KRYTERIA OCEN WYMAGANIA EDUKACYJNE 1. Wymagania ponadpodstawowe z klasy niższej w kolejnej klasie są traktowane jako wymagania podstawowe. 2. Wymagania wykraczające, nieobjęte programem na stopień celujący, obejmują wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania. - twórczo i samodzielnie rozwija własne uzdolnienia i zainteresowania, - proponuje rozwiązania oryginalne i wykraczające poza materiał programowy, - jego wypowiedzi ustne i pisemne są bezbłędne oraz cechują się dojrzałością myślenia, - nie powiela cudzych poglądów, potrafi krytycznie ustosunkować się do językowej, literackiej i kulturalnej rzeczywistości, - bierze udział i osiąga sukcesy w konkursach szkolnych i międzyszkolnych, - podejmuje działalność literacką lub kulturalną w różnych formach; prezentuje wysoki poziom merytoryczny oraz artystyczny, - wykazuje ponadprogramowe umiejętności w zakresie kształcenia literackiego i kulturalnego oraz nauki o języku.
KLASA I SKŁADNIA SKŁADNIA Treści kształcenia Wypowiedzenia ze wzg. na cel wypowiedzi; rodzaje wypowiedzeń pojedynczych, równoważnik zdania, różne typy podmiotów i orzeczeń, różne typy dopełnień i okoliczników zdanie złożone współrzędnie, zdanie złożone z podrzędnym: przydawkowym, dopełnieniowym, okolicznikowym: miejsca, czasu, sposobu, cech, przyczyny, warunku, przyzwolenia, wyrazy nie będące częściami zdania Wymagania na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą - rozpoznaje zamierzony przez - świadomie stosuje zdanie nadawcę cel wypowiedzi, wykrzyknikowe; - buduje wypowiedzenia - świadomie posługuje się oznajmujące, pytające, różnymi rodzajami wypowiedzeń rozkazujące; pojedynczych, dostosowuje je do - posługuje się różnymi rodzajami intencji, sytuacji, odbiorcy; wypowiedzeń pojedynczych; - stosuje podmiot gramatyczny, stosuje odpowiednią interpunkcję, logiczny, domyślny i szeregowy; - stosuje w wypowiedziach różne orzeczenie czasownikowe i rodzaje podmiotów i orzeczeń; imienne; oddziela przecinkiem jednorodne części zdania; - stosuje różne zdania ze względu na cel wypowiedzi, - stosuje kropkę, znak zapytania, wykrzyknik na końcu wypowiedzenia; - rozwija zdanie pojedyncze rozwinięte określeniami; - dostrzega podmiot i orzeczenie w zdaniu, - rozpoznaje zdanie poj. nierozwinięte i rozwinięte; - rozpoznaje różne typy podmiotów i orzeczeń; - rozpoznaje typy dopełnień i okoliczników; - odróżnia zdanie i równoważnik zdania; - odróżnia wypowiedzenia pojedyncze od złożonych; - odróżnia zdania złożone współrzędnie od podrzędnych; - stosuje w wypowiedzeniach różne typy dopełnień i okoliczników; - rozróżnia zdanie, równoważnik zdania, zawiadomienie oraz posługuje się nimi; - konstruuje wypowiedzenia pojedyncze i złożone; stosuje odpowiednią interpunkcję; - konstruuje zdanie złożone współrzędnie i podrzędnie; stosuje odpowiednią interpunkcję; - dostrzega istnienie wyrazów poza związkami w zdaniu - stosuje dopełnienie bliższe i dalsze, okolicznik czasu, miejsca, sposobu, celu, przyczyny, warunku i przyzwolenia; - przekształca wypowiedzenia pojedyncze na złożone i odwrotnie; - w wypowiedziach celowo używa różnych zdań złożonych; - odczytuje funkcje wyrazów poza związkami w zdaniu; stosuje właściwą interpunkcję - ustala związki składniowe w zdaniu (wyrazy określane i określające), - przedstawia graficznie związek składniowy w zdaniu poj. roz.; - stosuje zdanie bezpodmiotowe, orzeczenie z czasownikiem modalnym i z frazeologizmem, - w wypowiedziach celowo używa różnorodnych określeń w odpowiednich formach fleksyjnych; - przedstawia graficznie związek zdań składowych w zdaniach złożonych współrzędnie i podrzędnie;
CZĘŚCI MOWY I FLEKSJA tryby i strony czasownika, koniugacja, formy nieregularne czasownika; deklinacja rzeczownika, osobliwości w odmianie rzeczownika, przymiotnik, stopniowanie przymiotnika, liczebnik, zaimek, przyimek, spójnik, partykuła - rozpoznaje czasowniki w różnych osobach, liczbach, rodzajach, trybach, stronach; - rozpoznaje rzeczowniki o osobliwej odmianie; - rozpoznaje przymiotniki w stopniu wyższym i najwyższym; - rozpoznaje różne typy liczebników, - posługuje się liczebnikiem jako określeniem rzeczownika; - rozpoznaje różne typy zaimków; - rozpoznaje przysłówki w stopniu wyższym i najwyższym, - poprawnie używa spójnika jako wskaźnika stosunków między wyrazami w zdaniu pojedynczym; - poprawnie pisze cząstki: -bym, -byś, -by z osobowymi i nieosobowymi formami czasownika, - rozróżnia tryby i strony czasownika, - poprawnie tworzy formy czasownika, - poprawnie stosuje nieregularne formy czasowników; - dostrzega osobliwości w odmianie niektórych rzeczowników, - poprawnie zapisuje osobliwe formy rzeczowników; - poprawnie tworzy i zapisuje stopień wyższy i najwyższy różnych przymiotników, - posługuje się czasownikami w różnych trybach i stronach, - świadomie stosuje różne formy czasowników w różnych formach wypowiedzi; - używa poprawnych form rzeczowników o odmianie osobliwej; - stosuje odpowiednie stopnie przymiotnika ze względu na przekazywaną informację i intencję wypowiedzi, - buduje wypowiedzi ustne i pisemne, stosując przymiotniki nazywające przeżycia i uczucia; - rozróżnia liczebniki zbiorowe i nieokreślone i odmienia je przez przypadki; - umie przekształcić stronę czynną na bierną i odwrotnie, - rozróżnia czasowniki przechodnie i nieprzechodnie, - potrafi określić funkcję zaimka się w różnych stronach; - w wypowiedziach ustnych i pisemnych używa poprawnych form rzeczowników odmieniających się nieregularnie; - wskazuje formy dłuższe i krótsze niektórych przymiotników; - poprawnie akcentuje formy liczebników; - wskazuje formy dłuższe i krótsze niektórych zaimków w czasie odmiany przez przypadki,
CZĘŚCI MOWY I FLEKSJA - rozpoznaje partykuły wzmacniające i modyfikujące; - poprawnie zapisuje różne wykrzykniki, stosując właściwą interpunkcję - poprawnie pisze zakończenie -szy po spółgłoskach w stopniu wyższym i najwyższym przymiotnika, - dostosowuje formy przymiotnika do rzeczownika; - dostosowuje formy rzeczownika i czasownika do liczebnika, - rozróżnia różne typy liczebników i poprawnie je zapisuje; - zastępuje różne części mowy odpowiednimi zaimkami; - poprawnie pisze przysłówki złożone (wtem, naprzód), - stosuje stopień wyższy i najwyższy przysłówków; - poprawnie stosuje spójniki jako wskaźniki zespolenia w wypowiedzeniu złożonym; - poprawnie pisze partykułę: -nie, -by, -że, -no, -li, czy; - dostrzega celowość użycia wypowiedzi ustnej i pisemnej - stosuje w wypowiedziach odpowiednie wykrzykniki dla uwydatnienia przeżyć, wrażeń, emocji - świadomie stosuje różne formy zaimków w celu osiągnięcia spójności wypowiedzi, - poprawnie odmienia zaimki; - tworzy i stosuje odpowiednie stopnie przysłówka ze względu na przekazywaną informację i intencję wypowiedzi; - przekształca wypowiedzenia różnego typu, stosując zamiennie spójniki, zachowuje poprawną interpunkcję; - stosuje partykuły w wypowiedziach w celu zasygnalizowania postawy i uczuć nadawcy wobec wypowiadanych treści; - świadomie stosuje dłuższe i krótsze formy niektórych zaimków na początku i w środku zdania; ORTOGRAFIA pisownia nie z różnymi częściami mowy - poprawnie zapisuje partykułę nie z rzeczownikami, czasownikami, liczebnikami, zaimkami, stopniem wyższym i najwyższym przymiotnika i przysłówka
WYPOWIEDŹ USTNA I PISEMNA wywiad, rozmowa, dyskusja, opowiadanie, charakteryzowanie, streszczenie, sprawozdanie, wygłaszanie tekstów z pamięci, opowiadanie z elementami innych form wypowiedzi, charakterystyka, sprawozdanie, recenzja, list, notatka - dba o estetykę wypowiedzi, mówi wyraźnie, - bierze udział w dyskusji, - opowiada treść utworu jednowątkowego, - stosuje słownictwo nazywające cechy: wady i zalety, - streszcza najważniejsze wydarzenia utworu literackiego, - wygłasza wiersz z pamięci, - precyzuje problem i zadaje w związku z nim pytania, - w dyskusji powołuje się na wypowiedzi innych osób, - unika relatywizmu moralnego, - streszcza najważniejsze wydarzenia filmu, widowiska teatralnego, - interpretuje wiersz - barwa i siła głosu, - konstruuje wypowiedzi pisemne z zachowaniem trójdzielnej kompozycji, pamiętając o właściwych proporcjach między wstępem, rozwinięciem i zakończeniem; - redaguje spójne i logiczne opowiadanie; -redaguje spójne i logiczne opowiadanie, włączając elementy innych form wypowiedzi; - redaguje streszczenie krótkiego utworu fabularnego; - redaguje charakterystykę postaci literackiej i rzeczywistej, stosując słownictwo nazywające cechy; - redaguje sprawozdanie-recenzję z filmu, przedstawienia teatralnego, lektury; - redaguje opinię z uwzględnieniem argumentów na określony temat; - redaguje list połączony z innymi formami wypowiedzi do adresata z własnego otoczenia; - prowadzi rozmowę, wywiad z osobą z najbliższego otoczenia (język potoczny), - w dyskusji powołuje się na autorytety, - opowiada przebieg jednego wątku z utworu wielowątkowego, - udowadnia złożoność natury ludzkiej, - zachowuje w streszczeniu chronologię wydarzeń i porządek przyczynowo-skutkowy, - interpretuje wiersz - intonacja - w dyskusji stosuje cytaty, znane sentencje, - w opowiadaniu ustnym stosuje inne formy (np. opis postaci, krajobrazu), - dostrzega zmiany zachodzące w osobowości i postępowaniu, - redaguje plany szczegółowe różnych wypowiedzi pisemnych, a następnie rozwija je, - stosuje właściwe znaki graficzne w tekście; - redaguje opowiadanie, stosując słownictwo charakterystyczne dla innych wypowiedzi; - redaguje streszczenie utworu - redaguje streszczenie fabularnego, zachowując jednego wątku utworu chronologię wydarzeń i porządek wielowątkowego, przyczynowo-skutkowy; zastępując zdania podrzędne odpowiednią częścią zdania pojedynczego, - redaguje charakterystykę postaci literackiej i rzeczywistej,
CZYTANIE UTWORÓW znaki interpunkcyjne, akapit, akcent, tytuł, podtytuł, posłowie, epilog, prolog, powieść historyczna, nowela, stylizacja, realizm, akcja, fabuła, wątek, tragedia, komedia, różne typy komizmu, didaskalia, dialog, monolog, bajka, ballada, satyra, przypowieść, fraszka, hymn, piosenka, przenośnia, - sporządza notatkę w formie planu ramowego - czyta głośno, płynnie; - sporządza notatkę w formie planu szczegółowego - czyta głośno, płynnie i wyraziście; - umie korzystać z różnych części książek (wstępu, przedmowy, posłowia, indeksu); - po cichym przeczytaniu tekstu odpowiada na pytania dotyczące treści; - odróżnia powieść historyczną od dokumentu; - wskazuje elementy świata przedstawionego w utworze fabularnym; - dostrzega w utworach różne postawy bohaterów; - rozpoznaje charakt. cechy języka postaci literackich; używając słownictwa nazywającego uczucia, stany psychiczne, relacje zewnętrzne; - redaguje sprawozdanie-recenzje z filmu, przedstawienia teatralnego, lektury, zwracając szczególną uwagę na część krytyczną wypowiedzi; - porządkuje argumenty, sporządza plan kompozycyjny rozprawki; - redaguje list połączony z innymi formami wypowiedzi do różnych adresatów; - redaguje notatkę w formie streszczenia - czyta głośno, wyraziście teksty o różnym zabarwieniu emocjonalnym, dobierając właściwie środki ekspresji; - wybiera informacje potrzebne - umie czytać tekst do samodzielnej pracy; pobieżnie; - przygotowuje samodzielnie wypowiedź dotyczącą przeczytanego tekstu; - odróżnia fikcję literacką od prawdy historycznej; - odróżnia fazy (etapy) przebiegu akcji w dramacie (zawiązanie akcji, rozwinięcie akcji, punkt kulminacyjny, rozwiązanie akcji); - określa problematykę utworu, - dostrzega zmiany zachodzące w postępowaniu bohaterów; - dobiera odpowiednie cytaty;
powtórzenie, apostrofa, pytanie retoryczne, kontrast, podmiot liryczny, wiersz wolny, sylabiczny, średniówka, rodzaje liryki - dostrzega cechy dramatu; - odróżnia tekst główny dramatu od tekstu pobocznego; - rozpoznaje cechy bajki, ballady, satyry, przypowieści, fraszki, hymnu; - w utworach lirycznych wskazuje środki stylistyczne znane w kl. IV-VI oraz powtórzenie, apostrofę; - identyfikuje osobę mówiąca w wierszu - rozróżnia tragedię i komedię, - wskazuje postacie i sytuacje komiczne; - potrafi określić funkcję tekstu pobocznego; - odróżnia bajkę narracyjną od epigramatycznej; - wskazuje pytanie retoryczne; - odróżnia podmiot mówiący od lirycznego - rozpoznaje komizm słowny, sytuacyjny, komizm postaci; - określa rolę autora dramatu, reżysera, scenografa i aktora jako twórców sztuki teatralnej; - odczytuje alegorię i morał w bajkach oraz prawdy ogólne w przypowieści; - określa funkcję środków stylistycznych w tekstach literackich; - odróżnia lirykę pośrednią od bezpośredniej oraz zwrotu do adresata - potrafi wskazać przykłady liryki miłosnej, religijnej, filozoficznej, refleksyjnej, opisowej ODCZYTYWANIE INNYCH TEKSTÓW KULTURY spektakl, widowisko, przedstawienie, adaptacja, sztuka realistyczna, malarstwo, rzeźba, artykuł hasłowy, perswazja, manipulacja - - dostrzega podstawowe wyróżniki sztuki teatralnej i filmowej - określa tematykę, np. obrazu, rzeźby, grafiki; - korzysta z różnych czasopism; - dostrzega różnice między adaptacją a pierwowzorem literackim; - potrafi wskazać dzieła wybitnych twórców polskich; - poprawnie pisze tytuły czasopism; - pod kierunkiem nauczyciela korzysta ze słownika poprawnej polszczyzny i słownika frazeologicznego; - ocenia postępowanie bohaterów teatralnych i filmowych; - rozróżnia rozmaite wytwory sztuki plastycznej; - gromadzi materiały prasowe do samodzielnej pracy; - samodzielnie korzysta z ww. słowników; - w reklamie rozpoznaje środki perswazji - dostrzega możliwość manipulacji odbiorcami - ocenia adaptacje filmową i teatralną; - samodzielnie korzysta z ww. słowników w celu bogacenia słownictwa i korekty własnych prac;
SKŁADNIA Treści kształcenia zdanie złożone współrzędnie i podrzędnie; zdanie złożone z podrzędnym podmiotowym i orzecznikowym, imiesłowy równoważnik zdania - konstruuje zdanie złożone współrzędnie i podrzędnie, stosuje odpowiednią interpunkcję; - odróżnia zdanie złożone z pod. podmiotowym od zdania złożonego z pod. orzecznikowym; KLASA II Wymagania na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą - w wypowiedziach celowo używa - przedstawia graficznie związek różnych zdań złożonych; zdań składowych w zdaniach - posługuje się wypowiedziami złożonych współrzędnie i złożonymi z podrzędnymi podrzędnie; podmiotowymi i orzecznikowymi; - posługuje się wypowiedzeniami - stosuje imiesłowowe złożonymi z pod. podmiotowymi i równoważniki zdania, zachowując orzecznikowymi, dostosowuje je odpowiednią interpunkcję, do intencji, sytuacji i odbiorcy; - stosuje różne typy imiesłowów - celowo i poprawnie stosuje w wypowiedziach imiesłowowe równoważniki zdania - przedstawia graficznie związek zdań składowych w zdaniach złożonych współrzędnie i podrzędnie; - przekształca imiesłowowe równoważniki na zdania podrzędne i odwrotnie CZĘŚCI MOWY imiesłów przymiotnikowy, imiesłów przysłówkowy, pisownia partykuły nie z imiesłowami - rozpoznaje imiesłów przymiotnikowy i przysłówkowy - odróżnia imiesłów przymiotnikowy od przymiotnika - stosuje różne typy imiesłowów w wypowiedzeniach, - poprawnie pisze zakończenia -łszy, -wszy, - poprawnie zapisuje partykułę nie z imiesłowami, - tworzy imiesłowy przymiotnikowe od odpowiednich form czasownikowych, - tworzy imiesłowy przysłówkowe od odpowiednich form czasownikowych
SŁOWOTWÓRSTWO I SŁOWNICTWO wyrazy niepodzielne i podzielne słowotwórczo, budowa słowotwórcza wyrazu, wyraz podstawowy i pochodny, podstawa słowotwórcza i formant, sposoby tworzenia wyrazów pochodnych, treść wyrazu i zakres wyrazu, wyrazy nacechowane emocjonalnie i wartościująco, skróty i skrótowce - rozpoznaje wyrazy niepodzielne i podzielne słowotwórczo; - tworzy wyrazy pochodne od podanych wyrazów podstawowych przez dodawanie przedrostków i przyrostków; - poprawnie zapisuje wyrazy pochodne utworzone za pomocą przedrostków, - dostrzega różnice między treścią a zakresem wyrazu; - poprawnie odczytuje popularne skróty i skrótowce - tworzy wyrazy pochodne przez odrzucenie końcowych części wyrazów podstawowych (formant zerowy), - poprawnie zapisuje wyrazy pochodne, w których zachodzą oboczności głoskowe; - odróżnia wyrazy nacechowane emocjonalnie od neutralnych; - poprawnie zapisuje skróty i skrótowce - wyodrębnia w wyrazie pochodnym podstawę słowotwórcza i formant, - tworzy wyrazy pochodne od wyrażeń przyimkowych oraz od dwu i więcej wyrazów podstawowych (wyrazy złożone); - stosuje wyrazy o znaczeniu ogólnym i szczegółowym ze względu na przekazywaną treść; - dostrzega wartość oceniającoekspresywną wyrazów; - poprawnie używa w wypowiedziach skrótów i skrótowców, ocenia ich przydatność i zrozumiałość - tworzy drzewka derywacyjne, - rozróżnia wyrazy złożone: złożenia, zrosty, zestawienia, - dąży do precyzji i bogactwa wypowiedzi, stosując wyrazy pochodne; - wybiera z tekstów literackich wyrazy nacechowane emocjonalnie i określa źródło ich zabarwienia (pozajęzykowe, społeczne, kontekstowe, skojarzeniowe); - rozróżnia różne typy skrótowców
FONETYKA podział głosek, upodobania pod względem dźwięczności, synchroniczna i asynchroniczna wymowa samogłosek nosowych, uproszczenia grup spółgłoskowych, akcent wyrazowy i zdaniowy - rozróżnia różne typy głosek; - dostrzega różnice między pisownią a wymową spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych; - poprawnie wymawia i zapisuje samogłoski nosowe; - umie poprawnie oznaczać miękkość głosek; - poprawnie zapisuje wyrazy, między którymi zaszło upodobnienie pod względem dźwięczności, - poprawnie zapisuje wyraz, w którym zaszło upodobnienie pod względem dźwięczności; - poprawnie wymawia i zapisuje samogłoski nosowe w śródgłosie i wygłosie; - poprawnie wymawia i zapisuje wyrazy, w których zachodzą uproszczenia grup spółgłoskowych - poprawnie artykułuje głoski i akcentuje wyrazy na 2 sylabie od końca - poprawnie zapisuje spółgłoski dźwięczne w wyrazach; - rozumie funkcję głoski i ; - odróżnia ubezdźwięcznienie od udźwięcznienia, - wskazuje kierunek upodobnienia; - odróżnia wymowę synchroniczną od asynchronicznej samogłosek nosowych oraz pozbawienie nosowości; - akcentuje wyrazy w zdaniach w zależności od intencji wypowiedzi - reaguje na błędną wymowę; - uświadamia sobie przyczyny różnic między wymową a pisownią niektórych wyrazów; - poprawnie artykułuje głoski i akcentuje wyrazy na 2,3 i 4 sylabie od końca - ma świadomość istnienia wyrazów nieakcentowanych oraz zestrojów akcentowych
WYPOWIEDŹ USTNA I PISEMNA wywiad, dyskusja, opowiadanie, opis przeżyć, charakterystyka, streszczenie, wygłaszanie tekstów z pamięci, recenzja, rozprawka, list, pisma użytkowe, notatka - troszczy się, aby w czasie dyskusji nie odbiegać od tematu i nie obrażać uczestników dyskusji; - wygłasza wiersz lub fragment prozy z pamięci; - prowadzi wywiad z osobą publiczną w języku oficjalnym; - w dyskusji popiera własną wypowiedź cytatami; - wybiera tekst odpowiedni do własnej interpretacji głosowe; - redaguje opowiadanie w narracji 1-osobowej i 3 osobowej; - redaguje streszczenie, stosując językowe środki uzwięźlające, rzeczowniki o znaczeniu ogólnym, zaimki, imiesłowy; - redaguje opis przeżyć, używając wyrazów nazywających uczucia; - redaguje charakt. postaci literackiej i rzeczywistej, stosując słownictwo nazywające cechy; - redaguje charakterystykę postaci, wykorzystując wyniki analizy (opinie, fakty, wnioski); - redaguje sprawozdanie z wydarzenia autentycznego, prezentując własne odczucia i punkt widzenia, stosując zwroty i wyrażenia o zabarwieniu uczuciowym; - świadomie dobiera w recenzji środki językowe uwypuklające własną opinię; porządkuje argumenty, - planuje rozprawkę; sporządza plan kompozycyjny rozprawki; - redaguje list z opisem przeżyć; - redaguje podanie i życiorys; - sporządza notatkę w formie wykresu, tabeli, schematu - przewiduje skutki własnej wypowiedzi; - uczestnicząc w dyskusji, określa różne punkty widzenia; - jak w klasie poprzedniej; - redaguje fragmenty dziennika (pamiętnika); - przekształca narrację 3-osobową na 1-osobową i odwrotnie; - reaguje na odpowiedź rozmówcy, kieruje wywiadem, ściśle przestrzega tematu; wykazuje, na czym polegają zbieżności w wypowiedziach dyskutantów; - jak w klasie poprzedniej; - redaguje opowiadanie, wprowadzając elementy innych form wypowiedzi; - w streszczeniu zastępuje zdania podrzędne imiesłowowym równoważnikiem zdania, stosuje zdania pojedyncze rozwinięte; - redaguje opis przeżyć, stosując związki frazeologiczne, nazywające stany psychiczne i ukazujące reakcje zewnętrzne; - redaguje charakterystykę postaci literackiej i rzeczywistej, używając słownictwa nazywającego uczucia, stany psychiczne, reakcje zewnętrzne; - redaguje charakterystykę postaci, posługując się wyrażeniami i związkami frazeologicznymi; - redaguje sprawozdanie z ważnego wydarzenia z życia, dodając swój komentarz i opinię; - redaguje recenzje, komentując i oceniając poszczególne elementy utworu; - próbuje redagować rozprawkę według wcześniej sporządzonego planu; - redaguje list w sytuacji symulowanej (np. z punktu widzenia postaci literackiej); - wykorzystuje przypis jako notatkę; redaguje przypis
CZYTANIE UTWORÓW ODCZYTYWANIE INNYCH TEKSTÓW KULTURY przypis, aneks, fakt, opinia, komentarz, literatura faktu, dziennik, pamiętnik, pieśń, elegia, sonet, rodzaje literackie, groteska, biografia montaż, plany filmowe, dramat, melodramat, komedia, kryminał, science fiction, horror, thriller, film biograficzny, kolaż, perspektywa, kompozycja obrazu, ryt w poezji i muzyce, publicystyka, kody ikoniczne i symboliczne - czyta głośno, płynnie; - czyta głośno, płynnie i wyraziście; - korzysta z różnych części książki, tabel, przypisów, komentarzy, tekstów pomocniczych, aneksów; - po cichym przeczytaniu tekstu - odróżnia informację od opinii odpowiada na pytania dotyczące tekstu; - rozpoznaje gatunki liryczne już - rozpoznaje gatunki liryczne już poznane; poznane oraz pieśń, elegię, sonet; - dostrzega zróżnicowanie stylistyczne utworów; - rozróżnia rodzaje literackie: epikę, lirykę i dramat; - czyta różnorodne teksty językowe biegle i poprawnie pod względem dykcji, pauzowania i akcentowania; - sprawnie, szybko czyta, notuje i hierarchizuje informacje; - określa ideę utworu; - odkrywa w literaturze refleksję, uczucia, postawy, dążenia wpisane w dzieła różnych okresów i kręgów kulturowych, porównuje je ze współczesnością; - dostrzega związki utworu z kontekstem biograficznym i historycznym; - odczytuje metaforykę i symbolikę utworu literackiego - odróżnia fakty od fikcji literackiej - wybiera ciekawe i wartościowe filmy oraz przedstawienia teatralne; - samodzielnie świadomie wybiera ciekawe i wartościowe filmy odpowiednie do wieku; - dostrzega podstawowe wyróżniki sztuki teatralnej i filmowej; - zwraca uwagę na kreacje, ocenia grę aktorów; - dostrzega odrębność przekazu radiowego, telewizyjnego i prasowego; - ogląda różnorodne albumy sztuk plastycznych i wyraża własne opinie; - dostrzega muzyczność poezji; - dostrzega elementy języka filmowego: montaż, plany filmowe, ruch i punkt widzenia kamery; - klasyfikuje podstawowe gatunki filmowe; - dostrzega współistnienie różnych dziedzin sztuki w przekazie radiowym i telewizyjnym, - określa kompozycję obrazu, perspektywę, dobór barw i ich funkcję w budowaniu nastroju; - rozpoznaje wybitne dzieła muzyczne;
- rozpoznaje cechy języka publicystycznego; - rozróżnia różne kody ikoniczne i symboliczne; - dostrzega cechy charakterystyczne reklamy m.in. językowe środki perswazji - dostrzega różnicę między językiem publicystyki a językiem literatury; - analizuje poprawność językową - świadomie i krytycznie tekstów reklam odbiera reklamy, oceniając ich wartość estetyczną
SKŁADNIA Treści kształcenia wypowiedzenie wielokrotnie złożone, mowa zależna i niezależna KLASA III Wymagania na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą - rozpoznaje wypowiedzenia - buduje poprawnie pod - przedstawia graficznie związek - przekształca różnorodne wielokrotnie złożone; względem składniowym i zdań składowych w zdaniach lub konstrukcje składniowe w - odróżnia mowę zależną od interpunkcyjnym wypowiedzeniach wielokrotnie zależności od potrzeb niezależnej; wypowiedzenia złożone; złożonych; komunikacyjnych i - zapisuje poprawnie pod stylistycznych; względem składniowym i - świadomie stosuje i przekształca w wypowiedziach mowę interpunkcyjnym mowę zależną zależną i niezależną, wykorzystując ich funkcje stylistyczne i niezależną SŁOWOTWÓRSTWO I SŁOWNICTWO nazwy miejscowości, nazwiska żeńskie i małżeństw, wyrazy o dosłownym i przenośnym znaczeniu; związki frazeologiczne, wyrazy, wyrażenia i zwroty ekspresywne, neologizmy, zapożyczenia, synonimy, antonimy, homonimy, wyrazy nazywające pojęcia abstrakcyjne i konkretne, archaizmy - odróżnia w wypowiedziach poprawne formy nazw własnych, nazwisk żeńskich i małżeństw, nazw miejscowości; - rozpoznaje wyrazy o dosłownym i przenośnym znaczeniu w tym: związki frazeologiczne, wyrazy, wyrażenia i zwroty ekspresywne; - odróżnia archaizmy od neologizmów i wyrazów zapożyczonych; - rozpoznaje synonimy, antonimy, homonimy, - stara się stosować w swych wypowiedziach wyrazy o znaczeniu abstrakcyjnym i konkretnym - stosuje w wypowiedziach poprawne formy nazw własnych, nazwisk żeńskich i małżeństw, nazw miejscowości; - dobiera wyrazy, które najtrafniej wyrażają żądane treści; - poprawnie stosuje i zapisuje: neologizmy, archaizmy i zapożyczenia; - stosuje w swych wypowiedziach synonimy, antonimy i homonimy; - poprawnie stosuje w wypowiedziach wyrazy o znaczeniu abstrakcyjnym i konkretnym - poprawnie zapisuje nazwy własne, zakończenia nazwisk żeńskich i małżeństw oraz zakończenia ski, -cki, -dzki, -stwo, -ctwo, -dztwo; - parafrazuje teksty, wykorzystując wyrazy synonimiczne, wieloznaczne, przeciwstawne, o zabarwieniu przenośnym, regionalne i środowiskowe; - ocenia poprawność neologizmów i zapożyczeń, ich wartość komunikacyjną i stylistyczną;
CZYTANIE UTWORÓW czytanie głośne, tren, oda, przypowieść, tekst źródłowy, indeks, bibliografia, gwara, archaizm, dialektyzm, reportaż - doskonali technikę czytania; - rozumie ogólny sens czytanych tekstów; - rozróżnia cechy poznanych już gatunków literackich; - rozpoznaje archaizmy; - czyta biegle, poprawnie głośno, wyraźnie i wyraziście; - umie korzystać indeksów bibliografii; - rozróżnia cechy trenu, ody i przypowieści; - rozpoznaje składnię języka staropolskiego i gwarę; - interpretuje tekst poprzez głośne czytanie z odpowiednią intonacją; - dokonuje uogólnień na podstawie przeczytanego tekstu; - czyta ze zrozumieniem różnorodne teksty literatury pięknej, publicystycznej, popularnonaukowej i fragmenty literatury naukowej; - określa specyficzne cechy stylu różnych tekstów; SŁUCHANIE referaty, wykłady, pogadanki, prelekcje, przemówienia, kazania - rozróżnia kreacyjny i odtwórczy charakter literatury - odkrywa w literaturze społeczne, patriotyczne i religijne postawy bohaterów i konfrontuje z zachowaniami osób rzeczywistych; - rozumie znaczenie pojęć i terminów z zakresu literatury i kultury - jest skoncentrowany na treści wypowiedzi innych osób, mobilizuje się pytaniem: Czy potrafiłbym powtórzyć to, czego słucham? - potrafi słuchać i notować; - słucha uważnie, odróżnia subiektywizm, aprobatę od dezaprobaty, szczerość od udawania; - ma świadomość wieloznaczności wypowiedzi literackiej; - odkrywa w literaturze wartości uniwersalne i przenosi je do własnego świata wartości; - czytając różnorodne teksty rozstrzyga dylematy moralne; - posługuje się w sposób naturalny i funkcjonalny pojęciami i terminami z zakresu literatury i kultury; rozróżnia cechy reportażu - słuchając, potrafi wybrać najistotniejsze fakty, informacje; - selekcjonuje i porządkuje usłyszane treści, wychwytuje nielogiczności w wypowiedziach innych - słucha uważnie, odczytując intencję, odnajduje ukrytą perswazję, cel wypowiedzi
WYPOWIEDŹ USTNA dyskusja, kompromis, negocjacja, parafraza, wniosek, opowiadanie, dygresja, opisywanie, charakteryzowanie postaci, sprawozdanie, wygłaszanie tekstów z pamięci, przemówienie - jest obiektywny i bezstronny w ocenie wypowiedzi; - wyczerpująco udziela odpowiedzi na pytania innych; - dąży do osiągnięcia kompromisu; - zadaje pytania sprawdzające i naprowadzające; - opowiada swobodnie z zastosowaniem zwrotów do adresata i środków pozajęzykowych; - opisuje ustnie postać, przedmiot, krajobraz; - analizuje motywy postępowania postaci; - zdaje relacje z wykładu, pogadanki, prelekcji; - wygłasza wiersz lub fragment prozy z pamięci; - porządkuje usłyszane treści; - wybiera tekst odpowiedni do własnej interpretacji głosowej; - dokonuje własnej interpretacji utworów literackich - prowadzi wywiad z osobą fikcyjną w sytuacji symulowanej, negocjuje, stosuje parafrazę, broni swojego stanowiska; dopełnia wypowiedzi innych; - potrafi poprowadzić dyskusje; - rozwiązuje sprzeczności; - dokonuje podsumowania wyników dyskusji; - opowiada swobodnie z zastosowaniem dygresji; - analizuje uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne postępowania postaci, dostrzegając wpływ środowiska tradycji, kultury, religii; - zdaje sprawozdanie z referatu, przemówienia, kazania; - jak w klasie poprzedniej; - odwołuje ukryta perswazję, cel wypowiedzi; - potrafi wygłosić przemówienie okolicznościowe YPOWIEDŹ PISEMNA opowiadanie, streszczenie, charakterystyka postaci, sprawozdanie, recenzja, rozprawka, list oficjalny, list motywacyjny, notatka, reportaż, wywiad - opowiadanie, streszczenie, charakterystyka postaci jak w klasach poprzednich - redaguje sprawozdanie z wykładu, pogadanki, prelekcji; - redaguje sprawozdanie z referatu, przemówienia, kazania; - redaguje różne recenzje (książka, podręcznik, film, koncert, widowisko); - redaguje rozprawkę zgodnie z planem kompozycyjnym; - uogólnia, dochodzi do prawdy na podstawie przeprowadzonej argumentacji;- - przytacza wypowiedzi mówcy; - dokonuje uogólnień; - dobiera w recenzji właściwe słownictwo w celu wartościowania i opiniowania; - wyraża i uzasadnia własne zdanie; - ocenia wartość filmu, koncertu; - stosuje w rozprawce zwroty i wyrażenia uzasadniające stanowisko nadawcy; - dobiera najtrafniejsze argumenty; - łączy fakty, syntezuje, dedukuje;
- redaguje list oficjalny, stosując właściwe słownictwo; - redaguje list motywacyjny; - redaguje list otwarty, uzasadniając własne stanowisko; - redaguje przemówienie - sporządza notatkę w formie zbioru cytatów; - posługuje się poznanymi technikami notowania (plan ramowy i szczegółowy, tabela, wykres, opis); - sporządza mapę mentalną; - rozróżnia cechy reportażu, - przedstawia rzeczywiste - potrafi zredagować reportaż; zdarzenia i towarzyszące mu okoliczności, eksponuje subiektywny punkt widzenia reportaż; - wyróżnia cechy wywiadu - potrafi przygotować i przeprowadzić wywiad (rozumie rolę i zadania prowadzącego wywiad, stara się być niewidoczny w rozmowie i pozostawia inicjatywę w omawianiu drugiej stronie) - potrafi zredagować wywiad ODCZYTYWANIE INNYCH TEKSTÓW KULTURY teatr, film, radio, telewizja, sztuki plastyczne, muzyka, czasopisma, wydawnictwa informacyjne, instrukcje, reklama - dostrzega różnice między tworzywem teatru i filmu; - dostrzega tworzywo teatru telewizyjnego jako połączenie tworzyw teatru i filmu; - świadomie korzysta ze środków masowego przekazu, dostrzega - analizuje komunikaty medialne, możliwości ich destrukcyjnego oddziaływania; informacji i opinii w samodzielnym dochodzeniu do wiedzy; - dostrzega związek dzieła plastycznego z literackim; - wyraża opinię o dziele plastycznym; - rozróżnia muzykę ludową, klasyczną i popularną; - świadomie wybiera czasopisma; - poprawnie pisze tytuły czasopism; - rozpoznaje znaczenia metaforyczne dzieł plastycznych; - świadomie i krytycznie odbiera różne rodzaje utworów muzycznych; - ocenia wiarygodność i poprawność językową różnorodnych czasopism; - posługuje się poznanymi słownikami i encyklopediami; - korzysta z poznanych wydawnictw informacyjnych; - rozumie treść różnorodnych instrukcji; - tworzy różnorodne instrukcje i wykorzystuje je w samodzielnej pracy; - ocenia treść i formę reklam; - w sloganach reklamowych dostrzega elementy tradycji literackiej i kulturowej, ocenia ich przydatność i sposób wykorzystania