FORMY KOMUNIKACJI INTERNETOWEJ

SCRIPTA COMENIANA LESNENSIA PWSZ im. J. A. Komeńskiego w Lesznie R o k 2 0 0 7, n r 5 LESZEK SZYMAŃSKI * FORMY KOMUNIKACJI INTERNETOWEJ Forms of Internet communication Słowa kluczowe: komunikacja w internecie, nowe media, środowiska komunikacyjne Internetu Keywords: Internet communication, new media, Internet communication environment Streszczenie: Artykuł stanowi wprowadzenie do badań nowopowstałego środowiska komunikacyjnego, które wytworzyło się w Internecie. Ukazano w nim formy komunikacji internetowej sklasyfikowane pod względem zaleŝności czasowych między momentem nadania komunikatu a momentem jego odbioru. Wśród asynchronicznych sposobów wymiany informacji w Internecie omówiono strony internetowe, pocztę elektroniczną, listy dyskusyjne, fora dyskusyjne, oraz blogi. Jako synchroniczne formy interakcji w Internecie zaprezentowano czaty, komunikatory internetowe, MUDy, wideokonferencje oraz telefonię internetową. Tekst ten ukazuje komunikację internetową z pozycji językoznawstwa i daje zarys nowych środowisk komunikacyjnych, których uŝytkownicy przyczyniają się do rozwoju języka. Abstract: The presented article constitutes an introduction to research on the newlyemerged communication environment which has been created on the Internet. The forms of Internet-based communication outlined in the text are classified according to their time-dependency between the moment of message production and the moment of message reception. Among the asynchronous ways of online information exchange, web sites, electronic mail, discussion lists, discussion boards and blogs are discussed. As for * Zespół Szkół Ekonomicznych w Lesznie, Studium Doktoranckie Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Opolskiego.

176 L. SZYMAŃSKI Formy komunikacji internetowej the synchronous forms of Internet-based interaction, chat rooms, Internet messengers, MUDs, videoconferences and Internet-based telephony are discussed. The paper shows Internet-based communication from the stance of linguistics; outlining the new communication environments, the users of which contribute to language development. Jednym z największych wynalazków dwudziestego wieku, z którym cały czas się oswajamy, jest niewątpliwie Internet. Nazwany przez J. Chiraca głównym zagroŝeniem dla ludzkości 1, często porównywany jest do tak uŝytecznych osiągnięć ludzkości jak druk, kolej, telegraf, elektryczność czy telewizja 2. Ich wprowadzeniu, równieŝ towarzyszyły obawy. Dopiero po ich przełamaniu odkryto, jak bardzo te wynalazki ułatwiają Ŝycie. Identyczna sytuacja zachodzi w przypadku Internetu, który jest nieocenionym źródłem informacji; co więcej, dzięki niemu powstało nowe środowisko komunikacyjne, w którym wykształciły się zróŝnicowane formy interakcji. Artykuł przedstawia formy komunikacji w Internecie wyznaczające środowiska badań językoznawczych. Zostały one sklasyfikowane pod względem zaleŝności czasowych nadania i odbioru komunikatu. WyróŜnia się formy asynchroniczne, czyli charakteryzujące się przesunięciem czasowym między wysłaniem a otrzymaniem wiadomości oraz wymagające obecności zarówno nadawcy jak i odbiorcy w tym samym czasie, zwane synchronicznymi. Najpopularniejszą formą asynchronicznej komunikacji w Internecie jest strona internetowa 3. Jest to dokument zapisany w odpowiednim języku programowania, który jest pobierany z serwera i odczytywany przez uŝytkownika za pomocą odpowiedniego programu zwanego przeglądarką 1 D. Crystal, Language and the Internet, Cambridge University Press, Cambridge 2001, s. 1. 2 J. Naughton, A Brief History of the Future: the Origins of the Internet, Weidenfeld and Nicolson, Londyn 1999, [za:] D. Crystal, Language..., s. vii. 3 Wskazują na to aktywności (do których dostęp uzyskuje się wyłącznie poprzez strony internetowe) wymienione jako najpopularniejsze, na przykład: porównywarki cen (40%), konkursy i loterie (80%), zakupy online (84%). P. Zalewski, Jak z sieci korzystają aktywni internauci, Aktualności IDG.pl, 30 sierpnia 2006, http://www.idg.pl/news/ 98528.html [dostęp: 2007.02.01]. Potwierdzają to takŝe późniejsze badania tegoŝ autora, według których internauci zaglądają do sieci po informacje, newsy (40,2%), dokonują zakupów online (34,2%), płacą rachunki (30,7%), które to aktywności, zajmują odpowiednie miejsca od drugiego do czwartego w rankingu aktywności internetowych takŝe wymagają uŝycia stron internetowych. P. Zalewski, Blogi, wideo, VoIP zanotowały największe wzrosty popularności, Aktualności IDG.pl, 14 grudnia 2006, http://www.idg.pl/news/103869.html [dostęp: 2007.02.01].

SCRIPTA COMENIANA LESNENSIA NR 5 177 internetową. Najpopularniejszymi przeglądarkami są Internet Explorer (64,1%), Firefox (28%), Opera (6,8%) 4. W tej formie komunikacji internetowej, cechami wpływającymi na uatrakcyjnienie przekazu informacji zawartych w dokumencie są hipertekstowość i multimedialność. Pierwsza z nich pozwala uŝytkownikowi podejmować decyzję, którą informację przeczyta jako kolejną; dając mu swobodę w nawigacji dokumentu. Druga natomiast, uwzględnia przekaz informacji przy jednoczesnym połączeniu tekstu, obrazu i dźwięku. Przesunięcie czasowe pomiędzy momentem nadania informacji, a momentem jej odbioru cechuje równieŝ pocztę elektroniczną, zwaną takŝe e-mailem (z języka angielskiego skrót od electronic mail). Podobnie jak w przypadku poczty tradycyjnej, nadawca komponuje tekst, który wysyła odbiorcy pod wskazany adres. JednakŜe adresy poczty elektronicznej róŝnią się znacznie od adresów znanych z poczty tradycyjnej. Znajdujemy w nich osobisty identyfikator adresata oraz nazwę domeny internetowej, oddzielone od siebie znakiem @ 5. Przykładem moŝe być tutaj adres l_sz@poczta.fm, gdzie l_sz to osobisty identyfikator uŝytkownika, a poczta.fm to nazwa domeny. Oprócz funkcji przesyłu wiadomości tekstowych, poczta elektroniczna pozwala równieŝ na wysyłanie załączników. Do kaŝdej wiadomości elektronicznej moŝna dołączyć dowolny plik graficzny, tekstowy bądź dźwiękowy. Ograniczeniem tej funkcji moŝe być rozmiar przesyłanego załącznika. Poczta elektroniczna jest równieŝ wykorzystywana w działalności list dyskusyjnych. Ta forma asynchronicznej komunikacji internetowej polega na rozsyłaniu wiadomości do osób, które zapisały się do takiej listy. KaŜda z list ma własny serwer pocztowy. Po wysłaniu wiadomości na adres danego serwera jest ona przekazywana automatycznie do wszystkich subskrybentów. Wśród asynchronicznych sposobów komunikacji w Internecie wymienić naleŝy równieŝ fora dyskusyjne. Przypominają one strony internetowe, na których za pomocą przeglądarki moŝna wymieniać poglądy bądź informacje z innymi uŝytkownikami. Interakcja na forum dyskusyjnym rozpoczyna się zawsze od załoŝenia nowego wątku. Następnie, zainteresowani uŝytkownicy mogą odpisywać bądź komentować rozpoczęty juŝ temat, w ten sposób rozwijając poszczególne wątki. 4 www.ranking.pl wykonane przez: Gemius SA, gemiustraffic, 16 22.01.2007, [dostęp: 27.01.2007]. 5 Znak ten w Ŝargonie informatycznym nazywany jest małpą.

178 L. SZYMAŃSKI Formy komunikacji internetowej Rys. 1. Przykładowe forum dyskusyjne Zespołu Szkół Ekonomicznych w Lesznie Fig. 1. The example of the Internet forum in High School of Economics in Leszno KaŜdym forum opiekuje się administrator, a niektórymi równieŝ moderatorzy. Oprócz moŝliwości wymiany informacji z innymi uŝytkownikami, mogą oni zakładać nowe podfora, kasować wątki oraz usuwać lub edytować wiadomości. Ma to na celu utrzymanie ładu oraz przestrzeganie przyjętych reguł zachowań. Do asynchronicznych form komunikacji internetowej zalicza się takŝe blogi. Blog jest skróconą formą nazwy weblog (oznaczającej w języku angielskim dziennik sieciowy ), która określa specjalne strony internetowe zapisane datowanymi informacjami, i jako owa forma skrócona wyraz ten został zapoŝyczony do języka polskiego. Wpisy w blogach 6 są ułoŝone w kolejności odwrotnej do chronologicznej, dając moŝliwość zapoznania się z najnowszymi wpisami ustawionymi u góry strony. Wypowiedzi te mają najczęściej charakter osobisty, stąd teŝ blogi wykorzystywane są jako internetowe pamiętniki. Mogą być równieŝ, podobnie do stron internetowych, wzbogacane graficznie i dźwiękowo, co czyni je 6 Choć internauci mówią na blogach.

SCRIPTA COMENIANA LESNENSIA NR 5 179 atrakcyjniejszymi. Ciekawostką dotyczącą blogów jest umieszczanie odnośników do blogów innych uŝytkowników oraz stron polecanych przez autora. W ten sposób tworzą się nowe społeczności wymiany poglądów. Formularze blogów umoŝliwiają równieŝ komentowanie wpisów przez odwiedzających. Wielu z nich zostawia tu odnośniki do własnych stron. Rys. 2. Przykładowe forum dyskusyjne z panelem administracyjnym widocznym po lewej Fig. 2. The example of discussion forum with administration panel Oprócz form, które cechuje przesunięcie czasowe pomiędzy nadaniem komunikatu, a jego odbiorem, wyróŝnia się sposoby synchronicznej komunikacji internetowej, w której konieczna jest równoczesna obecność zarówno nadawcy jak i odbiorcy wiadomości. Najpowszechniejszym (62% respondentów 7 ) sposobem synchronicznej interakcji internetowej jest czat. Nazwa czat to zapoŝyczenie z języka angielskiego (chat), gdzie słowo to oznacza rozmowę, pogawędkę. Jednak, znaczenie to zostało zmodyfikowane w Ŝargonie internetowym do rozmów prowadzonych w Internecie w czasie rzeczywistym przy pomocy tekstowej formy przekazu. 7 P. Zalewski, Jak z sieci...

180 L. SZYMAŃSKI Formy komunikacji internetowej Rys. 3. Główne okno czata (źródło: http://czat.wp.pl pokój Leszno ) Fig. 3. Main chat window (source: http://czat.wp.pl chamber Leszno ) Rys. 4. Okno rozmowy prywatnej Fig. 4. Private chat window

SCRIPTA COMENIANA LESNENSIA NR 5 181 Biorąc pod uwagę ilość interlokutorów biorących udział w rozmowie na czacie w tym samym momencie, internetowe pogawędki mogą być prowadzone w dwojaki sposób. Jedną z moŝliwości są rozmowy w tak zwanym głównym oknie czata. Jest to miejsce widoczne dla wszystkich uŝytkowników danego czata, w którym kaŝdy moŝe wziąć udział w dyskusji. Sytuacja ta moŝe być porównana do debaty, w której udział bierze wielu uczestników. Drugą moŝliwość konwersacji oferowaną w formie czatu internetowego stanowią rozmowy prywatne. Te z kolei, w odróŝnieniu od poprzedniego publicznego typu rozmów, są prowadzone w osobnych oknach czatu, do których dostęp mają tylko dwie rozmawiające ze sobą osoby. NiezaleŜnie jednak od rodzaju czata, cechą wspólną takich rozmów jest ich linearność. Oznacza to, Ŝe w przeciwieństwie do rozmów prowadzonych twarzą w twarz, wypowiedzi na czatach internetowych nie nakładając się na siebie, a pojawiają się jedna po drugiej, w kolejności ich napływania do serwera. Czat zapewnia równieŝ anonimowość interlokutorów, gdyŝ uczestnicy rozmów na czatach internetowych rzadko uŝywają swoich prawdziwych imion i nazwisk. Zastępują je pseudonimami, zwanymi z języka angielskiego nickami. Dostęp do czatów umoŝliwiają na swych stronach portale internetowe, jak na przykład Wirtualna Polska, Interia.pl, Onet, czy Yahoo!. Oprócz moŝliwości stwarzanych przez portale istnieje takŝe specjalne oprogramowanie, dzięki któremu moŝna połączyć się z serwerem pozwalającym na prowadzenie rozmów w czasie rzeczywistym za pośrednictwem Internetu. Wymienić tutaj moŝna Internet Relay Chat 8, czy Direct Connect. Coraz częściej oferta czata jest wzbogacana o funkcję komunikacji głosowej. UŜytkownicy posiadający mikrofon i słuchawki, bądź głośniki, mogą wówczas przeprowadzić rozmowę głosową. Co więcej, postęp technologiczny pozwala na przesyłanie obrazu z kamer internetowych osób czatujących. Istnieje wówczas moŝliwość obserwacji rozmówcy, co ma przybliŝyć synchroniczną komunikację internetową do naturalnej sytuacji komunikacji werbalnej. Podobne w swej formie do czatów, zwłaszcza do rozmów prywatnych, są komunikatory internetowe 9. Są to programy umoŝliwiające wysyłanie natychmiastowych wiadomości do innego uŝytkownika takiego samego 8 Znany takŝe pod postacią akronimiczną IRC. 9 Badania wykazują znaczną popularność komunikatorów internetowych: według 68% badanych korzysta z tej formy komunikacji, natomiast ranking lokuje komunikatory na piątym miejscu wśród aktywności internetowych. P. Zalewski, Jak z sieci..., P. Zalewski, Blogi, wideo, VoIP...

182 L. SZYMAŃSKI Formy komunikacji internetowej programu 10. Oprócz rozmowy w czasie rzeczywistym przypominającej rozmowę na czacie, komunikatory pozwalają na przekazanie wiadomości odbiorcy nawet podczas jego nieobecności. Otrzyma on ją wówczas z pewnym opóźnieniem czasowym, jednakŝe ta funkcja nie jest często wykorzystywana. Rozmowy za pomocą komunikatorów internetowych mogą równieŝ być wzbogacane głosem przy uŝyciu mikrofonu i zestawu głośnikowego, bądź słuchawkowego. Co więcej, za pomocą kamery internetowej moŝna przesyłać obraz, co podobnie jak w przypadku czatów inkorporuje elementy komunikacji werbalnej. Rys. 5. Rozmowa na kanale IRC Fig. 5. Inter Relay Chat 10 Listę komunikatorów internetowych moŝna znaleźć na przykład pod adresem http://pl.wikipedia.org/wiki/komunikator_internetowy

SCRIPTA COMENIANA LESNENSIA NR 5 183 Rys. 6. Gadu-Gadu polski komunikator internetowy 11 (źródło: http://punkt-gg.com) Fig. 6. Gadu-Gadu Polish Internet communicator (source: http://punkt-gg.com) Ciekawym przykładem synchronicznej komunikacji internetowej są tak zwane MUDy. MUD to akronim, pochodzący z języka angielskiego, a oznaczający Multi-User Dungeon (loch dla wielu uŝytkowników) 12, czyli grę toczącą się w fikcyjnym świecie w czasie rzeczywistym. Gracze mogą porozumiewać się ze sobą przy pomocy komend, bądź teŝ czata. Bardziej zaawansowane technologicznie oprogramowanie pozwala równieŝ na transmisje głosowe między uŝytkownikami. Łącza internetowe są równieŝ wykorzystywane do prowadzenia wideokonferencji w czasie rzeczywistym. W tym celu, uczestnicy muszą dysponować odpowiednimi kamerami internetowymi podłączonymi do komputerów i głośnikami w celu odbioru przekazu, jak równieŝ mikrofonami w celu nadawania komunikatów. Do zorganizowania wideokonferencji, potrzeba jednak szybkich łączy gwarantujących płynny przesył obrazu i dźwięku jednocześnie. Chcąc przesłać sygnał dźwiękowy o jakości połączenia telefonicznego naleŝy dysponować łączem o przepustowości przynajmniej 64 kb/s. Monofoniczny dźwięk o jakości CD wymaga juŝ 704 kb/s, zaś stereofoniczny 1408 kb/s. Wymagania te rosną przy przeka- 11 www.gadu-gadu.pl 12 Znane są jeszcze inne rozwinięcia tego akronimu: Mulit-User Dimension (wymiar dla wielu uŝytkowników) oraz Multi_User Dialogue (dialog wielu uŝytkowników). K. Moczyński Język czatów, [niepublikowana praca magisterska] Poznań 2004, s. 14.

184 L. SZYMAŃSKI Formy komunikacji internetowej zie obrazu, gdyŝ obraz o rozmiarach 160 120 pikseli, 256 kolorach i 10 klatkach na sekundę wymaga przepustowości łącza wynoszącej przynajmniej 1536 kb/s. Natomiast do transmisji obrazu o rozmiarach 640 480, uŝywa 65 536 kolorów i 25 klatek na sekundę, a minimalna przepustowość wynosi 123 Mb/s 13. Równoczesna obecność nadawcy jak i odbiorcy jest równieŝ wymagana podczas komunikacji za pomocą telefonii internetowej 14. W duŝym uproszczeniu moŝna stwierdzić, Ŝe jest to technologia wykorzystująca łącza internetowe do przesyłu głosu 15. Dostęp do tej formy komunikacji moŝna uzyskać poprzez zastosowanie specjalnego sprzętu, odpowiedniego oprogramowania czy komunikatorów internetowych. Jak dotąd, jest niewielu operatorów sprzedających takie urządzenia niezaleŝne od komputera. Jednak coraz większą popularnością cieszą się programy dedykowane tej formie komunikacji, jak na przykład Skype 16, oraz komunikatory internetowe wzbogacone o funkcję kontaktu głosowego. Zdarzają się jednak problemy z jakością głosu, jak zniekształcenia czy urywane słowa, co spowodowane jest zbyt wolnym łączem internetowym lub brakiem stałej szybkości przesyłu danych. Rys. 7. Skype program do komunikacji głosowej w Internecie (źródło: http://www.networld.pl/ftp/pc/screen /skype.jpg) Fig. 7. Skype Internet voice communicator (source: http://www.networld.pl/ftp/pc/screen /skype.jpg) 13 Progi szybkości transmisji danych za: J. Rafa, Multimedia w Internecie, Magazyn Internet, czerwiec 2003, http://www.mi.com.pl/artykul.php?id=317 [dostęp: 2007.01.25]. 14 http://pl.wikipedia.org/wiki/voip 15 Spotyka się takŝe określenie akronimiczne VoIP, pochodzące od angielskiego wyraŝenia Voice over Internet Protocol. 16 www.skype.com

SCRIPTA COMENIANA LESNENSIA NR 5 185 Środowisko komunikacyjne Internetu jest młodym, rozwijającym się medium wymiany informacji. W związku z ciągłym rozwojem, stanowi potencjalny materiał badawczy w wielu dziedzinach. Dla językoznawców jest ono cenne ze względu na obecność w nim wielu trendów językowych. MoŜna tu równieŝ znaleźć nowopowstałe społeczności, które wypracowały własne środowiskowe odmiany języka. Co więcej, środowisko internetowe ma teŝ charakterystyczne wyłącznie dla siebie elementy komunikacji, bądź poddaje zmianom juŝ istniejące. Uczestnicy komunikacji w Internecie tworzą własne formy językowe, przyczyniając się do rozwoju języka. WyróŜnić tu moŝna emotikony, akronimy, czy modyfikacje kodacji graficznej wraz z odstępstwami od norm kodacji języka, szczególnie pisanego (na przykład niekonwencjonalne zasady pisowni wielkich liter, znaków interpunkcyjnych czy zachwiania ortografii). BIBLIOGRAFIA BIBLIOGRAPHY Botluk D., Internet Communication Tools, http://www.llrx.com/features/tools.htm 1998 [dostęp: 2007.02.01]. Crystal D., Language and the Internet, Cambridge University Press, Cambridge 2001. Merriam-Webster Online Dictionary http://www.m-w.com [dostęp: 2007.02. 01]. Moczyński K., Język czatów, Poznań 2004 [niepublikowana praca magisterska]. Naughton J., A Brief History of the Future: the Origins of the Internet, Weidenfeld and Nicolson, Londyn 1999. Rafa J., Multimedia w Internecie, Magazyn Internet, czerwiec 2003, http://www.mi.com.pl/artykul.php?id=317 [dostęp: 2007.01.25]. Rheingold H., The Virtual Community, http://www.rheingold.com/vc/book/ intro.html 1997. [dostęp: 2007.02.01]. White N., Glossary of Online Interaction, www.fullcirc.com/community/ interactionterms.htm 2004 [dostęp: 2007.02.01]. Wikipedia Wolna Encyklopedia, http://pl.wikipedia.org [dostęp: 2007.02.01]. http://www.ranking.pl badanie wykonane 16 22.01.2007 przez: Gemius SA, gemiustraffic, [dostęp: 27.01.2007]. Zalewski P., Jak z sieci korzystają aktywni internauci, Aktualności IDG.pl, 30 sierpnia 2006, http://www.idg.pl/news/98528.html [dostęp: 2007.02.01]. Zalewski P., Blogi, wideo, VoIP zanotowały największe wzrosty popularności, Aktualności IDG.pl, 14 grudnia 2006, http://www.idg.pl/news/103869.html [dostęp: 2007.02.01].