Rynek energii 2014 wybrane aspekty. Autor: Szymon Kosiński IPE Trading Sp. z o.o. ( Energetyka Cieplna i Zawodowa nr 2/2014) Malejące ceny energii elektrycznej i PM OZE dają dziś wiele możliwości dla aktywnych uczestników rynku energii do osiągania korzyści z udziału w rynku. Stała znajomość i obserwacja rynku, w szczególności cen energii i PM OZE w latach 2012, 2013 i 2014 pozwalała na uzyskanie wysokich oszczędności w zakupach energii dla odbiorców końcowych oraz zysków dla jej dostawców. Zachowania odbiorców energii w roku 2013 i 2014 są bardzo różne i zależą od stopnia ich przygotowania do uczestnictwa w rynku energii. Mając na uwadze to kryterium można podzielić odbiorców energii na kilka charakterystycznych grup: Odbiorcy pozostający poza rynkiem, korzystający z cen oferowanych przez dotychczasowych dostawców. Z uwagi na rosnącą konkurencje na rynku, ceny oferowane przez takich dostawców są niższe o kilka % niż w latach poprzednich. Jest to zbieżne z ogólnymi informacjami dostępnymi na rynku. Dla podmiotów nie śledzących systematycznie zmian na rynku energii sprawia to wrażenie rynkowych ruchów dostawców powodujących poprawę ich ofert. Podmioty poszukujące dobrych ofert rynkowych poprzez udział w grupach zakupowych. Podmioty takie, zwykle posiadające niewielkie rozeznanie na rynku energii, powierzają organizację procesu zakupu pośrednikom, godząc się na wyniki takiego postępowania i na uśredniona cenę wynikającą z takiego procesu. Oferty uzyskiwane w drodze takiego postępowania w latach 2013 2014 dawały od kilku do kilkunastu % oszczędności w stosunku do cenników podstawowych spółek obrotu. Odbiorcy aktywnie poszukujący zmiany dostawców. Podmioty takie, świadome zmian zachodzących na rynku energii podejmują działania związane ze zmianą dostawcy energii. Z uwagi na dość dużą konkurencję w tym zakresie często otrzymują bardzo korzystne oferty rynkowe a uzyskiwane przez nich ceny energii często w roku 2013 i 2014 r były niższe nawet o kilkanaście % od cen oferowanych w cennikach spółek obrotu. Podmioty decydujące się na samodzielny udział w rynku energii, posiadające koncesją na obrót energią, własne służby realizujące zadania w obszarze współpracy z OSD lub OSP, lub współpracujące z wyspecjalizowanymi spółkami obrotu świadczącymi na rzecz tych podmiotów różnego rodzaju usługi jak OH czy POB. Wysokie koszty samodzielnego udziału w rynku są ponoszone przez te spółki bądź są optymalizowane usługami wyspecjalizowanych na rynku spółek a korzyści z samodzielnego 1
2013-01-02 2013-01-16 2013-01-30 2013-02-13 2013-02-27 2013-03-13 2013-03-27 2013-04-11 2013-04-25 2013-05-13 2013-05-27 2013-06-11 2013-06-25 2013-07-09 2013-07-23 2013-08-06 2013-08-21 2013-09-04 2013-09-18 2013-10-02 2013-10-16 2013-10-30 2013-11-15 2013-11-29 2013-12-13 2012-01-02 2012-01-18 2012-02-02 2012-02-17 2012-03-05 2012-03-20 2012-04-04 2012-04-20 2012-05-09 2012-05-24 2012-06-11 2012-06-26 2012-07-11 2012-07-26 2012-08-10 2012-08-28 2012-09-12 2012-09-27 2012-10-12 2012-10-29 2012-11-14 2012-11-29 2012-12-14 uczestnictwa w rynku w latach 2013 i 2014 sięgały nawet od kilkunastu do 25% kosztów energii w stosunku do cen energii oferowanej w oficjalnych cennikach części spółek obrotu. Doświadczenia spółek, które w latach 2006-2009 weszły samodzielnie na rynek energii pokazały, że samo tylko uporządkowanie gospodarki energetycznej umożliwiające wejście spółki na rynek energii pozwalało na osiągnięcie oszczędności w wysokości od kilku do kilkunastu % w zużyciu energii. Na rys. 1 i 2 zaprezentowano wykresy cen energii i PM w latach 2012 i 2013 dla produktów typu basena 2013 i 2014 oraz ceny PM w latach 2012 i 2013 pokazujące trendy zmian ww. cen. CENY ENERGII BASE 250 230 210 190 170 150 BASE_Y-13 BASE_Y-13 190 180 170 160 150 140 BASE_Y-14 BASE_Y-14 Ceny PM OZE 290 270 250 230 210 190 170 150 2
2013-01- 2013-01- 2013-02- 2013-03- 2013-03- 2013-04- 2013-05- 2013-06- 2013-06- 2013-07- 2013-08- 2013-08- 2013-09- 2013-10- 2013-10- 2013-11- 2013-12- 240 220 200 180 160 140 120 100 80 Skutki uśredniania cen energii dla uczestników Grup Zakupowych. Grupy Zakupowe to grupy odbiorców decydujących się na wspólne przeprowadzenie procesu przetargu na dostawę energii. Odbiorcy ci posiadają często bardzo różniące się profile zapotrzebowania na energię, różnią się również znacznie w zakresie wielkości zapotrzebowania na energię. Skutki takiego postępowania pokazuje poniższa kalkulacja. Dla pokazania skutków wspólnego udziału w Grupie Zakupowej przyjęto 3 podmioty o tym samym rocznym wolumenie zużycia energii w ciągu roku różniące się jedynie profilami jej zużycia. Założono, że jeden podmiot na profil typu base a dwa pozostałe mają zwiększone zużycie energii w stosunku do pierwszego o 40% - jeden o okresach dolin a drugi w okresach szczytów. W analizie ograniczono się wyłącznie do cen energii elektrycznej. W wyniku wspólnego postępowania założono uzyskaną w Grupie Zakupowej cenę energii na poziomie 165 PLN netto. Analizując poziomy cen energii w szczytach i w dolinach można łatwo wykazać, że podmiot posiadający profil z przewagą poboru energii w szczytach powinien uzyskać cenę 186,58 PLN/MWh a podmiot mający profil z przewagą poboru energii w dolinach powinien uzyskać cenę 147,50 PLN/MWh netto. W wyniku działania Grupy Zakupowej wszystkie podmioty płacą jednak cenę uśredniona w wysokości 165 PLN netto za MWh energii. Oznacza to, że część podmiotów z Grupy Zakupowej uzyskuje dobre ceny energii ale niestety kosztem pozostałych uczestników grupy. Podmioty posiadające profile zużycia energii w godzinach dolin energetycznych, działając samodzielnie, mogłyby uzyskiwać znacznie większe korzyści na rynku niż poprzez uczestnictwo w Grupach Zakupowych. Oferty na rynku. Analizując możliwości tworzenia ofert na rynku detalicznym dla odbiorców końcowych należy założyć, że oferty takie powinny być oparte na cenach energii i PM OZE na płynnym dziś rynku hurtowym. Zakładając ceny energii 166 PLN/MWh netto (base) i ceny PM na poziomie aktualnych cen na TGE w tum PM OZE na poziomie 230 PLN/1000PM oraz płatności dekadowe (kredytowanie zakupu energii przez dostawcę przez okres do 30 dni), 3
należy przyjąć, że cena możliwej do złożenia wiarygodnej oferty rynkowej wyniesie ok 203 PLN/MWh netto bez akcyzy. Pojawiające się na rynku oferty na poziomie 180 PLN/MWh netto bez akcyzy możliwe są do złożenia przy założeniu albo rynkowej dziś cenie energii i cenie PM na poziomie poniżej 90 PLN/1000PM OZE albo przy rynkowej cenie PM OZE i cenie energii na poziomie 146 PLN/MWh. W obu przypadkach należy uważać na wiarygodność takich ofert i podmiotów oferujących taką energię. Teoretycznie zakup PM w lutym 2012 r oraz energii w lipcu 2013 r umożliwiłby oferowanie dziś energii po cenie na poziomie 180 PLN/MWh netto bez akcyzy, tym niemniej pozostaje pytanie jaki może być cel sprzedawcy oferowania tak niskich cen na rynku i pozbawiania się możliwości uzyskania większych przychodów i zysków. Należy też zaznaczyć, że przy malejących cenach energii i PM strategie składania ofert i ich zamykania w przyszłości gwarantują zyski, tym niemniej, przy odwróceniu się trendów, skazane są na porażkę. Wpływ kosztów kredytowania energii na jej cenę. Zakładając oprocentowanie kredytu 7% w skali roku można wykazać, że przy cenie energii na poziomie 165PLN/MWh netto, koszt kredytu, w zależności od okresu kredytowania przeliczony na 1 MWh wynosi ok: Okres kredytowania (dni) 14 21 30 40 60 Wpływ na cenę energii w PLN/MWh 0,73 1,09 1,56 2,08 3,12 Kogo stać na realizację dostaw energii kogo stać na kredyt? Przyjmując wolumeny dostaw energii na poziomie 500 000 MWh rocznie oraz 100 000 MWh rocznie, cenę energii na poziomie 166 PLN/MWh netto, wielkość niezbędnego kredytu i jego koszt (7% w skali roku), w zależności od sposobu rozliczeń (okresu kredytowania) pokazują poniższe tabele. Dostawa - wolumen 500 000 MWh/rok Okres kredytowania (dni) 14 21 30 40 60 Wielkość kredytu PLN 5 190 000 7 784 000 11 121 000 14 827 000 22 241 000 Koszt kredytu PLN 363 270 544 910 778 440 1 037 920 1 556 880 4
Dostawa - wolumen 100 000 MWh/rok Okres kredytowania (dni) 14 21 30 40 60 Wielkość kredytu PLN 1 038 000 1 557 000 2 224 000 2 965 000 4 448 000 Koszt kredytu PLN 72 650 108 980 155 690 207 580 311 380 Tylko niewiele spółek stać na tak duże kredyty a tym samym na realizację dostaw energii z odroczona płatnością. Rozwiązaniem mogą tu być dostawy z płatnościami realizowanymi podobnie jak na rynku giełdowym codziennie. Koszt kredytu dla realizacji odroczonych płatności i tak pokrywany jest przez odbiorców a jedynym beneficjentem takiego działania jest bank. Krótkie okresy płatności a w szczególności płatności codzienne pozwalają na realne zmniejszenie takich kosztów. Trendy cenowe i ich wpływ na ryzyka dostawców energii. Zakładając trend spadkowy cen energii i PM istnieje zasadność zawierania transakcji na dostawy energii do odbiorców, co zapewni systematyczny wzrost zysków dostawców energii. Zakładając trend wzrostowy cen energii i PM istnieje możliwość realizacji jedynie transakcji zamkniętych w chwili ich zawarcia zarówno w zakresie energii jak i PM. W przypadku zamykania pozycji dostawcy energii dopiero po zawarciu umowy na dostawę energii z odbiorcą, dla dostawców energii mogą wystąpić istotne straty finansowe. Przy stabilizacji cenowej energii i PM funkcjonowanie spółek obrotu- dostawców energii, możliwe jest przy minimalnej marży a zyski mogą pojawiać się przy wykorzystaniu różnych okazji cenowych na rynku. Ryzyka rynkowe. Trwający od dłuższego czasu tzw trend spadkowy a następnie trend boczny powodujący powolne obniżanie się cen energii pozwala dziś na stosowanie założonych w strategii działań spółek energetycznych i odbiorców. Szeroko rozumiane otoczenie rynkowe w tym zachowania uczestników innych rynków towarowych w tym w szczególności rynków globalnych i rynków UE usypia czujność i pozwala przypuszczać, że trend rynkowy nie zmieni się gwałtownie i nie zmieni się w krótkim czasie w istotny sposób poziom dzisiejszych cen energii. Pogląd taki jednak może być całkowicie błędny. Sterowany ręcznie przez KE rynek uprawnień do emisji CO2, deficyt mocy w KSE, awarie w mocach wytwórczych czy też w sieciach przesyłowych, zmiana a może załamanie się systemu wsparcia dla energii z OZE czy też, a może przede wszystkim, ryzyka polityczne i zagrożenia destabilizacji i pokoju w regionie, czego przykładem mogą być aktualne wydarzenia w Ukrainie, mogą spowodować całkowite odwrócenie sytuacji na rynkach towarowych w tym i na rynkach energii, co z kolei 5
może spowodować lawinę problemów a nawet upadków nieprzygotowanych na takie scenariusze spółek, zarówno po stronie dostawców jak i odbiorców energii. Wnioski W aktualnej sytuacji rynkowej i malejących cenach energii i PM OZE, każde aktywne działania przynosi korzyści odbiorcom końcowym w zakresie uzyskiwania przez nich oszczędności w zakupie energii elektrycznej. Wielkość uzyskiwanych korzyści w dużym stopniu uzależniona jest od stopnia zaangażowania podmiotów w działalność na rynku energii oraz od umiejętności wykorzystania przez nich różnych możliwości jakie daje dziś rynek energii. Podmioty skupione w Grupach Zakupowych osiągają różny poziom korzyści finansowych wynikających z zakupu energii. Poziom osiąganych przez nie korzyści uzależniony jest w istotny sposób od profili ich zużycia energii. Odroczone płatności w istotny sposób ograniczają ilość podmiotów mogących świadczyć usługi dostaw energii a tym samym konkurencyjność na rynku jak również powodują duże dodatkowe koszty ponoszone przez odbiorców, których beneficjentem są banki. Należy dążyć do jak najkrótszych a nawet codziennych rozliczeń za dostawę energii. Odwrócenie trendu cenowego energii i PM OZE może spowodować znaczne ograniczenie ilości podmiotów mogących świadczyć usługi dostaw energii dla odbiorców końcowych. Pojawiające się na rynku oferty na dostawę energii elektrycznej należy sprawdzać pod kątem ich wiarygodności i możliwości realizacji dostaw w przyszłości. Na rynku, przy odwróceniu się trendu cen energii i PM OZE pozostaną tylko nieliczne podmioty mogące realizować dostawy. Podstawą działania małych dostawców energii powinny być kontrakty zamykane równolegle z zawieranymi umowami z odbiorcami końcowymi. Należy liczyć się z gwałtownymi zmianami cen energii na rynku z uwagi na różnego rodzaju ryzyka w tym głównie z uwagi na różnego rodzaju ryzyka polityczne. 6