Program rozwoju zróżnicowanych form wspieranego zatrudnienia i przedsiębiorczości społecznej dostosowanych do potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi LEPSZE PERSPEKTYWY Miejsce realizacji: Powiatowy Urząd Pracy w Tarnowie pl. gen. J. Bema 3 Uczestnicy: Osoby bezrobotne i poszukujące pracy posiadające orzeczenie o niepełnosprawności z tytułu chorób psychicznych Czas trwania: IX 2011 XII 2015 Realizatorzy: pośrednicy pracy oraz doradcy zawodowi z wykształceniem: m.in. psychologicznym, socjologicznym, pedagogicznym. Cel realizacji: w ewidencji Powiatowego Urzędu Pracy w Tarnowie pozostawało 1234 osoby posiadające orzeczoną niepełnosprawność, w tym ze znacznym stopniem - 25, umiarkowanym - 383, lekkim - 826 (stan na dzień 31.12.2010r.). Blisko 1/5 z ogółu osób niepełnosprawnych - 235 osób - posiadało orzeczoną niepełnosprawność z tytułu chorób psychicznych, z tego 60% osób zamieszkiwało teren miasta Tarnowa a 40% powiat tarnowski, tj. 94 osoby. W grupie tej 74 osoby posiadały status osób bezrobotnych a pozostałe 20 osób to poszukujący pracy. Wśród osób z zaburzeniami psychicznymi dominującą grupę stanowili niepełnosprawni zarejestrowani powyżej 12 miesięcy 44 osoby, natomiast 22 osoby pozostawały w ewidencji PUP do 3 miesięcy. Pozostałe osoby były klientami Urzędu Pracy od 3 do 12 miesięcy, tj. 31 osób. Na koniec czerwca 2011 roku w ewidencji PUP pozostawało 1120 osób z orzeczoną niepełnosprawnością, w tym 76 to osoby z zaburzeniami psychicznymi. Ogólna liczba niepełnosprawnych uległa zmniejszeniu o 114 osób w stosunku do grudnia 2010 roku, a osób z zaburzeniami psychicznymi o 18 osób. Z wieloletnich doświadczeń doradców zawodowych wynika, że osobom niepełnosprawnym trudniej jest przełamywać bariery pojawiające się podczas poszukiwania pracy, w związku z tym konieczne jest podejmowanie dodatkowych działań wspierających aktywizację zawodową tej grupy klientów Urzędu Pracy. Z praktyki wyniesionej z realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Tarnowie w latach 2008 2009 programu Bądź Aktywny, w którym wzięło udział 375 osób niepełnosprawnych wynika, że indywidualny kontakt z doradcą zawodowym oraz specjalnie dobrane tematycznie warsztaty i porady grupowe korzystnie wpłynęły na funkcjonowanie zawodowe uczestników programu. 1
Osoba z orzeczoną niepełnosprawnością pozostawiona sama sobie często traci motywację, wiarę w samego siebie, przekonanie w sens podejmowania jakichkolwiek działań mających na celu uzyskanie zatrudnienia. Dopiero długotrwałe oddziaływania wspierające osobę podczas poszukiwania pracy umożliwiają wypracowanie takich rozwiązań, które zostaną zaakceptowane przez poszukującego pracę. Często proces leczenia, konieczność wyłączenia się z życia zawodowego na pewien okres czasu powoduje obniżenie zdolności do samodzielnego kierowania swoim życiem, szczególnie dotyczy to osób z chorobami psychicznymi. Przebieg choroby niejednokrotnie wymusza na tych osobach przerwę w zatrudnieniu, co dodatkowo jest dyskomfortem i powoduje zmniejszenie motywacji do poszukiwania pracy, a także obawy przed dyskryminowaniem przez osoby odpowiedzialne za rekrutację pracowników. W wielu przypadkach długa przerwa w zatrudnieniu demotywuje również do bycia aktywnym na rynku pracy ze względu na utratę przyzwyczajeń związanych z rytmem pracy, takich jak: wstawanie o określonej porze, umiejętność pogodzenia obowiązków zawodowych z życiem domowym, zdolność planowania w bliższej i dalszej perspektywie. Program szczególnie będzie uwzględniał potrzeby osób długotrwale bezrobotnych, w kategorii wiekowej 45+. Zadania zaplanowane do realizacji: I. Zwiększenie dostępności rehabilitacji zawodowej, organizacji poradnictwa zawodowego i szkoleń zawodowych dla osób z zaburzeniami psychicznymi. 1. Indywidualne porady zawodowe w tym tworzenie lub kontynuowanie Indywidualnych Planów Działania. 2. Grupowa informacja zawodowa informacje na temat sytuacji na lokalnym rynku pracy i form wsparcia dla osób niepełnosprawnych. 3. Grupowa porada zawodowa tematy dostosowane do oczekiwań uczestników zgłaszanych w trakcie porad indywidualnych (np. skuteczne planowanie poszukiwania pracy, stres w poszukiwaniu pracy, skuteczne komunikowanie się, jak być przedsiębiorczym). 4. Szkolenie z zakresu aktywnego poszukiwania pracy uczestnicy programu będą brać udział w kolejnych jego edycjach. 5. Opracowanie i przeprowadzenie 3-dniowego treningu aktywności - kim jestem, co potrafię, - co chcę robić, gdzie będę szukać pracy, metody szukania pracy, 2
- rozmowa z pracodawcą, dokumenty aplikacyjne, system Video CV. 6. Zajęcia aktywizacyjne prowadzone przez lidera klubu pracy - mające na celu lepsze przygotowanie uczestników do skutecznego poszukiwania pracy. 7. Udzielenie pomocy uczestnikom w przygotowaniu autoprezentacji zawodowej w celu dokonania nagrania w Systemie Video CV - indywidualne i grupowe poradnictwo zawodowe. 8. Przygotowywanie uczestników do uczestnictwa w giełdach pracy oraz targach pracy. 9. Zapewnienie zainteresowanym osobom możliwości uzyskania nowych lub rozszerzenia posiadanych kwalifikacji zawodowych poprzez udział w szkoleniach organizowanych zarówno przez PUP Tarnów, jak również przez inne organizacje ze środków unijnych. II. Przygotowanie i prowadzenie kampanii szkoleniowo-informacyjnej adresowanej do pracodawców promującej zatrudnienie osób z zaburzeniami psychicznymi. 1. Przygotowanie filmu/prezentacji wskazującej na możliwość bycia aktywnym zawodowo przez osoby niepełnosprawne chore psychicznie. Pokazanie typowych stanowisk pracy, wykonywanych czynności, wypowiedzi osób pracujących, zwierzchników, pracodawców. 2. Opracowanie materiałów informacyjnych dla pracodawców i uczestników programu. 3. Promocja zatrudnienia uczestników programu w lokalnych mediach: radio RDN, ESKA, prasa, telewizja. III. Zwiększanie i rozszerzenie zakresu działań pracowników PUP w Tarnowie mających na celu aktywizację zawodową uczestników programu. 1. Wizyty doradcy zawodowego z grupą uczestników w zakładach pracy posiadających stanowiska dla osób niepełnosprawnych chorych psychicznie. Wizyty mają na celu: - zapoznanie ze specyfiką pracy na określonych stanowiskach, - nabycie przez uczestników przekonania o możliwościach wykonywania określonego rodzaju pracy, 3
- obniżenie lęku przed nieznanym często będącym powodem małej aktywności zawodowej tej kategorii osób bezrobotnych, - poznanie realiów związanych z zatrudnieniem oraz otoczeniem pracy. 2. Zorganizowanie w Powiatowym Urzędzie Pracy spotkań z przedstawicielem Zakładu Pracy Chronionej w celu zapoznania: - ze specyfiką firmy, - z zasadami rekrutacji i selekcji kadr w firmie, - z typowymi stanowiskami pracy, - z możliwą ścieżką awansu, - z planowanym zatrudnieniem w najbliższym półroczu. 3. Świadczenie usługi pośrednictwa pracy pomoc w znalezieniu odpowiedniego zatrudnienia zgodnie ze wskazaniami i przeciwwskazaniami lekarskim do wykonywania określonego rodzaju pracy. Usługa jest świadczona na specjalnie do tego celu wyodrębnionym stanowisku pośrednika. 4. Współpraca pośredników pracy z pracodawcami w celu zwiększenia szans uczestników programu na uzyskanie zatrudnienia wizyty w 200 zakładach pracy w tym we wszystkich Zakładach Pracy Chronionych. 5. Możliwość skorzystania ze staży, miejsc subsydiowanych dla osób zainteresowanych i spełniających kryteria określone w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy lub ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. 6. Udzielanie psychicznego wsparcia oraz pokierowanie działaniami osoby w celu uzyskania profesjonalnej pomocy w tym zakresie w odpowiednich placówkach osobom zwracającym się z takimi problemami. Stworzenie systemu wsparcia udzielanego przez różne organizacje zwiększającego szansę na wejście i długotrwałe utrzymanie się w zatrudnieniu uczestników programu. 4
W ramach zaplanowanych działań przewiduje się: W sferze poradnictwa: - indywidualne doradztwo - 100 % uczestników, - udział w grupowej informacji zawodowej - 40% uczestników, - udział w grupowej poradzie zawodowej - 40 % uczestników, - udział w szkoleniu z zakresu aktywnego poszukiwania pracy - 10 % uczestników, - udział w treningu aktywności - 10% uczestników, - udział w zajęciach aktywizacyjnych - 10% uczestników, - nagranie autoprezentacji zawodowej w systemie Video CV - 5% uczestników, W obszarze rynku pracy: - wizyty w ZPCH w celu poznania stanowisk pracy - 15% uczestników, - udział w spotkaniach z przedstawicielem Firmy w budynku PUP zapoznanie z warunkami zatrudnienia i pracy - zatrudnienie ( otwarty rynek pracy, ZPCH, miejsca subsydiowane oraz staże) - 10 % uczestników, - 20 % uczestników - udział w szkoleniach - 5% uczestników Sposób zarządzania i monitorowania Program będzie realizowany przy udziale kluczowych pracowników Powiatowego Urzędu Pracy w Tarnowie doradcy zawodowi, pośrednicy pracy, liderzy Klubu Pracy, specjaliści ds. rozwoju zawodowego, pracownicy Wydziału Instrumentów Rynku Pracy. W zakresie monitorowania przewiduje się roczne okresy, w których będzie dokonana szczegółowa analiza wyników pod kątem osiągnięcia planowanych efektów. Za koordynację programu odpowiedzialna będzie Kierownik Referatu Poradnictwa Zawodowego i Promocji Barbara Borowicz. 5
Analiza SWOT Mocne strony programu: 1. Wykwalifikowana kadra pracowników o zróżnicowanym wykształceniu: m.in. psychologicznym, socjologicznym, pedagogicznym. 2. Dostępność - budynek Powiatowego Urzędu Pracy w Tarnowie usytuowany w ścisłym centrum miasta Tarnowa, Referat Poradnictwa Zawodowego i Promocji znajduje się na parterze co ułatwi kontakt klientów z doradcami zawodowymi. 3. Dogodne godziny przyjmowania Klientów PUP: poniedziałek 8.00 16.00 wtorek piątek 7.30 15.30. 4. Możliwość świadczenia usługi poradnictwa zawodowego na odległość równocześnie telefonicznie może korzystać z usług świadczonych przez doradców zawodowych pięć osób. 5. Bogate doświadczenie doradców zawodowych w realizacji programów dla niepełnosprawnych osób - od 2008r. w programach wzięło udział ponad 400 osób. 6. Kompleksowe podejście do rozwiązywania problemów zawodowych osób niepełnosprawnych z zaburzeniami psychicznymi. Słabe strony: 1. Konieczność dojazdu na zajęcia uczestników programu i związane z tym koszty dojazdu. 2. Brak dodatkowych środków finansowych mogących zachęcić pracodawców do zatrudniania uczestników programu. 3. Kategoria wiekowa jaką reprezentują uczestnicy programu powoduje mniejsze szanse na uzyskanie zatrudnienia. 4. Mała liczba osób - pozostająca w ewidencji PUP - spełniająca kryteria do udziału w programie. 6
Szanse: 1. Stworzenie warunków do uczestnictwa w szkoleniu osób z orzeczoną niepełnosprawnością. 2. Możliwość aktywizowania osób niepełnosprawnych poprzez: - organizowanie staży, prac interwencyjnych, - kierowanie na roboty publiczne, prace społecznie użyteczne, - refundację kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy, - proponowanie jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej. 3. Rozwój miękkich umiejętności poprzez udział w: treningu aktywności zawodowej, szkoleniach w Klubie Pracy z zakresu umiejętności aktywnego poszukiwania pracy lub zajęciach aktywizacyjnych, grupowym poradnictwie zawodowym. 4. Możliwość poznania warunków pracy w zakładzie pracy, zapoznanie z podstawowymi czynnościami na stanowiskach pracy - nabycie przez uczestników przekonania o możliwościach wykonywania określonego rodzaju pracy. 5. Zwiększenie poczucia własnej wartości, możliwość wzajemnej wymiany doświadczeń, przekonania się, że nie tylko ja jestem w takiej sytuacji, możliwość przebywania w grupie-wyjście do ludzi, współdziałanie, zaangażowanie się w działania. 6. Nabycie niezbędnych informacji o rynku pracy, zwiększających szanse na uzyskanie zatrudnienia przez uczestników programu. Zagrożenia: 1. Brak wystarczającej motywacji u uczestników do podjęcia aktywnych działań w ramach realizowanego programu. 2. Trudności związane z przełamywaniem obaw osób z chorobami psychicznymi związanych z koniecznością wyjścia z domu, kontaktu z innymi ludźmi, aktywizacją zawodową. 7
3. Brak gotowości uczestników programu do systematycznych działań przygotowujących ich do dobrego funkcjonowania na rynku pracy. 4. Brak wpływu na systematyczność i przebieg leczenia uczestników programu, co może obniżyć skuteczność działań aktywizacyjnych. 5. Przyczyny zdrowotne uczestników, przebieg choroby okresowo utrudniający angażowanie się w proponowane formy aktywizacji. 6. Możliwe przypadki przerwania udziału w programie na własny wniosek lub wykreślenie z ewidencji PUP - z powodu niezgłoszenia się w wyznaczonym terminie. 7. Niewystarczające angażowanie się pracodawców w działania mające na celu aktywizację zawodową uczestników. 8. Niedostosowanie ofert pojawiających się na rynku pracy do możliwości zatrudnieniowych uczestników programu. 9. Stereotypy funkcjonujące w świadomości osób zajmujących się rynkiem pracy defaworyzujące osoby z zaburzeniami psychicznymi zainteresowane byciem aktywnym zawodowo. 8