FIRE EXPERT Adam BICZYCKI 40-750 Katowice, ul. Hierowskiego 60B REGON: 240909575 NIP: 634-126-54-12 Tel. +48 601573987 biczycki@fire-expert.pl KONCEPCJA OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ Budynek Specjalnej Strefy Sztuki w Łodzi Wersja 19.12.2008 Opracował: ADAM BICZYCKI MARIAN SKAŹNIK Katowice, grudzień 2008 r.
Spis treści WSTĘP... 3 1. DANE PODSTAWOWE... 4 2. CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU... 7 3. KLASYFIKACJA POŻAROWA... 7 3.1. PARAMETRY POŻAROWE WYSTĘPUJĄCYCH SUBSTANCJI... 7 3.2. KATEGORIA ZAGROŻENIA, PRZEWIDYWANA LICZBA LUDZI... 8 3.3. PRZEWIDYWANA GĘSTOŚĆ OBCIĄŻENIA OGNIOWEGO... 9 3.4. OCENA ZAGROŻENIA WYBUCHEM... 10 4. KLASA ODPORNOŚCI POŻAROWEJ... 10 5. PODZIAŁ NA STREFY POŻAROWE... 11 5.1. DOPUSZCZALNE POWIERZCHNIE STREF POŻAROWYCH... 11 5.2. ZASADY PODZIAŁU OBIEKTU NA STREFY POŻAROWE... 12 5.3. PROPOZYCJA PODZIAŁU OBIEKTU NA STREFY POŻAROWE... 14 6. WYKOŃCZENIE WNĘTRZ I STAŁE WYPOSAŻENIE... 15 7. ODLEGŁOŚĆ OD OBIEKTÓW SĄSIADUJĄCYCH... 15 8. SCENARIUSZ ROZWOJU ZDARZEŃ PODCZAS POŻARU... 16 9. WARUNKI EWAKUACJI... 16 10. SPOSÓB ZABEZPIECZENIA PRZECIWPOŻAROWEGO INSTALACJI UŻYTKOWYCH... 19 10.1. INSTALACJE ELEKTRYCZNE... 19 10.2. INSTALACJE GAZOWE, KOTŁOWNIA... 19 10.3. WENTYLACJA, KLIMATYZACJA... 20 10.4. INSTALACJE GRZEWCZE... 20 10.5. INSTALACJE PIORUNOCHRONNE... 20 10.6. DŹWIG DLA EKIP RATOWNICZYCH... 20 11. DOBÓR URZĄDZEŃ PRZECIWPOŻAROWYCH W OBIEKCIE... 21 11.1. INSTALACJA WODOCIĄGOWA PRZECIWPOŻAROWA... 21 11.2. SYSTEM SYGNALIZACJI POŻAROWEJ, ZARZĄDZANIE BEZPIECZEŃSTWEM... 21 11.3. DŹWIĘKOWY SYSTEM OSTRZEGAWCZY... 21 1
11.4. URZĄDZENIA ODDYMIAJĄCE... 21 11.5. STAŁE URZĄDZENIA GAŚNICZE... 22 11.6. OŚWIETLENIE AWARYJNE... 23 12. WYPOSAŻENIE W GAŚNICE... 23 13. ZAOPATRZENIE W WODĘ DO ZEWNĘTRZNEGO GASZENIA POŻARU... 23 14. DROGI POŻAROWE... 23 15. ALTERNATYWNE SPOSOBY SPEŁNIENIA WYMAGAŃ BEZPIECZEŃSTWA... 24 2
Wstęp Podstawa opracowania zlecenie Möller Architekten + Ingenieure BDA, Weissenbornerstr. 32, 36088 Hünfeld Cel opracowania określenie sposobu spełnienia wymagań bezpieczeństwa pożarowego, wynikających z obowiązującego w Polsce stanu prawnego na dzień 19.12.2008, jako wytycznych w zakresie ochrony przeciwpożarowej do opracowania projektu budowlanego obiektu użyteczności publicznej Specjalna strefa Sztuki w Łodzi. Zakres opracowania przedmiotowe opracowanie obejmuje wszystkie wymagania bezpieczeństwa pożarowego, zawarte w przepisach techniczno-budowlanych, przeciwpożarowych i w Polskich Normach, będących odpowiednikami norm europejskich, jakie na obecnej fazie prac projektowych dotyczą rozwiązań budowlanych. W opracowaniu wskazano ponadto rodzaj urządzeń przeciwpożarowych, jakie są niezbędne w projektowanym obiekcie, a także podano zakres ochrony, jaki należy przy ich pomocy zapewnić. Zamieszczono także propozycje innego sposobu spełnienia wymagań bezpieczeństwa pożarowego w stosunku do obowiązujących przepisów. W przypadkach nieuregulowanych polskimi przepisami wykorzystano zasady wiedzy technicznej. Opracowanie zostało sporządzone w oparciu o udostępnione rysunki wersja 16 i 19 grudnia 2008. Zastosowane przepisy i zasady wiedzy technicznej: [1] Ustawa z dnia 7.07.1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity - Dz. U. Nr 156, poz. 1118 z 2006 r. z późn. zm.) [2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.) [3] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 80, poz. 563) [4] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz. U. Nr 121, poz. 1139) [5] PN-EN 671-1. Stałe urządzenia gaśnicze Hydranty wewnętrzne. Hydranty wewnętrzne z wężem półsztywnym [6] PN-EN671-2. Stałe urządzenia gaśnicze. Hydranty wewnętrzne. Hydranty wewnętrzne z wężem płasko składanym [7] PN-B-02852:2001 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru 3
[8] PN-86/E-05003/01 04. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. [9] PN-IEC-61024-1. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne. [10] PN-IEC-61024-1-1. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne. Wybór poziomów ochrony dla urządzeń piorunochronnych [11] PN- EN 1838. Wyposażenie oświetlenia. Oświetlenie awaryjne [12] PN-EN 50172:2005. Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego [13] PN-EN-60598-2-22. Oprawy oświetleniowe. Część 2: Wymagania szczegółowe. Dział 22: Oprawy oświetlenia awaryjnego. [14] PN-76/E-05125. Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa. [15] PKN- CEN/TS 54-14. Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 14. Wytyczne planowania, projektowania, instalowania, odbioru, eksploatacji i konserwacji. [16] NFPA 92 B. Standard for Smoke Management Systems in Malls, Atria and Large Spaces. 2009 Edition. [17] John H. Klote, James A. Milke. Principles of smoke management, ASHRAE, 2002. [18] BS 7974, Application of fire safety engineering principles to the design of buildings Code of practice. [19] PD 7974-6:2004 The Application of fire safety engineering principles to the design of buildings Part 6: Human factors: Life safety strategies occupant evacuation, behaviour and condition (Sub system 6). [20] Evaluation of Smoke Detector Response Estimation Methods: Optical density, Temperature Rise, and Velocity at Alarm. Journal of Fire Protection Engineering. Vol. 16 November 2006. [21] Enclosure fire dynamics. Björn Karlsson and James G. Quintiere; CRC Press LLC, FL, 2000, [22] PN-EN 12101-6. Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła Część 6: Wymagania techniczne dotyczące systemów ciśnieniowych Zestawy urządzeń [23] BS 7346 7:2006 Components for smoke and heat control systems- Part7: Code of practice on functional recommendations and calculation methods for smoke and heat control systems for covered car parks. [24] The Building Regulations 2000. Fire Safety. Approved Document B [25] PN EN 12845:2004. Stałe urządzenia gaśnicze Automatyczne urządzenia tryskaczowe. Projektowanie, instalowanie i konserwacja. [26] VdS CEA 4001:2003-01 Richtlinien für Sprinkleranlagen. Planung und Einbau [27] NFPA 13. Standard for the Installation of Sprinkler Systems. 2007 Edition [28] PN-EN 60849. Dźwiękowe systemy ostrzegawcze. [29] PN-EN 81-72: 2004. Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów. Szczególne zastosowanie dźwigów osobowych i towarowych 1. Dane podstawowe Nowy budynek Specjalnej Strefy Sztuki będzie miejscem prezentacji dzieł sztuki nowoczesnej w równie nowoczesny i innowacyjny sposób, miejscem twórczości artystycznej, wymiany myśli oraz miejscem spotkań. 4
Będzie on usytuowany centralnie, na przecięciu ulic: Żydowskiej, Niemieckiej, Polskiej i Rosyjskiej gdzie umieszczona będzie agora, dostępna dla zwiedzających z dwóch stron. Teren przewidziany pod inwestycję obejmuje powierzchnię 0,9 ha. W bezpośrednim sąsiedztwie obiektu nie znajdują się inne zabudowania. Najbliższe budynki usytuowane są po stronie: a) północnej - dworzec Fabryczny w odległości 36,8 m, b) wschodniej brak zabudowy, c) południowej - elektrociepłownia EC1-Wschód w odległości 39,8 m, d) zachodniej - Zakład Energetyczny w odległości 19,5 m. Powierzchnia zabudowy 2664 m 2, Powierzchnia całkowita 41643 m 2. Wysokość 34,25 m. Ilość kondygnacji nadziemnych - 8. Ilość kondygnacji podziemnych 3. Ilość miejsc parkingowych 262 (po 131 na poziomach -3 i -2). Projektowane zagospodarowanie budynku: poziom -3 - parking dla 131 samochodów o powierzchni 4137,22 m 2, pomieszczenia magazynowe o powierzchni od około 80 do 270 m 2 (łącznie 701 m 2 ), pomieszczenia techniczne o powierzchni od około 13 do 150 m 2, poziom -2 - jak na poziomie -3, poziom -1 - strefa ogólnodostępna dla publiczności obejmująca dwa otwarte obszary do organizacji różnego rodzaju imprez związanych z promocją sztuki (Artpolis) o powierzchni 610 i 540 m 2 połączone z pasażem handlowym (gastronomia, sześć pomieszczeń handlowych o powierzchni po około 72 m 2 ) i holem o powierzchni około 560 m 2, którego centralną część zajmują schody obsługujące wszystkie kondygnacje nadziemne, z holu dostępna jest szatnia dla publiczności (łącznie około 3000 m 2 ); obszary Artpolis posiadają bezpośrednie połączenie z otwartą przestrzenią poprzez dwie pochylnie prowadzące na poziom terenu, dwa pomieszczenia warsztatowe do przygotowania imprez w Artpolis o powierzchni po około 315 m 2, pomieszczenia magazynowe o powierzchni od 80 do 260 m 2 (łącznie 713 m 2 ), pomieszczenie techniczne (2 x około 260 m 2 ), zaplecze kawiarni, zaplecza sanitarne, komunikacja, parter - złożony z trzech odrębnych obiektów oddzielonych pasami wolnej przestrzeni i przebiegającymi między nimi ulicami; segment centralny: hol wejściowy o powierzchni około 400 m 2, dwa pomieszczenia magazynowe (20 i 40 m 2 ), komunikacja; segment zachodni: trzy pomieszczenia handlowe od 40 do 240 m 2, komunikacja; segment wschodni: dwa pomieszczenia handlowe (40 i 240 m 2 ), kawiarnia, komunikacja, 5
poziom +1 - podobnie, jak parter złożony z trzech odrębnych obiektów oddzielonych pasami wolnej przestrzeni; segment centralny zajmuje pustka holu wejściowego oraz trzony komunikacyjne; segment zachodni: szatnie i pokoje socjalne dla personelu obiektu oraz trzony komunikacyjne; segment wschodni: pomieszczenia administracji obiektu, trzon komunikacyjny; poziom +2 - sale wystawowe (Artpolis) o powierzchni około 660 i 360 m 2, hol otwarty z centralnym układem komunikacyjnym o powierzchni około 500 m 2 i lokalem gastronomicznym (26,67 m 2 ), sale wystawowe (Artpolis) o powierzchni około 700 i 362 m 2, dwa pomieszczenia techniczne na skrzydłach obiektu (po 96 m 2 ), galeria komunikacyjna 1 wokół kompleksu sal Artpolis złożona z czterech części o powierzchni: 307, 243, 305 i 245 m 2, wydzielone trzony komunikacyjne, poziom +3 - sala multimedialna (302,81 m 2 ), pustka Sali Artpolis z poziomu +2, sala wystawowa (około 340 m 2 ), hol otwarty z centralnym układem komunikacyjnym o powierzchni 644 m 2 i lokalem gastronomicznym (26,67 m 2 ), sala wystawowa (około 340 m 2 ), pustka Sali Artpolis z poziomu +2, amfiteatr dolny poziom (około 110 m 2 ) z foyer (119 m 2 ) i zapleczem (garderoby, magazyn łącznie 90 m 2 ), galeria komunikacyjna wokół kompleksu sal Artpolis złożona z czterech części o powierzchni: 407, 344, 329 i 393 m 2, wydzielone trzony komunikacyjne, poziom +4 - pustka Sali multimedialnej z poziomu +3, zespół dwóch sal wystawowych (360 i 340 m 2 ), hol otwarty z centralnym układem komunikacyjnym o powierzchni 677 m 2 i lokalem gastronomicznym (26,67 m 2 ), zespół dwóch sal wystawowych (340 i 355 m 2 ), amfiteatr poziom górny (292,60 m 2 ) z foyer (75 m 2 ), galeria komunikacyjna wokół kompleksu sal wystawowych złożona z czterech części o powierzchni: 440, 373, 380 i 444 m 2, wydzielone trzony komunikacyjne, poziom +5 - pustka Sali multimedialnej z poziomu +3, pustka sali wystawowej z poziomu +4, sala wystawowa (340 m 2 ), hol otwarty z centralnym układem komunikacyjnym o powierzchni 603 m 2 i lokalem gastronomicznym (26,67 m 2 ), sala wystawowa (340 m 2 ), pustka sali wystawowej z poziomu +4, pustka amfiteatru, zaplecze amfiteatru z kabinami tłumaczy, kabiną reżyserską i pokojem personelu (łącznie około 85 m 2 ), galeria komunikacyjna wokół kompleksu sal wystawowych złożona z czterech części o powierzchni: 400, 260, 260 i 380 m 2, wydzielone trzony komunikacyjne, poziom +6 - pomieszczenie indywidualne z foyer (354 + 75 m 2 ), pustka sali wystawowej z poziomu +4, sala wystawowa (320 m 2 ), hol z centralnym układem komunikacyjnym o powierzchni 484 m 2 i lokalem gastronomicznym (26,67 m 2 ), sala wystawowa (320 m 2 ), pomieszczenie indywidualne z foyer (354 + 75 m 2 ), galeria komunikacyj- 1 Przyjęto założenie, że galeria stanowić będzie przede wszystkim drogę dojścia do poszczególnych pomieszczeń na każdej z kondygnacji, ale jednocześnie stanowić może miejsce ekspozycji dzieł sztuki (art galery). 6
na wokół kompleksu sal wystawowych złożona z czterech części o powierzchni: 160, 100, 100 i 160 m 2, wydzielone trzony komunikacyjne, poziom +7 - restauracja z zapleczem (230 + 67 m 2 ), trzy pracownie artystyczne (atelier) o powierzchni po 47 m 2, pomieszczenie techniczne (126 m 2 ), pustka holu centralnego, pomieszczenie techniczne (126 m 2 ), dwie pracownie artystyczne (atelier) o powierzchni po 61 m 2, pokój personelu, restauracja z zapleczem (230 + 67 m 2 ), galeria komunikacyjna złożona z dwóch części o powierzchni około 600 m 2, powierzchnia zieleni (około 370 m 2 ), wydzielone trzony komunikacyjne. 2. Charakterystyka obiektu Projektowany budynek pełnić będzie rolę obiektu użyteczności publicznej. Mieścić się w nim będą pomieszczenia o zróżnicowanym charakterze z przewagą sal do ekspozycji dzieł sztuki i organizacji różnego rodzaju promocji o charakterze artystycznym, obok których występować będą sale multimedialne, amfiteatr, pracownie do organizacji zajęć warsztatowych, a także lokale handlowe i zaplecze gastronomiczne. Dwie najniższe kondygnacje podziemne (-3 i -2) przeznaczono na parkingi dla osób korzystających z obiektu a także na zaplecze magazynowe i techniczne. Kondygnacja -1 będzie już w pełni dostępna dla publiczności, nie tylko jako obszar wejściowy z szatnią, ale i miejsce do organizacji imprez przeznaczonych dla najszerszego kręgu odbiorców wraz z pasażem handlowym. Pod względem formy architektonicznej obiekt stanowić będzie bryłę zbliżona kształtem do dwóch prostopadłościanów wbudowanych w szklany walec. Część środkowa posiadać będzie formę atrium otwartego na wszystkie poziomy nadziemne oraz poziom -1, połączonego przestrzennie z galeriami rozciągającymi się na poszczególnych poziomach wzdłuż ścian fasadowych. Komunikację pomiędzy poszczególnymi poziomami w warunkach normalnego użytkowania zapewniać będą schody w obszarze głównego holu oraz schody prowadzące wzdłuż osi podłużnych obiektu od parteru do ostatniej kondygnacji. Ponadto do dyspozycji użytkowników budynku będą dźwigi osobowe obsługujące wszystkie poziomy nadziemne i podziemne budynku. Do komunikacji w warunkach pożaru służyć będą odpowiednio wydzielone klatki schodowe. 3. Klasyfikacja pożarowa 3.1. Parametry pożarowe występujących substancji W obiekcie należy przewidywać obecność różnorodnych materiałów, występujących w tego typu obiektach. Nie przewiduje się natomiast występowania materiałów uznanych za niebezpieczne pożarowo w rozumieniu przepisów przeciwpożarowych [3]. 7
3.2. Kategoria zagrożenia, przewidywana liczba ludzi Obiekt jako całość zalicza się do kategorii zagrożenia ludzi ZL I. Odrębnej kwalifikacji wymagają parkingi podziemne (garaże) i pomieszczenia magazynowe. Strefy pożarowe obejmujące garaże dla samochodów osobowych, do ustalenia wymagań bezpieczeństwa pożarowego, traktować należy jak obiekty produkcyjno-przemysłowe PM o gęstości obciążenia ogniowego do 500 MJ/m 2. Pomieszczenia magazynowe na kondygnacjach podziemnych, w przypadku powiązań funkcjonalnych z pozostałą częścią budynku nie wymagałyby z mocy przepisów wydzielenia jako strefy pożarowe. Jednak przy tak bardzo zróżnicowanej funkcji obiektu, z pewnością w budynku występować będą liczne pomieszczenia i strefy pożarowe niepowiązane z tymi magazynami. Tym samym zachodzą przesłanki, aby wskazane pomieszczenia magazynowe zaliczyć do kategorii PM i wydzielić je jako odrębne strefy pożarowe. Pod względem wysokości obiekt zalicza się do budynków wysokich (W). Przewidywaną liczbę mogących w nim przebywać jednocześnie osób należy wyznaczyć w oparciu o tzw. wskaźniki powierzchniowe określone zarówno w polskich przepisach techniczno-budowlanych [2], jak i standardach zachodnich [24]. W obliczeniach należy przyjąć następujące zasady: 1) w przypadku funkcji, które są uwzględnione w polskich przepisach techniczno-budowlanych [2]: a) dla sal seminaryjnych i multimedialnych ze zmiennym układem widowni, lokali gastronomicznych, poczekalni, holi 1 m 2 na 1 osobę, b) dla sal seminaryjnych, multimedialnych i amfiteatru ze stałym układem widowni według ilości miejsc na widowni, c) dla pomieszczeń administracyjno- biurowych 4 m 2 na 1 osobę, d) dla magazynów bez ustalonej ilości pracowników 30 m 2 na 1 osobę, 2) w przypadkach funkcji pomieszczeń nieuwzględnionych w polskich przepisach techniczno - budowlanych, proponuje się przyjąć wskaźniki określone w przepisach brytyjskich [24], a mianowicie: a) pomieszczenia typu Artpolis (exhibition hall) - 1,5 m 2 na 1 osobę, b) galerie wystawowe 2 (Art galery) 5,0 m 2 na 1 osobę, c) garaże 2 osoby na 1 miejsce parkingowe. Wymagania dla pionowych dróg ewakuacyjnych należy określić przyjmując za podstawę kondygnację, gdzie przebywać może największa liczba osób, określona z wykorzystaniem wskaźników powierzchni użytkowej podanych wyżej. 2 Dotyczy tylko pomieszczeń przeznaczonych wyłącznie do organizacji wystaw dzieł sztuki. W przypadku, kiedy pomieszczenie służyć może także i organizacji imprez mających na celu promocję sztuki w formie warsztatów i targów (wg nazewnictwa przyjętego w projekcie są to Artpolis) należy stosować wskaźnik 1,5 m 2 na osobę. 8
Na podstawie przyjętych na obecnym etapie założeń funkcjonalnych w obiekcie proponuje się przyjąć do ustalenia wymagań w zakresie ewakuacji następujące ilości osób na poszczególnych kondygnacjach: kondygnacja -3 262 osoby (parking) + 23 osoby (magazyny); razem: do 300 osób, kondygnacja -2 do 300 osób, kondygnacja -1 1700 osób (przestrzeń ogólnodostępna, Artpolis i pasaż wskaźnik 1,5 m 2 na osobę) + 23 osoby (magazyny); razem: do 1720 osób, parter hol dla publiczności w segmencie środkowym: 400 osób (wskaźnik 1 m 2 na osobę); segment zachodni w poszczególnych sklepach wg wskaźnika 4 m 2 na osobę, tj. odpowiednio około 40 osób (pomieszczenie nr 0009), 10 osób (nr 0010) i 60 osób (nr 0011); segment wschodni analogicznie w lokalach handlowych: 60 osób (nr 0012) i 10 osób (nr 0013), kawiarnia wg ilości miejsc siedzących do 50 osób, poziom +1 wg ilości zatrudnionych pracowników, poziom +2 część zachodnia: do 700 osób, hol centralny: do 520 osób, część wschodnia: do 700 osób, galeria komunikacyjna (jako galeria sztuki art. galery): około 220 osób, poziom +3 segment zachodni: sala multimedialna wg liczby stałych miejsc (?) lub wskaźnika do 300 osób, sala wystawowa do 70 osób; hol centralny: do 670 osób; segment wschodni: sala wystawowa do 70 osób, foyer do 120 osób, amfiteatr 370 osób (wg liczby miejsc na widowni); galeria komunikacyjna do 300 osób; razem: do 1900 osób, poziom +4 segment zachodni: do 140 osób; hol centralny: do 700 osób; segment wschodni: sale wystawowe do 140 osób, foyer do 80 osób, amfiteatr do 370 osób; galeria komunikacyjna do 330 osób; razem: do 1760 osób, poziom +5 segment zachodni: sala wystawowa do 70 osób; hol centralny: do 620 osób; segment wschodni: do 70 osób; galeria komunikacyjna do 260 osób; razem: do 1000 osób, poziom +6+ - segment zachodni: pomieszczenie indywidualne do 350 osób, sala wystawowa do 70 osób; hol centralny: do 500 osób; segment wschodni: sale wystawowe do 140 osób, pomieszczenie indywidualne do 350 osób; galeria komunikacyjna do 100 osób; razem: do 1500 osób, poziom +7 restauracje: wg liczby miejsc do 160 osób; pracownie (do 4 m 2 na osobę) do 70 osób; galeria komunikacyjna: do 120 osób; razem: do 350 osób. W dalszej fazie prac projektowych dane te powinny zostać poddane weryfikacji. 3.3. Przewidywana gęstość obciążenia ogniowego Dla stref zaliczanych do kategorii zagrożenia ludzi polskie przepisy nie wymagają określania gęstości obciążenia ogniowego. Należy to jednak oszacować w przypadku stref produkcyjno-magazynowych PM. W przypadku garaży podziemnych wskazano już, że gęstość obciążenia ogniowego nie przekroczy tam 500 MJ/m 2. 9
W przypadku stref magazynowych PM trudno na obecnym etapie projektowania precyzyjnie ustalić wielkość tego parametru. Należy jednak przyjąć założenie, że gęstość obciążenia ogniowego nie przekroczy 2000 MJ/m 2, ponieważ w budynkach wysokich nie dopuszcza się innych stref pożarowych PM. 3.4. Ocena zagrożenia wybuchem W obiekcie nie będzie występować zagrożenie wybuchem. 4. Klasa odporności pożarowej Ponieważ budynek Specjalnej Strefy Sztuki będzie budynkiem wysokim, powinien zostać wykonany w klasie B odporności pożarowej z elementów nierozprzestrzeniających ognia. Wymagania w zakresie klasy odporności ogniowej poszczególnych elementów budynku przedstawia tabela 1. W budynkach wysokich wyposażonych w stałe urządzenia gaśnicze wodne nie dopuszcza się obniżenie odporności pożarowej do klasy C. Stropy nad kondygnacjami: -3 i -2 oraz między -1 a parterem (co najmniej nad strefami PM), z uwagi na konieczność zapewnienia odpowiedniego podziału na strefy pożarowe, powinny posiadać klasę odporności ogniowej REI 120, co oznacza, że elementy budynku stanowiące ich konstrukcję nośną również muszą posiadać klasę odporności ogniowej nie mniejszą niż R 120. W przypadku dokonywania podziału na strefy pożarowe w ramach poszczególnych kondygnacji nadziemnych występować będą analogiczne wymagania ściany oddzielenia przeciwpożarowego (klasa REI 120) muszą być wzniesione na stropach o konstrukcji nośnej R 120. W praktyce oznacza to konieczność wykonania wszystkich stropów w klasie REI 120. Tabela 1. Klasa odporności pożarowej budynku Główna konstrukcja nośna Klasa odporności ogniowej elementów budynku Konstrukcja dachu Strop 1) Ściana zewnętrzna 1)2) Ściana wewnętrzna1),4) 6) Przekrycie dachu 3) 1 2 3 4 5 6 7 "B" R 120 R 30 REI 60 EI 60 EI 30 E 30 Oznaczenia w tabeli: R - nośność ogniowa (w minutach) E - szczelność ogniowa (w minutach) I - izolacyjność ogniowa (w minutach) 1) Jeżeli przegroda jest częścią głównej konstrukcji nośnej, powinna spełniać także kryteria nośności ogniowej (R) odpowiednio do wymagań zawartych w kol. 2 i 3 dla danej klasy odporności pożarowej budynku. 2) Klasa odporności ogniowej dotyczy pasa międzykondygnacyjnego wraz z połączeniem ze stropem. 10
3) Wymagania nie dotyczą naświetli dachowych, świetlików, lukarn i okien połaciowych (z zastrzeżeniem 218 rozporządzenia Ministra Infrastruktury [2, jeśli otwory w połaci dachowej nie zajmują więcej niż 20% jej powierzchni. 4) Wymaganie to nie dotyczy obudowy krytego ciągu pieszego-pasażu, do którego przylegają lokale handlowe i usługowe; w tym wypadku wymaga się natomiast zastosowania rozwiązań techniczno-budowlanych zabezpieczających przed zadymieniem dróg ewakuacyjnych. 6) Wymagania nie dotyczą ścian oddzielających od siebie pomieszczenia, dla których określa się łącznie długość przejścia ewakuacyjnego W budynku wysokim, na wysokości powyżej 25 m od poziomu terenu, okładzina elewacyjna i jej zamocowanie mechaniczne, a także izolacja cieplna ściany zewnętrznej, powinny być wykonane z materiałów niepalnych. Elementy okładzin elewacyjnych powinny być mocowane do konstrukcji budynku w sposób uniemożliwiający ich odpadanie w przypadku pożaru w czasie krótszym niż wynikający z wymaganej klasy odporności ogniowej dla ściany zewnętrznej, określonej odpowiednio do klasy odporności pożarowej budynku, w którym są one zamocowane. Z uwagi na projektowaną szklaną fasadę całego budynku o konstrukcji nie posiadającej odporności ogniowej, wymagania tego nie będzie można spełnić bezpośrednio w sposób określony w przepisach. Zostanie to uwzględnione przy sporządzaniu wniosku o odstępstwo. W ścianach zewnętrznych budynku - za wyjątkiem ścian holu i dróg komunikacji ogólnej - powinny być wykonane z materiałów niepalnych pasy międzykondygnacyjne o wysokości co najmniej 0,8 m i klasie odporności ogniowej EI 60. Za równorzędne rozwiązania uznaje się oddzielenia poziome w formie daszków, gzymsów i balkonów o wysięgu co najmniej 0,5 m lub też inne oddzielenia poziome i pionowe o sumie wysięgu i wymiaru pionowego co najmniej 0,8 m. Elementy poziome powinny mieć także klasę EI 60 odporności ogniowej i być wykonane z materiałów niepalnych. W przypadku braku możliwości spełnienia tego wymagania, należy to także uwzględnić we wniosku o odstępstwo. 5. Podział na strefy pożarowe 5.1. Dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych Dopuszczalna wielkość strefy pożarowej dla budynku wielokondygnacyjnego wysokiego wynosi 2500 m 2, przy tym nie jest dopuszczalne w tym wypadku powiększenie powierzchni stref (nawet po zastosowaniu stałych urządzeń gaśniczych lub samoczynnych urządzeń oddymiających). Oznacza to w praktyce z jednej strony brak możliwości spełnienia tego wymogu w odniesieniu do centralnej, łączącej wszystkie kondygnacje nadziemne i podziemną -1 budynku (wraz z galeriami wzdłuż fasady) i potrzebę uzyskania odstępstwa w tym zakresie od przepisów techniczno-budowlanych, z drugiej zaś - dokonanie takiego podziału pozostałej powierzchni części nadziemnej elementami oddzieleń przeciwpożarowych, aby powierzchnia każdej wydzielonej z niej strefy pożarowej nie przekraczała 2500 m 2. Dopuszczalna wielkość strefy pożarowej obejmującej podziemną część budynku inną niż garaż (parking) podziemny, wynosi tylko 50% dopuszczalnej strefy nadziemnej, tj. w tym wypadku 1250 m 2. Tymczasem główna strefa pożarowa w budynku obejmująca część centralną będzie jednocześnie 11
obejmować przeważającą część powierzchni kondygnacji -1 z holem oraz szatniami dla publiczności, a jej powierzchnia przekroczy 6000 m 2. Powinno to także być przedmiotem wniosku o odstępstwo. Pozostała powierzchnia kondygnacji -1 musi zostać podzielona na strefy pożarowe o powierzchni do 1250 m 2.. Dotyczy to także kondygnacji -2 i -3, ale z wyłączeniem garaży, dla których obowiązują inne powierzchnie stref pożarowych. Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej garaży (parkingów) podziemnych wynosi 2500 m 2, przy czym w tym wypadku możliwe jest zwiększenie tej wielkości o 100% po zastosowaniu stałych urządzeń gaśniczych tryskaczowych. Garaże projektowane na poziomach -3 i -2 posiadać będą powierzchnię po około 4140 m 2. Oznacza to konieczność wyposażenia ich w urządzenia tryskaczowe. 5.2. Zasady podziału obiektu na strefy pożarowe W budynku zaliczanym do kategorii zagrożenia ludzi (ZL) stropy pełniące rolę oddzielenia przeciwpożarowego powinny posiadać klasę odporności ogniowej REI 60. Jednak w przypadku, kiedy oddzielają one strefy zaliczane do kategorii PM (np. garaże, magazyny) ich odporność ogniowa w budynku klasy B powinna wynosić co najmniej REI 120. Z tego względu stropy nad kondygnacjami -1, -2 i -3 w projektowanym budynku powinny posiadać klasę odporności ogniowej REI 120. Ściany oddzielenia przeciwpożarowego w budynku klasy B odporności pożarowej powinny posiadać odporność ogniową REI 120. Ściany takie powinny zostać posadowione na własnym fundamencie albo na stropie opartym na konstrukcji nośnej o klasie odporności ogniowej co najmniej R 120. Dotyczy to wszystkich ścian oddzielenia przeciwpożarowego, które zostaną wzniesione na kondygnacjach nadziemnych. Ściany oddzielenia przeciwpożarowego powinny zostać wysunięte poza lico ścian zewnętrznych budynku na co najmniej 0,3 m albo alternatywnie na całej wysokości ściany zewnętrznej należy wykonać pionowy pas z materiału niepalnego o szerokości co najmniej 2 m i klasie odporności ogniowej EI 60. Ściany i stropy oddzielenia przeciwpożarowego powinny być wykonane z materiałów niepalnych, a występujące w nich otwory obudowane przedsionkami przeciwpożarowymi lub zamykane za pomocą drzwi przeciwpożarowych lub innego zamknięcia przeciwpożarowego. Łączna powierzchnia otworów w ścianach oddzielenia przeciwpożarowego nie może przekraczać 15% powierzchni ściany, a w przypadku stropów 0,5% ich powierzchni. Przedsionki przeciwpożarowe powinny mieć wymiary rzutu poziomego nie mniejsze niż 1,4 x 1,4 m. Ściany i strop stanowiące obudowę przedsionka powinny być wykonane z materiałów niepalnych i posiadać klasę odporności ogniowej co najmniej EI 60. Przedsionki powinny być zamykane drzwiami EI 30 i wentylowane co najmniej grawitacyjnie. Przewody elektroenergetyczne prowadzone przez przedsionki - z wyjątkiem wykorzystywanych w przedsionku - wymagają odpowiedniego zabezpieczenia w postaci niepalnych osłon lub obudowy o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 60. 12
W ścianie oddzielenia przeciwpożarowego dopuszcza się wypełnienie otworów materiałem przepuszczającym światło, takim jak luksfery, cegła szklana lub inne przeszklenie, jeżeli powierzchnia wypełnionych otworów nie przekracza 10% powierzchni ściany, przy czym klasa odporności ogniowej wypełnień nie powinna być niższa niż EI 60. Jedynie w przypadku, gdy otwór znajduje się ścianie nie będącej obudową drogi ewakuacyjnej dopuszcza się wypełnienie w klasie E 60. Zwrócić należy uwagę, że dostępne na polskim rynku elastyczne zamknięcia przeciwpożarowe posiadają jedynie potwierdzenie klasyfikacji szczelności ogniowej (E), co poważnie ogranicza możliwości ich zastosowania, wykluczając z pasaży i wszelkich innych dróg ewakuacyjnych. Niektóre z tego typu zamknięć posiadają dodatkowe klasyfikacje w zakresie wartości przenikanego promieniowania cieplnego (W), co nie znajduje jednak odzwierciedlenia w obowiązujących przepisach techniczno - budowlanych. Ich zastosowanie możliwe jest tylko w trybie rozwiązań zamiennych, związanych z uzyskaniem odstępstwa od wymagań przepisów, podobnie jak rozwiązania łączące elastyczne zamknięcia z urządzeniami tryskaczowymi. Przejścia instalacyjne (kabli i przewodów elektrycznych, instalacji wodnych, kanalizacyjnych, grzewczych itp.) przez elementy oddzielenia przeciwpożarowego należy wykonać jako przepusty o klasie odporności ogniowej przenikanego elementu. W przypadku przewodów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych w miejscach przejść przez granicę strefy pożarowej należy zabudować przeciwpożarowe klapy odcinające o klasie odporności ogniowej przenikanego elementu, sterowane poprzez system sygnalizacji pożaru. Przewody przechodzące tranzytem przez inną strefę pożarową zamiast klap mogą zostać obudowane materiałem zapewniającym klasę odporności ogniowej w tym przypadku EI 120. Dopuszcza się nieinstalowanie przepustów dla pojedynczych rur instalacji wodnych, kanalizacyjnych i ogrzewczych, wprowadzanych przez ściany i stropy do pomieszczeń higieniczno sanitarnych. Obowiązujące przepisy [2] wymagają także zabezpieczenia przeciwpożarowego przepustów instalacyjnych o średnicy większej niż 4 cm we wszystkich innych niż przeciwpożarowe, elementach budowlanych o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 60 lub REI 60. Niezależnie od powyższego, konieczne jest wydzielenie jako niezależnych stref pożarowych pomieszczeń, w których będą umieszczone przeciwpożarowe zbiorniki wody lub innych środków gaśniczych, pompy wodne instalacji przeciwpożarowych, maszynownie wentylacji do celów przeciwpożarowych, rozdzielnie elektryczne, zasilające, niezbędne podczas pożaru, instalacje i urządzenia oraz stacje transformatorowe elementy oddzielenia przeciwpożarowego to ściany i stropy REI 120. Ponadto maszynownie wentylacji bytowej i klimatyzacji powinny być wydzielone ścianami o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 60 i zamykane drzwiami o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 30. Wskazane jest także wydzielenie elementami o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 60 (drzwi EI 30) wszystkich pomieszczeń technicznych i gospodarczych. W praktyce nie spowoduje to istotnego zwiększenia kosztów, a wydatnie poprawi poziom bezpieczeństwa pożarowego, ograniczając konsekwencje przypadkowych pożarów w tych pomieszczeniach do niewielkich powierzchni, bez potrzeby ewakuacji ludzi z całego obiektu. 13
5.3. Propozycja podziału obiektu na strefy pożarowe Cel, jaki stawia przed projektowanym obiektem inwestor oraz przyjęta koncepcja architektoniczna, wykluczają możliwość zachowania w budynku dopuszczalnej przepisami wielkości strefy pożarowej. Dotyczy to w pierwszej kolejności części nadziemnej. Atrium otwarte na wszystkie poziomy nadziemne i kondygnację -1, wraz z galeriami wzdłuż fasady na poszczególnych kondygnacjach, nie może zostać podzielone w praktyce na mniejsze strefy pożarowe o powierzchni do 2500 m 2. Możliwe jest natomiast wydzielenie pożarowe na poszczególnych kondygnacjach pomieszczeń o tej samej funkcji, w szczególności co najmniej największych sal. Aby ograniczyć do minimum główną strefę pożarową obejmującą atrium, wskazane jest wydzielenie jak największej liczby pomieszczeń, na ile tylko będzie to możliwe bez ograniczenia funkcjonalności obiektu. Z tych samych przyczyn na poziomach powyżej +1 wskazana jest zabudowa ścian oddzielenia przeciwpożarowego w miejscach połączenia galerii komunikacyjnych z ogólnodostępnymi obszarami atrium. Wydzielenia pożarowego należy dokonać z zachowaniem zasad opisanych w rozdziale 5.1 i 5.2. Ściany oddzielenia przeciwpożarowego powinny posiadać klasę odporności ogniowej REI 120. Z tego też względu stropy międzykondygnacyjne powinny zostać wykonane w klasie odporności ogniowej REI 120, zamiast dopuszczalnych REI 60. W przypadku oddzielenia galerii komunikacyjnych nie będzie jednak możliwe wykonanie wymaganego przepisami połączenia ścian oddzielenia przeciwpożarowego ze szklaną powłoką pełniąca rolę obudowy zewnętrznej. Należy to uwzględnić we wniosku o odstępstwo. Drzwi przeciwpożarowe, zamykające otwory komunikacyjne w ścianach oddzielenia przeciwpożarowego, mogą w normalnych warunkach pozostawać w pozycji otwartej, utrzymywane na blokadach elektromagnetycznych. Zwalnianie blokad będzie realizowane poprzez system sygnalizacji pożaru. Rozwiązanie to powinno zostać zastosowane szczególnie w miejscach, gdzie w normalnych warunkach projektant dąży do zapewnienia otwartych przestrzeni, np. między galeriami a atrium na każdym z poziomów nadziemnych, między galeriami a salami Artpolis itp. W przypadkach, kiedy wymagane będzie doświetlenie pomieszczeń poprzez fasadę, a powierzchnia naświetli przekraczać będzie dopuszczalne 10% powierzchni danej ściany oddzielenia przeciwpożarowego konieczne będzie wystąpienie w tym zakresie o odstępstwo od wymagań przepisów. W przypadku strefy pożarowej atrium, niezależnie od wydzielenia pozostałej powierzchni kondygnacji jako stref pożarowych, należy wprowadzić inne rozwiązania ograniczające możliwość rozprzestrzeniania się dymu i ognia. Chodzi o takie pomieszczenia, jak na przykład szatnie dla publiczności na poziomie -1, gdzie może dojść do pożaru, który będzie bardzo negatywnie oddziaływać na całą strefę pożarową. Tego typu pomieszczenie powinno zostać w wypadku pożaru zamknięte elastycznymi kurtynami przeciwpożarowymi. Nie zapewni to wydzielenia równoważnego podziałowi na strefy pożarowe, ale osiągnie zdefiniowany wcześniej cel. Na kondygnacjach podziemnych -2 i -3 każdy z parkingów (garaży) należy wyposażyć w tryskacze (aby uniknąć podziału przestrzeni garażowej na mniejsze strefy pożarowe) a jednocześnie wydzielić jako strefy pożarowe w stosunku do pozostałej powierzchni tych kondygnacji. 14
Mając na uwadze brak możliwości zachowania dopuszczalnej wielkości strefy pożarowej w pozostałej części obiektu, konieczne będzie wydzielenie pomieszczeń technicznych i magazynowych na kondygnacjach podziemnych jako niezależne strefy pożarowe. Dodatkowo obowiązuje warunek, wynikający bezpośrednio z przepisów techniczno-budowlanych [2], wykonania połączenia garaży z pozostałą częścią budynku (klatki schodowe, dźwigi, pomieszczenia nie związane bezpośrednio z garażami, pomieszczenia techniczne, magazynowe itd.) wyłącznie poprzez przedsionki przeciwpożarowe. Jedyny wyjątek pod tym względem stanowią szyby dźwigów, które zamiast przedsionkami przeciwpożarowymi można zamknąć na poziomie garaży drzwiami pojedynczymi o klasie odporności ogniowej EI 60. Szczegółowe propozycje podziały obiektu na strefy pożarowe przedstawiono na załączonej części rysunkowej. Ściany oddzielenia przeciwpożarowego nazwano tam umownie ścianami opp. W trakcie dalszych prac projektowych powinny one zostać uszczegółowione i zweryfikowane. Należy przy tym uwzględnić jednak konieczność zastosowania środków rekompensujących niespełnione wymagania przepisów, a należeć do nich mogą właśnie dodatkowe podziały powierzchni obiektu na strefy pożarowe. W przypadku galerii możliwe jest dla przykładu mniej restrykcyjne rozwiązanie, ograniczające się do zastosowania w miejscu połączenia z przestrzenią atrium zamiast ścian oddzielenia przeciwpożarowego ścian dymoszczelnych. Niezależnie od omówionego podziału na strefy pożarowe, w przypadku wszystkich pomieszczeń technicznych i gospodarczych na kondygnacjach nadziemnych, nie wymagających z mocy przepisów wydzielenia jako strefy pożarowe, uznaje się za celowe przyjęcie zasady wydzielenia ich przestrzeni elementami o klasie odporności ogniowej EI 120 z drzwiami EI 60. Rozwiązania te będzie można uznać m. in. za jeden ze środków rekompensujących inne niespełnione wymagania, co zostanie uwzględnione we wniosku o odstępstwo. 6. Wykończenie wnętrz i stałe wyposażenie 7. Odległość od obiektów sąsiadujących Wymagana odległość ścian zewnętrznych projektowanego budynku od ścian zewnętrznych innych budynków (ZL) powinna wynosić 16 m z uwagi na brak wymaganej odporności ogniowej tych ścian. Odległość tę można zmniejszyć o 50%, jeżeli we wszystkich strefach pożarowych budynków, przylegających odpowiednio do tych ścian lub ich części, są stosowane stałe urządzenia gaśnicze wodne. Jeżeli natomiast tylko we wszystkich strefach pożarowych jednego budynku, przylegających odpowiednio do tej ściany lub jej części, są stosowane stałe urządzenia gaśnicze, to odległość można zmniejszyć o 25%. 15
8. Scenariusz rozwoju zdarzeń podczas pożaru 9. Warunki ewakuacji Ogólna zasada ewakuacji nakazuje, aby układ komunikacyjny w projektowanym obiekcie zapewnił przebywającym w nim ludziom w przypadku powstania pożaru możliwość przemieszczenia się w odpowiednim czasie do miejsca bezpiecznego, którym może być przestrzeń na zewnątrz budynku lub sąsiednia strefa pożarowa. W związku z tym wpływ na możliwość bezpiecznej ewakuacji mają nie tylko rozwiązania budowlane, ale i techniczne środki ochrony przeciwpożarowej, decydujące o czasie wykrycia pożaru, czasie zaalarmowania ludzi, a także o czasie, w którym drogi ewakuacyjne będą chronione przed zadymieniem. A wszystko służy spełnieniu podstawowego warunku aby dopuszczalny czas bezpiecznej ewakuacji (liczony od momentu powstania pożaru do chwili, kiedy w określonych częściach budynku przekroczone zostaną kryteria graniczne dotyczące poziomów: widzialności, toksyczności i oddziaływania cieplnego) był dłuższy od czas niezbędnego do przeprowadzenia ewakuacji ludzi z obiektu. Daje to pewność, że ewakuacja ludzi z budynku zostanie zakończona, zanim powstaną w nim warunki zagrażające ich zdrowiu i życiu. W projektowanym obiekcie układ komunikacyjny w warunkach normalnych oparty będzie przede wszystkim na otwartych schodach w obrębie atrium i wzdłuż galerii fasadowych oraz na windach. Do komunikacji specjalnej czyli w warunkach pożaru przewiduje się klatki schodowe, rozmieszczone równomiernie na całej długości budynku. Pomimo tego, jak wynika z doświadczeń, znaczna część ludzi w warunkach pożaru dążyć będzie do opuszczenia obiektu tą samą drogą, którą do niego weszła. Projektując warunki ewakuacji w sposób czysto formalny, należy zwrócić uwagę na dwa podstawowe parametry: długość przejścia ewakuacyjnego i długość dojścia ewakuacyjnego. Długość przejścia, mierzona jako droga od najdalszego miejsca, w którym może przebywać człowiek wewnątrz pomieszczenia do wyjścia ewakuacyjnego na drogę ewakuacyjną lub do innej strefy pożarowej 3 albo na zewnątrz budynku, nie może być dłuższa niż 40 m. Projektując warunki ewakuacji w pomieszczeniu, dla którego nie określono stałego sposobu zagospodarowania (co dotyczy wszystkich większych lokali w przedmiotowym obiekcie), projektowa długość przejścia ewakuacyjnego nie może być większa niż 80% dopuszczalnej długości podstawowej, tj. 32 m. W przypadku zastosowania w danej strefie pożarowej stałych urządzeń gaśniczych wodnych dopuszczalną długość przejścia ewakuacyjnego można zwiększyć o 50%, tj. odpowiednio do 60 i 48 m. Jeżeli wysokość pomieszczenia przekracza 5 m, to przejście ewakuacyjne można jeszcze wydłużyć o dodatkowe 10 m. W przypadku zastosowania w strefie pożarowej samoczynnych urządzeń oddymiających 3 Jako równoważne wejściu do innej strefy pożarowej, przyjmuje się wejście do odpowiednio wydzielonej i zabezpieczonej przed zadymieniem klatki schodowej. 16
uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu, dopuszczalną długość przejścia ewakuacyjnego można także zwiększyć o 50%. Opisane powiększenia podlegają sumowaniu. Długość przejścia ewakuacyjnego zależy w głównej mierze od ilości wyjść ewakuacyjnych. Zgodnie z obowiązującymi interpretacjami przepisów, w projektowanym obiekcie przejście ewakuacyjne mierzy się tylko wewnątrz pomieszczeń. Na poziomach -2 i -3 wewnątrz parkingu samochodowego, dopuszczalna długość przejścia ewakuacyjnego wynosi 40 m (garaż zamknięty). W przypadku zastosowania urządzeń tryskaczowych i samoczynnego oddymiania (uruchamianego systemem wykrywania dymu), przejście można wydłużyć do 80 m. Niezależnie od długości przejścia ewakuacyjnego, co najmniej dwóch wyjść ewakuacyjnych wymagają pomieszczenia, w których może przebywać jednocześnie więcej niż 50 osób (wg wskaźników powierzchniowych są to pomieszczenia - w zależności od funkcji - o powierzchni większej od 200 250 m 2 ) oraz pomieszczenia z ponad 50 miejscami siedzącymi. Wyjścia powinny być oddalone od siebie co najmniej o 5 m. Przejście ewakuacyjne może prowadzić łącznie tylko przez trzy pomieszczenia. W takim wypadku wymagania w zakresie klasy odporności ogniowej nie dotyczą ścianek działowych oddzielających od siebie te pomieszczenia. Długość przejścia określa się jako sumę przejść w poszczególnych pomieszczeniach. Szerokość przejścia ewakuacyjnego w pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób, do których ewakuacji ono służy, przyjmując co najmniej 0,6 m na 100 osób, lecz nie mniej niż 0,9 m. Jest to istotny warunek, wymagający uwzględnienia przy projektowaniu aranżacji wnętrz w poszczególnych lokalach. Szerokość wyjść ewakuacyjnych z pomieszczenia powinna być dostosowana do liczby osób, jakie mogą w nim jednocześnie przebywać. Łączną szerokość w świetle drzwi stanowiących wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia, należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób, przyjmując co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi w świetle ościeżnicy powinna wynosić 0,9 m. W garażu na każdym z poziomów (-2 i -3) wymagana minimalna szerokość wyjść ewakuacyjnych powinna być zależna od określonej wcześniej liczby osób przy 300 osobach jest to łącznie minimum 1,80 m. Na poziomie -1, przy 1720 osobach, łączna minimalna szerokość wyjść ewakuacyjnych (prowadzących bezpośrednio na otwartą przestrzeń lub do klatek schodowych ewakuacyjnych) powinna wynosić 10,32 m. W obecnej wersji koncepcji projektowej przewidziana szerokość wyjść ewakuacyjnych nie spełnia tego warunku. Na kondygnacjach nadziemnych minimalną szerokość wyjść ewakuacyjnych należy ustalić dla: 17
a) poszczególnych pomieszczeń, b) obszaru atrium, uwzględniając maksymalną ilość osób, jakie mogą w nich przebywać (w oparciu o rozdz. 3.2 lub projektowany stały układ zagospodarowania, jak np. w amfiteatrze). Wyjściami ewakuacyjnymi z pomieszczeń będą wyjścia do wydzielonych klatek schodowych i na korytarz galerii jako wyjścia do innej strefy pożarowej. Wyjściami ewakuacyjnymi z obszaru holu centralnego (atrium) będą wyjścia do wydzielonych klatek schodowych, a w przypadku wprowadzenia oddzielenia przeciwpożarowego atrium od korytarzy galerii także wyjścia na te korytarze. Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne, powinny otwierać się na zewnątrz pomieszczeń przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób. Do ewakuacji powinny służyć drzwi skrzydłowe. Dopuszcza się drzwi rozsuwane, pod warunkiem, że ich konstrukcja zapewnia: otwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości ich blokowania, samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w razie pożaru lub awarii drzwi. Do celów ewakuacji zabrania się stosowania drzwi obrotowych i podnoszonych. Z kolei drzwi wieloskrzydłowe stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia oraz na drodze ewakuacyjnej powinny mieć co najmniej jedno, nieblokowane skrzydło drzwiowe o szerokości nie mniejszej niż 0,9 m. Ponadto: wszystkie drzwi prowadzące z pomieszczeń przeznaczonych dla ponad 300 osób, drzwi na drogach ewakuacyjnych z takich pomieszczeń, drzwi do klatek schodowych oraz kolejne drzwi na drodze ewakuacyjnej powinny posiadać urządzenia przeciwpaniczne. Dojście ewakuacyjne, jako droga, którą musi przebyć człowiek od wyjścia z pomieszczenia na drogę ewakuacyjną, do wyjścia do innej strefy pożarowej lub na zewnątrz budynku, a więc do miejsca bezpiecznego, gdzie nie będzie on narażony na możliwość oddziaływania pożaru (ognia, dymu), w budynku ZL I nie może przekraczać przy jednym dojściu - 10 m, a przy co najmniej 2 dojściach - 40 m, dla dojścia najkrótszego; drugie dojście powinno mieć długość nie większą niż podwojona dopuszczalna długość dojścia najkrótszego; oba dojścia na żadnym odcinku nie mogą się pokrywać ani krzyżować. Długości dojść mogą być powiększone odpowiednio do 20 i 80 m w przypadku ochrony: strefy pożarowej stałymi urządzeniami gaśniczymi wodnymi - o 50% i drogi ewakuacyjnej samoczynnymi urządzeniami oddymiającymi uruchamianymi systemem wykrywania dymu. Jak wskazano już wcześniej, równoważne wejściu do innej strefy pożarowej jest wejście do klatki schodowej spełniającej następujące warunki: obudowa klatki (ściany, stropy) klasa odporności ogniowej REI 60, wejście do klatki zamknięte przedsionkami przeciwpożarowymi zamkniętymi obustronnie drzwiami o klasie odporności ogniowej odpowiednio EI 30 i E30 (drzwi z przedsionka na klatkę schodową), 18
zabezpieczenie przed zadymieniem (system nadciśnieniowy), wyjście prowadzące bezpośrednio na zewnątrz budynku lub pośrednio poziomymi drogami ewakuacyjnymi posiadającymi taką samą obudowę jak klatka schodowa. Na kondygnacjach -3 i -2 nie występują dojścia a tylko przejścia ewakuacyjnej, gdyż nie wydzielono tam dróg komunikacji ogólnej (korytarzy). Na kondygnacji -1, mającej charakter pasażu, droga, jaką należy przebyć do wyjścia na otwartą przestrzeń albo do wydzielonej klatki schodowej, traktowana jest jako dojście ewakuacyjne. Na kondygnacjach nadziemnych droga w obszarze holu centralnego (atrium) i korytarzy galerii także w świetle przepisów stanowi dojście ewakuacyjne. Łączną szerokość użytkową biegów oraz łączną szerokość użytkową spoczników w klatkach schodowych stanowiących drogę ewakuacyjną należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać równocześnie na kondygnacji, na której przewiduje się obecność największej ich liczby, przyjmując co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, lecz nie mniej niż 1,2 m w przypadku biegów i 1,5 m spoczniki. Z przeprowadzonej analizy (rozdz. 3.2) wynika, że największa liczba osób może przebywać na poziomach: +3 (do 1900), +4 (do 1760) i +6 (do 1500). Oznacza to konieczność zapewnienia łącznej szerokości biegów klatek schodowych i spoczników co najmniej na poziomie 11,4 m. Obecnie przewidziano 9,60 m, co zapewni normatywnie ewakuację dla 1600 osób. Problem ten wymaga dalszych analiz i ma ścisły związek z przewidywaną funkcją oraz zagospodarowaniem największych pomieszczeń, a jednocześnie z przyjętym ostatecznie podziałem obiektu na strefy pożarowe. Klatki schodowe przewidziane do ewakuacji wymagają odpowiedniej obudowy o klasie odporności ogniowej wymaganej dla stropów w budynku klasy B odporności pożarowej, czyli co najmniej REI 60. Proponuje się jednak zastosowanie obudowy klatek schodowych ścianami o klasie REI 120 (jak przyjęto to dla stropów), co będzie stanowić jeden z kolejnych środków rekompensujących inne niespełnione wymagania przepisów. Wejścia do każdej z klatek muszą prowadzić poprzez przedsionki przeciwpożarowe, jednocześnie klatki muszą posiadać na poziomie parteru bezpośrednie wyjścia na poziom otaczającego terenu. Klatki wymagają zabezpieczenia przed zadymieniem 10. Sposób zabezpieczenia przeciwpożarowego instalacji użytkowych 10.1. Instalacje elektryczne 10.2. Instalacje gazowe, kotłownia Zastosowanie instalacji gazowej w budynku, z uwagi na jego wysokość, wymaga uzyskania pozytywnej opinii Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w Łodzi. 19
10.3. Wentylacja, klimatyzacja 10.4. Instalacje grzewcze 10.5. Instalacje piorunochronne 10.6. Dźwig dla ekip ratowniczych Zgodnie z obowiązującym przepisami [2] budynek wymaga przystosowania co najmniej jednego dźwigu w każdej strefie pożarowej do potrzeb ekip ratowniczych. W tym przypadku oznacza to dźwig w głównej i największej strefie pożarowej, czyli w atrium, oraz dźwigi w segmentach bocznych budynku. Mając na uwadze projektowane rozwiązania architektoniczne, należy stwierdzić, że spełnienie tego warunku w pełnym zakresie nie jest możliwe. Dotyczy to dźwigu w obszarze atrium. Praktycznie brak możliwości zabudowy tam takiego dźwigu bez istotnej ingerencji w układ funkcjonalno-przestrzenny. Powinno to zostać uwzględnione we wniosku o odstępstwo. Proponuje się dla potrzeb ekip ratowniczych przystosować po jednym dźwigu w każdym z bocznych segmentów budynku. Wymagania dla tego typu dźwigów zostały określone w przepisach techniczno-budowlanych [2] i w PN-EN [29]. Dźwig dla ekip ratowniczych powinien mieć nośność co najmniej 1000 kg i kabinę o wymiarach poziomych nie mniejszych niż 1,1 x 2,1 m. Ściany i stropy szybu dźwigu dla ekip ratowniczych powinny mieć klasę odporności ogniowej wymaganą jak dla stropów budynku, w tym wypadku co najmniej REI 60, proponuje się jednak klasę taką samą, jaką posiadać będą stropy w budynku, tj. REI 120. Drzwi do dźwigu zaleca się w klasie odporności ogniowej co najmniej EI 30. Szyb dźwigu dla ekip ratowniczych powinien być wyposażony w urządzenia zapobiegające zadymieniu. Zasady zasilania dźwigu i sterowania jego pracą zostaną omówione w dalszej fazie prac projektowych 20