Wpływ warunków socjodemograficznych na jakość życia kobiet w okresie pomenopauzalnym

Perinatologia, eonatologia i Ginekologia, tom 5, zeszyt 1, 34-38, 2012 Wpływ warunków socjodemograficznych na jakość życia kobiet w okresie pomenopauzalnym MAŁGORZATA SZKUP-JABŁOŃSKA 1, EDYTA TUTAJ 2, AA JURCZAK 1, SYLWIA WIEDER-HUSZLA 1, AGIESZKA BRODOWSKA 3, ELŻBIETA GROCHAS 1 Streszczenie Dane demograficzne wskazują na wyraźną tendencję do zwiększania się liczby kobiet w wieku 50 lat i powyżej. Celem pracy była ocena jakości życia kobiet w okresie pomenopauzalnym w kontekście wybranych zmiennych socjodemograficznych, takich jak: wiek, wykształcenie oraz aktywność zawodowa. Badania przeprowadzone zostały w 2010 roku wśród 184 kobiet z województwa zachodniopomorskiego. Do realizacji założonego celu posłużono się metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem narzędzia badawczego, jakim był standaryzowany kwestionariusz samooceny jakości życia SF-36 za pomocą którego została oceniona jakość życia kobiet w zakresie 8 sfer. Z analizy badań wynika, iż kobiety z wykształceniem wyższym cechowały się znacznie lepszą jakością życia w ramach stanu psychicznego p # 0,05, aniżeli kobiety po szkolne średniej. Potwierdzono także zależność między wiekiem a oceną sprawności fizycznej (p # 0,05) oraz wpływem aktywności zawodowej na ocenę jakości życia w ramach sprawności fizycznej i istniejących ograniczeń w czynnościach codziennych. Sformułowano następujące wnioski: 1) Wiek kobiet w okresie pomenopauzalnym obniża sprawność fizyczną jednocześnie zwiększając witalność życiową. 2) Wyższy poziom wykształcenia, a także aktywność zawodowa, stanowią czynniki protekcyjne, zwiększając możliwości kompensacyjne kobiet w wieku menopauzalnym i przyczyniając się do poprawy jakości życia. 3) stanowi jeden z istotnych elementów wpływających na jakość życia. Zaawansowany wiek w okresie pomenopauzalnym szczególnie predysponuje do obniżenia wydolności fizycznej organizmu. Słowa kluczowe: jakość życia, menopauza, aktywność zawodowa Wstęp Menopauza jest etapem przejściowym w życiu każdej kobiety między okresem reprodukcyjnym a starzeniem się. Główną przyczyną takiego stanu jest wygaszanie czynności jajników [1]. Występuje zwykle u kobiet między 40. a 50. rokiem życia [2, 3]. Dane demograficzne wskazują, że co roku 25 mln kobiet na świecie przechodzi menopauzę [4]. Bank Światowy w dokumencie World development report 1993: investing in health ukazuje dane demograficzne kobiet w wieku 50 lat. Odnosi się on do przeszłości, a także do prognoz demograficznych kobiet w okresie menopauzy aż do 2030 roku [4, 5]. Zawarte dane wskazują na wyraźną tendencję do zwiększania się liczby kobiet w wieku 50 i więcej we wszystkich regionach [4]. Coroczny wzrost liczby kobiet w analizowanej grupie wiekowej ma wynosić 2,65%. Oceniając obiektywnie jakość życia uwarunkowaną stanem uwzględnia się rodzaj choroby i nasilenie objawów, wynikające z nich ograniczenia życiowe, społeczne i ekonomiczne. Wymiar ten jest szczególnie potrzebny w definiowaniu stopnia posiadania lub utraty czy różnego rodzaju niepełnosprawności. Konsekwencją zaś subiektywnej oceny stanu jest doświadczenie poczucia jego jakości [6, 7]. Rylander zwraca uwagę na konieczność rozróżnienia pomiędzy stanem (określanym na podstawie objawów stwierdzonych obiektywnie) a HRQL Health related quality of live, będącym subiektywnym doświadczeniem pacjenta. Jakość życia kobiet w okresie pomenopauzalnym może ulec istotnemu obniżeniu. Raport Światowej Organizacji Zdrowia wyróżnił objawy specyficzne dla okresu menopauzalnego, związane ze zmianami hormonalnymi. Są to objawy wazomotoryczne, atrofia urogenitalna, nieregularne miesiączkowanie, objawy o charakterze zaburzeń termoregulacji (objawy naczynioruchowe) oraz wiele problemów natury psychologicznej [8]. Cel Celem pracy była ocena jakości życia kobiet w okresie pomenopauzalnym w kontekście wybranych zmiennych socjodemograficznych, takich jak: wiek, wykształcenie, oraz aktywność zawodowa. Materiał i metody Badania przeprowadzone zostały w 2010 roku wśród 184 kobiet z województwa zachodniopomorskiego. Do realizacji założonego celu posłużono się metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem narzędzia badawczego, jakim był standaryzowany kwestionariusz samooceny jakości życia SF-36. Za pomocą którego została oceniona jakość życia kobiet w zakresie 8 sfer : sprawność (PF), ograniczenia z powodu stanu fizycz- 1 Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Samodzielna Pracownia Propedeutyki Pielęgniarstwa 2 Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Studenckie Koło aukowe przy Samodzielnej Pracowni Propedeutyki Pielęgniarstwa 3 Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Klinika Ginekologii i Uroginekologii

Wpływ warunków socjodemograficznych na jakość życia kobiet w okresie pomenopauzalnym 35 nego (RP), ból (BP), ogólny stan (GH), witalność (V), funkcjonowanie społeczne (SF), funkcjonowanie emocjonalne (RE), stan psychiczny (MH). Udział w badaniach był dobrowolny. Kobiety poddane badaniu zostały poinformowane o celu przeprowadzonych badań oraz sposobie wykorzystania uzyskanych wyników. Odpowiadały na pytania w pełni świadome i dobrowolnie, co badane wyraziły w ramach pisemnej zgody na przetwarzanie danych osobowych. ajmłodsza uczestniczka badania miała 42 lata, a najstarsza 70 lat. Średni wiek badanych kobiet wyniósł 56,5 lat ±5 lat. Ponad połowa respondentek miała wykształcenie średnie 52%. Więcej niż jedna na trzy kobiety ukończyła studia wyższe 37%, a co dziesiąta szkołę zawodową 10%. Ponadto kwestionariusze ankiet wypełniły dwie kobiety z wykształceniem podstawowym 1%. Dwie trzecie kobiet objętych analizą było mężatkami 67%. W badaniu wzięło również udział 16% rozwódek oraz 11% wdów. Panny to 6% ogółu badanych. Większość kobiet w okresie pomenopauzalnym, które wzięły udział w badaniu ankietowym, wykonywała pracę w celach zarobkowych 63% ogółu. Blisko jedna na cztery respondentki pobierała świadczenie emerytalne 23%. Kobiety pozostające bez pracy to 7% respondentek, a pobierające świadczenia rentowe 4%. Wśród osób objętych badaniem znalazło się sześć, które pobierając świadczenia emerytalne również pracowały 3%. Podczas analizy wpływu wybranych czynników socjodemograficznych na samoocenę jakości życia kobiet posłużono się narzędziami statystycznymi: test Kołmogorowa-Smirnowa, test porównań wielokrotnych. Wyniki Analiza zależności pomiędzy wiekiem respondentek a ich jakością życia nie wykazała różnic istotnych statystycznie (p > 0,05). Jedynie w przypadku oceny sprawności fizycznej (PF) stwierdzono istnienie różnic między co najmniej dwiema grupami wiekowymi (p < 0,05) (tab. 1). Dlatego przeprowadzono szczegółowe badanie w oparciu o test porównań wielokrotnych dla sfery sprawności fizycznej. a podstawie wyników uzyskanych w ramach testu porównań wielokrotnych stwierdzono, iż kobiety najstarsze istotnie różniły się od najmłodszych jakością życia w zakresie sprawności fizycznej (PF) (p # 0,05). Osoby młodsze znacznie wyżej oceniały swoją sprawność fizyczną aniżeli kobiety z najstarszej grupy (tab. 2). ie potwierdzono także istotnego wpływu wykształcenia ankietowanych kobiet na ich samoocenę jakości życia. Kobiety w okresie pomenopauzalnym o różnym stopniu wykształcenia oceniały podobnie swoją jakość życia (p > 0,05), różnice stanowiła ocena stanu psychicznego (p < 0,05) (tab. 3). Wykazano, że kobiety z wykształceniem wyższym cechowały się znacznie lepszą jakością życia w ramach stanu psychicznego (MH) aniżeli kobiety z wykształceniem średnim (p < 0,05) (tab. 4). Analiza danych wykazała, że kobiety zawodowo cechowały się znacznie lepszą sprawnością fizyczną PF od przebywających na rencie lub emeryturze oraz wykazano istotnie statystyczne różnice w ocenie sprawności fizycznej i ograniczeń wśród kobiet aktywnych zawodowo (p < 0,05) (tab. 5). Grupa wiekowa PF Tabela 1. Analiza wpływu wieku na jakość życia badanych kobiet Ograniczenia z powodu stanu fizycznego RP Ból BP Ogólny stan GH Witalność V społeczne SF emocjonalne RE Stan psychiczny MH Do 50 lat 20 2430,500 2101,000 2106,500 1842,000 1378,000 1784,500 1983,000 1492,000 50-55 lat 61 5898,500 6007,000 5409,500 5482,500 5493,500 5116,000 5579,500 5396,000 55-60 lat 69 6258,000 6167,000 6564,500 6205,500 6560,000 6808,500 6428,000 6972,500 Ponad 60 lat 34 2433,000 2745,000 2939,500 3490,000 3588,500 3311,000 3029,500 3159,500 P # 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 Tabela 2. Wyniki testu porównań wielokrotnych dla grup wiekowych oraz oceny jakości życia w ramach sprawności fizycznej Grupa wiekowa Do 50 lat Do 50 lat 50-55 lat 55-60 lat Ponad 60 lat 50-55 lat 0,422546 0,135889 0,005227 0,422546 1,000000 0,164599 55-60 lat 0,135889 1,000000 0,518301 Ponad 60 lat 0,005227 0,164599 0,518301

36 M. Szkup-Jabłońska, E. Tutaj, A. Jurczak i wsp. PF Tabela 3. Analiza wpływu wykształcenia na jakość życia badanych kobiet Ograniczenia z powodu stanu fizycznego RP Ból BP Ogólny stan GH Witalność V Wykształcenie społeczne SF emocjonalne RE Stan psychiczny MH Zawodowe 18 1636,000 1184,500 1619,500 1799,000 1825,500 1788,500 1421,000 1585,500 Średnie 96 8713,500 9028,500 8371,500 8975,500 8177,500 8437,000 8803,500 7923,000 Wyższe 68 6303,500 6440,000 6662,000 5878,500 6650,000 6427,500 6428,500 7144,500 P > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 # 0,05 Tabela 4. Wyniki testu porównań wielokrotnych dla oceny jakości życia kobiet oraz ich wykształcenia H (2, = 182) = 7,408339 p = 0,0246 Wykształcenie Zawodowe Średnie Wyższe Zawodowe 1,000000 0,671802 Średnie 1,000000 0,020884 Wyższe 0,671802 0,0200884 Oceniana sfery Ograniczenia z powodu stanu fizycznego Tabela 5. Wyniki testu Kołmogorowa-Smirnowa dla oceny jakości życia oraz aktywności zawodowej Maksymalna ujemna różnica Maksymalna dodatnia różnica P Średnia nie Średnia Odchylenie standardowe nie Odchylenie standardowe nie!0,34 0,01 < 0,001 71,09 83,03 18,4 16,74 55 127!0,27 0 < 0,01 47,42 71,98 41,51 35,62 55 127 Ból!0,17 0 > 0,10 48,64 55,84 26,42 26,62 55 127 Ogólny stan!0,1 0,02 > 0,10 44,36 46,4 12,83 11,81 55 127 Witalność!0,13 0,11 > 0,10 57 57,45 13,11 18,81 55 127 społeczne!0,15 0,05 > 0,10 69,77 72,24 23,04 26,72 55 127 emocjonalne!0,15 0 > 0,10 67,88 78,74 40,04 36,05 55 127 Stan psychiczny!0,1 0,04 > 0,10 62,11 63,71 15,02 17,29 55 127 Dyskusja W Polsce 19,1% kobiet w wieku 45-55 lat cierpi na zaburzenia depresyjne[9, 10], które z kolei wpływają na poziom zadowolenia z życia [11]. Badania przeprowadzone przez Bartosińską badające jakość życia związane ze zdrowiem fizycznymi psychicznym kobiet w wieku 45-60 lat wskazują, iż ogólna ocena strefy psychicznej badanych przez nie kobiet wypadła nieznacznie gorzej niż ocena w aspekcie fizycznym [12]. Ocenę wyższą w sferze psychicznej otrzymały kobiety starsze w wieku 55-60 lat, młodsze zaś ocenę niższą w aspekcie takich uczuć jak przygnębienie, zdenerwowanie, zły nastrój, zmęczenie lub wyczerpanie. Kobiety z wykształceniem podstawowym, zawodowym w zakresie fizycznej i psychicznej sfery uzyskały najwyższy odsetek punktów. atomiast kobiety z wykształceniem wyższym uzyskały najniższy odsetek w zakresie sfery psychicznej i fizycznej. Według Bielawskiej-Batorowicz młodsze kobiety w odniesieniu do stanu emocjonalnego są bardziej nerwowe, kłótliwe, labilne emocjonalnie oraz apatyczne [13]. Jak potwierdzają liczne badania, duży wpływ na jakość życia kobiet ma wykształcenie. Badania przeprowadzone przez Bartosińską przedstawiają, że najniższe parametry w aspekcie fizycznego, jak i psychicznego, występują u kobiet w przedziale wieku 50 do 55 lat, będących mieszkankami miast z wykształceniem wyższym [12]. atomiast Katarzyna Krajewska po dokonaniu analizy jakości życia kobiet w okresie menopauzy w Polsce i Grecji dowiodła, iż kobiety z wykształceniem wyższym znacznie łagodniej znoszą objawy klimakterium niż z wykształceniem zawodowym [14]. Jakość życia wykształconych kobiet oceniana była zdecydowanie lepiej. Wśród

Wpływ warunków socjodemograficznych na jakość życia kobiet w okresie pomenopauzalnym 37 mieszkanek Grecji uzyskano podobne wyniki. Według badań przeprowadzonych przez Wróblewską, badającą jakość życia kobiet uwarunkowaną stanem, wynika, że kobiety z wyższym wykształceniem oceniały jakość życia lepiej niż kobiety z wykształceniem zawodowym i średnim. Pozytywny związek wyższego wykształcenia związany był z emocjonalnością, czyli poczuciem szczęścia, brakiem przygnębienia. Kobiety starsze powyżej 64. roku życia emanowały energią życiową. Może świadczyć o tym, że wyższy poziom wykształcenia przedłuża czas dobrej jakości życia poza wiek aktywności zawodowej. atomiast mając na względzie sprawność fizyczną znacznie gorzej była ona oceniana przez kobiety wykształcone, powyżej 64. roku życia, od kobiet młodszych. Badania te potwierdzają wyższą jakość życia osób młodszych. Pogorszenie jakości następuje w grupie kobiet powyżej 65. roku życia. Z analizy badań własnych wynika, iż kobiety z wykształceniem wyższym cechowały się znacznie lepszą jakością życia w ramach stanu psychicznego p # 0,05, aniżeli kobiety po szkolne średniej. Być może wynika to z większej świadomości kobiet w okresie pomenopauzalnym, jak również posiadaną wiedzą i dojrzałością życiową. Kobiety z wyższym wykształceniem często czują się spełnione, rzadko są przygnębione i zdenerwowane, mają poczucie wewnętrznego spokoju i szczęścia. Osoby starsze w badaniach własnych cechowały się większą witalnością p # 0,05. Pod uwagę brano witalność (wigor, brak przygnębienia, brak uczucia wyczerpania, brak uczucia zmęczenia, jak również brak ograniczeń w aktywności społecznej życiu towarzyskim, spotkaniach z rodziną, braku ograniczeń w funkcjonowaniu psychicznego w wykonywaniu czynności dnia codziennego lub robieniu mniej niż było zamierzone). Pod uwagę wzięto również ogólną ocenę stanu psychicznego (brak zdenerwowania, przygnębienia, uczucie wewnętrznego spokoju i szczęścia). Badania Krajewskiej dowodzą, że mieszkanki Polski oceniały swoje samopoczucie jako złe w 28% przypadków, niezłe w 32%, a dobre w 36%. Kobiety zamieszkujące Grecję uznały, że ich samopoczucie jest złe w 29,4% przypadków, niezłe w 37,6%, a dobre 23,6% przypadków. Polki oceniają swoją jakość życia jako dobrą w większym odsetku (41%) niż mieszkanki Grecji (17,6%) [14]. Również badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wykazały, że 51% kobiet w okresie menopauzy i po menopauzie przeżywa najszczęśliwszy okres w swoim życiu i czuje się najbardziej spełniona. Uważają, że od czasu menopauzy w wielu dziedzinach ich życia nastąpiła poprawa, głównie dotycząca życia rodzinnego i domowego, poczucia osobistego spełnienia, skupienia się na swoich zainteresowaniach, związku z mężem oraz przyjaźni. Około 3/4 kobiet twierdziło również, że w tym okresie zmieniły w jakiś sposób swój styl życia. Zauważono, że kobiety, które często rozmawiają i dzielą się ze sobą nurtującymi je problemami menopauzalnymi, łatwiej je znoszą [15]. Wyniki dotychczasowych badań wieku menopauzy naturalnej u polskich kobiet wskazują na jej występowanie w coraz starszym wieku, dlatego drugim ważnym czynnikiem socjodemograficznym w ocenie jakości życia kobiet branym pod uwagę był wiek kobiet. Przeprowadzone badania własne potwierdziły zależność między wiekiem a oceną sprawności fizycznej (PF) dla p # 0,05. Według badań Bartosińskiej kobiety z wykształceniem zawodowym w przedziale wiekowym 45-50 zamieszkujące wieś uzyskały przewagę nad kobietami starszych w zakresie fizycznego. atomiast kobiety w przedziale wiekowym 50-55 lat, czyli starsze mieszkanki miast, posiadające wykształcenie wyższe uzyskały najniższy średni odsetek uzyskanych punktów w zakresie fizycznego [12]. Z badań własnych wynika, że osoby młodsze, poniżej 50. roku życia, stanowiące 10,86% znacznie wyżej oceniały swoją sprawność fizyczną. Osoby starsze powyżej 60. roku życia, stanowiące 18,47% gorzej oceniały swoją jakość życia, ze względu na gorszą sprawność fizyczną wynikającą z ograniczeń codziennych czynności z powodu stanu fizycznego. Skałba uważa, iż stan w okresie pomenopauzalnym jest następstwem procesu starzenia się organizmu oraz występujących gwałtownie po menopauzie zaburzeń hormonalnych głównie niedoboru estrogenów [16]. Demografowie uważają, że kobiety w wieku 45-59 lat są w okresie niemobilnym. Prognozy wskazują, że liczba ich będzie rosła. Wskaźnik zatrudnienia kobiet po 50. roku życia w Polsce jest jednym z najniższych w 27 krajach członkowskich. ależymy do grupy krajów, gdzie największa liczba kobiet odchodzi na emeryturę [17]. Według badań przeprowadzonych przez Synowiec-Piłat wynika, że dla około 2/5 Polaków, praca zawodowa jest najważniejszą wartością, której podporządkowują inne aspekty życia [18]. Badane grupy kobiet przez Synowiec-Piłat uważają, iż praca pozytywnie wpływa na ich samopoczucie i zdrowie, 1/4 z nich (24%) twierdzi, że praca sprawia im przyjemność i nastraja optymistycznie. Coraz więcej polskich kobiet zajmuje wysokie stanowiska, godząc wszystkie przypisane im role. Badania własne wskazują na to, że kobiety zawodowo cechowały się znacznie wyższymi ocenami jakości życia w ramach sprawności fizycznej oraz ograniczeń codziennych czynności wynikających ze stanu fizycznego (p < 0,05). Wynika z tego, że im dłużej kobiety pracują zawodowo, tym mają lepszą sprawność fizyczną, która wynika z ogólnego stanu. Amerykańskie badania dowodzą, że najwyższy poziom satysfakcji z życia osiągnęły najbardziej mobilne, zawodowo kobiety-matki [19]. Wnioski 1) Wiek kobiet w okresie pomenopauzalnym obniża sprawność fizyczną jednocześnie zwiększając witalność życiową. 2) Wyższy poziom wykształcenia, a także aktywność

38 M. Szkup-Jabłońska, E. Tutaj, A. Jurczak i wsp. zawodowa stanowią czynniki protekcyjne, zwiększając możliwości kompensacyjne kobiet w wieku menopauzalnym i przyczyniając się do poprawy jakości życia. 3) stanowi jeden z istotnych elementów wpływających na jakość życia. Zaawansowany wiek w okresie pomenopauzalnym szczególnie predysponuje do obniżenia wydolności fizycznej organizmu. Piśmiennictwo [1] Opala T. (2003) Ginekologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, Wyd. I. 126. [2] Bakalczuk S., Rykowska-Pierzchała A., Jakiel G. (2001) Korelacja tekstu Kuppermana i liniowej oceny samopoczucia u kobiet otrzymujących HRT przez okres 12 miesięcy. Menopauza ICZMP. Biblioteka aukowa. Tom IV. Łódź, p. 93. [3] Lewiński A (red.) (2006) Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, p. 10-12, 44-49, 51-54. [4] Hill K. (1996) The demography of menopause. Maturitas 23: 113-127. [5] Bińkowska M., Pietrzak B., Dębski R. (2005) Hormonalna terapia zastępcza w grupie kobiet polskich w wieku 45-54 lat. Wiedza, opinie, stosowanie. Przegląd Menopauzalny, p. 19-27. [6] Dobrowolska B., Wrońska I. (2002) Pielęgniarstwo i pielęgnowanie holistyczne. Pielęgniarstwo XXI wieku, 1: 5-9. [7] Kaczmarek M., Szwed A. (2001) Wiek menopauzy a rozrodczość i styl życia kobiet. Menopauza. IV Kongres, Łódź 1-3 marca, p. 15-21. [8] Badania nad menopauzą w latach 90. Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. ofera, Łódź 2001. [9] Wojnar M., Dróżdż W., Araszkiewicz A., Szymański W., awacka-pawalczyk D., Urbański R. (2002) Badanie rozpowszechnienia depresji wśród kobiet w wieku około menopauzalnym zgłaszających się do lekarzy ginekologów. Ginekologia Praktyczna 2 (65): 2-9. [10] Moskal M. (2004) Dolegliwości okresu przekwitania i stosowanie hormonoterapii w opinii mieszkanek Podkarpacia. [11] Michalska-Leśniewicz M., Gruszczyński W. (2010) Jakość życia kobiet z zaburzeniami depresyjnymi. Via Medica 7 (2): 53-60. [12] Bartosińska M., Bartosińska A. (2009) Ogólnopolskie badania jakości życia ze zdrowiem fizycznym i psychicznym kobiet w wieku 45-60 lat. Cz. 2. Badania kobiet z województwa pomorskiego. Probl Hig Epidemiol. 90(4): 501-505. [13] Bielawska-Batorowicz E., Cieślik I., Cwalina E. (2003) Rola płci i wieku w tworzeniu obrazu kobiety w okresie menopauzy. Przegląd Menopauzalny 2, 6: 68-73. [14] Krajewska K. (2007) Analiza porównawcza jakości życia kobiet w okresie menopauzy w Polsce i Grecji z zastosowaniem skali MRS i Indeksu Blatta-Kupermana doniesienie wstępne. Zakład Pielęgniarstwa Ogólnego AMB. [15] Ojeda L. (2008) Menopauza bez leków. Oficyna Wydawnicza Bookmarket UM Media Gdańsk. [16] Skałba P. (2002) Hormonalna terapia zastępcza. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa. [17] Kotowska I. (2009) Strukturalne i kulturowe uwarunkowania aktywności zawodowej kobiet w Polsce. Wyd. Scholar. [18] Synowiec-Piłat M. (2009) Wybrane społeczne wyznaczniki jakości życia w kontekście ich sytuacji zdrowotnej. [19] Gilbert L.A. (2002) Women AT midlife: current theoretical perspectives and research. Women & Aging. 14: 105-115. [20] Bińkowska M. (2007) ABC Hormonalnej Terapii Zastępczej. Poradnik dla lekarza praktyka. Warszawa. [21] Skałba P. (2002) Hormonalna terapia zastępcza. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa. [22] Pertyński T., Stachowiak G. (2008) Czym się kierować przy doborze progestagenu do terapii hormonalnej wieku menopauzalnego? Przegląd Menopauzalny 3: 132-137. [23] Kaczmarek M., Szwed A. (2001) Wiek menopauzy a rozrodczość i styl życia kobiet. Menopauza. IV Kongres, Łódź 1-3 marca, p. 15-21. [24] Bielawska-Batorowicz E. (2005) Występowanie objawów uznanych za typowe dla menopauzy u kobiet i mężczyzn w wieku 45-55 lat. Prz. Menopauz. 1: 53-60. [25] Krajewska K. (2007) Analiza porównawcza jakości życia kobiet w okresie menopauzy w Polsce i Grecji z zastosowaniem skali MRS i Indeksu Blatta-Kupermana doniesienie wstępne. Zakład Pielęgniarstwa Ogólnego AMB. J Małgorzata Szkup-Jabłońska Samodzielna PracowniaPropedeutyki Pielęgniarstwa Pomorski Uniwersytet Medyczny 71-210 Szczecin, ul. Żołnierska 48 e-mail: margot@stud.pam.szczecin.pl The influence of socio-demographic factors on quality of life in postmenopausal women Demographic data suggest that the number of women aged 50 years or more is continuously increasing. The aim of this study was to assess quality of life (QOL) in postmenopausal women with reference to such socio-demographic variables as age, education and professional activity. The study was conducted among 184 women from West Pomeranian Province in the year 2010. The method used in the study was a diagnostic survey based on the standardized SF-36 quality of life questionnaire measuring eight dimensions of health status. The analysis of the results proved that women with higher education had considerably better QOL referring to their mental state p # 0.05 than women with secondary education. The study also confirmed that there was the correlation between the age of women and the assessment of their physical fitness (p # 0.05) and showed that professional activity had an influence on QOL assessment referring to women s physical fitness and limitations in everyday life activities. The following conclusions were drawn: 1) The age of postmenopausal women is accompanied by lower physical fitness and, at the same time, higher vitality. 2) Higher level of education and professional activity are protective factors, which increase compensatory abilities of menopausal women and improve their quality of life. 3) Physical fitness is an important factor affecting QOL. In the postmenopausal period an older age predisposes to worse physical functioning. Key words: quality of life, menopause, professional activity