Opracowanie IV a. Cele szczegółowe w zakresie prewencji

Opracowanie IV a Cele szczegółowe w zakresie prewencji Gdańsk, 2006-2007

Autorzy opracowania Lp instytuc ja Imię i nazwisko 1 AMG Tomasz Zdrojewski adres email tzdroj@amg.gda.pl 2 POW NFZ 3 PUW- PCZP Anna Dobrzycka Michał Kubicki anna.dobrzycka@nfzgdansk.pl zag@pczp.pl 4 AMG Łukasz Wierucki wierucki@amg.gda.pl 5 UM-ZOZ MiDz Tadeusz Podczarski sekretariat@zozdzieciecy. neostrada.pl 6 UM-SzM Michał Szpajer 7 AMG Kamil Chwojnicki hannibal@amg.gda.pl 8 POW NFZ Ewa Krzymuska kardiologia@szpitalmorski.pl ewa.krzymuska@nfzgdansk.pl 1

Spis treści: I. Cel główny i założenia do jego realizacji... 4 II. Cele szczegółowe i sposoby ich realizacji.... 5 1. Bieżące prowadzenie rejestru realizowanych w województwie pomorskim programów promocji zdrowia i prewencji, coroczne podsumowanie ich efektów, monitorowanie ich budżetu oraz analiza celowości prowadzonych działań w odniesieniu do sytuacji epidemiologicznej w zakresie chorób układu sercowo naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy oraz wynikających z niej potrzeb. 6 2. Analiza celowości prowadzonych w woj. pomorskim działań dot. promocji zdrowia i prewencji w odniesieniu do sytuacji epidemiologicznej i wynikających z niej potrzeb, wraz z oceną dostosowania ich zakresu do aktualnych możliwości terapii nowo wykrytych chorych.... 10 3. Przygotowanie standardów dla działań prewencyjnych w zakresie chorób układu sercowo naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy jako procedur i technologii medycznych (badania przesiewowe, edukacja) w odniesieniu do stosowanych narzędzi, środków, wykonawców i ośrodków realizujących.... 14 4. Opracowanie modelu programu badań przesiewowych umożliwiających identyfikację pacjentów z wysokim ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy oraz objęcie tych pacjentów czynnym poradnictwem przez lekarzy i pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej oraz ośrodki medycyny pracy... 18 5. Edukacja społeczeństwa z wykorzystaniem między innymi środków masowego przekazu o metodach prewencji i zachowaniach prozdrowotnych (zwiększenie aktywności fizycznej, zdrowa dieta, walka z hipercholesterolemią, nadciśnieniem tętniczym, otyłością, cukrzycą i uzależnieniem od tytoniu) oraz o możliwościach wczesnego wykrywania chorób układu sercowo naczyniowego, nowotworowych i cukrzycy... 25 2

6. Edukacja dzieci i młodzieży w szkołach i przedszkolach w zakresie zachowań prozdrowotnych oraz edukacja ich rodziców... 30 7. Rozszerzenie oraz unowocześnienie programu nauczania przeddyplomowego w kształceniu lekarzy, pielęgniarek i aptekarzy w zakresie promocji zdrowia oraz prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy, szczególnie w zakresie następstw palenia papierosów.... 36 8. Edukacja podyplomowa pielęgniarek i lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej w zakresie nowoczesnych i aktualnych standardów promocji zdrowia oraz prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy... 42 9. Przygotowanie i realizacja wojewódzkich zintegrowanych programów poprawy wykrywalności i skuteczności leczenia czynników ryzyka w zakresie chorób układu sercowo naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy, szczególnie w środowiskach małomiejskich i wiejskich... 49 10. Bieżąca analiza realizowanych programów profilaktycznych na poziomie ogólnopolskim, szczególnie w zakresie narodowych programów zwalczania chorób układu sercowo-naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy w celu wykorzystania ich osiągnięć na potrzeby mieszkańców województwa pomorskiego (np. programy - Szansa dla Młodego Serca, Polski Projekt 400 Miast, SPOK, Polkard-Media).... 55 11. Prowadzenie działań edukacyjnych w regionalnych i lokalnych środowiskach politycznych, decydenckich i opiniotwórczych, uzasadniających potrzebę prowadzenia intensywnych działań na rzecz walki z epidemią chorób układu sercowo-naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy.... 59 3

I. Cel główny i założenia do jego realizacji. Celem głównym Programu ZDROWIE DLA POMORZAN 2005-2013 (ZdP 2005-2013) w zakresie prewencji jest upowszechnienie nowoczesnej prewencji chorób sercowonaczyniowych, chorób nowotworowych i cukrzycy w województwie pomorskim. Założenia: 1. Prewencja powinna być oparta na ocenie sytuacji epidemiologicznej w zakresie chorób układu sercowo-naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy w województwie pomorskim oraz w oparciu o sprawdzone w krajach Unii Europejskiej wzorce i realizowana poprzez zbudowanie koalicji z lokalnymi samorządami terytorialnymi, kuratorium oświaty, towarzystwami naukowymi, stacjami sanitarno-epidemiologicznymi, korporacjami zawodów medycznych, środkami masowego przekazu oraz organizacjami pozarządowymi. Wymaga to opracowania szczegółowych programów działania i określenia współpracy między instytucjami do końca 2007 roku. 2. Projekty prewencyjne powinny obejmować pełen zakres działań to jest edukację zdrowotną, promocję zdrowia, prewencję pierwotną i wtórną. 3. Działania prewencyjne powinny być oparte na aktualnej wiedzy i zaleceniach polskich i europejskich towarzystw naukowych, powinny być kompleksowe i uwzględniać wszystkie główne czynniki ryzyka, oraz ocenę globalnego ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych, zachorowań na nowotwory i cukrzycę. 4. Interwencje profilaktyczne powinny być skierowane do całych rodzin i wszystkich pokoleń w rodzinie. Powinny uwzględniać szczególną rolę kobiety w rodzinie. 5. Promocja zdrowia i działania profilaktyczne winny być oparte na nowoczesnych działaniach z użyciem marketingu społecznego. 6. Głównym wykonawcą interwencji prewencyjnych powinni być przedstawiciele zawodów medycznych. 7. Istotną rolę w działaniach edukacyjnych i prewencyjnych powinni odgrywać nauczyciele szkół podstawowych i średnich. Działania powinny obejmować nie tylko uczniów, ale również ich rodziców. 8. Działania prewencyjne powinny być zintegrowane z monitorowaniem sytuacji epidemiologicznej w województwie pomorskim w zakresie chorób układu sercowonaczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy oraz aktualnymi możliwościami w zakresie terapii tych chorób. 4

II. Cele szczegółowe i sposoby ich realizacji. W celach szczegółowych prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego, nowotworowych i cukrzycy oraz promocji zdrowia należy uwzględnić następujące problemy: 1. bieżące prowadzenie rejestru realizowanych programów, z corocznym podsumowaniem efektów działań, budżetu oraz ich celowości w odniesieniu do sytuacji epidemiologicznej. 2. ocenę przewidywanych efektów działań prewencyjnych i dostosowanie ich do aktualnych możliwości terapii nowo wykrytych chorych. 3. przygotowanie standardów dla działań profilaktycznych jako procedur i technologii medycznych w odniesieniu do narzędzi, środków i ośrodków realizujących. 4. opracowanie modelu programu badań przesiewowych umożliwiających identyfikację pacjentów z wysokim ryzykiem oraz objęcie tych pacjentów czynnym poradnictwem. 5. edukację społeczeństwa z wykorzystaniem między innymi środków masowego przekazu. 6. edukację dzieci i młodzieży w szkołach i przedszkolach oraz ich rodziców. 7. rozszerzenie oraz unowocześnienie programu nauczania przeddyplomowego w kształceniu lekarzy, pielęgniarek i aptekarzy. 8. edukację podyplomową pielęgniarek i lekarzy w zakresie aktualnych standardów prewencji i promocji zdrowia. 9. przygotowanie kompleksowych programów poprawy wykrywalności i skuteczności leczenia czynników ryzyka, szczególnie w środowiskach małomiejskich i wiejskich. 10. bieżącą analizę realizowanych programów profilaktycznych na poziomie ogólnopolskim, szczególnie w zakresie narodowych programów, w celu wykorzystania ich osiągnięć dla mieszkańców województwa pomorskiego. 11. prowadzenie działań edukacyjnych w regionalnych i lokalnych środowiskach politycznych i opiniotwórczych. 5

1. Bieżące prowadzenie rejestru realizowanych w województwie pomorskim programów promocji zdrowia i prewencji, coroczne podsumowanie ich efektów, monitorowanie ich budżetu oraz analiza celowości prowadzonych działań w odniesieniu do sytuacji epidemiologicznej w zakresie chorób układu sercowo naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy oraz wynikających z niej potrzeb. I. Część administracyjna 1. Nazwa projektu Bieżące prowadzenie rejestru realizowanych programów promocji zdrowia i prewencji, coroczne podsumowanie efektów prowadzonych działań i monitorowanie ich budżetu oraz analiza celowości prowadzonych działań w odniesieniu do sytuacji epidemiologicznej i wynikających z niej potrzeb. 2. Założenia projektu przygotowane na zamówienie Zespołu Roboczego Programu ZdP 2005-2013. Koordynatorzy przygotowania projektu: Kamil Chwojnicki, Michał Kubicki, Anna Dobrzycka, Tomasz Zdrojewski. 3. Cel Projektu. Celem projektu ma być stworzenie nowoczesnej zintegrowanej bazy realizowanych programów, aby umożliwić w dalszym etapie ocenę skuteczności oraz efektywności merytorycznej i kosztowej prowadzonych działań. 4. Adresat wniosku Departament Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego 5. Zgodność założeń programu z priorytetami Programu ZDP 2005-2013 oraz polityki zdrowotnej państwa Priorytety polityki zdrowotnej województwa pomorskiego są określone w Wojewódzkim Planie Zdrowotnym. Priorytety polityki zdrowotnej państwa w zakresie chorób układu krążenia w Narodowym Programie Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo- Naczyniowego POLKARD 2006-2008. Nadrzędnym, długofalowym celem strategicznym jest utrzymanie tempa redukcji umieralności z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego oraz poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności. Priorytety polityki zdrowotnej państwa w zakresie chorób nowotworowych są określone w Ustawie z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego "Narodowy program zwalczania chorób 6

nowotworowych. Proponowany projekt jest integralną częścią działań prewencyjnych w ramach ZDP 2005-2013 i jako taki jest zgodny z priorytetami polityki zdrowotnej w województwie pomorskim i państwie. 6. Streszczenie Program ZdP 2005-2013 zakłada prowadzenie wielu programów umożliwiających wdrożenie nowoczesnej edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia, profilaktyki oraz diagnostyki i terapii. Łączyć się to będzie z wydatkowaniem środków na ich realizację w naszym województwie. Celem projektu ma być stworzenie nowoczesnej zintegrowanej bazy realizowanych programów, aby umożliwić w dalszym etapie ocenę ich skuteczności oraz efektywności kosztowej prowadzonych działań. Projekt zakłada utworzenie jednego ośrodka koordynującego wszystkie programy w ramach prewencji w Programie ZdP 2005-2013 oraz innych projektów realizowanych w województwie pomorskim. Jednostka taka powinna powstać na terenie jednej z uczestniczących w programie instytucji. Ośrodek koordynujący każdego roku utworzy raport podsumowujący efekty działań prowadzonych w ramach Programu ZdP 2005-2013 oraz innych projektów finansowanych z innych źródeł. Koordynator zadania powinien zachęcić podmioty realizujące zadania w dziedzinie promocji zdrowia i prewencji z innych źródeł niż ZdP 2005-2013 do szerokiej współpracy w wymienia informacji. Utworzona baza danych będzie również punktem wyjściowym do prowadzenia analiz skuteczności i efektywności ekonomicznej wdrożonych projektów, a także posłuży do realizacji kolejnych projektów w ramach Programu ZdP 2005-2013. II. Uzasadnienie Program ZdP 2005-2013 zakłada prowadzenie wielu programów umożliwiających wdrożenie nowoczesnej edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia, profilaktyki oraz diagnostyki i terapii. W obecnej dobie, przy stosunkowo niskich, nieadekwatnych do potrzeb zdrowotnych społeczeństwa nakładach na promocję zdrowia i profilaktykę, szczególnie ważne jest skierowanie projektów do grup obciążonych zwiększonym ryzykiem wystąpienia zaburzeń, tak aby projekty cechowały się maksymalną skutecznością przy wysokiej efektywności ekonomicznej. Aby móc przeprowadzić analizy dotyczące celowości, skuteczności oraz efektywności kosztowej prowadzonych działań konieczne jest bieżące monitorowanie ilości wdrożonych projektów, wykonanych w ich zakresie interwencji, ich skutków oraz poniesionych kosztów. III. Opis projektu 7

Cele Celem projektu ma być utworzenie zintegrowanej bazy realizowanych programów promocji zdrowia i prewencji realizowanych w ramach ZdP 2005-2013 i z innych źródeł, aby umożliwić w dalszym etapie ocenę ich skuteczności oraz efektywności kosztowej prowadzonych działań. Szczegółowy sposób realizacji Projekt zakłada utworzenie jednego ośrodka zbierającego informacje o programach w ramach promocji zdrowia i prewencji w Programie ZdP 2005-2013. Jednostka taka powinna powstać na terenie jednej z uczestniczących w programie instytucji. Na terenie ośrodka będzie prowadzony rejestr wszystkich programów prewencyjnych Programu ZdP 2005-2013. Informacje zbierane dla celów niniejszego programu zawierać będą następujące dane: - nazwa projektu - ilość przeprowadzonych interwencji (np. liczba wykonanych analiz lub opracowań, liczba przebadanych lub wyedukowanych osób) - uzyskane i spodziewane w danym miesiącu/kwartale efekty prowadzonych działań - środki wydatkowane w okresie sprawozdawczym. Każdy ośrodek prowadzący projekty w ramach Programu ZdP 2005-2013 zobowiązany będzie do przesyłania powyższych informacji do ośrodka koordynującego w okresach miesięcznych lub kwartalnych. Dane przekazywane będą w formie elektronicznej w formacie wcześniej uzgodnionym z administratorem bazy danych. Ośrodek koordynujący każdego roku utworzy raport podsumowujący efekty działań prowadzonych w ramach Programu ZdP 2005-2013 oraz innych projektów na terenie województwa pomorskiego. Utworzona baza danych będzie również punktem wyjściowym do prowadzenia analiz ich skuteczności i efektywności ekonomicznej wdrożonych projektów, a także posłuży do realizacji kolejnych projektów. Koordynator zadania powinien zachęcić podmioty realizujące zadania w dziedzinie promocji zdrowia i prewencji z innych źródeł niż ZdP 2005-2013 do szerokiej współpracy w wymienia informacji. Plan działań 1. Opracowanie szczegółowego projektu. 2. Utworzenie ośrodka koordynującego. 8

3. Nawiązanie współpracy z podmiotami realizującymi projekty promocji zdrowia i prewencji z innych źródeł niż Program ZdP 2005-2013 4. Utworzenie komputerowej bazy danych. 5. Kwartalne uzupełnianie rejestru z danych uzyskanych od realizatorów poszczególnych projektów. 6. Coroczna analiza danych zgromadzonych w rejestrze. 7. Coroczne opracowanie raportu podsumowującego efekty działań prowadzonych w ramach Programu ZdP 2005-2013. Realizatorzy projektu Ośrodkiem koordynującym projektu Bieżące prowadzenie rejestru realizowanych programów oraz coroczne podsumowanie efektów prowadzonych działań i monitorowanie ich budżetu będzie jednostka na terenie jednej z uczestniczących w programie instytucji. Dodatkowo dla prawidłowej realizacji projektu konieczna będzie współpraca z innymi ośrodkami koordynującymi pozostałe projekty prewencyjne w ramach Programu ZdP 2005-2013. IV. Harmonogram realizacji projektu na lata 2005-2013 Przewidywany okres realizacji projektu pokrywać się będzie z okresem realizacji Programu ZdP 2005-2013 począwszy od roku 2008. Dane o prowadzonych projektach uzyskiwane będą co kwartał w latach 2008-2013. Pod koniec każdego roku kalendarzowego (najpóźniej do 10 stycznia następnego roku) opracowany zostanie zbiorczy raport z danych zgromadzonych w prowadzonym rejestrze. Raport obejmować będzie wnioski i zalecenia na rok przyszły. Realizator powinien raz w roku merytorycznie przygotować i przeprowadzić konferencję omawiającą wyniki raportu dla podmiotów realizujących ZdP 2005-2013 oraz przedstawicieli samorządów województwa pomorskiego. 9

2. Analiza celowości prowadzonych w woj. pomorskim działań dot. promocji zdrowia i prewencji w odniesieniu do sytuacji epidemiologicznej i wynikających z niej potrzeb, wraz z oceną dostosowania ich zakresu do aktualnych możliwości terapii nowo wykrytych chorych. I. Część administracyjna. 1. Nazwa projektu Analiza celowości prowadzonych w ramach ZDP działań prewencyjnych w odniesieniu do sytuacji epidemiologicznej i wynikających z niej potrzeb, wraz z oceną dostosowania ich zakresu do aktualnych możliwości terapii nowo wykrytych chorych 2. Założenia projektu przygotowane na zamówienie Zespołu Roboczego Programu ZdP 2005-2013. Koordynatorzy przygotowania projektu: Tomasz Zdrojewski, Kamil Chojnicki, Łukasz Wierucki, Jacek Jassem. 3. Cel projektu Celem projektu jest bieżąca analiza prowadzonych działań prewencyjnych pod kątem ich celowości w odniesieniu do aktualnej sytuacji epidemiologicznej oraz ocena przewidywanych efektów działań w odniesieniu do aktualnych możliwości terapii nowo wykrytych chorych. 4. Adresat wniosku Departament Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego 5. Zgodność założeń projektu z priorytetami Programu ZDP 2005-2013 oraz polityki zdrowotnej państwa Priorytety polityki zdrowotnej województwa są określone w Wojewódzkim Planie Zdrowotnym. Priorytety polityki zdrowotnej państwa w zakresie chorób układu krążenia w Narodowym Programie Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POLKARD 2006-2008. Nadrzędnym, długofalowym celem strategicznym jest utrzymanie tempa redukcji umieralności z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego oraz poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności. Priorytety polityki zdrowotnej państwa w zakresie chorób nowotworowych są określone w Ustawie z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego "Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych. Proponowany projekt jest integralną częścią działań prewencyjnych w ramach ZDP 2005-2013 i jako taki jest zgodny z priorytetami polityki zdrowotnej województwa pomorskiego. 10

6. Streszczenie Działania prewencyjne w zakresie chorób sercowo-naczyniowych, nowotworowych i cukrzycy powinny być dostosowywane do bieżących potrzeb epidemiologicznych a jednocześnie być efektywne ekonomicznie oraz dostosowane do aktualnych możliwości terapii. Celem projektu jest regularne prowadzenie takich analiz ze środków ZDP 2005-2013 w stosunku do wszystkich programów promocji zdrowia i prewencji w woj. pomorskim. Efektem takiej analizy byłaby możliwość modyfikacji i dostosowywania prowadzonych działań profilaktycznych celem zwiększenia ich skuteczności. Projekt zakłada utworzenie jednego ośrodka realizującego i koordynującego to zadanie w ścisłej współpracy z ośrodkiem odpowiedzialnym za prowadzenie rejestru programów na Pomorzu (zadanie nr 1 z zakresu ZdP 2005-2013 - Prewencja. Głównym celem będzie coroczne przygotowanie raportu na temat celowości podejmowanych działań pod kątem potrzeb i bieżących możliwości terapeutycznych. II. Uzasadnienie 1. Wstęp z podkreśleniem społecznej potrzeby realizacji projektu Choroby układu krążenia oraz nowotwory to główne przyczyny zachorowalności i umieralności w województwie pomorskim i jako takie stanowią duży problem społeczny. Jakiekolwiek działania prewencyjne powinny być podejmowane w oparciu o szczegółową analizę sytuacji epidemiologicznej w zakresie dotyczącym planowanych działań, w odniesieniu do obszaru, na którym działania te mają być podejmowane. Bieżące monitorowanie wskaźników epidemiologicznych jest niezbędne by w sposób celowy modyfikować aktualną działalność. Modyfikacje te powinny mieć na celu z jednej strony zwiększenie wpływu prewencji na poprawę wskaźników zdrowotnych, z drugiej strony powinny zwiększać efektywność kosztową prewencji. Kolejnym zagadnieniem jest dostosowanie zakresu prewencji, a przede wszystkim badań przesiewowych do możliwości terapii nowo wykrytych chorych. Program ZdP 2005-2013 zakłada prowadzenie wielu projektów o charakterze profilaktycznym i edukacyjnym, których celem jest poprawa sytuacji epidemiologicznej w zakresie chorób sercowo-naczyniowych, nowotworowych, cukrzycy i depresji w województwie pomorskim. Zestawienie efektów tych działań oraz innych programów realizowanych z innych środków niż ZdP 2005-2013 z na bieżąco monitorowanymi wskaźnikami zdrowotnymi oraz możliwościami terapii pozwoli wnioskować o celowości profilaktyki w założonej formie oraz modyfikować działania mniej efektywne. 11

2. Spodziewane efekty i korzyści wynikające z potencjalnego wdrożenia programu Bezpośrednie korzyści z planowanych analiz to możliwości wnioskowania o celowości podejmowanych działań profilaktycznych a przez to modyfikacja bądź rezygnacja z działań mniej efektywnych 3. Dlaczego realizacja programu powinna zostać sfinansowana w ramach ZDP 2005-2013 Proponowany program analiz zaplanowany został jako integralna część działań prewencyjnych w ramach ZDP 2005-2013 i jako taki powinien zostać w ramach Programu sfinansowany. 4. Nowatorstwo zaproponowanego projektu Proponowana analiza w sposób integralny traktuje wszystkie działania prewencyjne w ramach ZDP oraz bieżącą sytuację epidemiologiczną i możliwości terapii nowo wykrytych zaburzeń. Dlatego Program ZdP 2005-2013 jest przedsięwzięciem nowatorskim, zaś proponowana analiza powinna być jednym z jego elementów. 5. Promowanie współpracy między różnymi instytucjami i organizacjami W ramach proponowanej analizy planuje się współpracę instytucji biorących udział w realizacji Programu ZDP 2005-2013, oraz wszystkich podmiotów, w tym samorządów lokalnych realizujących lub finansujących programy promocji zdrowia i w zakresie prewencji. III. Opis projektu 1. Cele a) Analiza celowości działań prewencyjnych podejmowanych w ramach Programu ZdP 2005-2013 pod kątem bieżącej sytuacji epidemiologicznej i wynikających z niej potrzeb. b) Analiza przewidywanych efektów działań prewencyjnych i dostosowanie ich zakresu w stosunku do aktualnych możliwości terapii nowo wykrytych chorych. c) przygotowanie i promocja raportu oraz wniosków na temat proponowanej strategii działań prewencyjnych w województwie pomorskim 2. Cele szczegółowe wraz ze szczegółowym sposobem realizacji - plan działań a) Bieżąca analiza realizacji wszystkich działań prewencyjnych podejmowanych w ramach Programu ZdP 2005-2013 oraz przez inne podmioty w województwie pomorskim b) Analiza prowadzonego w ramach ZdP 2005-2013 rejestru realizowanych programów uwzględniającego podsumowanie efektów wraz z monitorowaniem budżetu 12

c) Analiza dostępnych danych epidemiologicznych w zakresie chorób sercowo-naczyniowych i chorób nowotworowych, w tym analiza raportów przygotowywanych przez grupę roboczą do spraw monitorowania w ramach ZdP 2005-2013. d) Zestawienie analiz z punktów a, b i c pod kątem wypracowania schematów ewentualnych modyfikacji podejmowanych działań prewencyjnych w celu poprawy ich efektywności, to jest korzystnego wpływu na sytuację zdrowotną, jak i efektywności ekonomicznej. e) Szczegółowa analiza przewidywanych efektów działań prewencyjnych w punktach opartych na badaniach przesiewowych ze szczególnym uwzględnieniem stopnia dotarcia do grupy docelowej i ilości oraz rodzaju rozpoznawanych zaburzeń. f) Analiza danych NFZ o ilości kontraktowanych świadczeń zdrowotnych w zakresie zaburzeń odpowiadającym schorzeniom rozpoznawanym w ramach badań przesiewowych. g) Zestawienie analiz z punktów e i f pod kątem aktualnych możliwości terapii nowo wykrytych zaburzeń oraz wypracowanie ewentualnych koniecznych modyfikacji dotychczasowych działań h) Przygotowanie raportu końcowego i wniosków 3. Realizatorzy programu - współpraca Zadanie powinno być realizowane przez jednego z głównych realizatorów Programu ZdP 2005-2013 we współpracy z innymi instytucjami odpowiedzialnymi za prowadzenie Programu ZdP 2005-2013 oraz samorządami województwa pomorskiego. IV. Harmonogram realizacji projektu na lata 2005-2013. Zadanie powinno być zapoczątkowane analizą działań prewencyjnych wykonanych w roku 2007. Raport końcowy i wnioski z przeprowadzonej analizy powinny być przygotowane w pierwszym półroczu roku następującego po roku analizowanym i ogłoszone najpóźniej do 30 czerwca. Dzięki temu wnioski z raportu będą mogły służyć do modyfikacji planów i strategii działań prewencyjnych oraz ich budżetu na rok następny. 13

3. Przygotowanie standardów dla działań prewencyjnych w zakresie chorób układu sercowo naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy jako procedur i technologii medycznych (badania przesiewowe, edukacja) w odniesieniu do stosowanych narzędzi, środków, wykonawców i ośrodków realizujących. I. Część administracyjna 1. Nazwa projektu Przygotowanie standardów dla działań prewencyjnych jako procedur i technologii medycznych (badania przesiewowe, edukacja) w odniesieniu do stosowanych narzędzi, środków, wykonawców i ośrodka realizującego. 2. Założenia projektu przygotowane na zamówienie Zespołu Roboczego Programu ZdP 2005-2013. Koordynatorzy przygotowania projektu Tomasz Zdrojewski, Łukasz Wierucki, Michał Szpajer, Anna Dobrzycka. 3. Cel projektu Celem projektu ma być przygotowanie standardów dla działań prewencyjnych jako procedur i technologii medycznych (badania przesiewowe, edukacja) w odniesieniu do stosowanych narzędzi, środków, wykonawcy i ośrodka realizującego. 4. Adresat wniosku Departament Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego 5. Zgodność założeń programu z priorytetami Programu ZDP 2005-2013 oraz polityki zdrowotnej państwa Priorytety polityki zdrowotnej województwa są określone w Wojewódzkim Planie Zdrowotnym. Priorytety polityki zdrowotnej państwa w zakresie chorób układu krążenia w Narodowym Programie Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POLKARD. Nadrzędnym, długofalowym celem strategicznym jest utrzymanie tempa redukcji umieralności z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego oraz poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności. Priorytety polityki zdrowotnej państwa w zakresie chorób nowotworowych są określone w Ustawie z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego "Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych. Proponowany projekt jest integralną częścią działań prewencyjnych w ramach ZDP 2005-2013 i jako taki jest zgodny z priorytetami polityki zdrowotnej województwa pomorskiego i 14

państwa. Fakt ograniczonych środków finansowych na opiekę medyczną wymusza racjonalne wydawanie środków na metody sprawdzone i potwierdzone zgodnie z zasadą medycyny opartej o dowody naukowe. 6. Streszczenie Program ZdP 2005-2013 zakłada prowadzenie wielu programów umożliwiających wdrożenie nowoczesnej edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia, profilaktyki oraz diagnostyki i terapii. Łączyć się to będzie z wydatkowaniem środków na ich realizację. Środki przeznaczone na prewencję powinny być wydatkowane na procedury i programy opracowane zgodnie z aktualnymi standardami polskimi i europejskimi. Decyzje o finansowaniu poszczególnych programów powinny być oparte na rzetelnych dowodach naukowych. Celem niniejszego projektu jest weryfikacja i standaryzacja proponowanych i dostępnych świadczeń, zarówno pod względem medycznym, jak i ekonomicznym, w odniesieniu do aktualnych standardów w Polsce i Unii Europejskiej. II. Uzasadnienie Program ZdP 2005-2013 ma ograniczone środki, a liczba możliwych do realizacji interwencji prewencyjnych jest znaczna. Nawet akceptacja i realizacja tylko tych interwencji o dowiedzionym korzystnym bilansie efektów wiąże się z poważnym, dodatkowym obciążeniem budżetu ochrony zdrowia w województwie pomorskim. Wydatki związane ze stosowaniem nowych technologii powinny być starannie przeanalizowana pod względem efektów medycznych i ekonomicznych; z drugiej strony odrzucone powinny być interwencje mało efektywne, jako postępowanie nieracjonalne. III. Opis projektu 1. Cele Przygotowanie standardów dla działań profilaktycznych jako procedur i technologii medycznych (badania przesiewowe, edukacja) w odniesieniu do stosowanych narzędzi, środków, wykonawcy i ośrodka realizującego. 3. Szczegółowy sposób realizacji W ramach przedmiotowego Projektu zostanie powołana Grupa Ekspertów do oceny poszczególnych metod prewencji i terapii. W skład tego zespołu będą wchodzić nie tylko lekarze i farmakolodzy, ale również etycy, ekonomiści, przedstawiciele pacjentów, dziennikarze, czy specjaliści od metodologii badań klinicznych, tak aby przy podejmowaniu decyzji uwzględnić wszystkie istotne punkty widzenia rozpatrywanego problemu. Po 15

przeanalizowaniu problemu będą wydawane zalecenia końcowe, jako głos doradczy dla Grupy ds. Prewencji w ramach Programu ZdP 2005-2013 oraz innych podmiotów jak samorządy lokalne i Pomorski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia wydatkujących własne środki na interwencje prewencyjne. W pierwszej kolejności w sposobie oceny zostanie zrealizowane poszukiwanie wszystkich dostępnych badań klinicznych dotyczących rozpatrywanego pytania. Realizatorzy poszukają istniejących niezależnych raportów oceny technologii dokonanych przez niezależne agencje oraz przeglądów systematycznych na określony temat. Eksperci ocenią jakość znalezionych danych co pozwoli na określenie stopnia ich wiarygodności. Kolejnym etapem procesu tworzenia zaleceń będzie ocena bilansu korzystnych i niekorzystnych efektów klinicznych rozpatrywanej metody. Wynikiem prac będą rekomendacje Grupy Ekspertów. Rekomendacja ta ustali zasadność stosowania metody lub procedury na podstawie sporządzonego bilansu efektów medycznych i ekonomicznych. Uwzględnione zostaną zasadność i możliwości stosowania rozpatrywanej metody w populacji woj. pomorskiego lub w konkretnej grupie pacjentów. Plan działań etap 1: utworzenie grupy ekspertów do realizacji przedmiotowego projektu etap 2: sformułowanie pytań (problemów) do oceny z precyzyjnie określonym kontekstem klinicznym etap 3: zgromadzenie danych klinicznych dotyczących rozpatrywanego pytania z wszystkich dostępnych wiarygodnych badań oraz ocena ich jakości i zestawienie ilościowe etap 4: orzeczenie o relacji korzystnych i negatywnych efektów klinicznych danej metody etap 5: opracowanie rekomendacji klinicznej po rozważeniu bilansu efektów medycznych i ekonomicznych, odniesieniu danych do populacji, której ma dotyczyć rekomendacja, oraz uwzględnieniu lokalnych uwarunkowań. W końcowym etapie podejmowania decyzji konieczne jest również uwzględnienie konsekwencji budżetowych dla płatników jej stosowania. (Urzędy Miast, Urząd Marszałkowski, oddział pomorski NFZ). 3. Realizatorzy projektu Ośrodkiem koordynującym projektu Przygotowanie standardów dla działań profilaktycznych jako procedur i technologii medycznych (badania przesiewowe, edukacja) w odniesieniu do stosowanych narzędzi, środków, wykonawcy i ośrodka realizującego powinien zostać jeden z głównych podmiotów realizujących ZdP 2005-2013. Dodatkowo dla prawidłowej realizacji projektu konieczna będzie współpraca z innymi ośrodkami koordynującymi pozostałe projekty prewencyjne w ramach Programu ZdP 2005-2013 oraz w województwie pomorskim. 16

IV. Harmonogram realizacji projektu na lata 2005-2013 Przewidywany okres realizacji projektu pokrywać się będzie z okresem realizacji Programu ZdP 2005-2013. Zadanie powinno być realizowane nie później niź od roku 2008. 17

4. Opracowanie modelu programu badań przesiewowych umożliwiających identyfikację pacjentów z wysokim ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy oraz objęcie tych pacjentów czynnym poradnictwem przez lekarzy i pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej oraz ośrodki medycyny pracy. I. Projekt 1. Nazwa projektu Opracowanie modelu programu badań przesiewowych umożliwiających identyfikacje pacjentów z wysokim ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy oraz objęcie tych pacjentów czynnym poradnictwem przez lekarzy i pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej oraz ośrodki medycyny pracy. 2. Założenia projektu przygotowane na zamówienie Zespołu Roboczego ZdP 2005-2013. Koordynatorzy przygotowania projektu: Tomasz Zdrojewski; Jacek Jassem, Michał Szpajer, Ewa Krzymuska, Łukasz Wierucki. 3. Cel projektu Opracowanie i wdrożenie modelu programu badań przesiewowych umożliwiających identyfikacje pacjentów z wysokim ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego, chorób nowotworowych i cukrzycy, uwzględniającego aktualne standardy medyczne i sytuację społeczno-ekonomiczną. 4. Adresat wniosku Departament Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego 5. Zgodność założeń projektu z priorytetami polityki zdrowotnej Priorytety polityki zdrowotnej województwa są określone w Wojewódzkim Planie Zdrowotnym. Priorytety polityki zdrowotnej państwa w zakresie chorób układu krążenia w Narodowym Programie Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POLKARD. Nadrzędnym, długofalowym celem strategicznym jest utrzymanie tempa redukcji umieralności z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego oraz poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności. Priorytety polityki zdrowotnej państwa w zakresie chorób nowotworowych są określone w Ustawie z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego "Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych. 18

Proponowany projekt jest integralną częścią działań prewencyjnych w ramach ZDP 2005-2013 i jako taki jest zgodny z priorytetami polityki zdrowotnej państwa. II. Streszczenie Głównym celem prewencji chorób układu krążenia powinna być poprawa wykrywania i kontroli głównych czynników ryzyka, w szczególności u osób w wieku produkcyjnym. Ocena realizacji badań przesiewowych w Polsce przez służbę medycyny pracy i podstawową opiekę zdrowotną pozwoli przeanalizować stopień ich wykorzystania. Służba medycyny pracy została utworzona nie tylko w celu ochrony zdrowia pracujących przed wpływem niekorzystnych warunków związanych ze środowiskiem pracy, ale również w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi. W związku z tym głównym celem działania służby medycyny pracy powinna być ocena możliwości wykonywania zatrudnienia przez pracownika, łącznie z regularnym wykrywaniem czynników ryzyka chorób układu krążenia. Dlatego należy opracować schemat rozszerzenia zakresu działań służby medycyny pracy na wykrywanie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. Z uwagi na ciągle zwiększającą się w Polsce ilość osób nieobjętych działaniami służby medycyny pracy należy utworzyć system zintegrowany z podstawową opiekę zdrowotną, który obejmie działaniami profilaktycznymi również osoby nie objęte badaniami okresowymi. Wdrożenia takiej strategii walki z czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego musi zostać oparte o zmiany prawne. Ponadto działania te powinny zostać dostosowane nie tylko do aktualnych standardów medycznych, ale również możliwości ekonomicznych. Opracowanie optymalnego oraz realnego, dostosowanego do sytuacji ekonomicznej w województwie pomorskim modelu działań prewencyjnych pozwoli na racjonalne zagospodarowanie istniejących środków i infrastruktury. Wraz ze zwiększaniem się dochodu narodowego i środków przeznaczonych na ochronę zdrowia i badania profilaktyczne stopniowo powinno następować przechodzenie od modelu realnego do modelu optymalnego. III. Zdefiniowanie problemu. Opis problemu. Umieralność z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce wzrosła gwałtownie w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. W tym samym czasie w krajach starej Unii Europejskiej (UE) obserwowano zmniejszenie liczby zgonów z powodu chorób układu krążenia. Od początku lat dziewięćdziesiątych ten niekorzystny trend w Polsce uległ najpierw zahamowaniu, a później odwróceniu. Nadal jednak współczynniki umieralności z powodów sercowo-naczyniowych, należą w naszym kraju i w naszym województwie do najwyższych w Europie, zaś duże różnice w porównaniu do krajów UE nie uległy zmniejszeniu. 19

Należy podkreślić, że choroby serca i naczyń są w Polsce także główną przyczyną umieralności przedwczesnej. W roku 2001 zmarło 101,5 tys. osób w wieku od 25 do 64 lat (72,1 tys. mężczyzn i 29,4 tys. kobiet). Stanowiło to odpowiednio 37% i 17% ogółu zmarłych mężczyzn i kobiet. Główną przyczynę zgonów w tej grupie, podobnie jak wśród ogółu Polaków, stanowiły choroby układu krążenia. W roku 2001 w wieku produkcyjnym zarejestrowano w Polsce 31,2 tys. zgonów (31%) spowodowanych tą grupą chorób: 23,2 tys. wśród mężczyzn (32%), oraz 8,0 tys. wśród kobiet (27,5%). Dane opublikowane w 2003 r. przez Europejskie Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia wskazują, że poziom umieralności przedwczesnej z powodu chorób układu krążenia w Polsce był około dwa i pół razy wyższy niż w krajach UE. Nadwyżka umieralności przedwczesnej w stosunku do UE w 1999 r. w tej grupie wieku wynosiła prawie 160% dla mężczyzn i 130% dla kobiet. Wśród zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych najbardziej dramatyczne dane dotyczą chorób naczyń mózgowych (220% nadwyżka u mężczyzn i 160% u kobiet). Tak duże różnice dotyczące umieralności przedwczesnej występują jeszcze tylko w odniesieniu do zewnętrznych przyczyn zgonów u mężczyzn. Warto zaznaczyć, że różnice w umieralności przedwczesnej między Polską i UE w przypadku chorób nowotworowych, są ponad czterokrotnie mniejsze w porównaniu do chorób układu krążenia. Jeśli w Polsce zostanie utrzymane obecne tempo redukcji umieralności przedwczesnej z przyczyn sercowo-naczyniowych, to osiągnięcie wskaźników Unii Europejskiej z 2001 r. nastąpi po 17 latach, czyli w 2018 r. Powyższe dane jednoznacznie wskazują na konieczność podjęcia efektywnych działań na rzecz redukcji umieralności. W Polsce, w wyniku procesu transformacji systemowej w okresie ostatnich 15 lat doszło do głębokiej przebudowy struktury zatrudnienia. W 1989 roku było w Polsce na 21.889 tys. osób w wieku produkcyjnym 16.484 tys. osób zakwalifikowanych jako aktywnych zawodowo. Wśród nich 12.052 tys. osób zatrudnionych było na podstawie umowy o pracę. Niecały milion osób (923 tys.) prowadziło własne firmy. Bezrobocie było formalnie zjawiskiem marginalnym. W roku 2000 liczba osób w wieku produkcyjnym wzrosła do 23.144 tys., przy czym liczba osób aktywnych zawodowo spadła do 15.480 tys. Spadek ten dotyczył głównie osób pracujących na podstawie umowy o pracę (9.354 tys.). Wzrosła natomiast liczba osób zakwalifikowanych jako prowadzący własne przedsiębiorstwo (5.522 tys.) oraz bezrobotnych (2.760 tys.). W roku 2002 procesy te uległy dalszemu pogłębieniu. W wieku produkcyjnym było 23.626 tys. osób, zaś 3.375 tys. miało status bezrobotnego. Osób pracujących na podstawie umowy o pracę było 8.760 tys., zaś liczba właścicieli i współwłaścicieli firm oraz samozatrudnionych wzrosła do 5.727 tys. IV. Uzasadnienie 20

Problem niedostatecznego wykrywania i kontroli czynników ryzyka jest jedną z głównych przyczyn tak dużej zachorowalności i umieralności przedwczesnej z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego, nowotworowych i cukrzycy w Polsce. Podstawowym elementem strategii poprawy wykrywalności czynników ryzyka powinien być zintegrowany system regularnych badań przesiewowych obejmujących przede wszystkim osoby w wieku produkcyjnym. Dla dużej części spośród osób aktywnych zawodowo jedynym regularnym kontaktem z przedstawicielami służby zdrowia jest badanie związane z wykonywaniem zatrudnienia. Dlatego celowe jest wykorzystanie do tego celu służby medycyny pracy. Należy jednak pamiętać, że w Polsce ulega stałej redukcji liczba pracowników, a rośnie liczba osób samozatrudnionych, przy utrzymującej się olbrzymiej liczbie bezrobotnych. Aktualnie osoby, będące pracownikami w odróżnieniu od samozatrudnionych oraz bezrobotnych objęte są obowiązkową opieką medycyny pracy. W Polsce i w województwie pomorskim, wobec gwałtownych zmian społecznych ostatniej dekady, które spowodowały istotną redukcję liczby osób objętych działaniami służby medycyny pracy, oraz akcyjności i braku standardów badań przesiewowych w podstawowej opiece zdrowotnej istnieje ogromna potrzeba utworzenia integralnego systemu regularnych badań przesiewowych w zakresie prewencji chorób układu krążenia. Najprawdopodobniej taki system oparty na istniejących strukturach i infrastrukturze pozwoli zdecydowanie poprawić efektywność wykorzystania środków wydatkowanych na badania przesiewowe. 1. Dlaczego realizacja programu powinna zostać sfinansowana przez Urząd Marszałkowski Choroby układu krążenia są głównym zagrożeniem zdrowia mieszkańców województwa pomorskiego i w całym kraju. W roku 2003 stanowiły przyczynę 47% wszystkich zgonów wśród dorosłych mieszkańców Polski. Prawie co piąty z nich dotyczył osób poniżej 65 roku życia. Standaryzowane względem wieku wskaźniki umieralności były w Polsce prawie dwukrotnie wyższe niż w krajach Unii Europejskiej. W krajach Unii Europejskiej w ostatnich trzech dekadach obserwuje się stały, istotny spadek umieralności z powodu chorób układu krążenia. Proces ten nastąpił między innymi dzięki wprowadzeniu skutecznych narodowych i regionalnych programów prewencji chorób serca i naczyń. Programy te opierały się na wczesnym wykrywaniu czynników ryzyka i edukacji zdrowotnej społeczeństwa. 2. Dotychczasowe próby rozwiązania problemu W województwie pomorskim działania na rzecz profilaktyki są prowadzone przez wiele ośrodków. Wstępna analiza wykazuje, że te wzajemnie nieskoordynowane, często 21

prowadzone na zasadzie akcyjności działania w sposób niedostateczny wykorzystują swój potencjał. 3. Efektywność ekonomiczna. Doświadczenia innych krajów jednoznacznie wykazały, że zintegrowane działania oparte na badaniach przesiewowych populacyjnych i w grupach wysokiego ryzyka są efektywne kosztowo i prowadzą do zmniejszenia chorobowości i śmiertelności, głownie poprzez poprawę wykrywania i skuteczności leczenia czynników ryzyka. V. Opis projektu. 1. Cele szczegółowe: Cele szczegółowe projektu: a. Ocena aktualnej sytuacji w dziedzinie badań przesiewowych w woj. pomorskim w odniesieniu do profilaktyki chorób układu krążenia na podstawie dostępnych danych regionalnych i ogólnopolskich. b. Opracowanie modelu organizacyjnego badań przesiewowych z wykorzystaniem służby medycyny pracy i podstawowej opieki zdrowotnej. c. Opracowanie schematu rozszerzenia zakresu działań służby medycyny pracy na działania prewencyjne wśród osób w wieku produkcyjnym. d. Opracowanie optymalnych metod badań przesiewowych w zakresie czynników ryzyka chorób układu krążenia, chorób nowotworowych i cukrzycy wśród osób w wieku produkcyjnym w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. e. Przygotowanie zmian organizacyjnych i prawnych umożliwiających realizację działań prewencyjnych opartych na integracji służby medycyny pracy oraz podstawowej opieki zdrowotnej f. Opracowanie optymalnego, oraz realnego dostosowanego do sytuacji ekonomicznej, standardów badań przesiewowych w dziedzinie chorób układu krążenia, chorób nowotworowych i cukrzycy. 2. Plan działań 1. Ocena prowadzonych badań przesiewowych w ramach medycyny pracy w kierunku chorób układu krążenia w oparciu o istniejące dane regionalne i ogólnopolskie. Analiza powinna dotyczyć częstości wykonywania badań okresowych na Pomorzu oraz ich zakresu z ustaleniem czy podczas badań dokonywany jest np. pomiar: ciśnienia tętniczego, cholesterolu i glukozy jako głównych czynników ryzyka sercowo naczyniowego. 22

2. Opracowanie modelu organizacyjnego regularnych, populacyjnych badań przesiewowych dostosowanych do aktualnych zaleceń towarzystw naukowych i sytuacji społeczno-ekonomicznej dla osób w wieku produkcyjnym w woj. pomorskim. W ramach zadania należy wypracować metody jak najszerszego objęcia badaniami przesiewowymi osób w wieku produkcyjnym, zarówno pracujących na podstawie umowy o pracę, samozatrudnionych, jak i niepracujących. Należy opracować metodę motywacji pacjentów niepracujących lub samo zatrudnionych do poddania się takiemu badaniu. 3. W ramach opracowania strategii rozszerzenia zakresu działań służby medycyny pracy na prewencję chorób układu krążenia wśród osób w wieku produkcyjnym należy rozważyć poszerzenie tych badań na wykrywanie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, w tym tzw. nowych czynników ryzyka chorób serca i naczyń (depresja, wsparcie społeczne, choroby przyzębia). Należy określić schematy działania i metody diagnostyki oraz sposób postępowania w zależności od uzyskanych wyników. Rozważyć należy również sposoby finansowania badań, wielkość obciążenia poszczególnych podmiotów (określenie płatnika) oraz możliwość dalszej aktywnej interwencji. 4. Opracowanie strategii badań przesiewowych w zakresie czynników ryzyka chorób układu krążenia wśród osób w wieku produkcyjnym w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Należy opracować strategię dotarcia do osób, które nie zostaną objęte programem w ramach badań w medycynie pracy. Należy opracować schematy działania i metody diagnostyki oraz sposób postępowania w zależności od uzyskanych wyników. System kontraktowania działań profilaktycznych powinien motywować lekarzy POZ do systematycznego prowadzenia badań przesiewowych. Osoby bezrobotne powinno się motywować i zachęcić (pobierające zasiłek, poszukujące pracy) do zgłaszania się do lekarza pierwszego kontaktu w celu wykonania badań. Rozpatrując badania w tej grupie osób należy rozważyć system ich finansowania oraz możliwość prowadzenia dalszej aktywnej interwencji. 5. Opracowanie zmian prawnych mających na celu rozszerzenie prowadzenia badań profilaktycznych w kierunku czynników ryzyka sercowo-naczyniowego w ramach służby medycyny pracy. Rozwiązania prawne powinny również obejmować przygotowanie propozycji objęcia badaniami profilaktycznymi osoby samo zatrudnione i osoby bezrobotne w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Przykładem może być prawo dla małych firm - propozycja dla osób prowadzących małe firmy lub jednoosobową działalność gospodarczą tak, aby znalazły się one w obszarze działania służby medycyny pracy. Opracowanie modelu i schematu badań przesiewowych w ramach medycyny pracy i podstawowej opieki zdrowotnej powinno się opierać o zalecenia głównych towarzystw naukowych. W ramach zadania powinny zostać opracowane dwa modele prowadzenia działań prewencyjnych w kierunku chorób układu krążenia wśród osób w wieku produkcyjnym. 23

Pierwszy model to model optymalny. W modelu tym zostaną zawarte wszystkie najnowsze zalecenia oraz procedury z udowodnioną przydatnością w prewencji chorób układu krążenia, chorób nowotworowych i cukrzycy. Jego zastosowanie będzie zależało od zasobności podmiotu finansującego. Drugi model to model realny, dostosowany do aktualnej trudnej sytuacji finansowej służby zdrowia w Polsce, w którym ilość badań oraz częstość ich wykonywania zostanie w taki sposób zaplanowana, aby przy dostępnych kosztach maksymalizować korzyści z przeprowadzonego badania. Wraz ze zwiększaniem się środków w ochronie zdrowia i środków przeznaczanych na badania profilaktyczne stopniowo powinno następować przechodzenie od modelu realnego do modelu optymalnego. Projekt powinien zostać oceniony przez odpowiednich konsultantów krajowych. 3. Spodziewane efekty 1. Spadek współczynnika zgonów z powodu chorób układu krążenia, chorób nowotworowych i cukrzycy. 2. Wczesne wykrywanie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, co w konsekwencji umożliwia wczesne wdrożenie odpowiedniego leczenia 3. Upowszechnienie badań przesiewowych w kierunku czynników ryzyka chorób układu krążenia, chorób nowotworowych i cukrzycy. 4. Stworzenie rozwiązań prawnych umożliwiających prowadzenie działań profilaktycznych w grupie osób czynnych zawodowo. 5. Oszczędności spowodowane: a. zmniejszeniem kosztownych hospitalizacji z powodu np. zawałów serca czy udarów mózgu b. spadkiem wydatków na zaopatrzenie rentowe osób niepełnosprawnych z powodu chorób układu krążenia 6. Możliwość wykorzystania zaoszczędzonych funduszy na działania rehabilitacyjne, profilaktyczne i promocyjne dla zdrowia społeczeństwa. 24

5. Edukacja społeczeństwa z wykorzystaniem między innymi środków masowego przekazu o metodach prewencji i zachowaniach prozdrowotnych (zwiększenie aktywności fizycznej, zdrowa dieta, walka z hipercholesterolemią, nadciśnieniem tętniczym, otyłością, cukrzycą i uzależnieniem od tytoniu) oraz o możliwościach wczesnego wykrywania chorób układu sercowo naczyniowego, nowotworowych i cukrzycy. I. Część administracyjna 1. Nazwa projektu Edukacja społeczeństwa z wykorzystaniem między innymi środków masowego przekazu o metodach prewencji i zachowaniach prozdrowotnych (zwiększenie aktywności fizycznej, zdrowa dieta, walka z hipercholesterolemią, nadciśnieniem tętniczym, otyłością, cukrzycą i uzależnieniem od tytoniu) oraz o możliwościach wczesnego wykrywania chorób układu sercowo-naczyniowego, nowotworowych i cukrzycy. 2. Założenia projektu przygotowane na zamówienie Departamentu Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego w związku z realizacją Programu ZdP 2005-2013. Koordynatorzy przygotowania projektu: Jarosław Skokowski Łukasz Wierucki, Tomasz Zdrojewski, Jacek Jassem,. 3. Cel projektu Celem strategicznym Projektu jest poprawa stanu zdrowia poprzez redukcję przedwczesnej umieralności i niesprawności spowodowanych zapadalnością na choroby układu krążenia, choroby nowotworowe i cukrzycę, oraz zmniejszenie powstałych z tego powodu szkód społeczno-ekonomicznych przy użyciu nowoczesnej edukacji i marketingu społecznego. 4. Adresat wniosku Departament Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego 5. Zgodność założeń programu z priorytetami Programu ZDP 2005-2013 oraz polityki zdrowotnej państwa Priorytety polityki zdrowotnej Województwa są określone w Wojewódzkim Planie Zdrowotnym. Priorytety polityki zdrowotnej państwa w zakresie chorób układu krążenia w Narodowym Programie Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-naczyniowego POLKARD 2006-2008. Priorytety polityki zdrowotnej państwa w zakresie chorób nowotworowych są określone w Ustawie z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu 25

wieloletniego "Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych. Proponowany projekt jest integralną częścią działań prewencyjnych w ramach ZDP 2005-2013 i jako taki jest zgodny z priorytetami polityki zdrowotnej państwa. 6. Streszczenie Zgodnie założeniami projektu działania edukacyjne realizowane będą przez krótkie programy fabularyzowane emitowane w regionalnym radio i telewizji (np. regionalnym paśmie telewizji TVP 3). Programy będą dotyczyły najważniejszych modyfikowalnych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (palenie i odżywianie się), oraz niektórych jednostek chorobowych wymagających pilnej interwencji lekarskiej (zawał mięśnia sercowego, udar mózgu), jak również postępu w medycynie i organizacji ochrony zdrowia. II. Uzasadnienie. 1. Wstęp z podkreśleniem społecznej potrzeby realizacji projektu Analiza aktualnej sytuacji w naszym kraju jednoznacznie wskazuje, że w Polsce potrzebne są natychmiastowe działania na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym w zakresie programów edukacyjnych i prewencyjnych. Specjalną rolę w tych programach zgodnie ze swoja misją powinny odgrywać środki masowego przekazu jako element informowania społeczeństwa o zagrożeniach zdrowotnych, docierający do szerokiej rzeszy odbiorców. Największe znaczenie w obiegu informacji ma telewizja publiczna, stąd na tym należy oprzeć najważniejszą część projektu. 2. Spodziewane efekty i korzyści wynikające z potencjalnego wdrożenia programu Efekt, rezultat krótkoterminowy Przeprowadzenie akcji informacyjno-edukacyjnej wśród mieszkańców Pomorza na temat wzorcowych zachowań prozdrowotnych, oraz w zakresie zagrożenia czynnikami ryzyka chorób serca i naczyń, chorób nowotworowych i cukrzycy. Efekt długoterminowy 1. Zwiększenie poziomu edukacji zdrowotnej w małych gminach 26