowanej jako krew. Następnie kilka kropel tak sporządzonego roztworu zakrapla się do odpowiedniego okienka na płytce testowej. Testy PASKOWE: W przypadku testów paskowych po kontakcie części testowej paska (żółta kwadratowa bibułka) z materiałem, na którym jest krew, następuje zmiana jej zabarwienia na zielony kolor. LUMINOL (chemiluminescencja): Luminol, Blue Star itp. zawiązki chemiczne które wchodzą w reakcję z żelazem, obecnym w krwi ludzkiej. Środki te są doskonałe do poszukiwania starych plam, a także takich, które sprawca starał się usunąć. Badanie śladów nasienia Używamy specyficznych testów paskowych i płytkowych.
DNA Ślady biologiczne zabezpieczane są w większości przypadków pod kątem wyizolowania DNA (kwasu dezoksyrybonukleinowego) i ustalenia jego profilu. DNA pod względem chemicznym zbudowany jest z nukleotydów, gdzie każdy nukleotyd składa się z: cukru dezoksyrybozy, reszty fosforanowej, jednej z zasad organicznych: adeniny, tyminy, guaniny lub cytozyny. Fragmenty mówiące o naszym wyglądzie, cechach charakterystycznych, tendencjach do chorób nazywamy częścią kodującą DNA i zajmują one niewielką część całej nici DNA. Pozostała część DNA ta, której jest zdecydowanie więcej, stanowi jego część niekodującą. W zainteresowaniu kryminalistyki pozostaje wyłącznie część niekodująca DNA, w której możemy wyróżnić sekwencje występujące w jednej kopii (introny) oraz występujące w wielu kopiach (repetytywny DNA). To właśnie w repetytywnym DNA pojawiają się tzw. krótkie sekwencje repetyetywne zwane STR (z ang. Short Tandem Repeat (STR) krótkie, powtarzające się sekwencje. Głównymi czynnikami, które degradują DNA są: wilgoć, wysoka temperatura, bezpośrednie działanie słońca, dokładnie promieniowanie ultrafioletowe, jako jedno z widm jego fal, metale ciężkie, kwasy, zasady, detergenty. Silnej degradacji ulega materiał biologiczny znajdujący się glebie. Zabezpieczenie materiału: każdy materiał biologiczny powinien być dokładnie wysuszony i następnie zapakowany w przewiewne opakowanie najlepiej papierowe. Niedopuszczalnym jest użycie opakowania uniemożliwiającego cyrkulację powietrza tj. woreczki foliowe czy też opakowania szklane (wyjątek stanowi materiał, który nie będzie suszony a poddany będzie mrożeniu). Ustalenie profilu DNA: wyizolowanie DNA, powielenie DNA w wyniku łańcuchowej reakcji polimerazy PCR, analiza DNA z wykorzystaniem zjawiska elektroforezy, analiza otrzymanych danych. Metody izolacji DNA Izolacja DNA z zastosowaniem ekstrakcji fenolem i chloroformem( z pełnej krwi obwodowej) Izolacja DNA z odsalaniem białek
Izolacja DNA z zastosowaniem mocznika Izolacja DNA z zastosowaniem izotiocyjanianu guanidyny (GTC) Ekstrakcja DNA metodą fenolowo chloroformową(zmodyfikowana po Sambrook i wsp.) Izolacja DNA z wykorzystaniem złoża Chelex (zmodyfikowana po Walsh i wsp.) Ekstrakcja na filtrach z włókna szklanego(metoda ta stosowana była przez Jang a i Lee) Ekstrakcja DNA na krzemionce (ekstrakcja krzemionkowa, zmodyfikowana po Hőss i Pääbo) Izolacja materiału genetycznego w celu identyfikacji osób zmarłych, w szczególności w sprawach karnych, bądź w wyniku klęsk żywiołowych, jest bardzo ciężka ze względu na materiał biologiczny, z którego ma być wyizolowany DNA, często jest bardzo zdegradowany. Należy wtedy dopasować metodę izolacji do stopnia zdegradowania próbki. Jednym z rutynowych badań przeprowadzanym w zakładach medycyny sądowej jest określenie profili genetycznych zmarłych osób, o nieznanej tożsamości. Stopień zaawansowania rozkładu zwłok, determinuje wybór materiału biologicznego, z którego izoluje się DNA. Bardzo zaawansowany proces gnilny tkanek miękkich, bądź zwęglenie lub całkowite ze szkieletowanie ciała powoduje, że jedynym źródłem, z którego można wyizolować DNA są kości, zęby lub paznokcie ofiary.